Wykład 3 : 13.03.2007 r
FERDYNAND TONNIES i jego koncepcja wspólnoty ( GEMEINSCHAFT) i stowarzyszenia. ( GESSELSCHAFT)
Rzeczywistość społeczna różni się od przyrodniczej. Świat społeczny stworzony jest dzięki woli jednostek, to ludzie stworzyli ten świat. Ta wola przejawia się w fakcie, że ludzie nawiązują i utrzymują stosunki społeczne - to konstatuje życie społeczne.
U Tonnisa wola nie występuje w sensie psychologicznym. Konstytuująca rzeczywistość społeczną wola ulega urzeczowieniu i utrwaleniu, dzięki czemu społeczeństwo stanowi byt samoistny i realny, istniejący niezależnie od jednostek, bowiem jednostki zatracają świadomość tego, że społeczeństwo jest ich własnym wytworem.
Podstawowym przejawem życia społecznego dla Tonnisa jest więź społeczna. Jest ona tym, co ogranicza wolność jednostki. Wolność rozumiana jako brak ograniczeń wg niego nie istnieje
Fakt istnienia społeczeństwa oznacza istnienie więzi - a więź jest przeciwieństwem wolności bo zawsze oznacza jakąś powinność, więź zawsze jakoś ogranicza jednostkę. To co społeczne dominuje nad tym co jednostkowe.
„ Jestestwa społeczne” - rzeczy zrodzone z życia społecznego, tylko z życia społecznego, wytwory ludzkiego myślenia, tylko poprzez nie istniejące.
Jednostka nie ma możliwości wpływania na zmianę, nie może kreować zgodnie z własną jednostkową wolą, jest na to zbyt słaba wobec całości i wobec innych członków grupy, musi się podporządkować silniejszej od niej woli grupy, dlatego też, mimo, że jest społeczeństwo istnieją jedynie w umysłach intuicyjnie wyobrażane, to jednostka nie może ich dowolnie kształtować.
Jeśli chce dokonywać zmiany to musi dysponować siłą i to siłą społeczną. Ta siła bierze się z relacji z innymi. Tylko wspólnie z innymi jednostka może dokonywać zmiany. Ale jeśli chce uzyskać poparcie innych, to musi ich przekonać, że te zmiany służą poszerzeniu ich wolności, ( że są dla nich korzystne). Aby móc podjąć te działania prowadząca do poszerzenia wolności, trzeba najpierw dąć się zniewolić ( PARADOKS), - czyli zaakceptować reguły rządzących jestestwami społecznymi.
Świata społecznego nie można odrzucić, tak jak np. wiary w Boga - ten świat istnieje i wywiera na nas wpływ niezależnie od tego czy my się z tym zgadzamy czy nie. Człowiek nie jest istotą ani wyłącznie racjonalną, ani niezdolną do racjonalnego myślenia i działania.
Z każdym rodzajem woli wiążą się inne rodzaje działań :
- z wolą organiczną - działania spontaniczne i niewyrachowane
- z wolą arbitralną - działania oparte na kalkulacji
Oba rodzaje woli są przyczyną nawiązywania i podtrzymywania stosunków społecznych, ale w każdym przypadku są to inne stosunki.
W zależności od tego, jaki rodzaj woli przeważa mamy do czynienia ze WSPÓLNOTĄ lub STOWARZYSZENIEM.
WSPÓLNOTA łączy jednostki na zasadzie naturalnej i spontanicznej bliskości emocjonalnej. ( przykład - rodzina) STOWARZYSZENIE łączy jednostki na zasadzie korzyści, jakich się spodziewają wchodząc w relacji z innymi.
WSPÓLNOTA łączy ludzi jako pełne osobowości, obejmując wszystkie dziedziny ich życia. STOWARZYSZENIE natomiast łączy jednostki występujące w określonych rolach społecznych i obejmuje ten wycinek życia, który jest z tą rolą związany.
We wspólnocie głównym czynnikiem kontroli społecznej są zwyczaj i tradycja. W stowarzyszeniu - opinia publiczna i sformalizowane prawo.
Podstawą wspólnoty jest własność zbiorowa podczas gdy stowarzyszeniem rządzą pieniądz i własność prywatna.
Do wspólnoty zbliżona jest tradycyjna wieś, a stowarzyszeniu odpowiada nowoczesne miasto.
Wspólnota i stowarzyszenie nie są jednak typami zbiorowości, ani typami jestestw społecznych!
Zbiorowości opierają się na wspólnocie lub stowarzyszeniu, inaczej mówiąc dany typ więzi jest dominujący, podstawowy dla danej zbiorowości.
Wspólnota jest prototypem mikrospołecznej skali zjawisk. Podstawą stosunków łączących ludzi jest przyjaźń, braterstwo, miłość, koleżeństwo.
Cechy wspólnoty wg Jacka Szmatki
Wg Jacka Szmatki podstawową cechą wspólnoty jest miłość i łatwość wzajemnego przystosowania się, polegająca na podobieństwie mowy i myśli.
Wzajemne zrozumienie.
Zdolność do tworzenia wspólnego życia.