Wykład z mikrostruktur z dnia 4.04.2006 r.

Koncepcja samobójstw wg Emila Durkheima

Emil Durkheim i jego poglądy:

• Rzeczywistość społeczna wg niego była rzeczywistością pierwotną (samą w sobie!), niezależną od jednostek, zewnętrzną wobec jednostek - bytem ponadjednostkowym!!!

• Postulat metodologiczny dotyczący badania rzeczywistości społecznej związany był wg niego z pojęciem faktu społecznego, gdyż to właśnie fakty społeczne powinny być przedmiotem badań socjologów

• Fakt społeczny to wg Durkheima: „wszelki sposób robienia, utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu, albo inaczej taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mając jednak własną egzystencję, niezależną od jego jednostkowych manifestacji”

• Fakt społeczny jest przeciwieństwem faktów psychicznych (gdyż Durkheim był przeciwny wyciąganiu wniosków o społeczeństwie na podstawie badania jednostek)

• Społeczeństwo wg Durkheima to byt sam w sobie-ponadjednostkowy!!!

Argumenty na rzecz tej tezy:

1. Synteza jednostek, czyli społeczeństwo wytwarza inną jakościowo rzeczywistość niż zbiór jednostek

2. Rzeczywistość jest zawsze dla jednostek rzeczywistością zastaną

3. Zewnętrzność wywiera na jednostkę PRZYMUS, któremu jednostka musi się podporządkować (najlepiej przejawia się to w przymusowym charakterze zjawisk społecznych)

4. Możemy badać rzeczywistość tak jak rzeczy, (bo jest zewnętrzna)

5. Metody mają uchwycić to, co zewnętrzne, nie ma tu empatii, wczuwania się(nawet przy badaniach samobójstw Durkheim nie badał przeżyć psychicznych)

6. Socjolog powinien badać rzeczywistość społeczną taj jak fizyk bada rzeczywistość fizyczną

7. Wg Durkheima człowiek jest istotą dwoistą - zwierzęco-społeczną, a proces uspołecznienia reguluje zaspokajanie potrzeb przez człowieka (nakłada człowiekowi kaganiec)

8. Zwierzęca natura człowieka jest zagrożeniem dla człowieka i tylko silna kontrola społeczna może ją zneutralizować

Chodzi nie o stricte zwierzęce popędy, lecz o brak zasad, regulacji, o to, że bez „kagańca” człowiek nie wiedziałby, co jest dobre, a co złe i działałby egoistycznie.

Koncepcja samobójstw wg Emila Durkheima:

• dla Durkheima samobójstwo jest faktem społecznym, a nie psychologicznym

• gdy człowiek dokonuje samobójstwa to jest to konsekwencja stanu grupy i społeczeństwa, w jakich uczestniczy

• samobójstwo to akt wymuszony prze grupę/nie zależy od psychiki jednostki

• jeżeli społeczeństwo źle funkcjonuje to jednostka nie może tych „dolegliwości” nie odczuć, gdyż cierpienia społeczeństwa stają się cierpieniem jednostek

• tworzą się wtedy prądy przejawiające to cierpienie np. prądy religijne głoszące, że życie nie ma sensu

• Emil Durkheim zbudował swą koncepcję sam, w oparciu o studium empiryczne wykonane we Francji w 1897 r.

• Durkheim wyróżnia 4 typy samobójstw:

1. samobójstwo egoistyczne - gdy jednostka jest zbyt słabo związana z grupą

2. samobójstwo altruistyczne - gdy jednostka jest zbyt silnie związana z grupą, wręcz uzależniona od grupy i utożsamia ona cele indywidualne z celami grupowymi np. atak na World Trade Center (pierwsze dwa typy samobójstw są związane z siłą więzi jednostki z grupą)

3. samobójstwo anomiczne - następuje w wyniku stanu, gdy jednostka jest zbyt mało związana z normami (jest to konsekwencja zagubienia jednostki, wyznaczenia nierealnych celów, nieadekwatności postępowania do realnych możliwości. Po prostu jednostka ma zbyt wiele możliwości, a zbyt mało norm i nie wie, co wybrać

4. samobójstwo fatalistyczne - następuje, gdy jednostka ma zablokowane wszelkie możliwości wyboru i staje przed murem

Czynniki wpływające na wskaźniki samobójstw:

1. integracja grupy

W grupach silnie zintegrowanych wskaźniki samobójstw są słabsze, ponieważ takie grupy są spójne, istnieje tam silna więź i silna kontrola społeczna, a przez to jednostka czuje się związana z grupą, ma określoną rolę i tożsamość

2. charakter więzi jednostki grupą, czyli uzależnienie jednostki od grupy

3. stopień wewnętrznej regulacji grupy (stopień ładu i porządku społecznego), gdzie każdy zna swoje miejsce, zna normy i wartości.

Wiąże się to z pojęciem anomii

Anomia- stan rozprężenia norm w społeczeństwie (załamania się ich). Jednostka nie wie, jakie normy obowiązują, gubi się, aspiruje do celów, których nie może osiągnąć, nie umie rozpoznać swego miejsca w społeczeństwie i nie wie jak ma działać.

• Zbyt duża anomia = wzrost wskaźnika samobójstw

• samobójstwa zmieniają się w stosunku odwrotnym do stopnia integracji grupy, poziomu regulacji i charakteru więzi grupy, (choć w tym ostatnim przypadku nie ma tak prostej zależności jak w dwóch poprzednich, gdyż zbyt mocne więzi też mogą negatywnie wpływać na jednostkę)

• ludzie samotni popełniają samobójstwa częściej niż Ci, którzy pozostają w związkach małżeńskich

• ludzie, którzy mają dzieci popełniają samobójstwa rzadziej niż Ci, którzy ich nie posiadają

• protestanci popełniają samobójstwa częściej niż katolicy

• w momentach przełomu paradoksalnie jest mniej samobójstw (bo wtedy wyjaśniane są systemy norm)

---