Gąbki-wielokomórkowe zwierzęta wodne o prymitywnej budowie, jedyne zwierzęta beztkankowe. Jako jedyne wśród zwierząt nie posiadają również otwóru gębowego.
Zaliczane są do grupy beztkankowców (Parazoa) (dosł. z gr. obok zwierząt), która jednak nie jest taksonem. Ich budowa, a zwłaszcza obecność komórek kołnierzykowych (choanocytów) sugeruje, że są one bardzo blisko spokrewnione z protistami Choanoflagellata. Wniosek ten potwierdziły badania genetyczne.
Gąbki są zwierzętami wyłącznie wodnymi. Jako osobniki dojrzałe prowadzą osiadły tryb życia, często tworzą kolonie. Ich ciało składa się z dwóch warstw (uwarstwienie to nie ma charakteru listków zarodkowych):
dermalnej (pinakoderma, ektomezenchyma) zbudowanej z pinakocytów i porocytów
gastralnej (choanoderma, endomezenchyma) składającej się głównie z choanocytów.
Między tymi warstwami znajduje się bezpostaciowa mezoglea w której występują różne typy komórki: skleroblasty, amebocyty, tesocyty, chromocyty, archeocyty, kolenocyty.
Kształt gąbek jest zróżnicowany (jak dzban, kuliste, workowate, drzewkowate). Określone kształty pomaga zachować szkielet wewnętrzny zbudowany ze sklerytów lub włókien sponginowych. Powierzchnia gąbki jest pokryta warstwą płaskich, niepołączonych ze sobą komórek. Woda wpływa do jamy pragastralnej (spongocelu) wyścielonej choanocytami przez liczne pory, wydostaje się przez otwór wyrzutowy (oskulum). W zależności od skomplikowania morfologii wyróżnia się gąbki typu askon, sykon, leukon. Dzięki ruchom rzęsek choanocytów woda wchodzi do wnętrza gąbki przez liczne pory (ostia).Substancje odżywcze np. plankton osadzają się na kołnierzykach choanocytów. Gąbki oddychają całą powierzchnią ciała. Zbędne produkty przemiany materii wydalane są z komórek do spongocelu lub kanałów i komór wodnych a następnie przez osculum do środowiska zewnętrznego. Gąbki dzięki prostocie swojej budowy mogą rozmnażać się bezpłciowo oraz także płciowo. Gąbki charakteryzuje brak gonad. Gąbki są głównie organizmami hermafrodytycznymi, u obojnaków występuje zjawisko protandrii lub protogynii, co ma zapobiec samozapłodnieniu. Komórki jajowe powstają z archeocytów natomiast plemniki z choanocytów. Plemniki wydostają się z wnętrza gąbki przez oskulum i są niesione prądem aż dostaną się do spongocelu innej gąbki. Z zapłodnionego w mezoglei jaja wylęga się orzęsiona larwa (celoblastula, amfiblastula lub parenchymula), pływająca przez pewien czas swobodnie w wodzie, a potem osiadająca i przekształcająca się w nieruchomą postać dorosłą. Rozmnażanie bezpłciowe może zachodzić na kilka sposobów: pączkowanie, wytwarzanie gemmul, podział, fragmentacja, soryty. Gąbki rozmnażają się też przez pączkowanie. Powstają w ten sposób kolonie składające się z wielkiej liczby osobników i dochodzące do znacznych rozmiarów. U gąbek słodkowodnych (np. Spongilla) i u niektórych form morskich występuje rozmnażanie za pomocą tzw. gemmul. Są to wyspecjalizowane grupy komórek, pokryte osłonkami, w których znajdują się liczne drobne igiełki ułożone w specjalne krzemionkowe twory. Gemmule wytwarzają się w krajach strefy umiarkowanej jesienią, a w krajach tropikalnych przed porą suchą i mają charakter przetrwalnikowy. Po nadejściu sprzyjających warunków z gemmul wypełzają komórki, które przekształcają się w młode gąbki. U gąbek nie wykryto nerwów ani organów zmysłów. W mezoglei znajdują się nieliczne elementy kurczliwe, powodujące zamykanie otworów w ciele gąbki, które może być wywołane zmianą stężenia dwutlenku węgla lub brakiem tlenu w wodzie. Wykazuje wrażliwość charakterystyczną dla cytoplazmy każdej komórki.