Dziedziczenie dominujące: 1 gen - wystarczy od 1 rodzica.
Cechy dominujące sprzężone z płcią, np. daltonizm (mężczyźni, a kobiety nosicielki), hemofilia (mężczyźni)
Dziedziczenie recesywne: 2 geny - od jednego i drugiego rodzica
Taysacha - dotyczy układu nerwowego, bardzo rzadkie dziedziczenie, spotyka się je często wśród społeczności żydowskiej
Fenyloketonuria - pojawia się, gdy organizm nie produkuje enzymu rozkładającego fenyloananinę. Rozpoznaje się ją od razu po urodzeniu przez badanie moczu - w okresie noworodkowym na podstawie testu posiewowego. Stosowanie odpowiedniej diety od początku zapobiega pojawieniu się upośledzenia umysłowego
Anemia sierpowata - 2 geny muszą być przekazane
Zmieniona liczna chromosomów:
- Zespół Downa - trisomia 21 chromosomu - 5% dzieci ma lekkie upośledzenie umysłowe
- 60% umiarkowane
- 35% głębokie
Chorobie towarzyszą również wady serca i choroby układu oddechowego
Zespół Klinefeltera - zaburzenia chromosomów płci (występują u mężczyzn - XXY), częstość występowania: 1:5000.
Zespół Klinefeltera
-zaburzenie chromosomalne występujące u mężczyzn spowodowane obecnością dodatkowego chromosomu X
-częstotliwość: 1 na 500 męskiej populacji
-obecność chromosomu sprawia, że dziecko ma wygląd chłopca, lecz jest nieco sfeminizowane ze względu na niski poziom męskiego hormonu płciowego
Cechy charakterystyczne:
-długie ręce
-słabe owłosienie ciała
-niedorozwinięcie członka
-ginekomastia(zbytnie rozwinięcie piersi)
-nie zachodzi spermatogeneza, w konsekwencji bezpłodność
-inteligencja na ogół nie odbiega od normy
- Zespół Turnera - XO, częstość występowania 1:500.
Cechy:
nie rozwijają się piersi
nie zachodzi menstruacja, dopóki nie zastosuje się odpowiedniej terapii chromosomalnej
niski wzrost - do 150 cm
brak orientacji przestrzennej (jest poniżej normy)
bezpłodność
Zespół Turnera
-zaburzenie chromosomalne występujące u kobiet spowodowane brakiem jednego chromosomu X
-częstotliwość: 1 na 500 urodzeń
-dziewczynki nie posiadają jajników i nie wytwarzają hormonów niezbędnych do procesu różnicowania się płci
Cechy charakterystyczne:
-nie rozwijają się piersi
-nie występuje menstruacja, jeśli nie zostanie zastosowana odpowiednia terapia hormonalna
-niski wzrost
-nietypowa budowa klatki piersiowej
-„nadkobiece” cechy osobowości
- Zespół nadmężczyzny - dodatkowy Y - XYY, częstość występowania 1:500
Cechy:
bardzo męskie cechy fizyczne
dużo owłosienia
problemy ze skórą
nadprodukcja testosteronu
wysoka agresja
podwyższony poziom psychopatii
spotyka się go często u przestępców
inteligencja w normie lub obniżona
- Zespół nadkobiety - dodatkowy X - XXX.
Przyczyna- wada ta jest silnie związana z wiekiem matki, im większy wiek matki, tym większe prawdopodobieństwo trisomii XXX u córki.
Cechy:
bardzo kobiece cechy budowy ciała
płodne
obniżony poziom inteligencji
Czynniki wpływające na rozwój dziecka podczas ciąży:
Teratologia - nauka zajmująca się czynnikami wpływającymi negatywnie na rozwój płodu - czynniki zewnętrzne.
Czynniki:
leki
narkotyki
alkohol
Zespół FAS - jest zespołem umysłowych i fizycznych zaburzeń
Anomalie rozwojowe w FAS:
niska waga urodzeniowa oraz z trudem przybierają na wadze
małogłowie
niski wzrost
małorzuchwie
rozwój umysłowy: nadpobudliwość
nieprawidłowe napięcie mięśniowe
Kryteria rozpoznania:
- wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym
anomalie twarzy
mała waga urodzeniowa
opóźnienie wzrostu
zaburzenia neurorozwojowe, czyli dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego
wady wrodzone
Witamina A: jej zbyt duża ilość ma działanie toksyczne - powoduje zniekształcenia głowy i uszu, uszkodzenia serca i centralnego układu nerwowego
Grypa (wirus grypy): w czasie ciąży, a zwłaszcza do 4 miesiąca może powodować anomalie fizyczne i umysłowe, uszkodzenie centralnego układu nerwowego
Toksoplazmoza: powodem tej choroby są zwykle koty - jeśli kobieta przed ciąża posiadała kota to nic się nie stanie, natomiast gdy dostanie go podczas ciąży to może na to zachorować - anomalie rozwoju głowy i mózgu, opóźnienie umysłowe
Różyczka: opóźnienie umysłowe, uszkodzenia oczu, głuchota
Cytomegalowirus: głuchota, ślepota, anomalie w rozwoju głowy, mózgu, opóźnienie umysłowe
Opryszczka: uszkodzenia centralnego układu nerwowego
AIDS: poronienie, wrodzone deformacje, gdyż dziecko jest bezbronne na infekcje
Konflikt serologiczny: do konfliktu dochodzi, gdy kobieta ma grupę krwi RH- a dziecko odziedziczy RH+ lub rzadziej do konfliktu dochodzi w grupach głównych (A, AB, O, B) - gdy matka ma np. 0 a dziecko A.
3.Rozwój poznawczy dziecka- podejście Piagetowskie
sensoryczno-motoryczny (0-2). Dzieli się na podstawy:
ćwiczenie odruchów: 0-1 m.
Repertuar adaptacyjny noworodka jest ograniczony do kilku prostych odruchów pochodzenia biologicznego. Noworodek ssie, kiedy sutek dotyka jego warg, chwyta, kiedy jakiś przedmiot dotyka jego dłoni, odwraca się, kiedy pojawia się odpowiedni bodziec wzrokowy. Te wzorce zachowania się to automatyczne reakcje na dane bodźce pochodzące ze środowiska, które ulegają niewielkim zmianom w 1 miesiącu życia. Piaget nie doceniał kompetencji noworodka. Większość odruchów zostało dzisiaj określone, jako zachowanie zorganizowane w sposób wrodzony. Piaget sądził, że te zachowania stanowią podstawę, zaczątek całego dalszego rozwoju. Rozwój zachodzi, gdy te zachowania są stosowane wobec większej liczby obiektów i zdarzeń (asymilacja większej liczby danych) oraz gdy zaczynają zmieniać się w odpowiedzi na te nowe doświadczenia (podleganie akomodacji). Gdy pierwotne, niezmienne zachowania zaczynają być modyfikowane przez doświadczenie, niemowlę wchodzi w stadium 2.
Rozwijanie schematów: 1-4 m.
Schematy sensoryczno- motoryczne stanowią struktury poznawcze niemowlęctwa. Pojęcie to odnosi się do wyćwiczonych możliwych do uogólnienia wzorców działania, dzięki którym niemowlę działa i nadaje znaczenie światu. Jest np. schemat ssania - niemowlę posiada zorganizowany wzorzec ssania, który daje się zastosować do wielu bodźców. Mogą być ssane sutki, zabawki, palce. Istnieje schemat chwytania - wyćwiczone chwytanie każdego napotkanego obiektu.
Schematy podlegają dwojakiego rodzaju rozwojowi:
I indywidualne schematy stają się stopniowo coraz precyzyjniejsze np. chwytanie jest lepiej wyćwiczone.
II pierwotne niezależne schematy zaczynają ulegać koordynacji. Ważne jest to, że schematy angażujące różne modalności zmysłowe- wzrok, słuch, dotyk - zaczynają być wiązane ze sobą. Słysząc jakiś dźwięk, dziecko zwraca się w kierunku źródła tego dźwięku- jest to koordynacja słuchu i wzroku. Koordynacja wzroku i dotyku następuje wtedy, gdy dziecko patrzy na przedmiot, chwyta go i manipuluje nim.
Odkrywanie procedur: 4-8 m.
Koncentracja na własnej sprawności i oddziaływanie na świat zewnętrzny. Dziecko rozwija procedury w celu produkowania interesujących zdarzeń. Dziecko zaczyna poszukiwać pewnych przedmiotów, jeśli coś schowamy i część tego przedmiotu będzie wystawać, ale gdy przedmiot zostanie schowany na oczach dziecka w całości to już nie będzie go szukać
Intencjonalne zachowania: 8-12 m.
Dziecko samo siedzi bez podparcia, pełza, raczkuje, gaworzy, intencjonalne zachowania - dziecko celowo coś robi, potrafi oddzielić środki od celów - czyli wie, że musi wykonać jakąś czynność, aby dostać się, np. do swojej ulubionej zabawki. Potrafi poradzić sobie z prostą przeszkodą, która nieumożliwia kontakt z zabawką.
Dziecko popełnia tzn. błąd AB (a nie b) -> jest to tendencja małych dzieci do poszukiwania przedmiotów w pierwotnej lokalizacji, w której znajdowały je uprzednio a nie w późniejszym miejscu ukrycia.
Wykształca się najważniejsze osiągnięcie tego okresu, tzn. stałość przedmiotów (wiedza, że przedmioty istnieją stale, niezależnie od naszego kontaktu percepcyjnego z nimi.
Nowość i eksploracja: 12-18 m.
Metoda prób i błędów, dziecko jest coraz bardziej twórcze, eksperymentuje dla przyjemności
Dziecko zaczyna świadomie i systematycznie zmieniać swoje zachowania tworząc w ten sposób nowe schematy i nowe skutki.
Postęp widać w przypadku problemu do rozwiązania. Dziecko nie ogranicza się do odtwarzania rozwiązań, które zna, ale potrafi odkrywać zupełnie nowe rozwiązania przez działanie metoda prób i błędów.
Np. odkrywanie przez dzieci ze patyczek może być użyty do popychania, przyciągania lub innego oddziaływania na dany obiekt.
Dziecko eksperymentuje dla przyjemności.
„Zachowanie wysokiego krzesła”
Dziecko wychyla się ze swojego wysokiego krzesła i rzuca łyżkę na podłogę, obserwując jak spada. Rodzic podnosi ja i podaje dziecku , a ono znowu ja rzuca z większa siła. Rodzic znowu podnosi łyżkę a dziecko rzuca nią przez cały pokój.
Kończy się ze rodzic poddaje się i wyłącza lub dziecko, lub łyżeczkę.
Dzięki takiemu aktywnemu eksperymentowaniu dziecko zdobywa wiedze o świecie.
Następuje tu rozwój poznawczy dziecka.
Rozwiązuje problemy przez wypróbowanie jednego zachowania po drugim Az do osiągnięcia rozwiązania.
Dziecko zaczyna systematycznie zmieniać schematy w celu wywołania nowych efektów. Problemy Są rozwiązywane poprzez aktywny proces prób i błędów.
Reprezentacje umysłowe: 18-24 m.
Dziecko ma wykształconą stałość przedmiotów - czyli rozumie, że przedmioty istnieją niezależnie od tego czy mamy z nimi kontakt
Dziecko po raz pierwszy staje się zdolne do tworzenia reprezentacji, czyli do myślenia o czymś i działania wobec świata w sposób wewnętrzny a nie tylko zewnętrzny. Ten postęp doprowadza do zakończenia fazy sensoryczno-motorycznej.
Obserwacje Piaget'a swojej córki Jacqueline ( 1 rok 8 miesięcy 9 dni)
Dziewczynka podchodzi do zamkniętych drzwi z źdźbłem trawy w każdej ręce, wyciąga rękę do klamki ale widzi, ze nie może jej nacisnąć nie upuszczając trawy. Kładzie trawę na podłodze, otwiera drzwi, podnosi trawę i wchodzi. Ale gdy chce wyjść jest to bardziej skomplikowane. Kładzie trawę na podłodze i sięga do klamki. Spostrzega ze gdy pociągnie drzwi odsunie tym samym trawę, która położyła pomiędzy drzwiami i progiem wówczas podnosi trawę aby położyć ja poza strefę ruchu drzwi.
Gdy dziecko zatrzymuje rękę na klamce robi 2 rzeczy. Wyobraża sobie problem-drzwi odsuwające trawę. Wyobraża sobie rozwiązanie - odsuniecie trawy poza zasięg drzwi. Dokonuje wiec umysłowego rozwiązania problemu, opartego na wykonaniu wewnętrznych reprezentacji czyli symboli którego nie było we wcześniejszych stadiach rozwojowych.
Pojawia się umiejętność funkcjonowania reprezentacyjnego czy symbolicznego. Umysłowe rozwiązywanie problemów zaczyna zstępować metodę prób i błędów.
Pojawienie się reprezentacji określa przejście od okresu sensoryczno-motorycznego do następnego stadium rozwoju-okresu przedoperacyjnego.
Ukształtowana stałość przedmiotów
( Dziecko wie , że jak mamy nie ma, nie jest w zasięgu jego wzroku, to wkrótce wróci)
Okres przedoperacyjny -> od 2 do 6 r.ż.
OKRES PRZEDSZKOLNY - przedoperacyjny ( 2 - 6 r.ż.) - charakteryzuje się aktywnym rozwojem przez zabawę, dzieci naśladują dorosłych i ukazują swoja aktywność twórczą
Pojawienie się zdolności do tworzenia, czyli funkcji symbolicznej
Funkcja symboliczna - umiejętności zastosowania symbolu reprezentującego coś innego.
5 rodzajów zachowań, które pojawiają się wraz ze zdolnością do reprezentacji wg Piaget'a
wewnętrzne rozwiązywanie problemów w stadium 6-tym.
umiejętność radzenia sobie z problemem niewidocznego przemieszczania przedmiotów -stałość przedmiotu
pierwsze słowa - opis przedmiotu
naśladownictwo odroczone - naśladowanie modelu
zabawa symboliczna - dziecko świadomie stosuje jakąś rzecz w celu udawania innej. ( szczotka to konik )
Rozumienie tożsamości jakościowej - wiedza, że jakościowa natura rzeczy nie zmienia się nawet przy zmianie wyglądu danej rzeczy ( drut, nawet wygięty zawsze będzie drutem)
Rozróżnianie pozoru - rzeczywistości => rozróżnianie pomiędzy tym jak obiekt wygląda i czym jest w rzeczywistości (czarny samochód przykryty czerwonym materiałem nadal będzie czarnym samochodem )
Występuje też uczuciowe pobudzenie osobowości - wyodrębnienie siebie przez stosowanie zaimków osobowych „ ja”, „ mnie” związane z zerwaniem symbolicznego związku z matką
Wiek 3 lat - wiek pytań => na podstawie uzyskanych odpowiedzi dziecko buduje obraz własnego świata
Łączenie oddziaływań domowych z przedszkolem ( poczucie bezpieczeństwa- dom; potrzeba kontaktu z rówieśnikami - przedszkole)
Rozumienie transdukcyjne - przechodzenie od szczegóły do ogółu bez uwzględnienie ogólnej zasady łączącej poszczególne zdarzenia
Wychowanie w tym okresie obejmuje 3 główne aspekty:
kształcenie zmysłów - ćwiczenie dotyku, smaku, węchu, wzroku, słuchu
kształcenie wyobraźni - odróżnianie dziecięcych fantazji od rzeczywistości
kształcenie charakteru - kształcenie własnej indywidualności => w społeczeństwie - nauka pełnienie różnych ról
OGRANICZENIA MYŚLENIA PRZEDOPERACYJNEGO:
Egocentryzm - rzeczywistość jest tylko taka jaką ją dziecko widzi i myśli, że inni widzą tak jak ono
Centracja - tendencja małych dzieci do koncentrowania się tylko na jednym aspekcie problemu w danym momencie, czego rezultatem są częste błędy w ocenach
Animizm - przypisywanie przedmiotom nieożywionym cech życia
Artyficjalizm - naturalne obiekty i zjawiska stworzyli ludzie dla własnych celów (np. noc- po to by spać)
Realizm - zjawiska psychologiczne mają rzeczywiste, materialne istnienie
Zabawa symboliczna - rodzaj zabawy, w której dziecko świadomie stosuje jakąś rzecz w celu udawania innej
Co to jest progresywna decentracja? - stopniowy spadek egocentryzmu zachodzący w miarę rozwoju
Okres operacji konkretnych: od 6 do 11/12 r.ż
Mocne strony tego okresu (osiągnięcia):
Dziecko stopniowo opanowuje różne postacie, pojęcia zachowania stałości, różne aspekty klasyfikacji i rozumowania relacyjnego, czego przykładem mogą być:
Inkluzja klas - wiedza, że podklasa nie może zawierać więcej elementów niż klasa nadrzędna, która ją zawiera (kulki - przykład)
Seriacja - umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze ilościowym takim jak długość (przykład zapałek)
Przechodniość - umiejętność logicznego łączenia relacji w celu wydedukowania koniecznych wniosków, np. A>B, B>C, czyli A>C
Ograniczenia tego okresu:
Dzieci w tym okresie są ograniczone do radzenia sobie z tym, co jest konkretne, namacalne i rzeczywiste. Mają trudności z myśleniem w kategoriach tego co jest abstrakcyjne czy hipotetyczne
OKRES WCZESNOSZKOLNY - operacyjny ( 6 - 11/12 r. ż. ) - okres względnej stabilizacji i łatwej adaptacji
Operacje konkretne :
wybrane zadania - dają sobie rade z prawie wszystkimi zadaniami, są bardziej zaradne
stałości liczby -
pojawia się zrozumienie stałości liczby
pojawia się zrozumienie pojęcia stałości: masy, ilości, długości, stałości wagi
klasy : sortowania do grup i klas przedmiotów => inkluzja klas: wiedza, ze podklasa nie może zawierać więcej elementów niż nadrzędna klasa; dziecko potrafi poradzić sobie z inkluzja klas
relacje - zrozumienie relacji pomiędzy klasami =>seriacja - umiejętność porządkowania bodźców na danym wymiarze ilościowym np. długość;
dziecko postrzega każdy przedmiot indywidualnie, charakteryzując go, potrafi odróżnić od innego
przechodniość - umiejętność logicznego łączenia relacji w celu wydedukowania koniecznych wniosków
rozwijają się podstawowe formy rozumowania logicznego
POJĘCIE OPERACJI: system wewnętrznych działań, logiczna postać rozwiązywania problemów
- pojawiają się codzienne obowiązki (nauka) obowiązkowość, systematyczność
- następuję gwałtowny rozwój procesów poznawczych zmierzający do wyodrębnienia i usamodzielnienia poszczególnych czynności umysłowych
- rozwój myślenia ( analiza, synteza, abstrahowanie, uogólnianie)
- rozwój zdolności wnioskowania
- rozwój pamięci
Okres operacji formalnych: od 12 r.ż. do okresu dorosłości
Zdolność do rozumowania hipotetyczno - dedukcyjnego:
Są to sposoby rozwiązywania problemów charakteryzujące się umiejętnością generowania i sprawdzania hipotez oraz wyciągania logicznych wniosków na podstawie wyników przeprowadzonych sprawdzianów. Takie myślenie ujawnia się najwyraźniej w zadaniach polegających na rozumowaniu naukowym