dr Barbara Pędzich
kultura języka polskiego
semestr II
3. ZAGADNIENIA ZWIĄZANE Z WYRAZAMI FUNKCYJNYMI I SKRÓTAMI SKŁADNIOWYMI.
REGUŁY UŻYWANIA SKRÓTÓW I SKRÓTOWCÓW
A. wyrazy funkcyjne i skróty składniowe
1. Proszę ocenić, czy w poniższych zdaniach poprawnie użyto zaimków.
Ja myślę, że z czasem ta sprawa się wyjaśni.
Gdy się ma dziecko, to trzeba na niego uważać.
Gdy się ma dziecko, to trzeba go pilnować.
Moje siostry chętnie mi pomagają, zawsze mogę na nich liczyć.
Mamy dwoje wnucząt. Chcemy ich często odwiedzać.
Jednak w przypadku wirusów grypy świń, które sporadycznie atakowały człowieka od połowy lat 80. XX wieku, przebieg choroby był zwykle łagodny.
Kupił rower od Piotrka, którym teraz codziennie dojeżdża do pracy.
Kupili komputer, za którego pomocą wykonali wszystkie skomplikowane obliczenia.
To był tancerz, który zwyciężył w konkursie, który zorganizowała telewizja.
Był to człowiek, pod wpływem którego zaczęli się uczyć języków obcych.
Pani, którą wam przedstawiłam, a która jest moją znajomą, o wszystkim wam później opowie.
Nie chcę słyszeć o jakimkolwiek wyjeździe.
Myślałam, że coś się zmieni, ale nie zauważyłam jakiejkolwiek poprawy.
2. Proszę ocenić, czy w podanych zdaniach poprawnie użyto przyimków.
Chcemy zwiększyć sprzedaż, jednak ciągle napotykamy na piętrzące się trudności.
Marchewka jest - obok pora i selera - jednym z najcenniejszych źródeł witamin.
Zamierzamy się pobrać za około cztery miesiące.
Najtańszy i w miarę dobry aparat cyfrowy kosztuje około pięćset złotych.
Osobiście cieszę się na te obrady - mówi Oleksy.
Wybierz szampon dla włosów farbowanych.
Organizm potrzebuje znacznego czasu i energii dla wyprodukowania nukleotydów.
Zwrócić się do rektora poprzez dziekana wydziału.
3. Proszę uzupełnić poniższe sformułowania odpowiednimi wyrażeniami przyimkowymi.
ADRES NUMER
Pisać ...................... lub pisać Dzwonić ......................
Zgłaszać uwagi..........................
4. Odnośnie do, w oparciu o..., w kierunku, w temacie - czy zdania zawierające te sformułowania są poprawne?
Mam kilka uwag odnośnie propozycji pana Nowaka.
W oparciu o nasze dane, możemy stwierdzić wyraźną poprawę.
Policja rozpoczęła działanie w kierunku wyjaśnienia okoliczności tej zbrodni.
Jeśli będziecie niezależni finansowo, to rodzice nie będą mieli nic do powiedzenia w temacie ślubu.
5. Proszę podkreślić zwroty poprawne składniowo.
zostawić klucz na portierni / zostawić klucz w portierni;
zadzwonić na pogotowie / zadzwonić do pogotowia;
iść do plebanii / iść na plebanię;
pracować na świetlicy / pracować w świetlicy;
studiować na uniwersytecie / studiować w uniwersytecie.
6. Proszę ocenić poprawność składniową podanych zdań.
Chodźmy na dyskotekę.
Chodźmy do dyskoteki.
Idę na zakupy.
Idę po zakupy.
Mieszkam na ulicy Wesołej.
Mieszkam przy ulicy Wesołej.
7. W podanych niżej zdaniach występują tzw. spójniki nieciągłe, czyli złożone z kilku wyrazów. Proszę uzupełnić zdania o brakujące człony tych spójników.
1) Dopóty patrzyła w stronę odjeżdżającego pociągu ...................... całkiem nie zniknął jej z oczu.
2) Ilekroć pytał ją o to, ........................ odpowiadało mu milczenie.
3) ..................... dłużej biegł, tym więcej miał siły.
4) Jeżeli dosypiemy niebieskiego proszku, ................... nad naczyniem pojawi się błękitna mgiełka.
5) Jest to nie tyle powieść, .................... dziwna, tajemnicza baśń.
6) Można tu spotkać nie tylko żubry, ................................. łosie i sarny.
7) Wprawdzie nie przepadał za ciastem drożdżowym, ..................................... nie chciał sprawić jej przykrości.
8. Jakimi nienacechowanymi odpowiednikami można zastąpić książkowe spójniki, przyimki i wyrażenia użyte w poniższych zdaniach?
Kogel-mogel uzyskuje się poprzez szybkie wymieszanie żółtka z dwoma łyżeczkami cukru.
Ojciec udał się do dentysty w celu wstawienia nowych zębów.
Dostałem się na studia, aczkolwiek nie na takie, o jakich marzyłem.
Może pani to kupić, bądź spróbować czegoś innego.
Nie przepiszę panu antybiotyku, bowiem to jest nie angina, a grypa.
Można przyjąć, iż jest to sytuacja wyjątkowa.
Nie jest to wielki sukces, niemniej jednak mamy się czym pochwalić.
Został po nim stary kapelusz, tudzież wielki album ze zdjęciami.
Do Grodziska nie da się dojechać, jako że kolejarze wciąż strajkują.
9. Czy podane niżej zdania są poprawne składniowo?
To szampon, który uelastycznia i nadaje połysk Twoim włosom.
Nie chcę potwierdzać ani zaprzeczać tym doniesieniom.
Szanuj i pomagaj swoim przyjaciołom.
Kochaj i szanuj swoich przyjaciół.
Są tacy, którzy myją żeby przed i po śniadaniu.
Będziemy omawiać argumenty za i przeciw karze śmierci.
Tył najnowszego volkswagena przypomina nasze cinquecento.
Sklep nieczynny z powodu choroby.
Po zajęciu pierwszego miejsca w skokach narciarskich prezydent pogratulował Małyszowi.
B. Skróty i skrótowce
10. Proszę zapisać wyróżnione wyrazy za pomocą odpowiednich skrótów i skrótowców. Czy zmiana ta wpływa na sposób czytania tekstu?
Doktor Rafał Wiśniewski był pracownikiem Polskiej Akademii Nauk. Mieszkał w Dębem nad Narwią. Doktor Wiśniewski wyjeżdżał do pracy codziennie rano o godzinie 7.00, a wracał niekiedy nawet koło 22.00 - pracował bowiem w Warszawie, nie w Dębem. Działalność zawodowa doktora Wiśniewskiego polegała nie tylko na pracy w Polskiej Akademii Nauk - Wiśniewski był również przewodniczącym Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich oraz polskim przedstawicielem Fédération Internationale de Football Associations. W Stowarzyszeniu Naukowym Archeologów Polskich Wiśniewski (mający bardzo wysoki iloraz inteligencji - z angielskiego: intelligence quotient) redagował ostatnio hasła historyczne do Małej encyklopedii powszechnej; praca ta, niezwykle trudna, wymagała częstego korzystania z Wielkiego słownika ortograficznego i Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny. Przydały się tu doświadczenia zdobyte w pracy w Muzeum Archeologicznym. Wiśniewski pracował według wymyślonego przez siebie systemu, opartego na zasadach zawartych w kodeksie handlowym. Te same zasady pomagały mu w pracy w Fédération Internationale de Football Associations oraz na co dzień (nasz bohater bowiem - do tego wszystkiego - sprowadził własne przedsiębiorstwo, pewną spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością). Wiśniewski więc jak nikt znał się na nowych polskich złotych (był przecież przedsiębiorcą), na zabytkach średniowiecznych i tym podobnych. Nieobca mu była także etykieta - jako człowiek nauki wiedział bowiem, co należy zrobić, otrzymawszy np. od państwa Hoffmanów, znanych w środowisku naukowym mecenasów, zaproszenie, na którym widniał napis: „Répondez s'il vous plaît”.
11. Skrócenia nazw z poprzedniego ćwiczenia proszę podzielić na skróty i skrótowce.
Skróty |
Skrótowce |
|
|
12. Proszę wybrać poprawne formy spośród podanych niżej. Czy zawsze jest tylko jedna dobra odpowiedź?
SA - S.A. `spółka akcyjna'
NT - N.T. `Nowy Testament'
USA - U.S.A. `United States of America - Stany Zjednoczone Ameryki'
PS - P.S. `postscriptum - dopisek do listu'
kk - k.k. `kodeks karny'
DzURP - Dz.U. RP - DzU `Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej'
WF - wf. `wychowanie fizyczne'
cdn. - c.d.n. `ciąg dalszy nastąpi'
HORTEX - Horteks - Hortex `Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego Centrali Spółdzielni Ogrodniczych'
p.n.e. - pne. `przed naszą erą' albo: `przed nową erą'
m.in. - m. in. `między innymi'
13. Od podanych imion i nazwisk proszę utworzyć poprawne inicjały.
Jan Chryzostom Pasek - …………………….
Aleksander Ścibor-Rylski - …………………
Szymon Szymonowic - …………………..…
Stanisław Staszic - ……………………….…
Jan Kowalski - ……………………….….….
Szymon Majewski - …………………………
Tadeusz Boy-Żeleński - ……………………..
Charlie Chaplin - …………………………….
W ćwiczeniach wykorzystano publikacje: 1) Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. K. Kłosińska, Warszawa 2004, 2) A. Hącia, B. Pędzich, Język polski. 365 ćwiczeń z pisowni i wymowy, Warszawa 2007, 3) Język polski. Poradnik profesora Andrzeja Markowskiego, Warszawa 2003, 4) B. Pędzich, Ćwiczenia z kluczem. Poprawna polszczyzna, Warszawa 2005.
1