WARTOŚĆ PIENIĄDZA W CZASIE
Pieniądz ma swoją wartość w czasie ze względu na koszt utraconych możliwości oraz preferencje inwestorów dotyczące rozkładu konsumpcji w czasie. Wartość przyszła wartość zainwestowanego przez nas kapitału w przyszłości. Początkowy kapitał powiększony zostaje o należne odsetki w okresie realizacji inwestycji. Kapitalizacja odsetek dopisanie odsetek do kapitału. Jeżeli na końcu każdego okresu naliczonego odsetki proste powiększają kapitał, tworzący nowy, który z kolei może generować nowe odsetki w trakcie następnego okresu to kapitalizację nazywamy złożoną Podstawą naliczania odsetek jest kapitał początkowy i nagromadzone odsetki. Kapitalizacja prosta oznacza, że doliczanie odsetek następuje na koniec okresu inwestowania. Odsetki nie podlegają oprocentowaniu. Im częściej dopisywane są odsetki, tym większy będzie stan wartości przyszłej Częstsza kapitalizacja odsetek powoduje większy wzrost przyszłej wartości kapitału Wartość bieżąca jest to określenie dzisiejszej wartości kapitału, który uzyskamy w przyszłości. Metodę polegającą na poszukiwaniu bieżącej wartości, przy danej wartości przyszłej określa się jako dyskontowanie, albo jako aktualizacja Częstsza kapitalizacja odsetek powoduje zmniejszenie się wartości bieżącej Płatność są to kwoty wpłacane regularnie w równych odstępach czasu. Płatności stałe wpłaty są w tej samej wysokości Płatności zmienne wpłaty są w różnej wysokości Renty regulowane z dołu płatności dokonywane pod koniec jakiegoś okresu. Stopa nominalna stopa nominalna przyjęta w okresie bazowym. Stopa efektywna - stosunek kwoty wyliczonej w formie skapitalizowanych odsetek w okresie bazowym do kapitału Stopa realna to stopa nominalna oprocentowania dla danego okresu skorygowana o wskaźnik inflacji w tym okresie RYZYKO W DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA Ryzykiem nazywamy statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego przedmiotu. Ryzyko występuje wtedy, gdy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania dla spełnienia się określonych warunków itd., zawiera się w granicach 0<P(x)<1, gdzie P(x) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zmiennej losowej, statystycznie pojęciem ryzyka określa się sytuacja, w której co najmniej jeden z elementów nie jest znany. Niepewność występuje wtedy, kiedy podejmując decyzje wie się, iż wszystkie dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe, ale nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego. Niepewność jest niepoliczalna, tzn. brak jest statystycznych parametrów dla oszacowania możliwości powstania zdarzenia losowego Źródła ryzyka Makroekonomiczne (niezależne od przedsiębiorstwa) niekorzystna koniunktura w kraju występowanie zjawisk inflacyjnych zmiana sytuacji rynkowej; zmiana polityki fiskalnej i monetarnej zmiana ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej w kraju ograniczenie skłonności do inwestowania; zmiana w stosunkach z zagranicą polityka przyjęta przez banki wzrost kosztów obcych źródeł finansowania niestabilny lub nieskuteczny system prawny Mikroekonomiczne (związane z sektorem) zmian struktur organizacyjnych i własnościowych nieodpowiednie proporcje w źródłach finansowania zacofanie techniczne wzrost konkurencji zmiany technologiczne i innowacyjne złe decyzje menedżerskie. Sposoby ograniczania ryzyka: Makroekonomiczne: rzetelną analizę koniunktury gospodarczej wykorzystywać informacje bieżące o szeroko rozumianej polityce gospodarczej obserwacje rozwoju stosunków z zagranicą Mikroekonomiczne: uwzględniać opinię ekspertów utworzenie rezerw na pokrycie skutków niepomyślnych decyzji skorzysta z usług towarzystwa ubezpieczeniowego Klasyfikacja ryzyka: ryzyko właściwe funkcjonujące na zasadach praw wielkich liczb (np. pożar, klęski) ryzyko subiektywne związane z niedoskonałością człowieka Ryzyko dzielimy wg. podmiotu na grupy: inwestycyjne transakcyjne kredytowe ryzyko papierów wartościowych ryzyko kursu walutowego ryzyko stopy procentowej ryzyko płynności Ryzyko dzielimy wg. rodzaju: gospodarcze polityczne rynkowe bankowe Ryzyko dzielimy wg. okresu oddziaływania ryzyka: powszechne sektora przedsiębiorstwa Ryzyko dzielimy na:operacyjne finansowe Na poziomie ryzyka operacyjnego wpływa możliwość aktywnego oddziaływania na sprzedaż, cenę i koszty. Istotna jest struktura majątku, którym dysponuje dane przedsiębiorstwo. Jeżeli wzrasta udział majątku trwałego, to zwiększa się również ryzyko operacyjne prowadzonej działalności. Ryzyko finansowe zależy przede wszystkim od struktury źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Jeżeli wzrasta udział funduszy obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie. Jednocześnie w niektórych przypadkach wzrostu udziału kapitałów obcych w finansowaniu przedsiębiorstwa może spowodować wzrost rentowności jego kapitału własnego ponad rentowność kapitału oółem w przedsiębiorstwie. Jeżeli nadmierny wzrost udziału funduszy obcych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa może spowodować także brak płynności finansowej w przedsiębiorstwie, czyli brak zdolności do terminowego regulowania zobowiązań wobec kontrahentów Linia bezpieczeństwa inwestycji wyznacza minimum efektywności dla rozważanych przez firmę projektów inwestycyjnych przy założonym poziomie ryzyka Powyżej niej inwestycje są korzystne, poniżej niekorzystne. Gdy inwestycja kształtuje się na linii to trzeba rozważyć portfel opcji inwestycyjnych złożony z obligacji skarbu państwa, obligacji i akcji. Związki ryzyka z efektywnością: występowanie wyższego ryzyka przy dążeniu do osiągnięcia wyższej korzyści zwiększone ryzyko oznacza możliwość wzrostu strat granica racjonalnej decyzji z punktu widzenia ryzyka, wyznacza prawdopodobieństwo poniesienia straty GOSPODARKA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA Czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniądza oraz ich osiadania, czyli tworzenia oszczędności z uwzględnieniem opłacalnosci związanej z „nie uruchomieniem” pewnego, zasobu pieniędzy. Jest to mechanizm ciągłego, odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów i dochodów oraz realizacji wydatków. W toku funkcjonowania gospodarki finansowej mamy doczynienia z występowaniem różnego typu rozliczeń. Kryterium przedmiotowe Pozyskanie kapitału własnego i obcego realizowane na podstawie prowadzonego rachunku opłacalności i dostępności źródeł finansowania Emisja akcji. Wydatki przeznaczone na inwestycje (akcje, obligacje, nieruchomości samochody). Zakupy surowców. Wypłaty wynagrodzenia dla pracowników. Świadczenie podatkowe i kwazi podatkowe. Kryterium podmiotowe procesy rozliczeń z pracownikami procesy rozliczeń z innymi instytucjami (ubezpieczeniowe, bani, odbiorcy, dostawcy) Procesy zachodzące w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa można przedstawić jako działania występujące w trzech fazach I faza przygotowawcza: przygotowanie operacji pieniężnych obsługujących pożądane przez przedsiębiorcę procesy, ich prognozowanie, planowanie z uwzględnieniem ryzyka II faza realizacji: wszelkiego rodzaju czynności związane z rzeczywistą realizacją operacji pieniężnych III faza ewidencja, analiza, wnioskowanie zapis operacji finansowych mających miejsce w przeszłości i ich analiza oraz wnioskowanie, które służy ukształtowaniu się tych zjawisk w przyszłości. Jeżeli przyjmujemy, że charakterystyka w przedsiębiorstwie jest działalność zarobkowa, to za istotny cel przedsiębiorstwa należy uznać uzyskanie nadwyżki ekonomicznej wyrażonej w pieniądzu. CELE dążenie do uzyskania wzrostu efektywności rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki do zaangażowanego kapitału wzrost wartości przedsiębiorstwa i pozycja podmiotu na rynku, możliwość pozyskiwania kapitału, opinia w bankach i u kontrahentów Kryteria oceny gospodarki finansowej: płaszczyzna zewnętrzna mierzona jest wpływem: na maksymalizację nadwyżki finansowej pomnażanie wartości przedsiębiorstwa całość efektów działalności przedsiębiorstwa;: całość gospodarki płaszczyzna wewnętrzna mierzona jest wpływem: zachowania płynności finansowej obniżka kosztów finansowych rozpatrywanie w sposób izolowany System finansowy określamy jako zespół norm prawnych zasad i szeroko rozumianych instytucji, służących wykonywaniu funkcji finansów i regulowane przez władze państwowe i samorządowe zjawisk finansowych Normy prawne przepisy z zakresu prawa gospodarczego i finansowego Zasady postępowania stanowią o formach i trybie e regulacji procesów finansowych instytucje podmiotowe, przedmiotowe, rozwiązania i konstrukcje służące regulacji zjawisk finansowych. Formuła ruch okrężnego (Kapitał własny, kapitał obcy) Ⴎ (Pieniądz) Ⴎ (Środki produkcji) Ⴎ (Proces produkcji) Ⴎ (Wyrób gotowy) Ⴎ (utarg po rozliczeniu)Ⴍ Część pieniądz, które wypadają z ruch okrężnego płace wynagrodzenia amortyzacja dywidendy spłaty pożyczek podatki; Fazy ruchu okrężnego: faza zaopatrzenia faza produkcji faza zbytu Wszelkie fazy powinny występować kolejno, ale także i jednocześnie Przychody przedsiębiorstwa: przychody ze sprzedaży netto pozostałe przychody operacyjne przychody finansowe Przychody ze sprzedaży zależą od: ilości sprzedanych produktów wysokość ceny Cena kształtuje się pod wpływem rynku. Polityka: duży obrót, mały zysk jednostkowy. Monopolista kształtuje ilość i cenę (maksimum zysku) Pozostałe przychody operacyjne: przychody ze sprzedaży lub wpływ z likwidacji środków trwałych przychody powstające w wyniku rozwiązania rezerw przychody z umorzonych lub przedawnionych zobowiązań przychodem będzie aktualizacja (wzrost) wartości zapasów otrzymane odszkodowania dotacje, subwencje, dopłaty, darowizny Przychody finansowe Należności z tytułu posiadanych udziałów w innych przedsiębiorstwach Naliczenie procentu od powierzonych innym podmiotom środków finansowych Zyski ze sprzedaży papierów wartościowych dodatnie różnice kursowe Udział kosztów w przychodach to wysokość kosztów Wydatkiem nazywamy każdorazowe pomniejszenie środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego przedsiębiorstwa. Nie każdy jednak wypływ pieniądza będzie kosztem Kosztami będą tylko te wydatki, które związane są z bieżącą działalnością przedsiębiorstwa. Do kosztów nie mogą być zaliczone nakłady o charakterze inwestycyjnym kary, grzywny, odszkodowania wydatki zbędne (amortyzacja drogich samochodów, nadmierne wydatki na reklamę) Sposoby ewidencji kosztów kalkulacyjny układ kosztów porównawczy układ kosztów Kalkulacyjny układ kosztów stosują zwykle te przedsiębiorstwa, które wytwarzają produkcję o zróżnicowanej strukturze asortymentowej i dla prawidłowego skalkulowania cen poszczególnych jej asortymentów muszą znać koszt własny każdego rodzaju produktu. Ogół ponoszonych kosztów w przedsiębiorstwie można podzielić na: koszty rzeczowe finansowe osobowe pozostałe Koszty rzeczowe koszty związane ze zużyciem surowców, materiałów i energii potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie koszty związane ze zużyciem rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa jego amortyzacja; Funkcje amortyzacji umorzenia (korekta wartości początkowej środka trwałego), kosztowa (obciąża koszty przedsiębiorstwa, ale nie jest wydatkiem), finansowa (gromadzenie funduszy pieniężnych przeznaczonych na reprodukcję środków trwałych) koszty zużycia tzw. usług obcych np. transportu, telekomunikacja, remonty Koszty osobowe (pracy) Ważną grupę kosztów są w przedsiębiorstwie koszty związane z zatrudnieniem pracowników. W ich skład obok wynagrodzenia za wykonaną pracę wchodzą inne wydatki na rzecz zatrudnionych, nie objęte wynagrodzeniem za pracę Będą to wynagrodzenia za nieprzepracowany czas pracy premie, nagrody świadczenie w naturze świadczenia ubezpieczenia społecznego koszt opieki społecznej i socjalnej koszty szkoleniowe Koszty finansowe odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek na finansowanie bieżącej działalności dyskonto przy zakupie weksli przez bank, straty na sprzedaży papierów wartościowych ujemne różnice kursowe rezerwy na pewne lub ewentualne straty związane z operacjami finansowymi Weksel jest to krótkoterminowy papier wartościowy, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty pieniężnej określonej osobie, określonej kwoty pieniężne w określonym miejscu w określonym czasie Koszty pozostałe Są to koszty nie zaliczone do żadnej z wyżej wymienionych grup, np. koszty ogólne zarządu przedsiębiorstwa, podatki, delegacje służbowe Koszty stałe są zależne od wielkości produkcji, ale na jednostkę są stałe (koszty materiałów) Poziom kosztów stałych wpływa na prędkość zwiększenia zysku przedsiębiorstwa, gdy wzrasta jego sprzedaż. Ważną cecha finansowania zewnętrznego własnego jest to, że uzyskany kapitał pieniężny lub rzeczowy pozostaje do dyspozycji przedsiębiorstwa przeważnie na czas nieokreślony. Konsekwencją bezterminowego angażowania kapitału jest powstanie stosunków własnościowych, z których wynika prawo do udziału w podziale zysku lub czasem obowiązek uczestnictwa w pokrywaniu strat przedsiębiorstwa Uzyskany kapitał stanowi bazę gwarancyjną wierzycieli Podstawową cechą finansowania zewnętrznego obcego na tle zewnętrznego własnego jest to, że kapitał odstępowany jest przedsiębiorstwom na czas określony i w uzgodnionym terminie podlega zwrotowi. W tym przypadku powstają stosunki dłużne Istotą tego finansowania jest także to, że od pożyczonego kapitału należy z reguły płacić odsetki. Kapitał obcy może być w części utracony w wyniku występowania strat wtedy, gdy dla ich pokrycia okaże się niewystarczający kapitał własny Podstawowe zalety kapitału własnego jest on stabilnym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstwa wpływa na zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstwa stanowi bazę gwarancji dla wierzycieli angażowany na czas nieokreślony stanowi podstawę do powstania stosunków własnościowych za stosunków własnościowych wynika prawo do dywidendy Wady kapitału własnego nie zawsze przynosi oczekiwane korzyści, zwłaszcza gdy występują straty w zależności od warunków umowy współwłaściciel uczestniczy w jego stratach straty uszczuplają kapitał własny w sytuacji upadłości i likwidacji przedsiębiorstwa roszczenia właścicieli są zaspokajane po uregulowaniu zobowiązań firmy w porównaniu do kapitału obcego jest mało elastyczny;
Zalety kapitału obcego stanowi elastyczne źródło finansowania umożliwia podjęcie i realizację przedsięwzięć inwestycyjnych przekraczających kapitał własny jego wykorzystanie może wpływać na obniżenie obciążeń podatkowych oraz wzrost rentowności kapitału własnego wierzyciel nie ma prawa głosu przy podejmowaniu decyzji w przedsiębiorstwie umożliwia kształtowanie optymalnej struktury kapitału Wady kapitału obcego kapitał obcy jest pozyskiwany na określony czas wierzyciel ma prawo do odsetek uzyskanie kapitału obcego wymaga zabezpieczenia lub gwarancji w warunkach inflacji wierzyciele mogą podnieść oprocentowanie wraz z e wzrostem zadłużenia wierzyciele mogą otrzymać prawne uprawnienia w przypadku likwidacji przedsiębiorstwa wierzyciele zaspokajani są przed właścicielami SPOSOBY FINANSOWANIA samofinansowanie samo spłata kredytowanie bankowe dotowanie czerpanie środków z rynku finansowego Samofinansowanie jest źródłem wewnętrznym, własnym. Oznacza pokrycie wydatków z własnych przychodów oraz przeznaczenie nadwyżek finansowych na finansowanie procesu wzrostu, są to: zysk netto, amortyzacja, rozwiązane rezerwy celowe. Cechą samofinansowania jest zgromadzenie funduszu samofinansowania Samo spłata jest odwrotnością procesu samofinansowania. Przy samo spłacie najpierw uzyskuje się określony przedmiot i dzięki jego eksploatacji odtwarza się środki na spłatę zobowiązania. Typowym przykładem samo spłaty jest leasing Kredytowanie zmusza do kalkulowania opłacalności. Kredyt trzeba spłacić w terminie wraz z odsetkami. Kredyt można swobodnie kształtować zależnie od tempa realizacji inwestycji: zwalniać lub przyspieszać jego wykorzystanie w stosunku do pierwotnych założeń. Kredyt jest „nieograniczoną” formą finansowania Pożyczka pieniężna osoba udzielająca pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy Kredyt pieniężny - osoba udzielająca kredyt zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony, a kredytobiorca zobowiązuje się oddać tą kwotę w danym terminie z należnymi odsetkami Kredyty w rachunku bieżącym Bank daje kredytobiorcy upoważnienie do przekroczenia salda na jego rachunku bieżącym do wysokości limitu przyznanego w umowie kredytowej. Jest to kredyt odnawialny, tzn. każdy wpływ na rachunek bieżący powoduje jednocześnie odnawianie się limitu kredytowego, który może być przez kredytobiorcę wielokrotnie wykorzystany, aż do wygaśnięcia umowy kredytowej Kredyt w rachunku kredytowym Uruchamianie kredytu następuje przez otwarcie dla kredytobiorcy wydzielonego rachunku kredytowego, służącego do ewidencjonowania stanu zadłużenia z tytułu wykorzystanego kredytu. Może przybrać formę kredytu na sfinansowanie jednej określonej transakcji kredytu na wymagalne zobowiązania kredytu na sfinansowanie należności Kredyt dyskontowy - weksel jest to dokument zobowiązujący wystawcę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie. Rozróżnia się dwa rodzaje weksla: własny i trasowany. Funkcje weksla płatnicza kredytowa gwarancyjna (zabezpiecza zapłatę) obiegowa (sprzedaż kolejnym osobą); refinansowa (redyskonto weksla w Banku Centralnym); FAKTORING polega na nabywaniu przez wyspecjalizowane instytucje (banki i spółki faktoringowe) należności bieżących (nie przeterminowanych) od różnych podmiotów gospodarczych, przysługujących im od odbiorców z tytułu dostaw towarów i usług oraz na świadczenie dodatkowych usług. Faktoring dotyczy wierzytelności związanych z obrotem gospodarczym. W praktyce przedmiotem faktoringu są najczęściej wierzytelności związane z krótkim terminem płatności (od 14 dni do 210 dni), choć z punktu widzenia prawa nic nie stoi na przeszkodzie aby obejmować faktoringiem także wierzytelności o krótszym bądź dłuższych terminach ich uregulowania. Aby wystąpił faktoring muszą być co najmniej dwie usługi Faktor - sprzedawca usług Faktorant - nabywca Faktoring właściwy charakteryzuje się tym, że przelew wierzytelności jest ostateczny i w jego wyniku ryzyko z wypłacalnością dłużnika obciąża instytucje faktoringową (faktor). Występuje funkcja gwarancyjna Faktoring niewłaściwy przelew wierzytelności nie ma charakteru ostatecznego. Ryzyko wypłacalności dłużnika obciąża nadal pierwotnego wierzyciela (faktorant) Nie występuje gwarancja Faktoring mieszany łączy w sobie cechy faktoringu właściwego i niewłaściwego. Określa kwotę graniczną, w której faktorant podejmuje ryzyko wypłacalności dłużnika Dźwignia finansowa określa zależności między stopą zysku oraz wskaźnikiem zyskowności kapitałów własnych Wzrost zadłużenia powoduje wzrost rentowności kapitałów własnych. Struktura finansowania majątku jest to udział kapitałów własnych w kapitale ogółem Wnioski: efekty dźwigni finansowej mogą być zarówno pozytywne jak i negatywne; efekty pozytywne występują gdy stopa zysku (ROJ) przewyższa stopę oprocentowania kredytów; każdy wzrost zadłużenia powoduje wzrost stopy zwrotu kapitału własnego (ROE); Im bardziej (ROJ) przewyższa stopę oprocentowania kredytów, tym efekty dźwigni finansowej są wyższe; ROJ > inwestycje => ROE rośnie jednak kiedy ROJ = odsetką od kredytów, wtedy wzrost zadłużenia nie ma żadnego wpływu na zadłużenie ROE; efekty dźwigni finansowej mogą być negatywne jeśli ROJ < % kredytu =>ROE rośnie Modele optymalizujące zasoby gotówki
Model Millera - Orra : stosowany jest gdy przewidywane przepływy gotówkowe są niepewne. Model ustala górny, pożądany i dolny poziom gotówki. W chwili, gdy stan gotówki osiąga poziom górny wtedy nadwyżkę pieniężną inwestuje się w łatwo zbywalne papiery wartościowe. Gdy dochodzi do dolnego, to sprzedaje wyżej wymienione papiery wartościowe.