Wykład 30.10. Ewolucjonizm c.d.

Ewolucjonizm uniwersalny / Neoewolucjonizm

nurt o znikomym znaczeniu; próbowano formułować bardzo ogólne stwierdzenia, unikając szczegółowych praw

brak polemiczności

Gordon Childe (1829-1959) „Man Makes Himself” (1936) - archeolog - stara się pokazać rozwój ludzkości jako całość.

[tak miałam w notatkach, a tu internetowa wersja biografii, chyba bardziej wiarygodna:]

Vere Gordon Childe (ur. 1892 Sydney, zm. 1957 Blue Mountains) — australijski archeolog i antropolog kultury. W latach 1927-1946 profesor archeologii pradziejowej w Edynburgu, później do 1956 dyrektor Instytutu Archeologii Uniwersytetu Londyńskiego. Jego badania skupiały się głównie na neolicie, najbardziej znane jego badania to Skara Brae. Twórca hipotez o rewolucji neolitycznej i rewolucji urbanistycznej. Najbardziej znane jego dzieło to The Dawn of European Civilization (1925). Popełnił samobójstwo rzucając się ze skały.

Leslie Alvin White (1900-1975) „The Science of Culture. A Study of Man and Cyvilisation”.

Na rzeczywistość składają się trzy kategorie zjawisk:

1. fizyczne

2. biologiczne

3. kulturowe - charakterystyczne dla Homo Sapiens

Szczególnie istotna jest umiejętność posługiwania się symbolami - jako narzędziem komunikacji. Dzięki kulturze człowiek może radzić sobie ze światem, kontrolować rzeczywistość.

„Funkcją i celem kultury jest uczynienie życia bezpiecznym i znośnym dla gatunku ludzkiego”.

Ewolucja polega na zwiększaniu się ilości zagospodarowywanej i wykorzystywanej przez człowieka energii, która jest napędową siłą kultury. przejawem tej energii jest ciało ludzkie.

Ewolucja: zbieractwo przetwarzanie wytwarzanie

Pociąga to za sobą zmianę wszystkich elementów systemu. Dzięki rozwijaniu techniki możliwa jest rewolucja, coraz lepsze i bardziej efektywne wykorzystanie energii.

Tymi właśnie przemianami ma zająć się kulturologia.

Ewolucjonizm multilinearny

warunki zewnętrzne, środowisko, ekologia a funkcjonowanie kultury

Prawa rozwoju kultury uzależnione są od warunków środowiskowych, które wymuszają pewną ścieżkę rozwoju.

J.H. Steward (1902-1972) „Theory of Cultural Change”

Kultura to zespół stworzonych przez gatunek środków przystosowania się do wymogów środowiska przyrodniczego.

Zmiana warunków zewnętrznych adaptacja zastąpienie ewolucji biologicznej kulturową

Kultura jest tym, co odróżnia człowieka od zwierząt.

Relacja między kulturą a środowiskiem przyrodniczym - Trzy poziomy kultury:

1. 
   
   techniczno - ekonomiczny

2. społeczno - polityczny

3. ideologiczny

Kultury należy badać „indywidualnie”, każdą z osobna; część elementów się powtarza, jest podobna - trzeba pokazać warunki, jakie doprowadziły do powstania tych elementów (~ewolucja konwergentna). Nie zakłada się żadnych uniwersalnych schematów!

Ewolucja ma charakter liniowy, ale może być wiele rodzajów ewolucji i może działać wiele niezależnych od siebie czynników.

Podsumowanie: (Bachofen?) Ogólnie rzecz ujmując, rozwój rasy ludzkiej nie zna skoków, postępów, lecz tylko stopniowe przejścia: przechodzi przez wiele stadiów, a o każdym z nich można powiedzieć, że zawiera w sobie stadia poprzedzające i następujące po nim.

Porównanie: ewolucjonizm vs dyfuzjonizm

W dyfuzjonizmie zadaniem badacza jest śledzenie wędrówek idei, różnych elementów - w czasie i przestrzeni

	Ewolucjonizm	Dyfuzjonizm
Wynalazczość	naturalna, spontaniczna	wyjątkowa; powielanie wzorów
Podobieństwo kultur	powszechne prawa ewolucji	wzajemne kontakty, oddziaływania, przepływ idei
Kultura	organiczna całość	zbiór elementów, zdolnych do samodzielnego funkcjonowania
Rozumienie kultury	atrybutywne (przynależna ludziom)	dystrybutywne (cecha społeczności określonych w czasie i przestrzeni)
Nauka o kulturze	„przyrodnicza”	„humanistyczna historia kultur”

Wykład 04.12. Neodarwinizm, koncepcje etologiczne, socjobiologia

Desmond Morris

Co sprawia, że człowiek - „naga małpa” - odniósł taki sukces w środowisku? Pod względem anatomii i fizjologii jest jednym z prymatów - ale nie w 100% podobnym. „Naga małpa” jest jedyną małpą drapieżną, uprawia aktywne polowania.

Wg Morrisa aktywne polowanie to „naciśnięcie guzika”, który uruchomił proces ewolucji - biologicznej i kulturowej. Polowanie to punkt wyjścia dla wyjaśniania typów osobowości, ról społecznych, struktury społecznej, zachowań.

podłoże małpie + drapieżność + zachowania zespołowe = człowiek i zachowania ludzkie

Są sytuacje, w których dominują zachowania specyficzne dla prymatów, specyficzne dla drapieżników, lub takie, w których występują obydwa typy. W ten sposób kształtuje się kultura.

Zarzut: Czy można wszystko wyjaśniać w kategoriach zoologicznych?

Odpowiedź Morrisa: Istnieje ważny łącznik między kulturą a naturą - ADAPTACJA.

Kultura ludzka to system wyuczonych zachowań, wykształcony w toku ewolucji jako pewien właściwy naszemu gatunkowi mechanizm adaptacji i uzupełniający adaptację biologiczną.

Rozwój kultury towarzyszy rozwojowi biologicznemu - kultura kształtowała się w ramach biologii: anatomii, fizjologii, czynników środowiskowych.

Socjobiologia: także zwrotnie - kultura wpływa na biologię i ją modyfikuje!

Morris „Ludzkie zoo” - kultura z jednej strony wynika z adaptacji, ale z drugiej - zaczyna nas i naszą biologię ograniczać, kiedy „kłębowisko nagich małp gęstnieje”, pojawiają się mechanizmy nieadaptacyjne, wynaturzone; „zwierzę w betonowym bunkrze kultury”.

Film

Polowanie stało się czymś więcej niż zdobywaniem pożywienia - przyjemnością, wyzwaniem, obsesją.

[Roślinożerca w nas - lubi słodkie (owoce, miód, miodowe mrówki) - zwłaszcza między posiłkami]

Po wyjściu na sawannę - zmiana pozywienia, wzrost znaczenia mięsa polowania w grupie, konieczność współpracy + adaptacja mięsa do naszych potrzeb (gotowanie, pieczenie) zamiast nas do natury.

Wspólne jedzenie jako działanie społeczne, nie tylko zaspokajanie głodu: jemy razem z innym, o tych samych porach, w miejscach do tego specjalnie przeznaczonych. Człowiek je właściwie wszystko: rośliny, wszystkie rodziny zwierząt, nawet ziemię (sól ).

Umiejętność pływania - potrzebna do zdobywania nowych form pożywienia (ryby, owoce morza) - szczególna własność człowieka

• u niemowlaka włożonego do wody - automatyczne wstrzymanie oddechu, oczy otwarte, charakterystyczne ruchy

• budowa kręgosłupa, nozdrzy, gładka skóra

• umiemy pływać kilkoma stylami, to rzadkość w świecie zwierząt

najbardziej zdeterminowany warunkami środowiskowymi

najmniej zdeterminowany

---