Prawo samorządowe
Pytania na egzamin
Rok III AP studia niestacjonarne
1. Zasada decentralizacji w konstytucji.
W konstytucji z 2 kwietnia 1997r przewidziano w art. 15 ust.1 oparcie ustroju terytorialnego państwa o zasadę decentralizacji władzy publicznej. Decentralizacja polega na prawnym zabezpieczeniu organom niższych stopni w strukturze organizacyjnej względnej samodzielności w stosunku do organów wyższych. Dokonuje się tego przez wyraźne określenie możliwości i sposobów ingerowania organów wyżej usytuowanych w działalność organów niżej stojących w strukturze organizacyjnej. Z zastosowania zasady decentralizacji wynika reguła, iż nadzór nad organami zdecentralizowanymi odbywa się przy użyciu środków wyraźnie przez ustawę określonych i dozwolonych w danej , konkretnej sytuacji.
Podstawowym celem działalności władzy lokalnej w systemie zdecentralizowanym jest identyfikacja i organizowanie zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności. Zalety decentralizacji w porównaniu z systemem centralistycznym to zbliżenie podmiotu decydującego do załatwianej sprawy, większa przejrzystość która prowadzi do szybszego i lepszego poznawania wad i ich źródeł, mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji, zwiększenie poczucia odpowiedzialności, zwiększenie potencjału wprowadzania nowości. Natomiast jako potencjalne zagrożenia decentralizacji możemy wskazać np. możliwość preferowania interesów lokalnych ponad interesy ogólne państwa, brak spójności aparatu terenowego, nieefektywność wprowadzania pewnych rozwiązań na niższych szczeblach.
2. Zasada subsydiarności.
Subsydiarność jest zasadą podziału władzy od dołu do góry. Postuluje ona, że nigdy nie należy powierzać jednostce większej tego, co może zrobić, równie wydajnie jednostka mniejsza. Oznacza to, że jednostki większe działają wyłącznie w dziedzinach, w których ich wielkość daje im przewagę nad jednostkami mniejszymi w postaci efektywności tego działania. Zasada subsydiarności jest zatem dążeniem do jak najbardziej racjonalnego podziału władzy pomiędzy poszczególne szczeble jej struktury, w oparciu o kryterium efektywności. Definicja subsydiarności zawarta została w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego, której art.4, ust.3 stanowi: ”Obowiązek wykonywania zadań publicznych powinien przede wszystkim spoczywać na organach (władzach) najbliższych obywatelom. Przekazywanie zadań innym organom musi odpowiadać zasięgowi i naturze tych zadań oraz wymogom efektywności i oszczędności.”
3. Zasada samodzielności.
Zasada samodzielności samorządu jest zasadą chronioną konstytucyjnie.
Art. 16 ust. 2 Konstytucji stanowi: samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługujące mu w ramach ustaw zadania publiczne samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Gwarancje zasady samodzielności stanowi art. 165, który brzmi: Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. Oznacza to pełną swobodę działania jednostek samorządu terytorialnego.
Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania, uczestnicząc w
sprawowaniu władzy publicznej w granicach przyznanej im przez ustawodawcę i prawem chronionej samodzielności. Nie narusza jednak zasady samodzielności ograniczenie wynikające z ustawy, jeżeli znajduje ono uzasadnienie w konstytucyjnie chronionych celach i wartościach.
4. Podmiot samorządu.
Podmiot samorządu jest to jednostka o charakterze korporacyjnym wyposażona w osobowość prawną o charakterze publicznym i prywatnym, wypełniająca poprzez wyłonione w drodze wyborów organy zadania administracji publicznej na zasadach niezależności określonej prawnie podlegająca przy tym nadzorowi państwowemu.
„Upodmiotowienie” to dokonywane jest przez państwo w celu realizacji zadań państwowych.
Podmiot samorządu tworzy społeczność lokalna zamieszkała na danym terenie, zorganizowana w terytorialny związek samorządowy (gminę). Gmina jest traktowana jako związek mieszkańców danego obszaru, czyli inaczej korporację terenową. Oznacza to, że samorząd to sprawowanie administracji przez zbiorowość zainteresowanych osób zamieszkałych na danym terenie. Przynależność do społeczności samorządowej powstaje z mocy prawa na skutek nabycia przez osobę fizyczną określonej cechy, na przykład zamieszkiwania na obszarze gminy.
Kolejną kwestią decydującą o istocie podmiotu samorządu jest jego organizacja. Mieszkańcy gminy powołują w drodze wyborów organy , które w sposób bezpośredni realizują zadania nałożone na związek.
Istotnym elementem składającym się na pojęcie podmiotu samorządu jest przyznawana terytorialnym związkom samorządowym przez prawo osobowość prawna. Osobowość tę dzieli się na publiczną - dającą jednostkom samorządowym możliwość nawiązywania stosunków prawnych z organami państwa i prywatną (cywilnoprawną) - dająca jednostką samorządowym swobodę dysponowania mieniem we własnym imieniu.
5. Zadania samorządu terytorialnego.
Są to wskazane w sposób ogólny cele, które samorząd ma osiągnąć w swojej działalności oraz kierunki działania, których obranie prowadzi do realizacji tych celów. Wyróżniamy zadania między samorządem terytorialnym, a administracją rządową oraz zadania między poszczególnymi szczeblami jednostek samorządowych.
Zadania wykonywane przez samorząd terytorialny dzielą się na zadania własne i zadania zlecone.
Zadania własne- są to zadania przynależne JST i wykonywane przez te jednostki we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność.
Zadania zlecone- są to zadania przynależne administracji rządowej, ale wykonywane przez JST. Samorząd wykonuje je w imieniu i na odpowiedzialność administracji rządowej.
Zadania własne mają być wykonywane samodzielne bez możliwości nieograniczonej ingerencji organów państwowych, zadania zlecone mogą podlegać merytorycznej ingerencji za pośrednictwem wytycznych
6. Cele nadzoru nad samorządem terytorialnym.
Celem nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego jest ochrona przed zaniedbaniami władzy lokalnej, zapewnienie skutecznego realizowania powierzonych zadań, oraz prawidłowego funkcjonowania administracji publicznej, jest to ochrona danej jednostki samorządu terytorialnego przed niekompetencją jej organów. Nadzór ten polega na wykonywaniu przez organy nadzoru czynności kontrolnych oraz podejmowaniu czynności prawnych umożliwiających korygowanie działań nieprawidłowych i wadliwych. Konstytucja RP przewiduje sprawowanie nadzoru nad działalnością samorządu z punktu widzenia legalności, ustawy samorządowe jeśli dotyczy to zadań własnych wg kryterium zgodności z prawem jeśli zaś chodzi o zadania zlecone wg kryterium:
celowości, rzetelności i gospodarności. Do organów nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego Konstytucja i ustawy samorządowe zaliczają Prezesa Rady Ministrów i wojewodów, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
7. Funkcje nadzoru nad samorządem terytorialnym.
Wyodrębnia się dwie zasadnicze funkcje nadzoru;
funkcję strzeżenia prawa,
funkcję ochronną i wspierająca.
1) Głównym zadaniem nadzoru państwowego nad jednostkami samorządu terytorialnego jest strzeżenie prawa. Istotą nadzoru nad sferą zadań własnych gmin, jest strzeżenie legalności postępowania organów gmin. W pozycji gmin w państwie i ze stosunku do niego wynika, że są one wprawdzie samodzielne w zakresie lokalnym, lecz równocześnie powiązane z porządkiem państwowym. Funkcja strzeżenia prawa powinna być wykorzystywana w celu obrony interesów ogólnopaństwowych w konfrontacji z partykularnymi interesami poszczególnych gmin.
2) Koncepcja funkcji ochronnej i wspierającej może być rozpatrywana w dwóch aspektach. Pierwszy z nich sprowadza się do obowiązku nałożonego na organy nadzoru państwowego doradzania i opiekowania się gminami w trakcie wykonywanych zadań publicznych. Nacisk nadzoru państwowego nad samorządem powinien być położony na profilaktyczne fachowe i prawne doradztwo, koordynację, łagodzenie sytuacji konfliktowych. Drugi aspekt funkcji ochronnej i wspierającej sprowadza się do ochrony gmin przez organy nadzorcze przed nieuzasadnionymi żądaniami organów nadzoru specjalnego oraz osób trzecich.
8. Współczesna polska struktura nadzoru.
Nadzór nad działalnością samorządów dotyczy zgodności działań z obowiązującym prawem. Jest to podstawowe kryterium i tylko w tym zakresie organy nadzory mogą ingerować
w działalność samorządową. Organami nadzoru nad działalnością samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego są wyłącznie Prezes Rady Ministrów, wojewodowie a w zakresie spraw finansowy Regionalna Izba Obrachunkowa. Bezpośredni nadzór nad samorządem na podstawie ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym oraz samorządzie wojewódzkim sprawuje wojewoda. Jeżeli organy j.s.t. w wyniku konfliktów itp. Wykazują się całkowitym brakiem skuteczności w wykonywaniu zdań publicznych, Prezes R.M. na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej może zawiesić te organy
i ustanawia zarząd komisaryczny na okres 2 lat, ale nie dłużej niż do kolejnych wyborów. Komisarza powołuje Prezes R.M. na wniosek wojewody za pośrednictwem ministra właściwego ds. administracji publicznej.
Zasadniczym zadaniem Regionalnych Izb Obrachunkowych jest nadzór i kontrola w zakresie spraw finansowych oraz w zakresie zamówień publicznych j.s.t. Kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu dokonywana jest z uwzględnieniem kryterium celowości , rzetelności i gospodarności.
9. Pojęcie mienia samorządowego.
Definicje legalne mienia samorządowego zawarte są w przepisach ustrojowych.
Art. 43 Ust. o samorządzie gminnym stanowi, że mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do komunalnej osoby prawnej to znaczy do gminy, związku gmin, innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.
Na mienie samorządowe składają się wyłącznie prawa majątkowe, których wartość może być wyrażona w pieniądzu.
Ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim na pierwszy plan wysuwają własność. Polega to na tym, że JST mogą w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego korzystać z rzeczy (tzn. nieruchomości i rzeczy ruchomych) zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy i rozporządzać rzeczą.
Oprócz własności w skład mienie samorządowego wchodzą też inne prawa majątkowe. Są to prawa pochodne od własności i stanowiące ograniczone w stosunku do niej formy władania rzeczami, tj. użytkowanie wieczyste i inne ograniczone prawa rzeczowe, środki pochodzące z różnych źródeł publiczno-prawnych (np. podatki, dotacje celowe) i prywatno-prawnym (darowizn, spadki, odsetki od środków finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych, dywidendy ze spółek)
10. Zasady zarządzania mieniem samorządowym.
Wszystkie trzy ustawy normujące ustrój samorządu terytorialnego zawierają przepisy określające sposób zarządzania mieniem samorządowym.
Zasada samodzielności - zgodnie z ustawą o sam. gminnym podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w odrębnych przepisach prawa. Podobną regulacje zawiera ustawa o sam. województwa która stanowi: wojewódzkie osoby prawne samodzielnie decydują, w granicach ustaw, o sposobie wykonywania należących do nich praw majątkowych. Zasada samodzielności zarządzaniem mieniem powiatu wynika z ustawy o sam. powiatowym która stanowi o samodzielności powiatu oraz że powiat wchodzi w stosunki cywilnoprawne, będące podmiotem mienia powiatowego.
Zasada szczególnej staranności- nakłada na osoby uczestniczące w zarządzaniu mieniem komunalnym obowiązek zachowania szczególnej staranności przy wykonywaniu tego zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia. „Szczególna staranność” powinna być wyższa od należytej, a nawet wyższa od staranności wymaganej od prowadzącego działalność gospodarczą.
11. Pochodzenia mienia gminnego.
Zgodnie z art. 165 ust. 1 Konstytucji RP jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną i przysługują im prawa własności oraz inne prawa majątkowe. Własność i inne prawa majątkowe stanowią mienie w rozumieniu art.44 kodeksu cywilnego. Termin ten może być odnoszony do konkretnego podmiotu np. mienie gminy, lecz może występować w płaszczyznach bardziej ogólnych np. mienie komunalne lub mienie samorządowe. Wraz z ustawowym powołaniem JST do życia, musiały zostać one wyposażone w składniki majątkowe aby zabezpieczyć ich ogólnie proklamowaną samodzielność. Podstawowe znaczenie w tym zakresie miały przepisy ustaw z 1990 w odniesieniu do gmin i z 1998 roku, w odniesieniu do powiatów i województw, na mocy których przyjęto zasadę podziału mienia państwowego między Skarb Państwa i gminy, powiat i województwo samorządowe. Był to tzw. proces komunalizacji z mocy prawa. Przepisy stwierdziły też procedurę stwierdzenia dojścia do komunalizacji z mocy prawa. Postępowania w tej sprawie rozpoczynało się od sporządzenia spisu inwentaryzacyjnego mienia podlegającego komunalizacji. Spisy miały być wyłożone opinii publicznej na okres 30 dni. Po przesłaniu spisu właściwemu wojewodzie, wydawał on decyzje deklaratoryjną w sprawie stwierdzenia nabycia mienia z mocy prawa. Organem odwoławczym była Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa. Obok komunalizacji wprowadzona instytucję przekazania dawnego mienia państwowego gminom(i związkom gmin), przekazanie mogło być obligatoryjne(mienie niezbędne do wykonywania zadań) lub fakultatywne( na wniosek gminy jeżeli dany składnik był związany z realizacją zadań).Przekazanie następowało na podstawie sporządzonych protokołów, poprzez wydanie przez wojewodę decyzji konstytutywnej, a nie deklaratoryjnej.
12. Pochodzenia mienia powiatu i województw samorządowych.
W brzmieniu art. 46 ust.1 ustawy z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91 poz. 576 z późn. zm.) "mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne".
Jednocześnie zgodnie z ust. 3 powołanego przepisu "powiat jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nie należącego do innych powiatowych osób prawnych".
Mieniem Powiatu władają podległe mu jednostki organizacyjne i osoby prawne.
Podstawowym źródłem pochodzenia mienia Powiatu jest mienie Skarbu Państwa. Jego składniki będące we władaniu przejętych przez Powiat jednostek stały się jego mieniem z mocy prawa, na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy z dn. 13 października 1998 r. -
Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872, z późn. zm.). Mienie nie spełniające przesłanek nabycia z mocy prawa może być przekazywane Powiatowi na podstawie art. 64 tejże ustawy decyzją administracyjną wojewody.
Mienie województwa obejmuje własność ruchomości i nieruchomości oraz inne prawa majątkowe wynikające z praw rzeczowych i obligacyjnych, a także środki finansowe. Wojewoda stwierdza nabycie mienia przez Samorząd Województwa w drodze decyzji. Innym sposobem nabycia mienia przez województwo wyróżnia się przekazanie mienia przez Skarb Państwa z urzędu (art. 49 ust. 1 ) oraz przekazanie mienia przez Skarb Państwa na wniosek zarządu województwa (art. 50 ust. 1 )
13. Scharakteryzuj zasadę kształtowania podziału terytorialnego wg art. 163 Konstytucji RP
Gmina jest podstawową jednostką podziału terytorialnego państwa. Pozostałe jednostki mogą być tworzone w ramach ustawy, w Polsce są to powiaty i województwa samorządowe.
Konstytucja RP przesądziła w art. 16 ust. 1 o ścisłym związku po między zasadniczym podziałem terytorialnym kraju a strukturą samorządu terytorialnego stanowiąc, iż mieszkańcy jednostek zasadniczego podziału terytorialnego tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Natomiast w art. 16 ust. 2 zagwarantowano samorządowi terytorialnemu uczestnictwo w sprawowaniu władzy publicznej.
14. Pojęcie prawa miejscowego
Prawem miejscowym s akty powszechnie obowiązujące stanowione przez organy j.s.t oraz przez terenowe organy adm. rządowej obowiązujące na obszarze działania tych organów, które je ustanowiły.
Akty prawa miejscowego muszą być wydane przez organ, którego właściwość miejscowa rozciąga się tylko na część terytorium państwa, oraz posiada on kompetencje do wydawania przepisów powszechnie obowiązujących. Adresatami prawa miejscowego są wszyscy, którzy znajdą się w określonej przez te akty sytuacji bez względu na łączącą ich więź z normodawcą. Terytorialny zasięg aktów prawa miejscowego nie musi ściśle pokrywać się z obszarem danej j.s.t, prawo może być stanowione dla obszarów mniejszych. .
15. Rodzaje aktów prawa miejscowego samorządu terytorialnego.
Prawny charakter aktów prawa miejscowego samorządu terytorialnego nie jest jednolity. W zależności od kryterium podziału wyróżniamy:
1 Kryterium rodzaju upoważnienia ustawowego-akty wykonawcze wydane na podstawie przepisów ustaw szczególnych oraz akty wydawane na podstawie klauzuli generalnej
2 kryterium podmiotowe - akty prawa miejscowego stanowione przez organy j.s.t a także akty prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy adm.rządowej
3 kryterium przedmiotowe - lokalne przepisy wykonawcze do ustaw, wydawane na mocy i w granicach szczególnej delegacji ustawowej oraz przepisy porządkowe wydawane wyłącznie na podstawie generalnej klauzuli
4 kryterium przedmiotowo-formalne - akty normujące zagadnienia ustrojowo-organizacyjne, akty określające zasady zarządu mieniem samorządowym, akty dotyczące zasad i trybu korzystania z samorządowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, akty zawierające przepisy porządkowe
5 kryterium przedmiotowe uzupełnione kryterium rodzaju upoważnienia ustawowego - akty ustrojowo-organizacyjne, w tym określające ustrój j.s.t, wydawane na podstawie generalnego upoważnienia ustawowego zawartego w ustrojowych ustawach samorządowych
16. Gminne akty prawa miejscowego
Na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy .Organy gminy mogą wydawać akty prawa miej. w zakresie:
1 wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych.
2 organizacji urzędów i instytucji gminnych
3 zasad zarządu mieniem gminy
4 zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów użyteczności publicznej
Wśród tych aktów możemy wyodrębnić trzy rodzaje aktów: przepisy powszechnie obowiązujące wydawane na podstawie delegacji ustawowej np: dotyczące podatku od nieruchomości, podatku od środków transportu, , ustrojowe przepisy wewnętrzne np.: statut gminy, przepisy porządkowe
17. Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat.
Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach rada powiatu stanowi akty prawa miej. obowiązujące na terenie powiatu w szczególności w sprawach;
1 wymagających uregulowań w statucie
2 szczególnego zarządzania mieniem powiatu
3 zasad trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
Akty stanowione na szczeblu powiatu można sklasyfikować na: wykonawcze, strukturalno-organizacyjne i porządkowe
18. Wojewódzkie akty prawa miejscowego.
Na podstawie ustawy o samorządzie województwa oraz na podstawie upoważnień udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części. Są to akty o charakterze wykonawczym oraz ustrojowe przepisy wewnętrzne. Dotyczą one w szczególności:
1 statutu województwa
2 zasad gospodarowania mieniem województwa
3 zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
19. Przepisy porządkowe jako akty prawa miejscowego w gminie i powiecie
Aktami prawa miejscowego są między innymi przepisy porządkowe. W ustawie o samorządzie gminnym jest jasno określone, że rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przyjmuje się również, że akty prawa miejscowego o charakterze miejscowym mają charakter nadzwyczajny i na ich podstawie można ustanawiać nakazy i zakazy, które tylko bezpośrednio służą realizacji wskazanych w upoważnieniu przesłanek np. ochrony życia obywateli. Kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego w formie uchwał ma rada gminy. W przypadkach nie cierpiących zwłoki przepisy porządkowe, również w formie uchwały, może wydać wójt (burmistrz, prezydent). Uchwała wójta podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy.
Przepisy porządkowe na szczeblu powiatu wydaje rada powiatu, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, publicznego ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy. A zatem stanowione aktów prawa lokalnego o charakterze porządkowym na szczeblu powiatu możliwe w sytuacji zbiegu trzech przesłanek:
- obiektywnej- wymaga obowiązującego stanu prawnego i stwierdzenia, iż materia podlegająca regulacji nie została dotychczas unormowana w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących,
- subiektywnej- jest wynikiem oceny organu, który ustanawia przepisy porządkowe, wg której dobra wymienione w ustawie zostały lub mogły zostać naruszone i wymagają ochrony,
- terytorialnej- zagrożenia muszą obejmować obszar większy niż jedną gminę.
Należy zauważyć, że w ustawie powiatowej ustawodawca poszerzył katalog dóbr podlegających ochronie o mienie obywateli i środowisko naturalne. Ponadto wydawanie powiatowych przepisów porządkowych może nastąpić tylko i wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Są one stanowione przez rade powiatu w formie uchwały, chyba że ustawa upoważniająca stanowi inaczej. inaczej przypadkach nie cierpiących zwłoki przepisy powiatowe może wydać zarząd i podlegają one zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu.
20. Formy bezpośredniego decydowania społeczności lokalnej w sprawach gminy
Do form demokracji bezpośredniej wynikających z ustawy o samorządzie gminnym zaliczamy:
1 konsultacje z mieszkańcami jest to forma zasięgania opinii mieszkańców.
Konsultacje mogą mieć charakter: obligatoryjny- będą przeprowadzane w przypadkach przewidzianą ustawą; fakultatywny- przeprowadzane będą w innych sprawach ważnych dla gminy
2 referendum gminne w myśl konstytucji członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, w sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego
3 wybory w myśl ustawy mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechny
4 zebrania wiejskie
5 w miastach, na zasadzie wyjątku, ogólne zebranie mieszkańców osiedla
21. Referendum obligatoryjne w samorządzie terytorialnym
Referendum to jedna z form demokracji bezpośredniej. Bez względu na jego rodzaj, przeprowadza się z inicjatywy rady gminy , rady powiatu, sejmików województw lub na wniosek 10% mieszkańców gminy lub powiatu, 5% mieszkańców województwa uprawnionych do głosowania. Referendum jest ważne; jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.
Ustawa o referendum lokalnym przewiduje referendum obligatoryjne w gminie zwoływane jest w dwóch kategoriach spraw:
1 samoopodatkowania mieszkańców na cele publiczne- ustanowienie nowych obowiązków podatkowych w stosunku do mieszkańców gminy
2 odwołania rady gminy i wójta( burmistrza, prezydenta miasta) przed upływem kadencji, przeprowadza się na wniosek mieszkańców nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów lub od ostatniego referendum w sprawie odwołania rady gminy przed upływem kadencji. Nie przeprowadza się referendum jeżeli do upływu kadencji pozostało mniej niż 6 miesięcy.
W powiecie referendum obligatoryjne zwoływane jest włącznie w kwestii odwołania rady powiatu przed upływem kadencji. Natomiast w województwie w sprawie odwołania sejmiku województwa przed upływem kadencji.
22. Referendum fakultatywne w samorządzie terytorialnym.
W gminnym referendum fakultatywnym mieszkańcy j.s.t jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki. Przedmiotem referendum mogą być prawie wyłącznie sprawy, które należą do właściwości rady gminy jako organu stanowiącego w zakresie zadań własnych.
Referendum fakultatywne w powiecie dotyczyć może spraw z zakresu właściwości powiatu W województwie referendum fakultatywne może być przeprowadzone w każdej ważnej dla województwa sprawie mieszczącej się zakresie jego zadań. Referendum to jedna z form demokracji bezpośredniej. Bez względu na jego rodzaj, przeprowadza się z inicjatywy rady gminy , rady powiatu, sejmików województw lub na wniosek 10% mieszkańców gminy lub powiatu, 5% mieszkańców województwa uprawnionych do głosowania. Referendum jest ważne; jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.
23. Organizacja wewnętrzna i sesje rady gminy
Szczegółową organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady jej organów określa sama rada w uchwalonym przez siebie statucie gminy. Rada gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1-3 wiceprzewodniczących w głosowaniu tajnym. Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenia obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego.
Podstawową formą pracy rady gminy są sesje rady, które ustawa dzieli na:
1 zwyczajne- zwoływane przez przewodniczącego rady w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał
2 nadzwyczajne- zwoływane przez przewodniczącego na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub co najmniej ¼ ustawowego składu rady gminy.
24. Kompetencje rady gminy.
Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie, który może rozstrzygać o wszystkich sprawach pozostających w zakresie działania gminy, a nie zastrzeżonych dla referendum. Kompetencje rady gminy możemy podzielić na:
1 kompetencje ustrojowe i organizacyjne np: uchwalanie statutu gminy, wybór i odwoływanie wójta
2 kompetencje gospodarczo-majątkowe- uchwalanie programów gospodarczych, podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy
3 kompetencje finansowe np. uchwalanie budżetu gminy, podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat
4 kompetencje administracyjne- podejmowanie uchwał w sprawie przejęcia zadań adm. rządowej lub zadań z zakresu właściwości powiatu lub województwa
5 kompetencje lokalno- porządkowe np. uchwały w sprawie herbu gminy, nazw ulic.
6 nadawanie honorowego obywatelstwa gminy
7 stanowienie aktów prawa miejscowego
8 kompetencje kontrolne i nadzorcze - sprawowanie kontroli działań wójta oraz gminnych jednostek organizacyjnych
9 kompetencje procesowe
25. Zadania wójta.
Organem wykonawczym gminy jest wójt, wykonuje uchwały rady gminy i zadania określone przepisami prawa. Przygotowuje projekty uchwał oraz określa sposoby wykonania tych uchwał. Wójt gospodaruje mieniem komunalnym, wykonuje budżet, zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Ma prawo do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu adm. publicznej. Są to decyzje administracyjne oraz akty indywidualne skierowane do konkretnego adresata W drodze zarządzenia powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców, zadania swe wykonuje przy pomocy rady gminy
26. Związki międzygminne
Zgodnie z ustawą o sam. gminnym w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne. Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Minister właściwy do spraw administracji publicznej określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia rejestru związków międzygminnych oraz ogłaszania statutów związków, uwzględniając dokumentację niezbędną do wpisania związku do rejestru, dane podlegające wpisaniu oraz sposób dokonywania zmian wpisów w rejestrze.
Statut związku powinien określać
1) nazwę i siedzibę związku,
2) uczestników i czas trwania związku,
3) zadania związku,
4) organy związku, ich strukturę, zakres i tryb działania,
5) zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku,
6) zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywania strat związku,
7) zasady przystępowania i występowania członków oraz zasady rozliczeń majątkowych,
8) zasady likwidacji związku,
9) inne zasady określające współdziałanie.
Rejestr związków prowadzi minister właściwy do spraw administracji publicznej.
Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu. Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie związku Organem wykonawczym związku jest zarząd.
27. Porozumienia międzygminne.
Porozumienia międzygminne- stanowią jedną z form współdziałania gmin mającą na celu wspólne wykonywanie zadań publicznych. Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Instytucja porozumienia międzygminnego nie przewiduje żadnych czynności podejmowanych wspólnie przez dwie lub więcej gmin.
Wyróżniamy dwa rodzaje porozumień:
1 porozumienia zawierane przez adm. rządową i samorządową w celu przekazania do wykonania zadań publicznych
2 porozumienia zawierane pomiędzy j.s.t w celu przekazania lub powierzenia do wykonania zadań adm.publicznej.
Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. Treść porozumienia powinna jednoznacznie wskazywać moment przejęcia przez określoną gminę konkretnych praw i obowiązków pozostałych gmin.
Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego. Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki pozostałych gmin.
jednoznacznie wskazywać moment przejęcia przez określoną gminę konkretnych praw i obowiązków pozostałych gmin
28. Jednostki pomocnicze gminy.
Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze:
sołectwa, tworzone na obszarach wiejskich,
dzielnice, osiedla, tworzone w miastach.
Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto.
Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy, w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej określa statut gminy.
Sołectwo
Organy sołectwa:
uchwałodawczy - zebranie wiejskie,
wykonawczy -sołtys, który wykonuje uchwały zebrania wiejskiego, organizuje życie na wsi, reprezentuje sołectwo na zewnątrz. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka
Dzielnice, (osiedla)
Organy dzielnicy (osiedla):
uchwałodawczy - rada,
wykonawczy - zarząd, na czele którego stoi przewodniczący.
Do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej rada gminy może upoważnić również organ wykonawczy jednostki pomocniczej
29. Wygaśniecie mandatu wójta przed upływem kadencji.
Wójt wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, przez mieszkańców gminy posiadających czynne prawo wyborcze w wyborach do rady gminy. Kadencja wójta trwa 4 lata.
Okolicznościami przesądzającymi o wygaśnięciu mandatu wójta przed upływem kadencji są:
a) odmowa złożenia ślubowania,
b) pisemne zrzeczenie się mandatu,
c) utrata prawa wybieralności lub brak tego prawa w danym dniu,
d) naruszenie ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzeniem działalności gospodarczej, określonych w odrębnych przepisach,
e) skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne,
f) orzeczenie trwałej niezdolności do pracy, w trybie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
g) śmierć,
h) odwołanie w drodze referendum,
i) odwołanie w trybie art. 96 ust. 2 u.s.g., ( powtarzające się naruszenie Konstytucji lub ustaw),
j) zmiany w podziale terytorialnym.
30. Zakaz łączenia mandatów radnych
Mandatu radnego nie można łączyć z:
mandatem posła lub senatora,
wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,
członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.
Z radnym nie może być nawiązany stosunek pracy w urzędzie gminy (odpowiedni: starostwo powiatowe, urząd marszałkowski), w której radny uzyskał mandat. Radny nie może pełnić funkcji kierownika gminnej (odpowiedni: powiatowej, wojewódzkiej) jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy.
Osoba wybrana na radnego nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy (odpowiednio: starostwie powiatowym, urzędzie marszałkowskim), w której uzyskała mandat oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy (powiatu, województwa). Radnemu nie może zostać powierzone wykonywanie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej w gminie (powiecie, województwie), w której uzyskał mandat.
Radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu.
Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.
Radni nie mogą posiadać pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach handlowych z udziałem gminnych (odpowiednio: powiatowych, wojewódzkich)osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby.
31. Zadania zarządu powiatu.
Zarząd powiatu jest kolegialnym organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie .Zarząd powiatu wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu określone przepisami prawa w szczególności:
1 przygotowanie projektów uchwał rady
2 wykonywanie uchwał rady
3 gospodarowanie mieniem powiatu
4 wykonywanie budżetu powiatu
5 zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu
Zadania swe wykonuje przy pomocy starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym powiatowego urzędu pracy
32. Kompetencje starosty.
Kompetencje starosty w zakresie organizowania pracy zarządu powiatu:
- przygotowywanie projektu porządku obrad zarządu,
- określanie czasu i miejsca posiedzeń zarządu,
- przygotowywanie materiałów do projektowanego porządku obrad,
- zapewnienie obsługi posiedzeń zarządu,
- zwoływanie posiedzeń zarządu,
- przewodniczenie obradom zarządu.
Kompetencje własne starosty:
- reprezentuje powiat jednoosobowo na zewnątrz, z wyjątkiem spraw o charakterze majątkowym,
- sprawuje funkcję kierownika starostwa powiatowego,
- jest zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych
powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży,
- pełni funkcję przewodniczącego komisji bezpieczeństwa i porządku,
- reprezentuje Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami,
- wydaje decyzje administracyjne w indywidualnych sprawach, z zakresu administracji publicznej,
- opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm
przeciwpowodziowy,
- w razie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej działa w sposób określony w ustawie z 18.04. 2002 r.
o stanie klęski żywiołowej.
33. Powiatowa administracja zespolona.
Powiatowa adm. zespoloną stanowią:
1 starostwo powiatowe- organizację i zasady funkcjonowania starostwa określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu
2 powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu
3 jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży
Zespolenie osobowe oznacza uzyskanie przez starostę stanowczego wpływu na obsadę najważniejszych stanowisk w powiatowej adm. zespolonej. Zespolenie kompetencyjne- starosta nie jest organem całej powiatowej adm. zespolonej
34. Zadania własne powiatu.
Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym . Są to między innymi zadania w zakresie:
-edukacji publicznej
-promocji i ochrony zdrowia
-pomocy społecznej
-polityki prorodzinnej
Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Ustawy mogą nakładać na powiat obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.. Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej.
Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami.
35. Kompetencje sejmiku województwa.
Sejmik województwa jest kolegialnym organem stanowiącym i kontrolnym samorządu województwa. Jedną z najważniejszych właściwości stanowiących sejmiku jest prawo uchwalania statutu województwa, a także innych aktów prawa miejscowego, w szczególności: zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim oraz zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Do wyłącznej kompetencji sejmiku należy również wybór i odwołanie zarządu oraz stanowienie o kierunkach jego działania i przyjmowanie sprawozdań z jego działalności, a także powoływanie i odwoływanie skarbnika jednostki, głównego księgowego budżetu, jak również:
Uchwalanie budżetu jednostki oraz przyjmowanie sprawozdań z działalności finansowej i udzielanie absolutorium organowi wykonawczemu;
Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych (uchwały dotyczące zasad nabywania, zbywania nieruchomości, emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów,
Podejmowanie uchwał w prawach podatków i opłat.
Do specyficznych kompetencji sejmiku województwa należy:
Uchwalanie strategii rozwoju województwa oraz wieloletnich programów wojewódzkich;
Uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego;
Określanie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu województwa;
Podejmowanie uchwał w sprawie powierzania zadań samorządu województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego;
Uchwalanie priorytetów współpracy zagranicznej oraz podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej.
Do właściwości kontrolnych sejmiku województwa należy kontrola organu wykonawczego oraz samorządowych jednostek organizacyjnych.
Należy również pamiętać, iż sejmik województwa nie posiada uprawnień do uchwalania przepisów porządkowych!
Zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych
36. Zadania zarządu województwa.
Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa .W jego skład chodzi 5 osób ( marszałek jako przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie) Zarząd województwa jest wybierany przez sejmik województwa. Do zadań zarządu województwa należy w szczególności: wykonywanie uchwał sejmiku województwa, gospodarowanie mieniem województwa , przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu, przygotowywanie projektu strategii rozwoju województwa , planu zagospodarowania przestrzennego i regionalnych programów operacyjnych oraz ich wykonywanie , organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach, kierowanie ,koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników, uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego. Zasady i tryb działania zarządu województwa określa statut województwa.
Zarządowi województwa przysługuje wyłączne prawo do: zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków , w ramach upoważnień udzielonych przez sejmik województwa, emitowanie papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez sejmik województwa, dokonywanie wydatków budżetowych, zgłaszanie propozycji zmian w budżecie województwa, dysponowanie rezerwami budżetu województwa , blokowanie środków budżetowych , w przypadkach określonych ustawą.
37. Kompetencje marszałka województwa.
Ustawa nie nazywa organem marszałka województwa, należy go za taki uznać z uwagi na powierzone mu funkcje Marszałek województwa jest podmiotem administracji o dwojakim charakterze. Z jednej strony pełni funkcję przewodniczącego zarządu województwa, z drugiej zaś jest także jednoosobowym organem wykonawczym samorządu województwa.
Kompetencje marszałka jako przewodniczącego zarządu województwa:
a) organizuje pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego,
b) uprawniony jest do podejmowania działań prewencyjnych, należących do właściwości zarządu w sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrożeniem życia i zdrowia oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne - czynności te wymagają jednak zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu.
Własne kompetencje wykonawcze marszałka województwa:
a) kieruje bieżącymi sprawami województwa,
b) jednoosobowo reprezentuje województwo na zewnątrz, za wyjątkiem spraw majątkowych, przy czym sejmik województwa może mu udzielić upoważnienia do składania jednoosobowo oświadczeń woli innych niż przewidywane w statucie województwa,
c) wykonuje funkcję kierownika urzędu marszałkowskiego,
d) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu marszałkowskiego i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych,
e) wydaje decyzje administracyjne w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej.
38. Zasada zespolenia administracji na szczeblu wojewódzkiej administracji samorządowej.
Zasadę zespolenia aparatu adm. na szczeblu wojewódzkim adm. rządowej określa ustawa o.s.w zgodnie z która Administracja samorządowa w województwie jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem. Zwierzchnikiem jest marszałek województwa jako kierownik urzędu marszałkowskiego, zwierzchnik służbowy pracowników tego urzędu i kierownik wojewódzkich samorządowych jed. org.
Zasada zespolenia adm. łączy w sobie:
1 zespolenie organizacyjne- włączenie organizacyjne całego aparatu adm. działającego na terenie danej jednostki podziału terytorialnego do jednego urzędu adm. samorządowej lub rządowej
2. zespolenie finansowe- włączenie budżetu danej służby czy inspekcji do budżetu organu adm.
3 zespolenie osobowe- uzyskanie przez dany organ adm. rządowej lub samorządowej stanowczego wpływu na obsadę najważniejszych stanowisk w organach służb, inspekcji i straży
4 zespolenie kompetencyjne- uzyskanie przez organ adm. zespolonej w administracyjnym prawie materialnym i procesowym wyłącznego upoważnienia do podejmowania czynności władczych we własnym imieniu
39. Uprawnienia nadzorcze Prezesa Rady Ministrów wobec samorządu.
Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach. Sejm na wniosek PRM może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. PRM wyznacza, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji, osobę, która do czasu wyboru nowych organów powiatu lub gminy pełni ich funkcje.
40. Strategia rozwoju województwa.
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. nr 91 poz. 576)
nałożyła na samorząd województwa formalnoprawny obowiązek określenia strategii
rozwoju województwa. Strategia województwa ma uwzględniać przede wszystkim takie
cele jak:
- pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej,
- obywatelskiej i kulturowej mieszkańców,
- pobudzanie aktywności gospodarczej,
- podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,
- zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu
potrzeb przyszłych pokoleń
- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Wypełniając ten obowiązek, samorządy województw przygotowują strategie rozwoju województw. Są to dokumenty bardzo zróżnicowane, zarówno pod względem swojej formy, jak i treści. Do podstawowych różnic między nimi należą: horyzont czasowy strategii, układ treści strategii, zakres strategii oraz metodologia opracowania.
41. Starostwo powiatowe.
Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego. Organizacje i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu. Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego
Struktura starostwa powiatowego powinna być przede wszystkim dostosowana do zadań powiatu, które ma wykonać
.
42. Pojęcie wspólnoty samorządowej.
Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego kraju tj. gminy, powiatu i województwa. Wspólnota samorządowa powstaje z mocy prawa.
Jest podmiotem administracji publicznej, zbiorem mieszkańców, których łączy wspólny system wartości i celów. Ogół mieszkańców danej gminy tworzy wspólnotę samorządową gminy. Ogół mieszkańców danego powiatu tworzy regionalną wspólnotę samorządową powiatu. Ogół mieszkańców danego województwa tworzy regionalną wspólnotę samorządową województwa. Wspólnota samorządowa będąca związkiem społeczności lokalnej zajmującej określone terytorium. O przynależności obywatela do danego związku decyduje fakt zameldowania na stałe w danej miejscowości; do wspólnoty samorządowej mogą w związku z tym należeć również obcokrajowcy i bezpaństwowcy. Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.
43. Regionalne izby obrachunkowe.
Państwowy, zewnętrzny i niezależny organ kontroli i nadzoru jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów określonych w ustawie, w zakresie gospodarki finansowej (budżetu) i zamówień publicznych..Z punktu widzenia gospodarki finansowej regionalne izby obrachunkowe są państwowymi jednostkami budżetowymi. Organem izby jest kolegium izby, w którego skład wchodzą: prezes izby, jego zastępca oraz pozostali członkowie kolegium,
Regionalne izby obrachunkowe sprawują nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych następujących podmiotów:
jednostek samorządu terytorialnego
związków międzygminnych
stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów
związków powiatów
stowarzyszeń powiatów
samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych
innych podmiotów, które wykorzystują dotacje z budżetu jednostek samorządu terytorialnego
W zakresie nadzoru: regionalne izby obrachunkowe mogą nadzorować uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego, jeśli dotyczą: procedury uchwalania budżetu ,budżetu i jego zmian ,zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego i udzielania pożyczek ,przyznawania dotacji z budżetu jednostek samorządu terytorialnego ,podatków i opłat lokalnych absolutorium
44. Podstawowe zasady Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego.
EKSL- określa katalog gwarancji prawnych dotyczących statusu i rozwoju samorządności lokalnej. Podkreśla ona, że społeczności lokalne powinny być traktowane jako ważny czynnik kształtowania ustroju demokratycznego. Zgodnie z postanowieniem karty pojęcie s.t. odnosi się do prawa i zdolności lokalnych społeczności do kierowania sprawami publicznymi na ich odpowiedzialność z uwzględnieniem interesów mieszkańców.
Państwo będące stroną karty nie musi przyjąć wszystkich jej postanowień. Z pośród 30, powinno uznać za wiążące w stosunku do siebie co najmniej 20 w tym co najmniej 10 spośród następujących postanowień:
- uznanie zasady samorządności terytorialnej w prawie wewnętrznym oraz w miarę możliwości w konstytucji.
- przyznanie sam. lokalnym prawa do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność w interesie ich mieszkańców
- realizacja prawa do samorządności przez rady lub zgromadzenia, w których skład wchodzą członkowie wybierani w wyborach ( t, r, b, p)
- określenie kompetencji społeczności lokalnej w konstytucji lub ustawie
- zapewnienie społecznościom lokalnym pełnej swobody działania w każdej sprawie leżącej w ich kompetencjach
- uznanie całkowitego charakteru i wyłączności kompetencji przyznanym społecznościom lokalnym
- uznanie, iż zamiana granic społeczności lokalnej wymaga uprzedniego przeprowadzenia z nią konsultacji możliwie w drodze referendum
- zagwarantowanie swobodnego wykonywania mandatu przez osoby wybrane do władz lokalnych
- ograniczenie do niezbędnego minimum zakresu kontroli administracyjnej dotyczącej przestrzegania prawa
- zapewnienie odpowiednich środków finansowych do realizacji zadań własnych i zleconych
- uznanie prawa do współpracy z innymi społecznościami lokalnymi i przestrzeganie zasad samorządności terytorialnej przewidzianej przez konstytucję.
Polska ratyfikowała kartę 26kwietnia 1993 roku.
45. Podział zadań samorządu terytorialnego.
Zadania samorządu terytorialnego dzielą się według:
1 kryterium podmiotu zobowiązanego do wykonywania zadań
- zadania własne mają być wykonywane samodzielne bez możliwości nieograniczonej ingerencji organów państwowych,
- zadania zlecone mogą podlegać merytorycznej ingerencji za pośrednictwem wytycznych
2 kryterium charakteru zadań
Zadania lokalne (miejscowe) to zadania związane z terenem i mieszkańcami jednej korporacji terenowej, który to teren nie jest dzielony pomiędzy dalsze korporacje terenowe. Zadania lokalne składają się z dwóch grup:
1 zadań lokalno- integralnych są to zadania publiczne dotyczące potrzeb społeczeństwa jako grupy socjalnej, żyjącej na terenie gminy np: utrzymanie i oświetlenie dróg lokalnych
2 zadań lokalnych zsumowanych są to takie sprawy publiczne, które powstają poprzez zsumowanie indywidualnych potrzeb ludzi mieszkających na danym terenie np: utrzymanie szkół, szpitali, dostarczanie wody, gazu
Zadania ponadlokalne to zadania, które wykonują korporacje samorządowe, utworzone ze wspólnot lokalnych. Dzielą się na grupy:
1 zadania ponadgminne służą zaspokojeniu potrzeb ludzi mieszkających na terenie korporacji ponadgminnej np: ponadlokalna gospodarka wodą, muzea
2 zadania uzupełniające są to zadania, które wynikają ze zsumowania indywidualnych potrzeb mieszkańców danego terenu np: utrzymanie szkół średnich i zawodowych
3 zadania wyrównujące są to sprawy publiczne, które wynikają z potrzeb pojedynczego, mało sprawnego lokalnego podziału adm.
4 zadania wspólne są to zadania, które zaspakajają potrzeby wszystkich podporządkowanych podmiotów adm. i które obciążają wszystkich członków związku
46. Komisje jako organ pomocniczy rady gminy
Organami wewnętrznymi rady są komisje są one organami o charakterze pomocniczym. Rada gminy ze swojego grona może powoływać komisje stałe działające przez cały okres kadencji rady i doraźne komisje do określonych zadań wykraczające poza zakres działania stałych komisji. Rada gminy ustala przedmiot działania oraz skład osobowy komisji. Komisje podlegają radzie gminy, przedkładają jej plan pracy oraz sprawozdania z działalności.
W posiedzeniach komisji mogą uczestniczyć radni nie będący jej członkami. Mogą oni zabierać głos w dyskusji i składać wnioski bez prawa udziału w głosowaniu
Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy; w tym celu powołuje komisję rewizyjną.
W skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów
Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium wójtowi. Wniosek w sprawie absolutorium podlega zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową.
Komisja rewizyjna wykonuje inne zadania zlecone przez radę w zakresie kontroli..
Zasady i tryb działania komisji rewizyjnej określa statut gminy.
47. Sądowa ochrona samorządu
Ochrona sądowa dotyczy samodzielności wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. Sądowa ochrona samodzielności samorządu przewiduje możliwość zaskarżenia do sądu administracyjnego rozstrzygnięcia organu nadzorczego, w postaci decyzji w rozumieniu KPA, aktów prawnych typu administracyjnego, które podejmują organy nadzoru. Zaskarżeniu podlega stanowisko organu w sprawach, w których zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania uzależnia się ważność rozstrzygnięcia lub projektu rozstrzygnięcia organów gminy .Ochrona sądu powszechnego, głównie cywilnego oraz administracyjnego. Ochrona sądu cywilnego dotyczy przede wszystkim zagadnień związanych z obrotem mieniem samorządowym W przypadku ochrony sądu administracyjnego może on rozstrzygać o różnych zagadnieniach dotyczących samorządu terytorialnego. Przed wszystkim będzie rozpatrywał skargi na ostateczne decyzje administracyjne, które zapadły w organach administracji samorządowej. NSA rozstrzyga spory między organami jednostek samorządu terytorialnego oraz między organami tych jednostek a organami administracji rządowej, także między samorządowymi kolegiami odwoławczymi. Sąd administracyjny udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do rozstrzygnięcia prze samorządowe kolegia odwoławcze. NSA rozstrzyga skargi na akty nadzoru. Ochrona sądowa stanowi prawo podmiotowe przysługujące gminie. Ochrona samodzielności samorządu przed rozstrzygnięciami organów nadzorczych.
48. Zasada jawności władz publicznych.
Dostęp do informacji publicznej stanowi jedną z kardynalnych zasad współczesnej demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.
49. Pojęcie pracownika i pracodawcy samorządowego.
Status pracowników samorządowych uzyskują osoby zatrudnione w:
- urzędzie marszałkowskim, wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych
- starostwie powiatowym, powiatowych jednostkach organizacyjnych
- urzędzie gminy, w jednostkach pomocniczych gminy, oraz gminnych jednostkach i zakładach budżetowych
- biurach związków j.s.t oraz zakładów budżetowych utworzonych przez te związki
- biurach jednostek administracyjnych j.s.t.
Pracownikiem samorządowym jest osoba, która pozostaje w stosunku pracy z jedną z powyższych jednostek
Pracodawcami samorządowymi są jednostki wyżej wymienione. Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy za te jednostki dokonują: organ stanowiący j.s.t, przewodniczący zarządu j.s.t wobec członków zarządu tej jednostki, wójt( burmistrz, prezydent miasta), przewodniczący zgromadzenia związku j.s.t, kierownik jednostki organizacyjnej.
50. Obowiązki i uprawnienia pracowników samorządowych.
Do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego należy dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne, z uwzględnieniem interesu publicznego oraz indywidualnych interesów obywateli.
Do obowiązków pracownika samorządowego należy w szczególności:
1) przestrzeganie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa;
2) wykonywanie zadań sumiennie, sprawnie i bezstronnie;
3) udzielanie informacji organom, instytucjom i osobom fizycznym oraz udostępnianie dokumentów znajdujących się w posiadaniu jednostki, w której pracownik jest zatrudniony, jeżeli prawo tego nie zabrania;
4) dochowanie tajemnicy ustawowo chronionej;
5) zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach z obywatelami, zwierzchnikami, podwładnymi oraz współpracownikami;
6) zachowanie się z godnością w miejscu pracy i poza nim;
7) stałe podnoszenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych.
Do obowiązków pracownika samorządowego należy sumienne i staranne wykonywanie poleceń przełożonego.
Jeżeli pracownik samorządowy jest przekonany, że polecenie jest niezgodne z prawem albo zawiera znamiona pomyłki, jest on obowiązany poinformować o tym na piśmie swojego bezpośredniego przełożonego. W przypadku pisemnego potwierdzenia polecenia pracownik jest obowiązany je wykonać, zawiadamiając jednocześnie kierownika jednostki, w której jest zatrudniony.
Pracownik samorządowy nie wykonuje polecenia, jeżeli jest przekonany, że prowadziłoby to do popełnienia przestępstwa, wykroczenia lub groziłoby niepowetowanymi stratami, o czym niezwłocznie informuje kierownika jednostki, w której jest zatrudniony.
UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW SAMORZĄDOWYCH
Pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych.
Pracodawca w regulaminie wynagradzania, o którym mowa w ust. 1 może określić:
warunki przyznawania oraz warunki i sposób wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa warunki i sposób przyznawania dodatków, o których mowa w art. 36 ust. 4 i 5, oraz innych dodatków
Pracownikowi samorządowemu wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na zasadach określonych w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikom samorządowej sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, wydanych na podstawie Kodeksu Pracy.
Zasady zarządzania mieniem samorządowym
1.Zasada samodzielnego decydowania
Istota decydowania polega na tym, że mając wiadomość wyboru działania‚ powinien postanowić, co i dlaczego wybiera, i jakie mogą być tego przewidywane skutki. Kierownik musi dokonywa‡ stale i decydowanie staje się™ głównym ogniwem zarządzania, w sposób zasadniczy warunkującym sprawność funkcjonowania organizacji, jej rozwój i kontakty z otoczeniem.
Proces decyzyjny jest to:
- proces rozwiązywania sytuacji decyzyjnej,
- przetwarzanie zawartych i stale napływających w systemie informacji według porządku algorytmu
2. Składanie oświadczenia woli
W obecnym stanie prawnym organem powołanym do gospodarowania mieniem komunalnym jest jej wójt. Artykuł‚ 46 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym dopuszcza równie możliwości składania oświadczania woli w tym zakresie przez posiadającego upoważnienie wójta, jego zastępstwa
Artykuł‚ 140 kodeksu cywilnego stanowi, że właściciel nieruchomości może z wyłączeniem innych osób z niej korzystną oraz nią rozporządzać w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego, zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. Z kolei do oświadczenia woli składanych w tym zakresie przez wójta, co do zasady znajdują zastosowanie przepisy czynności ogólnej kodeksu cywilnego o czynnościach prawnych (art. 56-109 kodeksu cywilnego). Podejmowane w tym zakresie przez gminę działania mają przede wszystkim zaspokajaniu interesu publicznego, Dlatego zakres swobody wójta przy składaniu oświadczeń woli związanych z gospodarowaniem mieniem komunalnym nie jest tak szeroki jak np. osób fizycznych.
Artykuł‚ 50 ustawy o samorządzie gminnym zabrania wójtowi podejmować‡ czynności prawnych sprzecznych z przeznaczeniem gminnego mienia i obowiązkiem jego ochrony. Ustawodawca narzucał‚ ponadto rygor szczególnej staranności, której niedochowanie może uzasadniać odpowiedzialność‡ wójta: majątkową, dyscyplinarna, za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, karną, a także polityczną.
Kolejne ograniczenie swobody w gospodarowaniu mieniem gminy stanowi art. 46 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, uzależniający skuteczność niektórych czynności prawnych wójta od uzyskania kontrasygnaty skarbnika gminy. Dotyczy to tylko takich czynności prawnych, które pociągają za sobą powstanie zobowiązań pieniężnych po stronie gminy. Jeżeli zatem gmina jedynie zbywa lub obciąża swoją nieruchomo mość, wówczas uzyskanie kontrasygnaty, co do zasady nie będzie wymagane. Ponadto kontrasygnata może być złożona przez skarbnika gminy zarówno przed, jak i po dokonaniu czynności prawnej przez wójta (wyroku Sądu Najwyższego z 31 stycznia 1995 r., sygn. I CRN 187/94, niepubl.).
Szczególne ograniczenia swobody podejmowania przez wójta oświadczenie woli odnoszących się do nieruchomości komunalnych wprowadzają przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 ze zm.). Dotyczą one przede wszystkim zbywania, nabywania, wydzierżawiania, wynajmowania i użyczania nieruchomości wchodzących w skład gminnego zasobu nieruchomości. I tak np. art. 28 powołanej ustawy przewiduje jedynie dwa sposoby zawarcia umowy sprzedaży oraz umowy oddania nieruchomości gruntowej gminy w użytkowanie wieczyste. Pierwszy to przetarg - traktowany jako zasadniczy sposób zawarcia umowy; drugi to tryb bezprzetargowy, przy czym oznacza to wyłącznie rokowania (art. 28 ust. 2 i 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami).
3. Zasada szczególnej staranności
W zakresie zarządzaniu mieniem samorządowym obowiązuje ogólna reguł‚a o zachowaniu szczególnej staranności art.50 stanowi w tym zakresie ze obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest szczególna staranność przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona z tego przepisu wynika, że chodzi tu o staranność wyższą od wymaganej.
4. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą
Z art.9 ustawy o samorządzie gminy wynika podmioty mogą prowadzić działalność gospodarczą
Ustawa ta określa podstawowe zasady prowadzenia działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 4 ust.1 i 2 ustawy przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna osobą prawną, której odrębną ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarcza przedsiębiorstw uznaje się także wspólników spółek cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej