http://www.naukowcy.pl/index.php
ZARYS HISTORYCZNY MSE
MSE powstał w ubiegłym stuleciu, przyczynił się do tego wzrost znaczenia handlu zagranicznego. Gwałtowny rozwój nastąpił po II wojnie światowej z 2-ch przyczyn:
- rozwój strefy współpracy międzynarodowej pomiędzy pojedynczymi krajami i grupami krajów
- pojawiły się nowe powiązania instytucjonalno - pieniężne pomiędzy państwami. To wiąże się z pojawieniem się nowych podmiotów, na których przypada coraz więcej nowej technologii i korporacji transnarodowej
W Polsce MSE jest to młoda dyscyplina, rozwój nastąpił na przełomie lat 50-60 potem gwałtowny wybuch 80-90 obecnie rozwija się bardzo szybko są przyszłościową dziedziną
Mikroekonomia, makroekonomia i MSE to jedna całość, wzajemnie od siebie uzalezniona MSE dzielimy na: teorię MSE i Międzynarodową Politykę Ekonomiczną
TEORIA MSE: formułuje swoje prawa na:
- uniwersalne - to zasada przewagi względnej (Ricardo)
- specyficzne - czyli charakterystyczne dla MSE rozwój różnych form powiązań międzynarodowych
Najdłuższą historię ma rozwój powiązań towarowych - wymiana towarowa produktów
Druga grupa to międzynarodowy przepływ usług - zapoczątkowany w poł XX w. obecnie poświęca się jej dużo uwagi
Przepływ czynników produkcji - to nowa dziedzina MSE
Powiązania instytucjonalno - pieniężne - powstają organizacje międzynarodowe koordynujące powiązania między krajami
MIĘDZYNARODOWA POLITYKA EKONOMICZNA posiada 2 elementy:
1. Zagraniczna polityka ekonomiczna- zasadniczą uwagę poświęca analizie celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków ekonomicznych
- Jakie działanie powinien podjąć jeden kraj, aby maksymalizować swoje stosunki i korzyści z zagranicą
- Powinien okręcić właściwe cele zharmonizowania z potrzebami obu krajów
- Określenie właściwych środków za pomocą których będzie osiągał cele (ile środków własnych a ile z kredytów)
- Jakie narzędzia zastosować aby te cele zrealizować
Istnieją 2 grupy:
a) narzędzia wchodzące w zakres organizacji politycznych (polityka monetarna, polityka stopy %, polityka podatkowa)
b) narzędzia problematyki stosunków międzynarodowych, instrumenty taryfowe, poza taryfowe
2.Międzynarodowa polityka ekonomiczna - składa się z:
Metody koordynacji zagranicznych polityki ekonomicznej a drugi obszar to instytucje koordynujące tę politykę. Obecnie w skali światowej próbuje się koordynować polityki pojedynczych państw.
CZYNNIKI STRUKTURALNE, TECHNICZNE, INSTYTUCJONALNE, KONIUNKTURALNE
1.STRULTURALNE - podstawowe czynniki osiągające różne korzyści związane z posiadaniem przez kraje zasobów powodujące uprzemysławianie
2.TECHNICZNE - postęp techniczny, bardzo pracochłonny kapitał techniczny najważniejszy czynnik który decyduje o korzyściach międzynarodowym podziale pracy wzrostu postępu technicznego powstają korporacje transnarodowe
3. INSTYTUCJONALNE: ustrój polityczny, polityka gospodarcza realizowana przez rząd, traktaty i umowy międzynarodowe
4. KONIUNKTURALNE - mają charakter krótkookresowy związane są z wahaniem popytu i podaży na rynku międzynarodowym
ZJAWISKO DOPASOWANIA SIĘ
1. MSE formułuje swoje prawa : uniwersalne (dla rozszerzenia dziedziny nauki np. np. zasada przewagi względnej) specyficzne (określa rozwój różnych form powiązań międzynarodowych)
2. Przepływ czynników produkcji jest nową dziedziną MSE
3. Zagadnienia powiązane z powiązaniami instytucjonalno-pienięznymi, powstaje organizacje ekonomiczne (zagraniczne)
W miarę postępującego procesu regionalizacji, globalizacji szczególna uwagę zaczyna przykładać się do narzędzi polityki ekonomicznej.
MSE ma miejsce wówczas gdy jako uczestnicy znajdują się w więcej niż 1 kraju i wykonują trwałe zainteresowanie powiększenie produktu pod katem obszaru międzynarodowego
Główny podmiot to państwo, które może wpływać bezpośrednio lub pośrednio na pozostałe podmioty gospodarcze.
Wykład II 26.10.02r.
TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO:
1.PRZEDKLASYCZNE - Już w starożytności zauważano koncepcje i teorie handlu międzynarodowego.
Koncepcja psychozy lęku przed brakiem towaru - stosowali ja starożytni kupcy, jak najwięcej dla siebie a jak najmniej dawać, uzyskanie jak najwięcej dóbr a jak najmniej zapłacić.
Po rozpadzie Imperium Rzymskiego feudalizmu odchodziło się od tej teorii i zaczęło się pojawiać Doktryna słusznej ceny - zgodnie z tą teorią handel miał być korzystny dla obydwu stron po słusznej cenie czyli cenie, która pokrywa koszty produkcji. Od Xiii słuszna cena to ta, która kształtuje się na rynku (do k-ów produkcji wliczano zysk)
Wraz z rozwojem gospodarczym w XVI i XVII w. kiedy to zaczął się tworzyć kapitalizm pojawiła się: Doktryna merkantylizmu - zwolennicy tej doktryny różnili się ale można zauważyć 3 podstawowe cechy:
- dopatrywali się źródeł bogactwa narodu w korzystnym kształtowaniu się bilansu handlowego
- wychodzili z założenia, że celowe jest zwiększenie przez każdy kraj kruszców (lub pieniędzy)
- sugerowali stosowanie polityki ekonomicznej (ograniczenie importu) by ulepszyć bilans handlowy
W początkowym etapie merkantylizm zyskał krytyków i upadł. Tymi którzy głośno obalali poglądy merkantylizmu byli twórcy
2.TEORII KLASYCZNEJ - Adam Smith i Dawid Ricardo. Pracą Smitha najważniejszą jest „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodu”1776r. Stwierdzili w niej że jeśli 2 kraje bez przymusu podejmują handel, to oczywiste jest że oba osiągają korzyści i sformułowali Teorie kosztów absolutnych
Dawid Ricardo „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” 1817r. on sformułował Teorię kosztów względnych na bazie kosztów absolutnych, lub inaczej Teoria kosztów komparatywnych lub Teoria kosztów porównawczych
Obaj stworzyli Klasyczną teorie wymiany międzynarodowej - autorzy upatrywali korzyści z wymiany międzynarodowej w specjalizowaniu się poszczególnych krajów w produkcji na własne potrzeby, lub import tych towarów, które mogą być wytwarzane względnie taniej w innych krajach. Założeniem wyjściowym jest istnienie warunków tzw. wolnego handlu.
Na przełomie XIV i XX w. zaczęto kwestionować tezę zgodnie z którą rozwój handlu międzynarodowego wyłącznie automatyzmowi rynkowemu (niewidzialna ręka) Niemiecki prekursor List postulował, prowadził politykę protekcjonizmu wychowawczego.
TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH - twórcą jest Smith podstawą specjalizacji międzynarodowej i korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między krajami bezwzględnych absolutnych różnic w k-ch wytwarzania (nakłady pracy)
Przykład: Polska Niemcy, 2 produkty miedź i wino, istnieje jeden czynnik produkcji-praca, koszt produkcji = nakłady pracy potrzebne do wytworzenia jednej jednostki produktu
MIEDŹ WINO
POLSKA 10t / 1dz 5b / 1dz
NIEMCY 5t / 1dz 10b / 1 dz
Polska 1M = 0.5W; 1W=2M
Niemcy 1M = 2W; 1W=0,5M
(0,5W > 1M > 2W) 1M = 1,25W 1W = 0,8M
Polska z 1tM otrzymuje 1,25 t wina
Niemcy z 1tW otrzymuje 0,8 t miedzi
TEORIA KOSZTÓW WZGLEDNYCH
MIEDŹ WINO
POLSKA 8t / 1dz 4b /1dz
NIEMCY 9t / 1dz 18b / 1dz
Polska 1M=0,5W ; 1W=2M
Niemcy 1M = 2W ; 1W = 0,5 M
3.NEOKLASYCZNE - E.Hecksher B.Ohlin P.A.Samuelson dokonali reinterpretacji klasycznej teorii k-ów względnych ich zasada nazywa się Zasada obfitości zasobów każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania, bardziej obfitego i tańszego czynnika produkcji i importować te towary których produkcja wymaga większego zastosowania mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.
4.WSPÓŁCZESNE - teoria neoczynnikowe (rozszerzają zakres wybranych czynników), teoria geotechniczne (wpływ rozwoju technologii na handel międzynarodowy) teorie popytowa - potażowa
Wykład III 24.11.02r.
MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Obrót towarowy był głównym podmiotem zainteresowań MSE, a potem międzynarodowy przepływ towarów. Liczy się przepływ kapitału i pracy, co nasiliło się w XX w. (po IIwś). Dynamika przepływu kapitału i pracy przewyższyła tempo eksportu towarów. Cechą charakterystyczną tych przepływów było to, że te przepływy ogarnęły cały świat (globalizacja). Nowe formy międzynarodowych przepływów (korporacje międzynarodowe)
Przyczyny międzynarodowych przepływów pracy i kapitału:
1. Chęć uzyskania większego dochodu - imigracje siły roboczej, istnieje gdy występuje różnica płacy między krajem macierzystym a za granica
2. Trudności lub niemożność zastosowania czynników produkcji na rynku wewnętrznym (krajowym) - dane kraje mają przewagę podaży czynnika produkcji to ta nadwyżka jest przemieszczana za granicę np.: bezrobocie - nadwyżka wolnej siły roboczej, jest dużo chętnych dlatego wyjeżdżają. Kryzys - wolny kapitał nie ma lokaty w kraju to się go przemieszcza za granicę
Najmniejsze znaczenia ma przepływ ziemi, a największy przepływ międzynarodowy kapitał.
Międzynarodowy przepływ kapitału można rozpatrywać w 2 aspektach:
a) szerokim - oznacza wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę. Uczestnikami, podmiotami mogą być: Bank Centralny, budżety różnych szczebli, ale i przedsiębiorstwa handlowe produkcyjno-usługowe, banki komercyjne, pojedyncze gospodarstwa domowe. Większość tych podmiotów działa w jednym celu: CHĘĆ ZYSKU. Należy wyłączyć Bank Centralny, który kapitał ma rózny od pozostałych podmiotów. W przypadku BC może dokonywać eksportu lub importu kapitałowego. Jeśli celem takiej interwencji jest nie dopuszczenie do spadku obcej waluty, to związane jest to z jej zakupem. Jeżeli celem interwencji jest obrona własnej waluty BC dokonuje sprzedaży dewiz.
b) wąskim - przepływ kapitału związany jest z motywem zysku przez wszystkie podmioty gospodarcze inne niż BC
Klasyfikując przepływy kapitału możemy przyjąć następujące czynniki:
1. Kryterium okresy czasu - krótko lub długookresowe -jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza 1 roku to jest to krótkookresowy ruch kapitału np. kredyty handlowe, krótkookresowe lokaty, powyżej 1 roku mamy do czynienia z długookresowymi przepływami kapitału.
2. Kryterium pochodzenia - dotyczy źródeł publicznych prywatnych -budżety różnych szczebli, budżety lokalne oraz budżety organizacji międzynarodowych (Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju), Źródła prywatne np. wywóz kapitału obejmuje wszelkie formy wywozu przez przedsiębiorstwa, banki, osoby prywatne, celem jest chęć zysku.
3. Kryterium formy - forma wywożonego kapitału :
- w postaci lokat na rynku walutowym - to krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów oraz niektórych papierów wartościowych po to aby uzyskać zysk wyższy niż na rynku krajowym. Podmioty wykorzystują różnice stopy %, kursowej. W ostatnich latach ta forma cieszy się dynamicznym rozwojem, zainteresowaniem, bo rozwinął się techniczny sposób komunikowania się transferów.
- kredyty handlowe - są to kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są udzielane przez eksportera importerowi często są elementem zwiększającym konkurencyjność danego towaru.
- inwestycje portfelowe - to długookresowe lokaty zagranicznych papierów wartościowych zwłaszcza obligacje i akcje. Inwestycje portfelowe były najważniejszą formą przepływu kapitału w XIVw i na początku XXw. Wynikało to z dużej popularności obligacji inwestorzy zagraniczni kupowali obligacje Centralnego banku co stanowiło b.ważne źródło akumulacji (USA Argentyna) za pomocą Londyńskiego Centrum Finansowania, potem akcje przedsiębiorstw. Inwestycje portfelowe (zagraniczne inwestycje pośrednie) kupując akcje, kupujący ma na celu uzyskanie określonego dochodu, ale musi pamiętać, że zakup akcji nie daje prawa własności i kontroli nad przedsiębiorstwem.
- kredyty finansowe - polegają one na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczenia sposobu ich spożytkowania. Formę tych kredytów finansowych mogą przybierać kredyty udzielane przez banki, agendy rządowe, np. bank Światowy, EBOiR.
Kredyty finansowe można podzielić wg kryterium wg rodzaju stopy%:
· stała stopa % - obsługa tego kredytu, spłata, odbywa się wg początkowej uzgodnionej stałej stopy%
· płynna - stopę ustala się na podstawie aktualnej w danym momencie stopy, w określonym miejscu i określonej walucie.
Przepływ kredytów finansowych wiąże się z ryzykiem dla podmiotu udzielającego kredytu. Kredytodawcy ubezpieczają się od tego ryzyka, będą starać zapewnić sobie gwarancję w przypadku wystąpienia szkód. Gwarancje mogą być udzielone przez własny rząd z kraju kredytodawcy lub od rządu z kraju kredytobiorcy (różne prawo)
- inwestycje bezpośrednie (Foreign Direct Investment BIZ)
* lokaty kapitałowe dokonywane przez inwestora poza granicami kraju w celu uzyskania bezpośredniego wpływu na działalność produkcyjną podmiotu, w którym lokowano
* Green Field Investment -zorganizowanie działalności od podstaw (Opel w G-ch)
* przejęcie w całości istniejącej już firmy
Zasadnicza różnica między inwestycjami pośrednimi a bezpośrednimi:
Portfelowe - inwestor jest pasywny, nie ma kontroli
Bezpośrednie - inwestuje po to aby kontrolować, zarządzać
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) firmy X z kraju macierzystego określa się jako odpływ eksport zagranicznych „BIZÓW”
Rozróżnienie zasobów „BIZÓW”: strumień obejmuje napływ kapitału zagranicznego do kraju jego lokaty w pewnym określonym czasie najczęściej w ciągu roku. Zasoby oznaczają skumulowaną wartość BIZÓW w całym okresie ich dokonywania.
KORPORACJA TRANSNARODOWA - głównymi BIZ są przedsiębiorstwa dokładniej korporacje transnarodowe , czyli BIZ to element strategii danych przedsiębiorstw w rozwoju międzynarodowym
Od połowy XX w lata 50-te to gwałtowny rozwój przedsiębiorstw mówi się o wyodrębnionych przedsiębiorstwach korporacji transnarodowych. Korporacje transnarodowe to przedsiębiorstwa, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych w więcej niż w jednym kraju . BIZ to największy poziom umiędzynarodowienia firmy.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DECYZJĘ O INTERNACJONALIZACJI PRODUKCJI PRZEDSIĘBIORSTW:
Elektryczna teoria - produkcji międzynarodowej - DUNNING twórca teorii , 3 podstawowe grupy czynników:
1. walory przedsiębiorstwa - wielkość, silna pozycja, marka, unikalne technologie, potencjał badawczy, wykwalifikowany personel
2. wynika z możliwości internacjonalizacji procesu gospodarowania, wiąże się z możliwością obniżenia k-ów w wyniku rozłożenia niektórych k-ów na produkcję. Wraz ze wzrostem wielkości firmy maleją k-ty transakcyjne
3. związane są z lokalizacją przedsiębiorstwa - ceny czynników produkcji zagranicznych, niż w kraju, wyższa jakość, większe kwalifikacje pracowników, rozwój infrastruktury, korzystna polityka handlowa.
BIZ to jeden z głównych czynników napędzających proces globalizacji. W latach 1985-90 BIZ w skalo światowej zwiększyły się 34% rocznie 90-95r. 19,6% rocznie 98r osiągnęły przyrost o 39%
Czynnik globalizacji BIZ : czynnik techniczny, wzrost komunikacji, integracja gospodarcza, procesy polityki ekonomicznej związane z prywatyzacją i deregulacja gałęzi gospodarki znajdujących się w rękach państwa
Skąd pochodzą BIZ : 2/3 pochodzi z USA 20%, 18% Wlk Brytania, 13% Niemcy, 6% Francja, 4% Japonia
W sumie wpłynęło 95% BIZ z kraju wysokorozwiniętych
Polska 2001r, BIZ - 52 mld $
Wykład IV 22.12.02r.
ZAGRANICZNA POLITYKA EKONOMICZNA - świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą ( w tym obrót towarów, przepływ usług i czynników produkcji)
POLITYKA HANDLOWA - obejmuje tylko i wyłącznie kształtowanie przez państwo obroty towarowe.
Protoplasty zagranicznej polityki ekonomicznej, składają się na nią różne cele, środki i narzędzia:
Cel zagr pe - pewne określone przez państwo priorytety, mogą być jakościowe (podniesienie poziomu technicznego kraju w wyniku importu nowoczesnych technologii) ilościowe (osiągnięcie pewnej ilości bezpośr inwest zagr, salda bilansowego).
Mogą być realizowane w różnym czasie: krótkookresowe ( do 1 roku) średniookresowe (1-5lat) długookresowe (powyżej 5lat)
We współczesnej gospodarce zalecane jest skracanie czasu celów. Cele są ze sobą wzajemnie powiązane, bez jednego nie można osiągnąć drugiego. Aby nie były cele sprzeczne państwo wybiera cele najważniejsze.
Środki zagr pe - zasoby czynników produkcji, które służą do osiągnięcia określonych celów zagranicznych. W praktyce państwo może oddziaływać na osiągnięcie celów za pomocą określonych środków na 2 sposoby:
- bezpośrednio - rzadko wykorzystywane, jest możliwy w przypadku podmiotów państwowych (są własnością państwa)
- pośrednio - polega na zasilaniu podmiotów gospodarczych środki, które będą zwiększały ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym:
* subwencjonowanie produkcji eksportowej, zachęcenie do eksportu
* ulgi podatkowe w przypadku udzielania kredytów zagranicznych
Narzędzia zagr pe - są to elementy mechanizmu ekonomicznego, funkcjonującego w danym kraju wykorzystywane przez państwo do oddziaływania na podmioty gospodarcze pod kątem osiągnięcia określonych celów polityki zagranicznej.
Można podzielić na 2 podstawowe grupy:
- narzędzia, które służące państwu do oddziaływania na wszystkie podmioty gospodarcze w danym kraju (możemy zaliczyć kurs walutowy, budżet państwa, stopy %, podatki, polityka fiskalna, pieniężna)
KURS WALUTOWY - wartości wymienne dwóch walut, to cena jaką trzeba zapłacić za nabycie jednostki waluty innego kraju.
1. Jednorazowa obniżka kursu waluty wewnętrznej względem walut zagranicznych(dewaluacja) celem jest wzrost ich konkurencyjności ale import maleje
2. Odwrotnym zabiegiem jest jednorazowa podwyżka wobec walut zagranicznych (rewaluacja) głównym celem jest obniżenie inflacji
3. Rozłożona w czasie obniżka kursu walutowego, (dewaluacja) ale o wiele dłuższa (deprecjacja) odbywa się stopniowo, celem jest przywrócenie równowagi bilansu poprzez
4. Rozłożona w czasie podwyżka kursu walutowego (apracjacja) głównym celem jest zwalczenie inflacji
- narzędzia służące państwu do oddziaływania na podmioty, które utrzymują określone stosunki z zagranicą:
a) taryfowe - cła - opłata nadana przez państwo na towary przewożone przez granicę podatek. Głównym celem jest zwiększenie dochodu budżetu, najstarsze narzędzie polityki zagranicznej. Podział ceł:
- autonomiczne (jest wprowadzany przez państwo bez uzgadniania tej decyzji z innym państwem)
- umowne (jest uzgadniane miedzy państwami)
Inny podział:
- importowe - cła nakładane na towary przywożone do kraju, celem jest ochrona bilansu handlowego, ochrona poziomu ceł wewnętrznych lub ochrona krajowych producentów przed konkurencją zagraniczną. Inne cele: fiskalny - chęci zwiększenia dochodu budżetu, dyskryminacja określonego partnera zagranicznego
- eksportowe - nakładane na towary wywożone z kraju
- tranzytowe - nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju. Większość państw nie stosuje ceł tranzytowych
Inny podział: cła od wartości, od ilości i kombinowane. Maleje znaczenia ceł od ilości na rzecz ceł od wartości
c) parataryfowe - są to ograniczenia w handlu zagranicznym, nie będące cłami a powodujące skutki identyczne jak cła. Mogą zastępować lub uzupełniać cła i w porównaniu cłami stosowanie narzędzi parataryfowych rośnie dlatego że:
- nieograniczona swoboda stosowania tych narzędzi
- w przypadku zmiany taryfy celnej niezbędne są skomplikowane prace legislacyjne na szczeblu parlamentu, władzy wykonawczej
OPŁATA WYRÓWNAWCZA - to różnica między niższą ceną towaru importowanego, importowanego wyższą ustaloną i gwarantowaną ceną wewnętrzną towaru produkowanego kraju, duża zmienność
SUBWENCJE EKSPORTOWE ( SUBSYDIA) - to świadczenie ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkcyjnych sprzedających swoje towary za granicą
Mają one zastosowanie, kiedy cena na rynku krajowym jest wyższa niż na obcym, państwu zależy, aby poprawić bilans handlowy (ulgi dopłaty)
d) pozataryfowe - są to wszystkie inne narzędzia niż cła i narzędzia parotaryfowe np. ograniczenia ilościowe - KONTYNGENTY określenie przez państwo wolumenu importu i eksportu, który nie może być przekroczony w określonym czasie. LICENCJE IMPORTOWE zezwolenie wydawane przez państwo przedsiębiorstwom na przywóz konkretnego towaru. ZAKUPY RZĄDOWE skutki
INTEGRACJA GOSPODARCZA - potocznie łączenie scalanie kilku elementów elementów całość
MIEDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA - scalanie narodowych potencjałów ekonomicznych jeden potencjał narodowy w wyniku powstaje całkiem nowy twór, jakość, nowe cechy wielopłaszczyznowe zjawisko
GŁOWNE CELE MOŻNA PODZIELIĆ NA:
- ogólne - zespolenie odrębnych narodów potencjałów gospodarczych rynków, pojedynczych osób w organizm o nowych cechach jakościowych
- szczegółowe - zwiększenie efektywności gospodarowania, pozbywanie się tych dziedzin, którymi zajęły się inne kraje, rozwój handlu, likwidacja barier taryfowych, parotaryfowych, rozwój nauki i techniki
WARUNKI INTEGRACJI:
1. Kraje integrujące się powinny ze sobą sąsiadować, bliskie położenie geograficzne
2. Infrastruktura gospodarcza - kraje muszą posiadać zbliżony wysoki poziom infrastruktury
3. Komplementarność struktur gospodarczych, wzajemne dopasowanie może mię charakter Między gałęziowa - różnice między zasobami produkcji, przykładem jest: jeden kraj specjalizuje się w produkcji żywności a drugi w produkcji przemysłowej. Wewnątrz gałęziowa - różnica wydajności wykorzystania czynników produkcji, różnica położenia, zasobów naturalnych
4. Polityka sprzyjająca integracji - jeżeli 2 lub więcej kraji to każdy powinien udzielać preferencji taryfowych parotaryfowych, powinny podejmować takie same działanie, godzić się na koordynację politykę ekonomicznej lub prowadzenie wspólnej polityki
POWIĄZANIA INTEGRACYJNE
1. Strefa wolnego handlu - 2 lub więcej krajów likwidują cła, przy czym zachowują dotychczasową politykę celną wobec krajów trzecich
2. Unia celna - kraje wprowadzają identyczną taryfę celną wobec krajów ościennych (+pkt1)
3. Wspólny rynek - swoboda przepływu kapitału i zasobów pracy w obrębie ugrupowania integracyjnego (+ pkt1,2)
4. Unia walutowa - koordynacja lub unifikacja polityki walutowej krajów zintegrowanych (+pkt1,2,3)
5. Unia ekonomiczna - koordynacja lub unifikacja poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej (+pkt1-4)
6. Unia polityczna - koordynacja lub unifikacja polityki wewnętrznej i zagranicznej krajów zintegrowanych (+pkt1-5)
Przykładem ugrupowanie integracji jest UNIA EUROPEJSKA (Europejska Wspólnota Gospodarcza) Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) Północno Amerykańskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (NAFTA), Środkowo Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu ( CAFTA)
Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze
http://sciaga.nauka.pl/index.php/id=index/dept=54/cath=221/sc_id=10443/title=Opracowanie_pytan_z_zagadnien_stosunkow_miedzynarodowych |
http://gotowce.e-sciagi.pl/gotowiec_miedzynarodowe-stosunki-gospodarcze-pytania-i-odpowiedzi_1469.htm
http://gotowce.e-sciagi.pl/gotowiec_miedzynarodowe-stosunki-gospodarcze-pytania-i-odpowiedzi_1469.htm
http://www.bryk.pl/teksty/studia/pozosta%C5%82e/politologia/24041-mi%C4%99dzynarodowa_integracja_gospodarcza.html
Opracowany materiał z Stosunków Międzynarodowych.
POLITYKA ZAGRANICZNA:
1. Definicja stosunków międzynarodowych:
Definicja podmiotowa: stosunki międzynarodowe określa się przez pryzmat podmiotów uczestniczących, są nimi państwa, narody, organizacje międzynarodowe, korporacje transgraniczne.
Definicja podmiotowo-przedmiotowa: są to stosunki społeczne wykraczające poza jedno państwo.
Definicja przedmiotowa: proces oddziaływań przekraczających granice państw niezależnie od tego, przez kogo są podejmowane działania.
Definicja wg Z.J. Pietrasia: to transgraniczne interakcje podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym.
2. Cechy środowiska międzynarodowego:
Poliarchia: wielość ośrodków władzy
Pluralizm: wielość poglądów
Pluralizm cywilizacyjny: mówił o niej Huntington (zachodnia, islam, chińska, indochińska, wschodnia, łacińska, japońska)
Złożoność środowiska międzynarodowego: spowodowana istnieniem dużej liczby uczestników o różnym statucie, zachodzą między nimi interakcje, istnieją zmienne
Żywiołowość środowiska: stosunki są nietrwałe, nieformalne, przypadkowe, zmienne
3. Międzynarodowe okoliczności powstawania państw:
Secesja: oderwanie się części terytorium i utrwalenie nowego państwa
Rozpad: powstanie na danym terytorium kilku nowych państw
Połączenie: utworzenie z kilku drobnych państw
Aneksja: zajęcie, przyłączenie z zastosowaniem sił zbrojnych, jest zakazana w prawie Mn.
4. Liberalne i realistyczne podejście do polityki zagranicznej państwa:
Szkoła realistyczna:
• Polityka zagraniczna jest działaniem celowym
• Jest ustawiona na poszerzenie skali autonomii i strefy wpływów
• Jest to proces, którego istota jest ścieranie się interesów państw
• Przeważa w niej rywalizacja, niż kooperacja
• Musi opierać się na sile, celem jest bezpieczeństwo i niezależność
• Interes narodowy i racja stanu mogą usprawiedliwiać działania niemoralne
• Twórca: T. Hobbes kontynuatorzy Morgenthau i Kenneth Woltz
Szkoła liberalna:
• Siła państwa nie jest kategorią najważniejszą jeśli chodzi o Polit zagraniczna.
• Należy ją analizować nie tylko z punktu widzenia państwa ale i globalnych interakcji
• Interes narodowy nie jest najważniejszym elementem polityki zagranicznej
• Ważną rolę odgrywają interesy poszczególnych grup społecznych
• Wazna rola kooperacji, kompromisu i gotowości.
• Twórca: J. Locke, I. Kant, W. Wilson
5. Cechy polityki zagranicznej:
Polityka zagraniczna - ( wg. Ziemowita Pietrasia) to proces formułowania i realizacji celów wewnątrzpaństwowych odzwierciedlający interesy narodu i jego części składowych.
Polityka zagraniczna państwa jest uwarunkowana przez politykę wewnętrzną państwa.
Polityka zagraniczna jest polityką całościową, nie należy do działań sektorowych.
Polityka zagraniczna odzwierciedla interesy narodowe jak i interesy innych państw( najważniejszym interesem jest racja stanu).
Polityka zagraniczna to także proces formułowania metod i środków realizacji interesów.
Polityka zagraniczna może być aktywna (wewnętrzne interesy państwa są zmienna niezależną) lub pasywna (zmienną niezależną jest stan środowiska międzynarodowego)
W państwach silnych agresywna polityka wewnetrzna kształtuje funkcje na zewnątrz państwa, natomiast w państwach słabych, polityka zewnętrzna innych państw kształtuje polityke wewnętrzna państw mniejszych/
6. Definicja środków polityki zagranicznej:
Wszystkie zasoby i instrumenty, przy użyciu których państwa starają się ukształtować pożądane postawy i działania innych podmiotów stosunków międzynarodowych oraz pożądane stany zjawisk i procesów międzynarodowych.
7. Środki polityki zagranicznej:
Polityczne (polityczne i dyplomatyczne):
• Negocjacje
• Oświadczenia polityków
• Spotkania na szczycie
• Konferencje
• Dobre usługi i mediacje
Ekonomiczne (pomoc i sankcje):
Sankcje: embargo, bojkot handlowy, bojkot międzynarodowy, wstrzymanie pomocy gospodarczej
Pomoc: kredyty, pożyczki, transfery technologii
Wojskowe (militarne):
• Pomoc w modernizacji
• Szkolenie innej armii
• Sojusze wojskowe
• Bazy wojskowe w innych krajach
• Manewry przy granicy
• Interwencje
• Odstraszanie nuklearne
• Wspieranie ruchów odśrodkowych
Kulturowo- ideologiczne:
Dywersja ideologiczna: wspieranie ruchów odśrodkowych, nie tylko przez dostawy
broni
Dyplomacja kulturalna: pozytywny wizerunek państwa przez reklamę kultury
Wywiadowcze:
• Cywilny
• Wojskowy
• Wywiad
• Kontrwywiad
8. Wyznaczniki zewnętrzne i wewnętrzne polityki zagranicznej państwa:
Wewnętrzne:
Wyznaczniki militarno-społeczny: obejmują strukturę państwa, potencjał wojskowy, gospodarczy, naukowo-techniczny.
Wyznaczniki aksjologiczne: system akceptowanych przez grupę rządzącą wartości politycznych
Wyznaczniki demograficzne: liczba ludności, przedział wiekowy, przyrost naturalny, struktura religijna, równowaga płci, struktura majątkowa społeczeństwa.
Wyznaczniki geopolityczne: położenie geograficzne państw do sąsiadów.
Wyznaczniki subiektywne: mają charakter świadomościowy i obejmują percepcje rzeczywistości międzynarodowej ze strony grupy rządzącej.
Zewnętrzne:
Wyznaczniki strukturalne: formalna struktura stosunków międzynarodowych w danym czasie, istnienie danych organizacji, sojuszy i faktów politycznych, gospodarczych, militarnych.
Wyznaczniki funkcjonalne: funkcjonowanie powyższych struktur, przynależność państw, status i zasady ich działania.
9. Cele polityki zagranicznej:
• Kryterium czasowe:
Krótkookresowe (od kilku miesięcy do 2 lat
Średnioterminowe (od 2 do 10 lat)
Długoterminowe (od 10 lat wzwyż)
• Bezpieczeństwo na arenie międzynarodowej.
• Wzrost siły i potęgi na arenie międzynarodowej.
• Wzrost prestiżu państwa, narodu i jego przywódców.
• Kształtowanie otoczenia by móc realizować poprzednie 3 cele.
10. Funkcje polityki zagranicznej:
• Ochronna: zabezpieczenie podstawowych interesów państwa
• Reprezentacyjno-informacyjna: kształtowanie wizerunku
• Integracyjno-adaptacyjna: przystosowanie środowiska do realizacji naszych celów
• Organizatorska: dostosowanie celów do posiadanych środków i odwrotnie
11. Definicje i Rodzaje ładu międzynarodowego:
Realistów - utrzymanie pokoju stabilizacji bezpieczeństwa przez państwa mocarstwowe.
Liberalna - za ład powstrzymywanie konfliktów odpowiadają organizacje i prawo międzynarodowe.
Międzynarodowy ład gospodarczy: porządek w sferze stosunków gospodarczych i finansowych.
Międzynarodowy ład informacyjny: ma być oparty na swobodnym obiegu informacji, wolności źródeł informacji, przestrzeganiu praw dziennikarzy.
Międzynarodowy ład ekologiczny: ochrona środowiska oparta na organizacja ekologicznych oraz działaniach poszczególnych państw.
12. Deskryptywne i normatywne pojęcie ładu międzynarodowego:
Definicja deskryptywna (prof. S. Bieleń): ład to realny wynik albo stan stosunków politycznych między najważniejszymi aktorami stosunków międzynarodowych.
Definicja normatywna (prof. S. Bieleń): ład to zespół pożądanych warunków pozwalających na lepsze funkcjonowanie pojedynczych aktorów oraz całego systemu.
13. Formy ładu międzynarodowego:
Unipolarny: dominuje jedno mocarstwo, po latach '80, ale nie wszyscy się z tym zgadzają, pax america, pax sinica(Chiny), pax nippointa(Japonia).
Bipolarny: dominują 2 supermocarstwa budujące wokół siebie rywalizujące koalicje, są 3 rodzaje państw: dwa supermocarstwa, kraje zmuszone do opowiedzenia się za którymś obozem, kraje chcące pozostać na zewnątrz sporu, przykładem jest ład jałtańsko-poczdamski: 6 faz ładu:
• Lata 1945-1949: spór o przyszłość powojennych Niemiec
• Lata 1949-1955: faza instytucjonalizacji- RWPG, NATO, UW
• Lata 1955-1963: falujące napięcie między państwami
• Lata 1964-1979: faza oblężenia między Wschodem a Zachodem
• Lata 1979-1985: faza kolejnego zaostrzenia konfliktu
• Lata 1986-1989: faza zaniechania zimnej wojny
Istniała teoria ( Fred Bergsten), iż po ładzie jałtańsko-poczdamskim ukształtuje się bigemonia USA i Japonii pod względem gospodarczym.
Wielobiegunowy: (policentryczny), odmianą jest ład pentagonalny (5): Rosja, Prusy, Austria, Francja, Anglia oparte na świętym Przymierzu, pierwszy tego słowa użył Piotr I, obecnie istnieje możliwość odbudowy ładu: USA, Chiny, Rosja, Niemcy, Indie lub Japonia.
Koncepcja 3 triad: triada militarna: USA, Rosja, Chiny; triada gospodarcza: USA, UE, Japonia lub Chiny; triada kulturowa: USA, Islam, Chiny.
14. Elementy procesu decyzyjnego w polityce:
• Sytuacja decyzyjna:
• Ośrodek decyzyjny
• Procedura decyzyjna
• Decyzja
• Implementacja decyzji(wprowadzenie jej w życie)
15. Ośrodek decyzyjny w polityce zagranicznej:
Ośrodek decyzyjny składa się z trzech kręgów:
krąg wewnętrzny (osoby mające największy wpływ na podjęcie decyzji i ponoszą za nią odpowiedzialność, wyszczególnić można rdzeń- głowa państwa, szef MSZ, szef rządu)
krąg zewnętrzny (osoby mające wpływ na decyzje ale nie ponoszące bezpośredniej odpowiedzialności politycznej)
uczestnicy publiczni mający w niektórych przypadkach wpływ na politykę zagraniczną
krąg wewnętrzny to rdzeń:
Modele między szefem rządu, głową państwa a szefem MSZ:
• Szef rządu i szef MSZ mają wolną pozycję
• Szef MSZ ma wyjątkowo silną pozycję( np. Skubiszewski w PL)
• Podporządkowanie szefa MSZ głowie państwa (np. u Hussiena)
• Szef rządu jest jednocześnie szefem dyplomacji (w byłym RFN)
Krąg zewnętrzny to personel MSZ, pracownicy ambasad, przedstawiciele służb specjalnych, krąg odpowiedzialny jest za stronę techniczno-administracyjną dyplomacji(dostarczają kręgowi wewnętrznemu informacji o środowisku) oraz za ciągłość i stałość funkcjonowania dyplomacji.
Uczestnicy publiczni to: naród, lobby, organizacje i ruchy społeczne, massmedia, ruchy terrorystyczne, mniejszości narodowe.
16. Ograniczenie racjonalności w polityce na poziomie decyzji:
3 poziomy ograniczeń:
• Jednostkowy (ograniczenia biologiczne- choroby umysłowe, fizyczne, wiek; część informacji, na bazie których podejmowane decyzje są błędne lub niezanalizowane, przetworzone)
• Mikrospołeczny (rozproszenie grupy, różne decyzje jej członków, zamkniętość grupy, zbyt duża pewność siebie grupy)
• Organizacyjny (informacja przechodząc przez kolejne szczeble administracji zostaje zniekształcona, zmodyfikowana)
17. Zakres przedmiotowy racji stanu:
Definicja: do XVIII wieku racja stanu utożsamiana była z wolą władcy (przede wszystkim u Machiavellego), po rewolucji francuskiej zmieniło się i oznaczało również działania na rzecz obywateli
Zakres podmiotowy:
• Sfera życia społeczno-politycznego- racją stanu będzie ochrona zasad konstytucji, instytucji politycznych
• Sfera życia gospodarczego- ochrona zasobów gospodarczych, dbanie o dobrobyt obywateli, rezerwy walutowe, zwiększenie wydajności gospodarki
• Sfera dziedzictwa kulturowego- promocja kultury, ciągłość tradycji narodowej
• Sfera polityki zagranicznej i pozycji na arenie międzynarodowej- nawiązanie strategicznych sojuszy, suwerenność i bezpieczeństwo państwa, integralność terytorialna
3 płaszczyzny definicji racji stanu:
Racja stanu to naczelny interes państwa
Racja stanu to względna wyższość
Racja stanu to autonomiczny interes państwa niezależny od interesów cząstkowych
18. Definicja interesu narodowego:
Racja Państwa: to historycznie zmienny system podstawowych zewnętrznych i wewnętrznych interesów państwa realizowanych w sposób bezkompromisowy.
Interes narodowy stanowi zawsze konieczny i logiczny element systemu wartości narodowej
Cechy interesu narodowego:
• Jest kategorią motywującą działania państwa
• Jest kategorią zmienną w czasie
• Jest kategorią zindywidualizowaną
19. Podmioty interesów narodowych i międzynarodowych:
Państwa jako podmioty samodzielne
Grupy państw należące do danej grupy lub regionu
Transnarodowe podmioty stosunków
Globalny system międzynarodowy
20. Podział interesów międzynarodowych:
Zw. Na ważność interesów:
• Interesy żywotne- dotyczą bezpośrednio przetrwania państwa i narodu bez względu na ofiary .
• Interesy drugorzędne- ich realizacja nie musi ponieść dużych kosztów, większą rolę odgrywa kompromis i negocjacje.
Zw. Na zasięg przestrzenny:
• Interesy globalne
• Interesy regionalne
• Interesy lokalne
Zw. Na czas:
• Interesy wieczyste: realizowane na przestrzeni kilkudziesięciu i kilkuset lat.
• Interesy zmienne: zależne od bieżących koniunkturalnych zjawisk politycznych.
21. Trzy koncepcje polskiej polityki zagranicznej w okresie międzywojennym:
II RP- od 11.11.1918, 4 miejsce w Europie pod względem terytorium(380tys. Km2), 27mln ludzi(65%polacy, 15%ukraińcy, 10%Żydzi), jej niepodległość uznały USA(01.1919), Francja, Anglia, Włochy(02.1919), w 1919 polski rząd uznał, że 70 % polskich granic to granice zagrożone, 20% to granice niepewne, a 10% to granice pewne
W Polsce było: zróżnicowanie regionów pod względem narodowościowym, duże zniszczenia wojenne, trzeba było stworzyć nowe organy i struktury państwowe, należało powołać Armię Polską(11.1918- 6tys., 01.1919- 100tys., 12.1919- 600tys.)
Trzy warianty polskiej polityki zagranicznej w okresie międzywojennym:
• Sojusz z jednym lub dwoma sąsiadami: obrona przed silnym naciskiem sąsiada
• Rzetelność wobec obu sąsiadów, poprzez sojusz państw Europu Środkowo-E (koncepcja międzymorza) była ona realizowana
• Sojusz z państwami zachodnimi (Francja, Anglia): wsparte budową silnej armii, za późno zaczęto realizować tę opcję, ni zdążono zmodernizować armii.
22. Ustalenie granic II RP:
Konferencja wersalska:( paryska) 28.06.1919, stronę polską reprezentowali Paderewski, Dmowski
Kwestie: oddzielono Prusy Wschodnie od Niemiec, powołano wolne miasto Gdańsk zarządzane przez komisarza Ligi Narodów, powołano Mały Traktat Wersalski dotyczący mniejszości narodowych.
Wielkopolska: 28.12.1918, przyjazd Paderewskiego do Poznania, w styczniu 1919 przyjęli władze w Poznaniu.
Śląsk: granica miała być rozstrzygnięta przez plebiscyt, 08.1919- pierwsze powstanie śląskie, 08.1920- drugie powstanie śląskie( zajęliśmy rejon katowicki i śląski), 03.1921- plebiscyt9niemcy zwieźli 200tys. Swoich, Polaków było 10tys. zwiezionych), 460tys ludzi za przyłączeniem do Polski., 05.1921- trzecie powstanie śląskie, 07.1921- podzielono górny Śląsk( 40% do PL, 60% do Niemiec)
Warmia i Mazury: 11.07.1920- plebiscyt, ponad 90% była za przyłączeniem do Prus
Wojna polsko-radziecka: 11.1918- na mocy traktatu brzeskiego między Rosją a Niemcami armia rosyjska wkroczyła na tereny między morzem Azorskim a zatoką Kutwicką., 01.1919 Polska chciała odbić te tereny się przygotowała do wojny, 04.1919- zdobyliśmy Wilno, 08.1919- zdobyliśmy Mińsk, armia radziecka ruszyła na Warszawę, miał miejsce Cud nad Wisłą, efekt dobrej strategii, w bitwie uczestniczył De Goulle, straty polskie to 200tys. Rannych., 18.03.1921- traktat ryski, granica między Polską a Rosją, Rosja miała oddać zagrabione dzieła polskie dzieła sztuki oraz 30mln rubli w złocie.
23. Spór o Zaolzie:// kwestia Ślaska Cieszyńskiego.
Po roku 1918 na Śląsku Cieszyńskim mieszkało dużo Polaków, w 11.1918 roku władze polski porozumiały się z Czechosłowacją w związku z podziałem tamtych ziem, część gdzie mieszkała większość polaków zostanie przyłączona do Posili, a tam gdzie więcej Czechów do Czechosłowacji, do Polski miało trafić całe Zaolzie, ale na to nie zgodziła się Praga, 01.1919- siłą przyłączono Zaolzie do Czechosłowacji, sprawa miała się rozstrzygnąć w 1920 na konferencji w Spa, ale do niej nie doszło w wyniku wojny polsko-bolszewickiej, straciliśmy Zaolzie ale w 05.1938 polska wkroczyła do Zaolzia i zajęła je.
24. Ogólna charakterystyka zimnej wojny:
• Mocarstwa rywalizujące proponowały odmienne rozwiązania w 3 sferach (ideologicznej= komunizm-demokracja, ustrojowej= demokracja-totalitaryzm, społeczno-ekonomicznej= gospodarka wolnorynkowa- centralnie sterowana).
• Podziałowi podporządkowało się większość państw europejskich i część państw trzeciego świata.
• Dominacja komponentu równowagi strachu.
• Bloki uporządkowane były hierarchicznie, dominowało jedno państwo.
• Oba bloki były raczej skłonne prowadzić rokowania niż otwartą wojnę, jeśli dochodziło do starć zbrojnych to raczej chodziło o małe konflikty.
• Oba bloki dążyły do poszerzenia stref wpływów, tolerowały jednak państwa nienależące do żadnego bloku.
• Oba bloki unikały konfliktów w Europie, prowadzono raczej wojny peryferyjne (Korea N., Wietnam, Afganistan, Kuba, Kongo)
• Zimna wojna rozgrywała się na płaszczyznach: polityczna, militarna, gospodarcza, ideologiczno-propagandowa.
W 1950 zachód powołał OCON- Komitet koordynacji Handlu ze Wschodem, obejmował NATO i Japonię, kontrolował export z krajów komunistycznych.
25. Polityka USA wobec bloku wschodniego po II wojnie światowej:
• Powstrzymanie międzynarodowego komunizmu, odstraszanie militarne ZSRR i krajów satelickich, uświadomienie o kosztach ataków na USA, nawiązanie sojuszy militarnych z krajami przy bloku wschodnim (Japonia, Korea S, RFN).
• Udzielono jednostkowych gwarancji poparcia dla reżimów niekomunistycznych w ważnych strategicznie państwach ( Chile, Wietnam).
26. Poszerzenie radzieckiej strefy wpływów po II wojnie światowej:
Po II wojnie światowej armia radziecka stacjonowała we wszystkich krajach Europy Środkowej i E., kraje koalicji antyfaszystowskiej: Polska, Jugosławia Czechy, Albania, Węgry, Słowacja Finlandia, Bułgaria
Finlandia: północ była neutralna, ZSRR zgodziło się wycofać z Finlandii pod warunkiem, że Szwecja wycofa się z NATO i bloku zachodniego
Bułgaria: po II wojnie światowej partia komunistyczna miała duże wpływy i nastąpiła szybka konsolidacja władzy, w 1944 Bułgaria wypowiedziała wojnę ZSRR, ale bułgarscy komuniści przeprowadzili powstanie i przejęli władzę, 07.1945- wybory społeczne( wygrali komuniści 85%), w 1946 komuniści wypędzili cara i zlikwidowali monarchię, następnie przeprowadzono referendum, w którym naród zatwierdził decyzję.
Czechosłowacja: 1943 rząd Beresza zawiera sojusz z ZSRR, 1946- wybory gdzie komuniści zdobyli ponad 37%, tworzy się rząd koalicyjny z Gottwaldem na czele (niekomunista), 1948- całą władzę przejęli już komuniści w wyniku stopniowego odchodzenia sił niekomunistycznych.
Rumunia: słaba partia komunistyczna, 1944- układ rozjemczy między Rumunią a ZSRR, 1946- wybory (80% komuniści), król Michał abdykował na skutek czystek politycznych.
Węgry: duże wpływy prozachodnie, 1945- wybory (komuniści 17%), komuniści wprowadzają terror i zastraszanie, 1947- powtórzono wybory (komuniści 70%).
Grecja: od 1944 stacjonowały w Grecji wojska brytyjskie ale północ opanowana była przez partyzantkę komunistyczną, 1946- wybory wygrane przez monarchistów i prawicowców, zaczęły się ataki na komunistów, wybuchła wojna domowa, ZSRR przesyłał komunistom broń przez Albanię i Bułgarię, USA wspomagało prawicę- darowało 500tys. $, GBR się wycofała a na ich miejsce weszli doradcy amerykańscy, USA zakazała działania partii komunistycznej w Grecji, ZSRR przegrała ale była tam silna partyzantka.
27. Polska ludowa i jej polityka zagraniczna Układu Warszawskiego:
Pierwsze koncepcje polskich komunistów:
Zmiana orientacji Polski w stosunkach międzynarodowych
ZSRR jako główny partner w interesach
Współdziałanie narodów słowiańskich przeciw ekspansji Niemiec
Współpraca ze wszystkimi państwami koalicji antyfaszystowskiej
Trwały sojusz z ZSRR jako gwarancja bezpieczeństwa
Straty na wschodzie, nowe nabytki terytorialne na zachodzie
Elementy polityki zagranicznej w manifeście PKWN:
Stworzenie bloku słowiańskiego PRL- Czechosłowacja-ZSRR
Sojusz z GBR i USA
Zachowanie tradycyjnych przyjaźni z Francją
3 zasady polskiej polityki zagranicznej Adama Rapackiego:
• Proletariacki internacjonalizm i jedność w stosunkach obozu socjalistycznym.
• Solidarność z wyzwoleńczymi i emancypowanymi działaniami narodów postkolonialnych.
• Walka o pokojowe współistnienie w stosunkach z państwami o odmiennym ustroju
Stosunki z ZSRR po 1945 roku:
21.04.1945- układ o przyjaźni, wzajemnej pomocy i współpracy Polski i ZSRR (Stalin- E. Osóbka-Morawski), oba kraje opowiedziały się za wzajemną pomocą w przypadku agresji Niemiec, będą razem współdziałać na rzecz kwestii powojennych Niemiec.
07.07.1945- umowa gospodarcza z ZSRR, o wzajemnych dostawach towarów, ZSRR brał od PL węgiel po preferencyjnych cenach
16.08.1945- traktat graniczny, ustalił granicę wschodnią, przejście przez cieśninę Pilawską.
18.11.1956- Deklaracja PRL i ZSRR (Cyrankiewicz, Gomułka- Chruszczow, Bułganin), przyjaźń polsko-radziecka, umorzono zadłużenie Polski, powrót repatriantów ze wschodu, ZSRR dała kredyt Polsce na 150mln $, regulacja stacjonowania wojsk radzieckich w PL.
Kraje RWPG IUW krytykowały kraje idące inną drogą (Chiny, Jugosławia, Rumunia, Albania), wszystkie państwa UW dwukrotnie podpisały traktat (I-połowa lat '40, lata '60), każdy kraj zagrażający państwom komunistycznym jest wrogiem, w przypadku ważnych wydarzeń państwa UW zmuszone są do konsultacji.
28. Interwencja w Czechosłowacji w 1968 roku:
Aleksander Dupczek oddalał Czechosłowację od polityki ZSRR, 02.1968- Dupczek i Gomułka spotykają się w Warszawie- Dupczek proponuje budowę liberalnego komunizmu przez Polskę, Węgry i Czechosłowację, Gomułka odrzuca propozycje, 05.1968- spotkanie w Moskwie; Polska, ZSRR, NRD, Bułgaria, Węgry- utwierdzono o potrzebie interwencji w Czechosłowacji, decyzję tą potwierdzono w 07.1968,
Zarzuty wobec Czechosłowacji:
• Nieprawidłowości w polityce zagranicznej (Czechosłowacja zacieśniła stosunki z RFN kosztem współpracy z NRD)
• Czechosłowacja nie konsultowała swojej polityki z resztą państw bloku wschodniego
• Dupczek przygotował kontrrewolucję
Gomułka naciskał na interwencję gdyż bał się umocnienia Niemiec oraz gdyby upadłby komunizm w Rosji to upadłby też i w Polsce
Uderzenie wyszło z NRD i Polski a zostało wzmocnione przez ZSRR i Węgry(25tys. Żołnierzy oraz 500 czołgów), na czele polskich sił stał gen. F. Siwicki.
29. Definicja bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego:
Bezpieczeństwo narodowe: stan lub warunki, w których zapewniona jest ochrona narodu i terytorium państwa przed atakiem; to zapewnienie stabilnego i harmonijnego rozwoju państwa oraz realizacji jego strategicznych interesów politycznych i ekonomicznych.
W ujęciu węższym(negatywnym) to brak zagrożeń
W ujęciu szerszym(pozytywnym) to brak zagrożeń oraz kreatywne działania
30. Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego:
• Podmiotowe: bezpieczeństwo narodowe dotyczy państwa, a międzynarodowe grupy państw
• Przestrzenno-geograficzne: bezpieczeństwo lokalne(dot. Kilku państw kontynentu), subregionalne, regionalne(kontynent), ponadregionalne, globalne
• Sposób egzekwowania bezpieczeństwa międzynarodowego: system równowagi sił (wyklucza przewagę jednego państwa bądź grupy nad resztą), bezpieczeństwo zbiorowe (pokojowe załatwianie sporów, brak stosowania siły- warunek: państwa muszą respektować wspólne wartości i normy), rząd światowy, system bezpieczeństwa kooperatywnego(zakończyła się po skończeniu zimnej wojny, przewaga współpracy wielostronnej nad dwustronną, istotna rola organizacji międzynarodowych, wykorzystanie środków militarnych i pozamilitarnych).
• Przedmiotowe: w strefach: militarnej, ekonomicznej, finansowej, żywnościowej, ekologicznej, kulturowej, społecznej
31. Warunki bezpieczeństwa państwa:
• Warunki subiektywne: dobrobyt społeczny, wizerunek państwa za granicą
• Warunki obiektywne:
• Warunki egzystencjalne: minimalne (integralność terytorialna, efektywne kierowanie przez rząd, podaż dóbr podstawowych, zdolność do obrony przed państwami mniejszymi oraz z podobnym potencjałem) i maksymalne (wzrost, potęgi państwa, znaczny wzrost gospodarczy, umiarkowany wzrost demograficzny, członkowstwo w sojuszach polityczno- militarnych)
• Warunki instytucjonalne: stabilizacja bezpieczeństwa(wojskowe, polityczne, administracyjne, prawne), racjonalnie zorganizowana gospodarka, instytucje społeczne (szkoły, kościoły, massmedia)
32. Koncepcje polskiego bezpieczeństwa po 1989 roku:
Czynniki wpływające na zmianę polskiego bezpieczeństwa na przełomie lat `80 i '90:
Rozpad UW, rozpad ZSRR, zjednoczenie Niemiec, odzyskanie niepodległości przez kraje Europy Środkowej i E, potrzeba uregulowania bezpieczeństwa energetycznego, wycofanie się wojsk radzieckich z Europy Środkowej i E, pojawienie się nowych struktur współpracy w regionie Morza Bałtyckiego.
Koncepcje:
• Kontynuacja współpracy z Moskwą: na zasadzie partnerstwa, tylko Rosja może zapewnić Polsce bezpieczeństwo w przypadku roszczeń ze strony zjednoczonych Niemiec, Maciej Giertych, '90-SDRP- trzeba podtrzymać UW oraz kontakty z Moskwą, nie wybrano tej opcji bo Skubiszewski był prozachodni.
• Koncepcja neutralności: inicjator- Piotr Kołodziejczyk, po zimnej wojnie przestały istnieć dla polski realne zagrożenia, nie należy wchodzić do struktur zachodnich by nie drażnić Moskwy, wejście polski do NATO nie jest rozwiązaniem.
• Idea powiązań subregionalnych: założenie subregionalnego bloku bezpieczeństwa od Morza Bałtyckiego po Morze Czarne, blok obejmował państwa postkomunistyczne, jądrem są państwa Grupy Wyszechradzkiej, nawiązanie do koncepcji międzymorza,
• Opcja NATOWSKA (neoatlantycka): krytykowane przez lewicę postkomunistyczną, Unię Demokratyczną, elity wojskowe, za był również Wałęsa.
33. Główne uwarunkowania polskiego bezpieczeństwa energetycznego:
3 czynniki:
• Własne zasoby energetyczne (paliwa płynne, paliwa gazowe i kopalne, zasoby wody słodkiej)
• Dywersyfikacja dostaw zasobów energetycznych
• Zdolność do finansowania importu
2 komponenty:
• Bezpieczeństwo energetyczne użytkownika
• Bezpieczeństwo zaopatrzenia energetycznego
Energochłonność Polski jest 2-3 razy wyższa niż innych krajów Europy Środkowej i E. Zachodzą w Polsce zmiany w strukturze zużycia surowców pierwotnych. W skutek tego wydobycie i eksport węgla spadły o 50% (1992-2000). W połowie lat '90 polska podpisała umowę z Gazpromem na 25 lat, docelowo do 2010 roku umowa opiewa na 12mld m3 rocznie, Wdo tego czasu Polska będzie zużywać rocznie 18mld m3 rocznie, obecnie zużywamy 16mld m3. polska miała podpisać umowę z Norwegią( Buzek). Powstał też projekt gazoportu w Szczecinie, gaz miałby być sprowadzany z Afryki i Norwegii, ale nie posiadamy ani tankowców ani statków eskortujących
34. Kwestia gazociągu północnego:
Pomysł powstał w 1997 roku, trasa biegnąć ma po dnie Bałtyku z pominięciem Polski, możliwe że aż do GBR, długość ponad 3tys. km, koszt to około 10mld $, gaz pochodzić ma albo z Morza Barentsa albo z zachodniej Syberii.
Unia Europejska importuje z Rosji około 25% gazu, Polska 66%. Najbardziej uzależniona jest Białoruś i Ukraina,.
12.2000- Komisja Europejska przyznała Gazociągowi Północnemu status Sieci Trans- Europejskiej
2002- unia przyłączyła ten projekt do projektów priorytetowych
2003- UE zaproponowała współfinansowanie analiz opłacalności tego projektu
Gazprom uzyskał aprobatę: RFN, GBR, Ruhrgaz, Basf, Stell, BP, Rogal Dutch
Minusy projektu:
• Wysokie koszty realizacji
• Techniczne problemy budowy szlaku
• Odejście UE od kontraktów długoterminowych
• Potencjalna konkurencja gazu irańskiego