Filhellenizm - termin odnoszący się do ruchu kulturalnego, literackiego i politycznego XIX wieku. Celem filhellenistów było wsparcie Greków w ich walce o niepodległość przeciwko Imperium osmańskiemu (1821-1830). Termin wywodzi się ze starożytności, gdzie oznaczał umiłowanie przez Greka ojczyzny bądź osobę sprzyjającą Grekom. Najbardziej znanym filhellenistą był Lord Byron, który na wieść o powstaniu wyjechał do Grecji. Ze względu na podobną sytuację polityczną Polski i Grecji, polski filhellenizm przybrał szczególną postać. Wątki filhelleńskie obecne są w utworach polskich romantyków: J. Słowackiego, Z. Krasińskiego czy C.K. Norwida.

Risorgimento - zjednoczenie Włoch (1859-1970?), było procesem jednoczenia państwa Półwyspu Apenińskiego pod władzą Królestwa Sardynii.

Kongres wiedeński - konferencja międzynarodowa przedstawicieli 16 najważniejszych państw Europy (1814-1815) w Wiedniu. Zwołano go w celu rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych spowodowanych wybuchem rewolucji francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania zasad ładu kontynentalnego. Postanowienia: powstanie Związku Niemieckiego, utworzenie Królestwa Polskiego z unią personalną z Rosją, Wielkiego Księstwa Poznańskiego, Nadrenia, Westfalia, Pomorze Szwedzkie, Gdańsk, Toruń, ziemia chełmińska, północna Saksonia i Rugia pod panowaniem pruskim, utworzono Rzeczpospolitą Krakowską, Szwajcaria staje się federacją, Szwecja otrzymuje Norwegię, Dalmacja, Salzburg, okręg tarnopolski, Tyrol, Lombardia, Triest, Toskania i Wenecja pod panowaniem Austrii, utworzono Państwo Kościelne i Królestwo Sardynii, Rosja otrzymała Finlandię i Mołdawię, Wielka Brytania tereny poł. Afryki, Cejlon, Mauritius i Korfu, a żona Napoleona - Parmę, Piecenzę i Guastallę, Bawaria dostałą Palatyn Reński i Wurzburg, Hanower stał się królestwem, a Belgia przyłączyła się do Holandii. W lutym 1815r. zniesiono handel niewolnikami.

Królestwo Polskie i Rzeczpospolita Krakowska nie weszły w skład państw zaborczych. Ich ostroje określić miały konstytucje - Warszawska (1807-1831r.), Krakowska (1809-1846r.). RK nie mogła prowadzić własnej polityki zagranicznej, mimo to była „wolna, niepodległa, ściśle neutralna).

Kongres Berliński - konferencja zorganizowana w Berlinie (13.06-13.07.1878r.) przez główne mocarstwa Europy w celu rewizji warunków traktatu pokojowego w San Stefano (03.03.1878r.) kończącego wojnę Rosji z Turcją Osmańską. Na czele kongres stał Otton von Bismarck. Kongres starał się ułagodzić Wielką Brytanię w jej dążeniach do redukcji ograniczeń nałożonych na Turcję. Przyznano jej ostatecznie prawo okupacji Cypru. Rosji zakazano używania floty wojennej na Morzu Czarnym. Austro-Węgry otrzymały pod protekcję Bośnię z Hercegowiną. Zmniejszono obszar Bułgarii do 1/3. Serbia, Czarnogóra i Rumunia uzyskały niepodległość.

Święte przymierze - sojusz zawarty 26.09.1815r. w Paryżu przez Cesarstwo Rosyjskie (Aleksander I), Cesarstwo Austriackie (Franciszek I) oraz przez Królestwo Pruskie (Fryderyk Wilhelm III). Była to próba stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcie jej na chrześcijańskich podstawach. W latach 1816-1817 zaproszono wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Turcji. Francja przyłączyła się dopiero w 1818r. Zasady: równowaga sił, legitymizm (nienaruszalność praw dynastii panującej), restauracja (przywrócenie sytuacji terytorialnej i ustrojowej sprzed 1989r., podporządkowanie jednemu prawu, niedopuszczanie do rewolucji, spisków i obalenia dynastii), kompensacja terytorialna dla zwycięzców. Papież Pius VII i regent WB nie podpisali przymierza. Kres przymierzu położyła rywalizacja Austrii i Rosji na Bałkanach (1822-1830) oraz neutralność Austrii wobec konfliktu Rosji z Anglią i Francją podczas wojny krymskiej (1954r.). Próby Ottona von Bismarcka do wskrzeszenia Świętego Przymierza (1872-1884) nie powiodły się.

Trójprzymierze - tajny układ pomiędzy Cesarstwem Niemiec, Królestwem Włoch i Austro-Węgrami (20.05.1882r.). Było rozwinięciem Dwuprzymierza (7.10.1879r.: sojusz Niemiec i Austro-Węgier przeciw Rosji). Rosja jednak zawiązała sojusz z Francją, co sprawiło, że Niemcy znalazły się pomiędzy wrogami. Chcąc znaleźć równowagę wciągnięto do sojuszu Włochy, które miały zatargi z Francją w Afryce. Jednak wkrótce podzieliły się wpływami w kontynencie i przymierze stało się kłopotliwe dla Włoch.

Trójporozumienie - sojusz zawarty między Wielką Brytanią, Francją i Rosją powstający stopniowo. Najpierw doszło do zawarcia układu francusko-rosyjskiego (17.08.1892r.: tzw. dwuporozumienie, który miał osłabić pozycję Niemiec), później angielsko-francuskiego (08.04.1904: tzw. serdeczne porozumienie, zawiązane przeciw Niemcom), a następnie angielsko-rosyjskiego (31.08.1907r.: porozumienie kończące rywalizację obu krajów w „wielkiej grze” oraz równoważące pozycję Niemiec).

Bismarckowski system sojuszy

1. traktat reasekuracyjny - kontynuacja sojuszu między Niemcami a Rosją (18.06.1887r.). Otto von Bismarck kontynuował politykę izolacjonizmu Francji na arenie międzynarodowej oraz chciał odciągnąć Rosję od nawiązania dobrych relacji z Francją. Traktat gwarantował neutralność w potencjalnych konfliktach obu państw z innymi. Nie obowiązywał gdy Niemcy zaatakują Francję lub Rosja - Austro-Węgry. Tajny protokół gwarantował neutralność Rosji wobec niemieckiego konfliktu w okolicach Bosforu oraz Dardaneli.

2. porozumienie śródziemnomorskie - traktat między Włochami, Austrią i Wielką Brytanią (12.1887r.), zachowanie status quo na wschodzie i zatrzymanie wpływów Rosji w Turcji.

Sprawa irlandzka - Irlandczycy wobec ucisku Anglików zawiązali Ligę Ziemską (1879r.), która broniła irlandzkich dzierżawców przed angielskimi właścicielami. Parlament angielski zawiesił Irlandii Habeas Corpus Act (1881r.) oraz zaczęły się aresztowania rewolucjonistów. Poprzez reformy próbowano złagodzić sytuację w Irlandii. Wszystkie starania zakończyły się fiaskiem.

Konstytucja oktrojowana - konstytucja nadana przez władzę zwierzchnią, z pominięciem procedur ustawodawczych. Innymi słowy - konstytucja narzucona. Przykłady takich konstytucji: Księstwa Warszawskiego (Drezno, 22.07.1807r. przez Napoleona).

Monarchia konstytucyjna - forma władzy w państwie, gdzie zakres władzy monarchy jak i rządu określone są w konstytucji. Władca pełni tu ograniczoną władzę. Na przykładzie Księstwa Warszawskiego: monarchą KW został król Saksonii - Fryderyk August I, władza miała być oligarchiczna, zlikwidowano poddaństwo chłopów (które praktycznie nic nie zmieniło w ich położeniu), władca sprawował pełnię władzy wykonawczej oraz posiadał inicjatywę prawodawczą, przed Sejmem mianował członków Rady Ministrów i Rady Stanu, Sejm (niemy) był dwuizbowy, administracja Księstwa była pod ścisłą kontrolą rezydentów francuskich, na czele wojska stał Poniatowski, służba wojskowa była obowiązkowa, wszystkie akty pisane były w j. polskim, zlikwidowano kolegialność urzędów.

Namiestnik - osoba zastępująca panującego, sprawująca w jego imieniu władzę w kraju, prowincji, dzielnicy lub na określonym terytorium. W PL: Namiestnik cesarski w Królestwie Polskim. Urząd ten stworzyła Konstytucja KPL (27.11.1815r.). Namiestnik kierował całością spraw publicznych w kraju, przewodniczył Radzie Stanu, był również członkiem i kierownikiem Rady Administracyjnej, zachowywał prawo weta, wobec jej decyzji, przedstawiał ministrów, urzędników itp. królowi. 1szym namiestnikiem KPL był gen. Józef Zajączek (do 1826r.), po powstaniu listopadowym - Paskiewicz.

Sąd sejmowy - sąd funkcjonujący tylko podczas obrad sejmu, pod przewodnictwem króla, asesorami byli wszyscy obecni senatorowie, należały do niego sprawy o: obrazę majestatu, zdradę stanu, nadużycia skarbowe, rozbijanie sejmów, sejmików, trybunałów, zbrodnie popełnione przez szlachciców, ważne sprawy cywilne. Przykład: sąd sejmowy 1827-1828, powołany na podstawie konstytucji z 1815r. za zgodą Mikołaja I dla osądzenia Polaków należących do Towarzystwa Patriotycznego. 22.05.1828r. sąd uniewinnił oskarżonych. Car zatwierdził go dopiero 03.1829r.

Opozycja kaliska - tzw. kaliszanie, liberalni politycy, działający w latach 1820-1831 pod przewodnictwem Bonawentury i Wincentego Niemojewskiego. Kaliszanie byli zwolennikami utrzymania status quo po kongresie wiedeńskim oraz utrzymania autonomii KPL. Ugrupowanie to odrzucało działania nielegalne, ich celem było działanie na forum parlamentu, który chcieli zmienić na modłę francuską (lewica-prawica-centrum).

Zasady ustrojowe Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego

Księstwo Warszawskie	Królestwo Polskie
Ustrój
Monarchia konstytucyjna Oligarchia Wzorowany na ustroju Cesarstwa Francuskiego Nie odpowiada trójpodziałowi władzy Konstytucja z Drezna, 22.07.1807r.	Monarchia konstytucyjna połączona unią personalną z Rosją Konstytucja 27.11.1815r. (oktrojowana)
Prawa obywatelskie
Równość ludzi wobec prawa Jednolite sądownictwo dla wszystkich obywateli Zniesienie poddaństwa chłopów i zapewnienie im wolności osobistej (bez decyzji o uwłaszczeniu)	Nietykalność osobista Odrębność władzy Prawa obywatelskie wyznaczał cenzus majątkowy Wolność druku (cenzura prewencyjna) Utrzymywanie szlachectwa (priorytetu szlachty) Szlachta zagrodowa zepchnięta do statutu chłopa Unieważnienie małżeństw
Polityka zagraniczna
Polityka zagraniczna zależna od Ministra Spraw Zagranicznych Saksonii Przedstawiciel Francji w Warszawie	Wspólna polityka zagraniczna z Rosją
Wojsko
Armia podlegała zwierzchnictwu francuskiemu Poniatowski stoi na czele wojska Obowiązkowa służba wojskowa	Bez praw wyborczych Charakter narodowy - Polacy Zaciąg do wojska na 10 lat Wojsko połączone z caratem rosyjskim
Król
Na czele państwa stoi król, posiada pełną władzę wykonawczą	Król posiada władzę wykonawczą i ustawodawczą Jest święty i nietykalny Zwołuje zgromadzenia, sejm Powołuje ministrów, marszałków, senatorów Posiada prawo wypowiadania wojny Powołuje namiestnika Tylko król mógł zmienić konstytucję Prawo veta
Sejm
Sejm dwuizbowy (Senat i Izba Poselska) 100 posłów w Sejmie Podatki i mennictwo Prawo cywilne i karne Prawo wyborcze: czynne - 21 lat, bierne - 24 lata (ponad to majątek i status)	Trzy stany sejmujące (król, Senat i Izba Poselska) Co 2 lata, na 30 dni Ustawodawstwo cywilne Pełna władza prawodawcza Posiadał immunitet Podatki, system monetarny, zaciągi do wojska Prawo wyborcze: czynne - 21 lat, bierne - osoba pisząca/czytająca, płacąca podatki
Rada Stanu
Inicjatywa ustawodawcza Administracja Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych Sądownictwo kasacyjne	Na czele z Namiestnikiem 5 ministrów, radcy stanu, sekretarze, referendarze Opracowywała projekty ustaw Sądownictwo kompetencyjne i administracyjne Dzieliła się na dwie izby (Zgromadzenie Ogólne i Radę Administracyjną, w skład której wchodził namiestnik, ministrowie oraz osoby „szczególne”) Przyjmowanie sprawozdań z działalności komisji rządowych
Namiestnik
-	Stoi na czele RS Mianuje urzędników 1szym - gen. Józef Zajączek (do 1826r.)
Administracja
Zniesiono kolegialność urzędów 4 departamenty, 40 powiatów, 26 zgromadzeń gminnych 4 diecezje greckokatolickie i 3 obrządku łacińskiego Wszystkie akty wydawane były w j. polskim	Najwyższą władzą administracyjną posiadała Rada Administracyjna (5 ministrów) 77 powiatów, 51 okręgów gminnych Wszędzie występował j. polski I stanowisko pozakonstytucyjne - komisarz pełnomocny (Mikołaj Nowosilcow) II stanowisko pozakonstytucyjne - głównodowodzący wojska polskiego (Ks. Konstanty) Instytucja sądu sejmowego

Odrębności prawne w:

1. Wolne Miasto Gdańsk - autonomiczne terytorium obejmujące miasto Gdańsk i okolice (1807-1814). Znajdowało się pod protektoratem Prus i Saksonii (ale faktycznie - Francji). powstało 09.07.1807r. w wyniku pokoju w Tylży. Oblężone przez Napoleona, od 1813r. przez wojska pruskie i rosyjskie. Na kongresie wiedeńskim (09.06.1815r.) zdecydowano o likwidacji WMG. Na ustrój miasta wybrano ten sprzed 1793r., uchwalona konstytucja miała to zmienić. W 1807r. utworzono urząd francuskiego gubernatora (Jean Rapp) - podległy cesarzowi, ingerował w niemal wszystkie sprawy wewnętrzne miasta. Najwyższym organem miasta (Pierwszym Ordynkiem) był Senat (18 senatorów) - obsadzanie urzędów miejskich oraz administrowanie miastem. Ława (Drugi Ordynek) składała się z 12 osób i pełniła funkcję sądowniczą. Ponad to istniał jeszcze Trzeci Ordynek. Dla spraw bieżących wybrana była Komisja Szesnastu (24 przedstawicieli każdego z 4 kwartałów i Starego Miasta).

2. Rzeczpospolita Krakowska - państwo utworzone na kongresie wiedeńskim pozostające pod kontrolą trzech państw (Imperium Rosyjskiego, Królestwa Pruskiego i Cesarstwa Austrii). Utworzone 18.10.1815r. z części byłego Księstwa Warszawskiego jako pół-demokratyczną republikę konstytucyjną opartą na Kodeksie Napoleona i własnej konstytucji (11.09.1818r.). Władza wykonawcza należała do Senatu. Zgromadzenie Reprezentantów zajmowało się ustawodawstwem i kontrolą. W mieście istniało niezależne sądownictwo, wprowadzono sądy przysięgłych, policja miała chronić cywilów. Administracja była wyłącznie polska, w urzędach obowiązywał j. polski. Obywatele cieszyli się podstawowymi wolnościami (nienaruszalność osobista, swoboda religijna). W Krakowie istniała wolność gospodarcza (towary wwożono bez opłat, przy eksporcie płacono cło zaborców, nawigacja na Wiśle byłą wolna). Przedmieścia szybko się rozwijały, rosły ceny nieruchomości i wartości usług świadczonych na rzecz arystokratów i przyjezdnych. Słabiej rozwijał się przemysł. Manufaktury nie wytrzymywały konkurencji tańszych towarów pruskich i austriackich. Jednak ten związany z funkcjonowaniem miast prosperował całkiem nieźle. Rosła eksploatacja rud cynku, ołowiu i węgla. Kraków nie miał własnej waluty, w obrocie były pieniądze sąsiadów i monety polskie z wizerunkiem Poniatowskiego. W 1844r. otwarto kolej do Wiednia. Status chłopów był lepszy niż w Galicji (wolni, prawodawstwo takie samo jak dla innych klas, jeden reprezentant na zgromadzeniach gminnych). Rozwijało się szkolnictwo. Powstały szkoły średnie i techniczne (1817-1821r. zwierzchnictwo nad szkolnictwem posiadał UJ). Po 1831r. (powstanie listopadowe) sytuacja Krakowa pogorszyła się. W latach 1836-1846 Kraków okupowany był przez Austrię. W 1846r. wybuchło powstanie krakowskie, które położyło kres państwu. 16.11.1846r. przyłączono ten teren do Austrii.

3. Wielkie Księstwo Poznańskie - autonomiczne księstwo wchodzące w skład Prus, powstałe na mocy kongresu wiedeńskiego. Władcą księstwa był król pruski, reprezentowany przez księcia-namiestnika (Antoni Henryk Radziwiłł), który nie posiadał żadnych kompetencji. Nadzór administracyjny pełnił naczelny prezes księstwa (1szym - Joseph von Zerboni di Sposetti). 27.03.1824r. podpisano ustawę o urządzeniu stanów prowincjonalnych w WKP (trzy stany - szlachta [24], mieszczaństwo [16] i chłopi [8]). Powstały Sejmy prowincjonalne (składano petycje i zażalenia, jednak bez odzewu). W 1831r. zlikwidowano namiestnika, a naczelnym prezesem administracji został Edward H. Flotwell. Rok później nastąpiła kasacja klasztorów. W 1848r. zlikwidowano WKP.

Pokój w Tylży - dwa porozumienia zawarte przez Cesarstwo Francji z Imperium Rosyjskim i Królestwem Prus w 1807r. Pierwszy traktat podpisany został 07.07.1807r. przez Napoleona i Aleksandra I. Postanowienia: uznanie przez Rosję KW, WMG i francuskich zdobyczy w Prusach. Rosja przystąpiła do blokady kontynentalnej skierowanej przeciw WB. Car uznał również tytuły królewskie braci Napoleona. W zamian Napoleon zgodził się na aneksję przez Rosję dep. białostockiego. Drugi traktat Napoleon zawarł 09.07 z władcą Prus, który zrezygnował z posiadłości w zach. Niemczech (utworzono ks. Westfalii). WMG pozostało pod protektoratem Królestwa Saksonii i Królestwa Prus. Prusy zrzekły się ziem drugiego i części ziem pierwszego i trzeciego rozbioru Polski. Utworzono KW.

Klemensowczycy - grupa osób skupionych wokół Andrzeja Zamoyskiego, spotykających się w jego rezydencji w Klemensowie (1743-1747r.). Zamoyski opowiadał się za zmianą pańszczyzny na czynsz, który uczynił w dwóch swoich folwarkach. Klemensowczycy cenili doświadczenie WB (rolnictwo). Propagowali zasady wolnej konkurencji i rynku, wyznawali liberalne wzory gospodarcze. Zachęcali ziemian do inwestowania w przetwórstwo rolniczo-spożywcze, hodowlę rasowych gatunków była, upowszechniali produkcję roślin przemysłowych. Wyniki ich pracy były jednak skromne.

Praca organiczna - jeden z postulatów pozytywistów, wzywający do podjęcia przez społeczeństwo wysiłku na rzecz rozwoju gospodarczego oraz na rzecz umocnienia wewnętrznych więzi między ludźmi. Idea wzięła się z myśli, że społeczeństwo jest pewnego rodzaju organizmem i funkcjonuje sprawnie tylko wtedy, gdy zdrowe i silne są poszczególne organy. W Polsce najwcześniej zaczęła się na ziemiach zaboru pruskiego. Prekursorem pracy organicznej był Dezydery Chłapowski. Po powstaniu listopadowy dołączył do niego Karol Marcinkowski. Założyli towarzystwa (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauki oraz S.A. Bazar), w których kształcili się kolejni społecznicy. Dzięki ich pracy możliwe było przetrwanie Kulturkampfu i działalności Hakaty. Pierwszą grupą zainteresowaną pracą organiczną byli Klemensowczycy.

Praca u podstaw - praca oświatowa w celu podniesienia poziomu życia przede wszystkim chłopom i robotnikom, a także walka z germanizacją i rusyfikacją w okresie zaborów. Kierowano apel do warstw wykształconych (nauczycieli, lekarzy, społeczników) by zbliżyli się do ludności wiejskiej, wydobyli ją z zacofania, podnieśli stan zdrowotny i wiedzę oraz by uświadomili społeczności wiejskiej rolę, jaką mogą spełnić w odbudowie narodu. Założenia te realizowano poprzez zakładanie szkół, bibliotek, samorządów wiejskich, kółek i spółdzielni rolniczych. Założono tzw. uniwersytet latający, by trudniej było złapać uczonych.

Ugrupowania Wielkiej Emigracji:

1. Komitet Narodowy Polski - powstał 8.12.1831r. z Tymczasowego Komitetu Emigracji Polskiej z Joachimem Lelewelem na czele. Posiadał oparcie w Komitecie Lafayette'a. Tzw. lelewelliści krytykowali działalność władz powstańczych i ogólnikowo nakreślili nowe zadania. Ich cele było skupienie działaczy spośród różnych odłamów polskiej emigracji. W sierpniu 1833r. Lelewel został oskarżony o współpracę z lewicą republikańską i musiał opuścić Francję. KNP zaczął zamierać.

2. Obóz ks. Adama Jerzego Czartoryskiego - po prawej stronie emigracyjnej sceny politycznej swój obóz zaczął budować ks. Czartoryski. Wśród popierającej go grupy byli umiarkowani konserwatyści jak i liberałowie. Zawiązali oni tajny Związek Jedności Narodowej, a później Towarzystwo Monarchiczne Trzeciego Maja (1843r.). Z czasem obóz zaczęto nazywać Hotel Lambert, od paryskiej siedziby rodu księcia. W 1841r. utworzono stałą radę w składzie: Władysław Zamoyski, Teodor Morawski, Janusz Woronicz, Ludwik Bystrzonowski. Czartoryski stronników szukał wśród możnych, ministrów, parlamentarzystów, elit politycznych. Wg. niego Polska nie odzyska niepodległości bez zgody mocarstw europejskich. Zamierzano znaleźć wśród nich sojuszników przeciwko zaborcom. Cały wysiłek Czartoryskiego szedł w kierunku pogłębienia różnicy między Rosją a Austrią. Postawił na Wiedeń. Książę stawiał ponad to na konflikt zbrojny Rosji z Anglią. Oczekiwał współpracy tej drugiej z Francją. Nie wierzył w samodzielną polską akcję rewolucyjną, ale jako drogi do niepodległości nie wykluczał powstania. Czartoryski odbył wiele rozmów z rządem angielskim i francuskim, gdzie traktowany był jako reprezentant narodu polskiego. Hotel Lambert zaczął pobudzać zachodnią opinię publiczną, prasę, parlamentarzystów do działań na rzecz Polski. Dzięki prasie rozpowszechnił się obraz Rosji jako zagrożenie dla Zachodu. Czartoryski wysuwał projekty utworzenia polskich formacji zbrojnych. Coraz bardziej zaczęto liczyć na Turcję. Na początku lat 40tych Hotel Lambert założył stałą placówkę dyplomatyczną w Stambule na czele z Michałem Czajkowskim. Zamierzano wzmocnić Turcję jako siłę antyrosyjską oraz pogodzić ją z bałkańskimi narodami. Wg. tego obozu Polska powinna być monarchią konstytucyjną z silną władzą króla i sprawnym sejmem. Za podstawę przyszłych rozstrzygnięć ustrojowych miała być konstytucja 3 maja. W 1832r. w Paryżu utworzono Towarzystwo Literackie, a w 1854r. przekształcono je w Towarzystwo Historyczno-Literackie. W 1839r. założono Bibliotekę Polską w Paryżu.

3. Towarzystwo Demokratyczne Polskie - poczynania ks. Czartoryskiego doprowadziło do powstania odrębnego, nawiązującego do tradycji Towarzystwa Patriotycznego obozu demokratycznego. Opowiadali się po lewicowej, demokratycznej i republikańskiej stronie Europy. Wolnomularze i karbonariusze wspierali myśl rewolucyjną Polaków. W 1834r. założono w Szwajcarii nową organizację - Młodą Polskę. Przewodniczył jej Karol Stolzman. Dzięki policji szwajcarskiej i francuskiej MP słabła i w 1836r. faktycznie zniknęła. Jej członkowie wstąpili do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (1832r.). przewodniczyli jej politycy, którzy wystąpili z Komitetu Narodowego Polskiego: Adam Gurowski, Aleksander Pułaski, Jan N. Janowski. Tadeusz Krępowiecki. 17.02.1832r. opublikowali oni Akt założenia TDP oraz wydali regulamin. Rozpoczęli budowę stronnictwa opartego na założeniach demokratycznych. Od 1836r. na czele TDP stała Centralizacja złożona z 5 członków. Od 1840r. miała swą siedzibę w Wersalu. Od początku TDP pracowano nad konkretyzacją ogólnikowego programu. Szczególny w tym udział miała sekcja z Poitiers. Ostatecznie Centralizacja z Wiktorem Heltmanem nadała kształt nowemu programowi. 04.12.1836r. opublikowano Manifest z Poitiers we Francji z podpisem 1135 osób. Wg. niego Polska miała się odrodzić w następstwie trójzaborowego powstania z udziałem mas ludu wiejskiego, miejskiego, Żydów oraz szlachty. Poparcia powstaniu miały udzielić ludy europejskie. Podkreślano, że nie ma zwycięstwa bez rozwiązania problemów społecznych (uwłaszczenie chłopów, obywatelstwo Żydów). Manifest zawierał 2 części: wizja drogi do wolnej Polski oraz pomysł na jej przyszłość (suwerenna, odbudowana z granicami z 1771r., ludowa, demokratyczna i sprawiedliwa z zagwarantowanymi wolnościami obywatelskimi i równością wobec prawa). Monarchię miała zastąpić republika.

4. Gromady Ludu Polskiego - na lewo od TDP powstał radykalny nurt, którego centrum była Anglia. W 1835r. Stanisław Worcell i Tadeusz Krępowiecki, którzy opuścili TDP, utworzyli Gromady Ludi Polskiego, Humań i Grudziąż. Zasilili je emigranccy żołnierze. Zakładano, że przeprowadzą w Polsce reformy (prywatne własności miały ulec likwidacji). Powstanie miało mieć charakter rewolucji ludowej. Na czele armii stanęłaby inteligencja. Z czasem w myśli polityczne Gromady zaczęły zaznaczać się wątki religijne (przez Zenona Świętosławskiego). W końcu lat 40tych aktywność gromadzian osłabła.

Status organiczny - najważniejszy akt prawny Królestwa Polskiego (26.02.1832r.), nadany przez Mikołaja I po upadku powstania listopadowego, w miejsce zniesionej Konstytucji KPL z 1815r. Represjom rosyjskim patronował namiestnik cesarski - Iwan Paskiewicz. Ograniczono autonomię Królestwa Polskiego zawieszając prawa konstytucyjne, aż do wprowadzenia statutu organicznego. Miał być tylko uzupełnieniem konstytucji, a ostatecznie zastąpił ją. Status znosił unię KPL z Rosją, a królestwo zostało wcielone do Cesarstwa Rosyjskiego jako prowincja. Korona miała być dziedziczona w linie cara Mikołaja I. Zniesiono odrębność koronacji, która odbywała się w Moskwie. Zlikwidowano sejm i zniesiono niezależność sędziów. Wojsko Polskie zostało wcielone do Armii Imperium Rosyjskiego, a następnie wysłane na Kaukaz lub Syberię. Kompetencje rządu zostały ograniczone. Zlikwidowano dwie komisje (wojny i wyznań religijnych oraz oświecenia publicznego). Na czele pozostałych komisji (sprawiedliwości, przychodów i skarbu, spraw wewnętrznych i interesów duchownych oraz oświecenia narodowego) stali dyrektorowie główni. Z Rady Stanu wyodrębniono Radę Administracyjną, która rządziła w imieniu cara. RS i RA były pod panowaniem namiestnika - Iwana Paskiewicza. RS planowała budżet, przedstawiała listę kandydatów na główne urzędy administracyjne. Podporządkowana była Radzie Państwa Cesarstwa Rosyjskiego. W 1841r. zniesiono RS, a jej kompetencje przejął Departament z Petersburga oraz zlikwidowano Sąd Najwyższy i wydział kasacyjny w Sądzie Apelacyjnym. Car przyrzekł w statucie swobody wyznań religijnych, prawo przenoszenia się, nietykalność własności, z zastrzeżeniem groźby jej utraty w wypadku zdrady stanu. Do dalszych wolności, gwarantowanych przez statut, należało zachowanie języka polskiego w urzędach i oddzielnej administracji kraju. Podporządkowano Rosji także Kościół i oświatę. W 1833r. w Królestwie wprowadzono stan oblężenia. Działała jedynie RA pod kierunkiem Paskiewicza. Stopniowo wprowadzano j. rosyjski do urzędów i likwidowano odrębność administracyjną. W 1837r. województwa nazwano guberniami, a komisje wojewódzkie rządami gubernialnymi.

Odwilż posewasopolska - okres w historii Rosji (1860-1881r.), który nastąpił po klęsce wojsk rosyjskich w wojnie krymskiej (z Turcją). Nazwa pochodzi od Sewastopola (miasta), które było głównym miejscem walk i symbolem klęski. W tym okresie nastąpiło złagodzenie represji w KPL. Car zniósł stan wojenny, ogłosił amnestię, złagodził cenzurę, otworzył polskie szkoły. Polacy znów mogli sprawować urzędy, założono Towarzystwo Rolnicze, skupiające większość ziemiaństwa KPL na czele z Andrzejem Zamoyskim.

Reformy Aleksandra Wielkopolskiego:

1. repolonizowanie stanowisk biurokratycznych

2. administracja tylko polska

3. poprawa pracy urzędników

4. tępienie nadużywania władzy

5. reforma szkolnictwa

1. nowy program i podręczniki

2. rozszerzenie sieci szkół elementarnych wiejskich i miejskich

3. utworzenie szkolnictwa zawodowego

4. powiększenie sieci gimnazjów

5. założenie uniwersytetów (Szkoła Główna)

6. chęć powołania Politechniki w Łodzi

6. kwestia żydowska

1. mieli pełnić funkcje publiczne

2. asymilacja do kultury polskiej

3. Żydzi w Radzie Stanu

7. oczynszowanie z urzędu chłopów

8. likwidacja serwitutów

9. wprowadzenie branki

Autonomia galicyjska - całość praw społeczno-politycznych (1860-1873r.), które Galicja uzyskała wskutek ugody austriacko-polskiej. Cesarz Franciszek Józef wobec klęsk wojennych dążył do uzyskania jak największego poparcia społecznego stopniowo nadając autonomię poszczególnym prowincjom. W 1860r. pod wpływem Agenora Gołuchowskiego (ówczesnego namiestnika) przyznał ją Galicji w tzw. dyplomie październikowym. 26.02.1861r. wydano patent lutowy (konstytucyjny akt prawny, stanowiący normę wykonawczą do dyplomu). Kolejno zaczęto wprowadzać na urzędy Polaków. Tępiono jednak wszelkie przejawy niepodległościowe i powstańcze. Kiedy powstały Austro-Węgry (1867r.) Galicja miała już pełną autonomię. Urzędy były już spolonizowane, Polacy pełnili również funkcję namiestnika oraz starostów powiatów, działało wiele instytucji samorządowych. Władzą ustawodawczą posiadał Sejm Krajowy, a wykonawczą - Wydział Krajowy. Istniały również rady powiatowe, miejskie i gminne. Polaków wybierano również do parlamentu austriackiego (Rady Państwa). W Galicji nastąpiła również polonizacja szkolnictwa. J. polski stał się językiem wykładowym (m.in. na UJ, UL, PL i ASPwK), swobodnie rozwijała się polska kultura (teatry w Krakowie i we Lwowie), ukazywała się polska prasa i książki, praktycznie bez cenzury. Galicja była ojczyzną Młodej Polski ze Stanisławem Przybyszewskim na czele. Mimo rozwoju wiele rodzin chłopskich nie było spać na edukację dzieci. Spolonizowane szkoły wywołały protesty Ukraińców, starano się ich polonizować.

W Galicji zanikły dążenia niepodległościowe. Elity były całkowicie lojalne wobec władzy w Wiedniu, a niektóre nawet trójlojalojalne (akceptowali rozbiory i podporządkowanie się wszystkim trzem zaborcom). Pierwsi trójlojaliści pojawili się po powstaniu styczniowym, jednym z nich był Paweł Popiel. W 1866r. Sejm Krajowy wystosował list do cesarza z oświadczeniem o lojalności.

Dyplom październikowy - akt prawny wydany w 20.10.1860r. przez cesarza Franciszka Józefa. Autorem dokumentu był Agenor Gołuchowski i jego współpracownicy. Dyplom stanowił normę konstytucyjną. Dyplom dzielił władzę ustawodawczą na ogólnopaństwową, wykonywaną przez cesarza przy współudziale Rady Państwa oraz krajową, wykonywaną przez cesarza przy współpracy Sejmów Krajowych. Członkowie RP mieli pochodzić z wyborów pośrednich, posiadała ograniczone zadania.

Patent lutowy - konstytucyjny akt prawny z 26.02.1861r. wydany przez cesarza Austrii. Formalnie stanowił normę wykonawczą do dyplomu październikowego, jednak w praktyce był całkowicie odrębny i drastycznie zmieniał ustalony w dyplomie ustrój. Kompetencje sejmów krajowych zmniejszono (pozostały im tylko sprawy tzw. kultury krajowej), natomiast większość zadań powierzono dwuizbowej Radzie Państwa. RP składała się z Izby Panów (członkowie domu cesarskiego, arcybiskupi, biskupi z tytułem książęcym, oraz wyznaczeni przez cesarza) oraz Izby Posłów (posłowie oddelegowani przez Sejmy Krajowe). Obie izby były równorzędne (uchwały wymagały ich zgody, podejmowane większością głosów). RP obradowała jako pełna (całość państwa) lub ściślejsza (bez posłów z krajów węgierskich).Sejmy krajowe były równorzędne z RP w przyznanym sobie zakresie ustawodawstwa, były jednoizbowe, ale składały się z 2 reprezentantów: wirylistów (piastowane godności) i posłów. Patent lutowy został manifestem cesarskim z 20.09.1865r., zastąpiony później konstytucją grudniową (21.12.1867r.).

---