Rozdział 13

Rozwój fizyczny i poznawczy we wczesnym okresie dorosłości

Okres dorosłości - podział:

• wczesny okres dorosłości: 20 - 40 lat (maksimum możliwości fizycznych i poznawczego funkcjonowania )

• środkowy okres dorosłości 40 - 60 lat (odzwierciedlenie zmiany ról w wieku ok 40 lat: szczytowy punkt kariery zawodowej, opuszczenie domu przez dzieci, świadomość pogorszenia sprawności fizycznej)

• późny okres dorosłości: pow. 60 lat

Dojrzewanie a starzenie się

starzenie się - nieuniknione zmiany fizyczne, wynikające z procesu dojrzewania

W jaki sposób badamy procesy fizycznego starzenia się?

Zmniejszenia wydolności serca, większe ryzyko wystąpienia schorzeń serca - dzieło starzenia czy wynik schorzeń organu...

schorzenia nie są częścią procesu starzenia, bo nie dotyczą wszystkich

efekty starzenia → badania na dorosłych wolnych od schorzeń

Pierwotny proces starzenia się - zmiany w organizmie związane z jego starzeniem się a nie spowodowane przez różnego rodzaj schorzenia, powolny, rozpoczyna się późno

Wtórny proces starzenia się - proces spowodowany działaniem środowiska, nawyków lub chorób, nie jest nieunikniony ani powszechny, możliwe jest cofnięcie niektórych zmian

Fizyczne funkcjonowanie organizmu

Wzrost fizyczny zakończony, wysoka forma fizyczna organizmu

20 - 30 lat:

• więcej tkanki mięśniowej

• najwyższa zawartość wapnia w tkance kostnej,

• lepszy wzrok, słuch, powonienie,

• lepsza zdolność pobierania tlenu,

• skuteczny system immunologiczny,

• silniejszy szybszy, szybciej regeneruje się po wysiłku fizycznym,

• lepsza zdolność przystosowywania do zmiennych warunków

bilans gerontologiczny (wymagania i sprawność) wraz z wiekiem zaczyna maleć [Alan Welford]

przykłady:

Serce i płuca

maksymalne zużycie tlenu - zdolność organizmu do pobierania i transportowania tlenu do różnych narządów; badane podczas ćwiczeń

→ obniżenie o ok 1% rocznie (35-40 r.ż.)

pojemność minutowa serca - ilość krwi wypływającej z serca (podczas wysiłku)

→ w okresie 25 - 60 r.ż. ograniczenie o 30 - 40%

ciśnienie krwi - ciśnienie skurczowe

→ najniższe 20-, 30-latkowie, potem rośnie (← utrata elastyczności naczyń krwionośnych)

Siła i szybkość

ogólna utrata prędkości i siły - najwyższa forma: 20-, 30-latkowie, później stopniowe obniżenie nawet u aktywnych fizycznie.

• wolniejsze przystosowanie wzroku do zmian natężenia światła,

• ogrzewanie po przemarznięciu,

• wydłużenie czasu reakcji,

• wolniejsze zapamiętywanie nazwisk,

powód: zmiany neuronalne: utrata dendrytów i zmniejszenie zdolności przewodzenia impulsów,

Zdolność rozrodcza

Kobiety

zdolność poczęcia - największa: okolice 20 roku życia, wzrasta także bezpłodność (niezdolność poczęcia przez przynajmniej rok współżycia bez zastosowanie środków antykoncepcyjnych)

20-24: 7%

30-34: 15%

35-39: 28%

przyczyny:

• problemy z jajeczkowaniem,

• zapalenie śluzówki macicy,

• prawdopodobieństwo zarażenia się chorobami przenoszonymi drogą płciową (wydłużenie okresu współżycia)

Mężczyźni

zdolność do zaplemnienia spada dopiero ok 40 roku życia, są płodni przez całe życie

Działanie układu odpornościowego

Zmiany w grasicy odpowiedzialnej za przemianę a przez szpik kostny komórek T w limfocyty

→ wytwarzanie mniejszej ilości przeciwciał i wzrost podatności na choroby

Nie wiadomo wtórny czy pierwotny proces starzenia się

→ zmienia się na starość, ale układ immunologiczny jest czuły na stres psychiczny i depresję,

Zdrowie fizyczne i zachorowalność

Umiera więcej starszych niż młodych (na 1000)

• częstotliwość przewlekłych chorób i niedyspozycji rośnie w wieku średnim i starczym

• stres jako przyczyna szybszego starzenia

Odstępstwa od ogólnych wzorców

młodzi częściej cierpią na ostre schorzenia: choroby i infekcje

częściej u młodych: nadużywanie alkoholu i narkotyków, choroby przenoszone drogą płciową , ryzykowne zachowania seksualne (częściej u mężczyzn)

Zdrowie psychiczne

ryzyko wystąpienia zaburzeń emocjonalnych, lęków wyższe: 25 - 44 r.ż.

← wysokie oczekiwania otoczenia,

← wysoki poziom konfliktu i obciążenia roli,

Funkcjonowanie poznawcze

IQ

stały poziom 20 - 60 (ulegają osłabieniu tylko na najwyższym poziomie wymagań intelektualnych), potem zaczyna spadać

Inteligencja skrystalizowana - zależna od edukacji i doświadczenia: słownictwo, zdolność czytania i zrozumienia informacji gazetowych, zdolność oceniania doświadczenia, umiejętności techniczne wyniesione z pracy czy życia codziennego, utrzymuje się na stałym poziomie

Inteligencja płynna - podstawowe zdolności związane ze skutecznym funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego niż ze doświadczeniem, stopniowe osłabienie w okresie 35-40 r.ż. (zmniejsza się też całkowity rozmiar mózgu)

Pamięć

• wczesna dorosłość: stały poziom;

• wiek średni : pewne utrata;

• wiek podeszły: znaczna utrata

• pamięć krótkotrwała → zanik z wiekiem

• pamięć długoterminowa → pogorszenie i upośledzenie

Zmiany w strukturach poznawczych

myślenie postformalne (przystosowanie się do nowego zestawu zadań poznawczych)

1. myślenie specjalistyczne, myślenie pragmatyczne: rozwiązywanie problemów dotyczących pełnionej roli społecznej lub wykonywanej pracy, Labouvie-Vief: odwrócenie od czysto logicznego, analitycznego podejścia w kierunku bardziej otwartego, głębszego trybu pojmowania, w którym mamy do czynienia z mitami, metaforami i paradoksem zamiast konkretów,

2. myśl dialektyczna (Michael Basseches) „zakłada wysiłek odnajdywania ustalonej rzeczywistości - elementów podstawowych i niezmiennych praw - o tyle myśl dialektyczna próbuje opisać fundamentalne procesy zmian i dynamikę związków, w wyniku których te zachodzą) nie następuje odrzucenie zdolności myślenia formalnego, wiele problemów: np. adopcja dziecka wymaga innego typu myślenia niż formalne.

3. P. Arlin, etapy:

1. stadium operacji formalnych Piadgeta - etap rozwiązywania problemów

2. wyszukiwanie problemów → kreatywność (radzenie sobie z problemami nie mającymi wyraźnego rozwiązania lub wiele rozwiązań) [osiągany przez niewielką liczbę dorosłych]

Model poznawczego i fizycznego starzenia się

Nancy Deney: przedstawienie zmian za pomocą wykresu → krzywa zaniku kompetencji

umiejętności wytrenowane - wyższy poziom osiągnięć szczytowych (zapamiętanie szczegółów artykułu prasowego)

umiejętności niewytrenowane - niższy poziom osiągnięć szczytowych (zapamiętanie listy nazwisk)

Umiejętności niewytrenowane można zwiększyć w każdym wieku za pomocą programu ćwiczeń, jednak maksymalny poziom jaki możemy osiągnąć obniża się z wiekiem

Różnice indywidualne

Nawyki zdrowotne i ich długoterminowe skutki

Wpływają

• waga ciała → długowieczność

• ćwiczenia fizyczne → obniżenie ryzyka śmierci

Zmiana złych nawyków w każdym wieku prowadzi do obniżenia ryzyka zgonu do porównywalnego do osób nieposiadających tych nawyków.

Inne czynniki osobowe mające wpływa na zdrowie i zdolności poznawcze

• negatywne : Stres → obniżenie odporności → ryzyko wzrostu zachorowań

• pozytywne: wsparcie społeczne, poczucie kontroli nad własnym życiem

Wsparcie społeczne

• wysoka sieć kontaktów społecznych (subiektywne poczucie posiadania wsparcia) → mniejsze ryzyko zachorowania, śmierci, depresji,

• mniejsze doświadczanie stresu (wsparcie buforuje negatywne skutki stresu)

* szczególnie istotne na początku okresu dorosłego

Poczucie kontroli

1. autoskuteczność (Bandura): przekonanie o własnej zdolności wykonywania pewnych czynności lub sprawowania władzy nad własnym zachowaniem albo otoczeniem, osiągnięcie pewnego celu lub mocy sprawczej,

2. locus kontroli (Rotter)

orientacja wewnętrzna → wszystko, co się przytrafia wynika z własnego działania

orientacja zewnętrzna → brak wspływu jednostki na to, co się jej przydarza wraz z wiekiem orientacja staje się coraz bardziej zewnętrzna

3. optymizm bezradności (M. Seligman)

pesymista z poczuciem bezradności: brak szczęścia ma trwały charakter, wpływa na wszystkie aspekty życia, jest spowodowany własnym działaniem, poddaje się

optymista z poczuciem bezradności: niepowodzenia są chwilowe, wynikają z niesprzyjających okoliczności, szuka rozwiązania, porażka jest wyzwaniem

niskie poczucie autoskuteczności lub pesymizm → większe ryzyko chorób i depresji

Z życia wzięte : Wiek a szczytowe osiągnięcia sportowe

Wniosek: największe osiągnięcia sportowe możliwe są na początku dorosłego życia

pływacy: kobiety ok 17 roku życia

mężczyźni ok 19 roku życia

golfiści ok 30 r.ż.

Biegacze ok 25 r.ż. (im dłuższy dystans tym późniejszy szczyt formy)

Ciało ludzkie jest podatne na trenowanie w każdym wieku, ale i tak najlepsze wyniki w różnych przedziałów wiekowych są coraz słabsze.

Doniesienia z badań: Ciągłość wyników ilorazu inteligencji w wieku dorosłym

IQ jednostki utrzymuje się na mniej więcej tym samym poziomie

Jednak poziom IQ nie jest stały, zdarzają się osoby, których IQ rośnie (małżonkowie osób o IQ wyższym o przynajmniej 10 pkt od siebie) i spada (nadużywające alkoholu, po wycieńczających chorobach)

Z życia wzięte: Natychmiastowa zmiana nawyków zdrowotnych

Rady Helenki:

1. Rzuć palenie

2. Ćwicz, ćwicz i jeszcze raz ćwicz

3. Stosuj dietę nisko-tłuszczową

4. Zażywaj odpowiednią ilość wapnia

Rozdział 14

Rozwój społeczny i rozwój osobowości we wczesnym okresie dorosłości

Wyprowadzka z domu rodzinnego

← zawarcie związku małżeńskiego, studia , praca

Przywiązanie do rodziców

• emancypacja psychologiczna (nabranie dystansu do swoich rodziców, przeniesienie przywiązania do rodziców na przyjaciół) [Weiss]

• emocjonalne usamodzielnienie się od rodziców, przy jednoczesnym zaangażowaniu w rolę syna lub córki (C. Nydegger

Rodzice są, ważni i wielu dorosłych jest z nimi silnie związanych emocjonalnie, przy czym silniej z matką. Lepiej przechodzą ten okres ludzie o bezpiecznym przywiązaniu w dzieciństwie niż o przywiązaniu ambiwalentnym lub lękowym.

W poszukiwaniu partnera

Erickson: główne zadanie wczesnej dorosłości: rozwiązanie dylematu intymności i izolacji

Intymność - „zdolność stopienia w jedno tożsamości z kimś innym, bez obawy o utratę czegoś swojego”

Związek z partnerem jako bezpieczna baza, z której można wyruszać w świat, jako podstawa rodziny.

Brak intymnego związku → poczucie izolacji i osamotnienia (szczyt tych odczuć - początek dorosłości)

Proces dokonywania wyboru

1. seria filtrów - kroków: (Cate, Loyd)

B. Murstein

1. stopień dopasowanie podstawowych cech zewnętrznych: wygląd, maniery, widoczny status,

2. dopasowanie pod względem przekonań i poglądów: polityka, dopasowanie religijne

3. dopasowanie do roli: dopasowanie płciowe, zgoda co do ról płciowych

2. socjologowie: cechy zewnętrzne jako istotne

1. podobieństwo: wiek, wykształcenie, klasa społeczna, przynależność do grupy etnicznej, religii, poglądów zainteresowań i temperamentu [kojarzenie wybiórcze, homogamiczność] → związki oparte na homogamii

2. proces wymiany: zalety, które można zaoferować potencjalnemu partnerowi (poszukiwane możliwości najkorzystniejszej wymiany

kobiety wymieniają usługi seksualne i prowadzenie domu w zamian za wsparcie ekonomiczne oferowane przez mężczyzn

3. kobiety: status ekonomiczny i perspektywy pracy towarzysza , mężczyźni: atrakcyjność

Tworzenie związku

Rola przywiązania

Założenie: Każdy z nas w swoim związku pragnie odtworzyć w związku wzorzec przechowywany w wewnętrznym modelu przywiązania, przy czym mogą się pojawić zmiany w tym wzorcu:

→ dorośli o pozabezpiecznym przywiązaniu modyfikują ten model.

Model wpływa na:

• oczekiwania wobec partnera

• rodzaj partnera

• zachowania względem partnera

• stabilność związku

Częste zaliczanie relacji z małżonkiem i rodzicami do tego samego typu przywiązania

Dorośli z bezpiecznym przywiązaniem:

• tendencja do ufania innym

• postrzeganie partnera nie tylko jako kochanka ale także jako przyjaciela

• wykazywanie niewielu zazdrości i lęków o to, czy uczucia są odwzajemnione

• oferują partnerom wsparcie w sytuacjach napięcia i lęku

• łatwiej uspokajają się w ich obecności

Dorośli z przywiązaniem zaabsorbowanym (odpowiednik lękowego)

• niepewni swojej postawy w związku

• obawa czy uczucie jest odwzajemnione

• zazdrość i pochłonięcie związkiem

Dorośli z przywiązaniem lekceważącym i obojętnym

• mniej szczęśliwi

• mniej ufający

• unikają bliskości

• mała akceptacja w związek

• trudności z zaakceptowaniem drugiej osoby

• w sytuacjach napięcia i lęku rzadziej szukają wsparcia i sami go udzielają

Rola miłości

Komponenty miłości (Robert Sternberg):

• intymność: uczucia warunkujące zbliżenie i łączność

• namiętność: uczucie intensywnej tęsknoty za spójnością z drugą osobą, również spójności płciowej

• zaangażowanie w związek z drugim człowiekiem często przez długi czas

Związki partnerskie na przestrzeni czasu

Pierwszy rok pożycia → spadek interakcji pozytywnych: intymnego i namiętnego aspektu miłości

Małżeństwa dobre i złe

Czynniki mające wpływ na powodzenie małżeństwa jeszcze przed zawarciem małżeństwa

→ potencjał wnoszony przez każdego z małżonków:

wysoki potencjał → większa zdolność przetrwania stresów i nie niepowodzeń we wspólnym życiu

• wyższe wykształcenie

• lepsze umiejętności rozwiązywania problemów

• lepszy stan zdrowia

• wyższe poczucie własnej wartości

Różne cechy i ich konsekwencje

• Wysoki poziom neurotyczności

• → mniej satysfakcji ze wspólnego pożycia

• Stosunek wydarzeń miłych do niemiłych: więcej krytyki, narzekania, poniżania

• → wyższe prawdopodobieństwo rozwodu

Gottman: każdy partner ma licznik odnotowujący całość zachowań negatywnych zakumulowaną w związku, kiedy zakumuluje się zbyt wiele zachowań negatywnych, zmienia się postrzeganie partnera i jednostka zastanawia się nad możliwością separacji lub rozwodu.

Typy związków trwałych lub stabilnych (Gottman)

1. Uzasadniający - rzadkie przejawy niezgody, wysłuchiwanie wzajemnych opinii nawet podczas sporów

2. Niestabilny - częste sprzeczki, niezgoda i niewysłuchiwanie siebie podczas kłótni, lecz zachowań pozytywnych jest więcej niż negatywnych, wysoka częstotliwość śmiech i wysoki poziom uczucia

3. Unikający - ograniczniki konfliktu: brak prób wzajemnego przekonywania, zgoda na niezgodę, bez okazywania nienawiści, struktura określana jako „zneutralizowana”

Typy związków niepomyślnych (Gottman)

1. Wrogi/zaangażowany - częste zażarte kłótnie, brak równoważnika w postaci humoru i uczucia

2. Wrogi/obojętny - regularne, ale krótkie kłótnie, partnerzy nie patrzą na siebie, brak im poczucia wsparcia

→ zachwianie równowagi między pozytywami a negatywami prowadzi do rozpadu związku

Małżonkowie stają się nieszczęśliwi w wyniku negatywnych zachowań (u par, które nauczą się podnosić współczynnik pozytywnego wzajemnego postępowania wzrasta również zadowolenie z pożycia małżeńskiego)

Najważniejszy czynnik przetrwania → zdolność partnerów do stworzenia wzajemnie zazębiającego się interaktywnego systemu wsparcia (niezależnie od posiadanego modelu przywiązania)

Związki społeczne: przyjaźń i stosunki z krewnymi

początek dorosłości → tworzenie grupy wsparcia/warstwy ochronnej otaczającej jednostkę i pomagającej jej stawiać czoło wyzwaniom codzienności, są to: członkowie rodziny, partner, przyjaciele

Stosunki pomiędzy członkami rodziny

rodzice jako najważniejsza grupa wsparcia, pomimo osłabienia więzi, dorośli utrzymują regularny kontakt z rodzeństwem i rodzicami

Przyjaźń

Istotna grupa wsparcia

Wybór przyjaciół → podobnie jak w przypadku partnera:

• podobne wykształcenie,

• zainteresowania,

• pochodzenie,

• etap w cyklu życia rodzinnego;

• wzajemna otwartość i szczerość osobista.

Liczba bliskich i intymnych przyjaźni przez cały okres dorosłości jest jednakowa, na początku zwiększa się liczba niezobowiązujących przyjaźni i „sympatii”

Różnice płciowe we wzorcach

Kobiety: więcej bliskich przyjaciółek → związki bardziej intymne, otwarte, większa ilość wzajemnego wsparcia emocjonalnego, rozmawiają ze sobą

Mężczyźni: opiera się bardziej na współzawodnictwie, rzadziej zgadzają się ze sobą, proszą o coś lub stanowią wzajemne wsparcie, wykonują wspólnie jakieś czynności

Mężczyźni są mniej zadowoleni ze swojej przyjaźni ale nie są przez swoich przyjaciół obciążani emocjonalnie.

Kobieta jako opiekun kontaktów społecznych: pisuję listy, podtrzymują kontakt telefoniczny, organizują spotkania rodziny i przyjaciół,

Rodzicielstwo

Podjęcie roli rodzica

• satysfakcja,

• poczucie celu w życiu,

• poczucie własnej wartości,

• wrażenie bycia dorosłym,

• uczucie radości dzielonej ze współmałżonkiem.

Zmiana roli płci

intensyfikacja tradycyjnych ról płciowych - imperatyw rodzicielski (Gutman): potomstwo ludzkie jest bezbronne i rośnie powoli, wymaga długiego okresu wsparcia fizycznego i emocjonalnego; dzielenie pomiędzy partnerów 2 rodzajów odpowiedzialności:

• matki - dostarczenie wsparcia emocjonalnego,

• ojcowie - wsparcie fizyczne i protektor

Kobieta po urodzeniu pierwszego dziecka → większa odpowiedzialność w opiece nad nim jak i w wykonywaniu obowiązków domowych

Rodzicielstwo a poczucie szczęścia

Wpływ pojawienia się dziecka na satysfakcje z małżeństwa

Trudności z wykonywaniem nowej roli:

• stres zaostrzany przez trudną sytuację ekonomiczną,

• naciski w pracy,

• niemowlę z trudnym temperamentem.

Rola pracownika

Satysfakcjonująca praca - ważny składnik szczęścia i zadowolenia z życia

Wybór zawodu

Na wybór zawodu i typu kariery mają wpływ:

• płeć,

• grupa etniczna,

• inteligencja,

• wyniki szkolne,

• osobowość,

• pojęcie własnego 'ja',

• pochodzenie i wartości rodzinne,

• wykształcenie.

Wpływy rodziny

Wybór zawodu na ogólnym poziomie klasy społecznej z której się pochodzi

osiągnięcia naukowe i zawodowe jako cenione wartości → wyższy poziom wykształcenia dzieci

Wykształcenie i inteligencja

wyższy poziom inteligencji → większe prawdopodobieństwo wyższego wykształcenia → wyższy szczebel kariery na którym wchodzi na rynek pracy → dalej można zajść w ciągu całego życia zawodowego

bystrzejsi studenci → częstszy wybór kariery profesjonalnej lub technicznej

inteligentniejsi pracownicy → częstsze awanse

Płeć

Stereotypy

męski:

• bardziej zróżnicowane zawody

• zawody techniczne,

• o wyższym statusie i dochodach → lekarz, biznesmen na stopniu kierowniczym, stolarz

kobiece:

• profesje usługowe,

• zwykle o niższym statusie,

• słabo opłacane → nauczycielka, pielęgniarka sekretarka,

• 1/3 pracujących kobiet: prace biurowe,

• pozostałe: szkolnictwo, służba zdrowia i usługi domowe.

Osobowość

Praca na przestrzeni czasu

Satysfakcja z pracy

Zadowolenie zawodowe jest najniższe na początku kariery, potem rośnie do odejścia na emeryturę.

Dłuższy wykonywanie pracy - więcej źródeł satysfakcji:

• wyższa płaca

• mniejszy lęk o utratę stanowiska

• większa władza

• wiek

→ posady obejmowane przez ludzi młodych są:

• brudniejsze,

• cięższe fizycznie,

• mniej skomplikowane,

• mało satysfakcjonujące

→ autoselekcja: w końcu zostaje wybrana posada najbardziej odpowiadająca po spróbowaniu kilku różnych

Szczeble kariery

Przy tych samych możliwościach intelektualnych ci z wyższym wykształceniem awansują szybciej i dalej

Większość awansów następuje na początku kariery a następnie następuje zastój.

Kariera kobiet - mniej stabilna, moment awansu przewidywany na podstawie nie wieku, ale długości wykonywania zawodu - ok 10-15 lat od podjęcia pracy do punktu zastoju w awansach

Inny pogląd na zmianę etapów pracy zawodowej

Donald Super:

1. etap próby - 18 - 25 r.ż.: czas podjęcia decyzji dotyczącej zawodu i kariery: kompromis pomiędzy zainteresowaniem i osobowością a dostępnymi posadami (wysoki współczynnik zmian pracy w tym okresie)

2. etap ustanowienia - (inaczej stabilizacji) 25 - 45 r.ż. Poznanie zasad dotyczących zawodu po jego wybraniu, początkowa kariera zawodowa, opanowanie potrzebnych umiejętności pod okiem instruktora

Praca kobiet

• Satysfakcja zawodowa - wzrasta z wiekiem (i z czasem wykonywania pracy)

• Praca kobiet jest częściej przerywana

• Im wyższe wykształcenie tym większe prawdopodobieństwo podjęcia

• większość kobiet we wczesnym okresie dorosłości w ogóle nie pracuje

• ciągła praca - męski typ kariery

• same kobiety oczekują, że będą pracowały dłużej niż ich matki, ale której niż mężczyźni (przewidują czas na urodzenie i wychowanie dziecka)

Przerwy w pracy wpływają na karierę kobiet:

→ te, które pracują ciągle mają wyższe zarobki

Połączenie pracy i ról rodzinnych

W przypadku mężczyzn bardziej oczywiste i naturalne połączenie 3 ról:

• pracownika,

• małżonka,

• rodzica.

Przy zsumowaniu godzin pracy zawodowej i pracy dla rodziny kobiety pracują więcej niż mężczyźni

Kobiety określają i oceniają siebie na podstawie tego, jak wypełniają kulturowo zdefiniowaną rolę swojej płci, czyli rolę opiekunki a nie rolę pracownika.

Mężczyźni wypełniają swoje role zamiennie, a kobiety raczej jednocześnie.

Osobowość we wczesnym okresie dorosłości

Duże zmiany cech osobowościowych

Ciągłość osobowości

Pięć wymiarów osobowości:

• neurotyczność,

• ekstrawersja,

• otwartość,

• zgodność,

• sumienność

→ ma charakter trwały na przestrzeni dość długiego okresu dorosłości.

Dorośli w wieku dwudziestu kilku lat - najmniej indywidualnej stałości osobowości

O wysokim poziomie neurotyczności:

• trudno im wykonywać nowe zadania życiowe

• stałe niedopasowanie i rozgoryczenie

• mniejsze zadowolenie ze swego życia

• większa skłonność do rozwodu

• gorsze radzenie ze stresem

• częstsze opisywanie stanu wobec zmiany wobec kryzysu

Ekstrawertycy

• stale wyższy poziom zadowolenia z życia

Zmiana osobowości

młodzi dorośli: płynne, ale ciągłe zmiany (wrażenie ogólnego „dojrzewania”):

• utrata: neurotyczności i ekstrawersji

• przyrost: sumienności i zgodności

• wzrost zespołu cech: pewność siebie, poczucie własnej wartości, niezależność i kolekcjonowanie nowych osiągnięć.

Haan: wzrost, zwłaszcza między 30 a 40 r.ż.;

• asertywność i pewność siebie

• zaangażowanie poznawcze: ambicja, ocena niezależności i ocena intelektu.

Helson: kobiety 27- 33 r.ż. :wzrost

• poziomu dominacji, pewności siebie, niezależności

Młody dorosły

→ większa autonomia, asertywność osobista, silniejsze dążenie do sukcesu, większa pewność siebie

→ fizyczna i psychologiczna niezależność od rodziny

Odplemnienie (Levinson) - krytyczne podejście do „plemienia” w okresie wczesnej dorosłości, młody człowiek usiłuje nauczyć się kulturowo określonych i wymaganych ról, które nie zawsze mu pasuję i które odrzuca , aby znaleźć własną indywidualność

Na sposób radzenia sobie z zadaniami wczesnej dorosłości wpływają:

• osobowość i temperament

• wspólne zadania wczesnego okresu dorosłości: potrzeba uniezależnienia się od rodziny i nauczenia się umiejętności potrzebnych do pełnienia nowych ról.

Różnice indywidualne

Ci, którzy nie wstępują w związek małżeński

Korzyści z małżeństwa:

• szczęśliwsi,

• zdrowsi,

• żyją dłużej,

• mają mniej problemów ze zdrowiem psychicznym

Od najszczęśliwszych i najzdrowszych

żonaci mężczyźni → zamężne kobiety → (niewielka różnica) wolne kobiety → wolni mężczyźni

why?

• dorośli w związku nabierają zdrowszych nawyków zdrowotnych: rzadziej pija i palą, częściej wykonują ćwiczenia fizyczne

• będący w związku mają buforujące wsparcie ze strony rodziny (mężowie mają lepiej, bo poza żoną nie mają powiernika i żony okazują więcej czułości i wsparcia emocjonalnego)

Satysfakcja ze związku a depresja

Są odstępstwa, utrzymywanie kontaktów z rodzicami, czy kariera również dają poczucie szczęścia

Ci, którzy nie mają dzieci

Satysfakcja ze związku - bardziej stała

Kobiety są bardziej zaangażowane w karierę zawodową

Inny podział obowiązków domowych

Znaczenie czasu

Przyswajanie ról w kolejności:

1. ukończenie szkoły,

2. znalezienie pracy,

3. założenie rodziny

→ mniejsze prawdopodobieństwo rozwodu

Zmiana kolejności → podwyższone ryzyko zaburzeń i depresji

Z życia wzięte: Wpływ wcześniejszego pożycia na powodzenie późniejszego związku małżeńskiego

Ludzie którzy mieszkają przed ślubem są później mniej zadowoleni z późniejszego związku małżeńskiego, częściej decydują się na rozwód.

Nie jest to proces sprawczy, są to dwie różniące się między sobą grupy.

1. Mieszkają przed ślubem:

• brak silnych skłonności do wypełnienia tradycyjnych ról płciowych

• rzadsze uczestnictwo w obrządkach religijnych

• rzadziej zgadzają się z poglądem, ze należy wytrwać w małżeństwie bez względu na to jakie ono jest

2. Nie mieszkają przed ślubem

• poglądy tradycyjne

Doniesienia z badań: Homoseksualne związki partnerskie

Związki homoseksualne i heteroseksualne - podobne:

• te same tematy kłótni

• spadek zadowolenia w pierwszych miesiącach trwania

• większe powodzenie przy podobnym pochodzeniu partnerów

partnerzy pełnią jednak mniej wyraziste role niż w związkach heteroseksualnych

Kultury i konteksty: Związki z krewnymi w kulturach afroamerykańskich i latynoskich

Latynosi:

• zamieszkują blisko rodziny

• częste kontakty z rodzicami, rodzeństwem, dziadkami i kuzynostwem jako żywe oznaki bliskości kontaktów z krewnymi

Afroamerykanie

• Wiele żyje w związkach nieformalnych lub zamieszkuje w wielopokoleniowych gospodarstwach rodzinnych z rodzicami, dziadkami i innymi krewnymi.

Z życia wzięte: Strategie rozwiązywania konfliktu rodzina - praca

restrukturyzacja poznawcza

• ponowne spojrzenie lub uporządkowanie sytuacji w taki sposób, żeby zauważyć jej dobre strony. Przypomnienie o znaczeniu zarówno pracy jak i rodziny lub przywołanie momentów kiedy udało się skutecznie

• ponowne określenie ról rodzinnych: ponowne rozdzielenie obowiązków rodzinnych na innych członków rodziny

• przedefiniowanie pojęcia ról płciowych - porzucenie przez matkę takich zadań jak zostawanie z dzieckiem podczas choroby i powierzanie ich ojcu

---