Tarnowskie Góry, 2009.02.22

Instytut Maszyn i Urządzeń

Energetycznych Politechniki

Śląskiej

ul. Konarskiego 22

44-100 Gliwice.

Opowieść o losie polskiej energetyki zgotowanym jej przez jednego agenta SB.

Część czterdziesta czwarta

Powody pozostawienia polskich kotłów rusztowych w stanie zacofania technicznego

z okresu pierwszych lat istnienia Peerelu.

E. Wyjaśnienie dlaczego inż. J. Kopydłowski musiał zostać i pozostać jedynym z prawdziwego zdarzenia konstruktorem wszystkich zespołów kotłów rusztowych oraz projektantem kotłowni dla nich.

II. Skutki nieskorzystania przez Centralne Biuro Konstrukcji Kotłów nawet z myśli technicznej inż. J. Kopydłowskiego w postaci opatentowanych przez to biuro jego wynalazków oraz pozostawionych przez niego do dyspozycji kompletnych dokumentacji konstrukcyjnych (warsztatowych) kotłów - wszystkich jako wykonanych poza działalnością służbową.

Część druga: W sprawie przedniego sklepienia komory paleniskowej kotłów z paleniskiem narzutowym, na okoliczność rzekomego nieprzeniesienia wadliwych rozwiązań z uruchamianego przez prawie cztery lata kotła typu WRp46 w Wałbrzychu, jeśli chodzi o sklepienie przednie jego komory paleniskowej.

Po przystąpieniu w grudniu 1983 r. do rozruchu kotła WRp46 na gorąco, sklepienie to pierwszy raz uległo zniszczeniu już pod koniec stycznia 1984 r. Powodem miało być rzekome „niezgodne z dokumentacją” jego wykonanie przez Wrocławskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Nr1 i „Piecobudowę” z Wrocławia. Do marca 1985 r. sklepienie odtwarzano jednak według tej samej dokumentacji jeszcze dwukrotnie.

W ramach „remontu modernizacyjnego kotła” trwającego od kwietnia do 10 listopada 1985 r. wykonano je więc po raz czwarty. Tym razem według zmienionego już przez CBKK rozwiązania konstrukcyjnego. To sklepienie uległo jednak zniszczeniu zaraz w grudnia 1985 r. Do końca sezonu grzewczego 1985/1986 było ono następnie „kilkakrotnie regenerowane, głównie w dolnej części, wskutek pękania kształtek. Środkową część udało się zabezpieczyć przed spadnięciem na ruszt. I tak to, co nie przypominało już obmurza, dotrwało do sezonu remontowego. WPEC Wałbrzych na dzień dzisiejszy (czytaj: przed sezonem grzewczym 1986/1987) nie zna nowych rozwiązań obmurza kotła.

WYJAŚNIENIE

dlaczego konstrukcję sklepienia przedniego kotłów z polskim paleniskiem narzutowym

już od 1978 r. cechuje wyjątkowa trwałość.

W palenisku narzutowym sklepienie przednie, to dolna część jego ściany przedniej w obrębie okien wylotu węgla z narzutników oraz poziomy strop nad przednią częścią rusztu, znajdującą się już poza tą ścianą. W odróżnieniu od znanych światowych konstrukcji kotłów z paleniskiem narzutowym, w dużych kotłach rusztowych według wynalazku CBKK nr 82638 pod oknami wylotu węgla z narzutników znajduje się pozioma komora części ciśnieniowej kotła, a fragmenty ściany między tymi oknami pokryte są rurami ekranowymi - patrz rys. 25. Tak samo rozwiązane jest ekranowanie ściany przedniej kotłów typu WAR25 i WAR 30 według wynalazku CBKK nr 77300.

Przy takim rozwiązaniu część pionowa sklepienia ściany przedniej ogranicza się do wyłożenia betonem ogniotrwałym obramowania okien wylotu węgla z narzutników. Niezależnie od tego, spodnia część tego wyłożenia spoczywa na komorze dolnej i o żadnym jego spadnięciu nie może być mowy. Same komory są również pokryte betonem ogniotrwałym. Jednak tylko z tego powodu, aby zabezpieczyć je przed działaniem płomienia na ewentualne gromadzenie się osadów kamienia przy nieprzestrzeganiu warunków wody kotłowej. Pokrycie komór betonem nie stwarza żadnego problemu, a jego ewentualny miejscowy ubytek nie wymaga wyłączenia kotła z ruchu.

Sama komora dolna stanowi przy tym doskonale chłodzony, bo cyrkulującą przez nie wodą, element nośny podtrzymujący zarówno dolną część obmurza ściany przedniej, jak i przód stropu ponad przednią częścią rusztu. W kotłach według wynalazków CBKK nr 82638 i 77300 ( zarówno w rozwiązaniu kotła typu OR16-110 i OR40-010, jak i kotłów typu WAR według dokumentacji inż. J. Kopydłowskiego) beton stropu niesiony jest przy tym przez rury wodne, łączące komory przyrusztowe z komorą dolną przedniego ekranu (patrz rys. 25 b). Wtopione w beton rury dodatkowo odbierają ciepło od przemieszczającego się pod stropem żużla, przed jego spadnięciem do leja żużlowego.

Mgr inż. Józef Wasylów preparując we wrześniu 1975 r. koncepcję kotła typu ORp50, w oparciu o koncepcję takiego kotła autorstwa inż. J. Kopydłowskiego z maja 1975 r. w rozwiązaniu według wynalazku nr 82638 (pismo z 2007.10.14 do IMiUE), pozbawił go jednak tej dolnej komory w ekranie przednim (patrz rys.26). Tak samo nie mają jej skonstruowane później w CBKK kotły typu WRp (patrz rys. 27), mające być z polecenia agenta SB różnymi od rozwiązania według wynalazku CBKK nr 77300.

WYJAŚNIENIE

dlaczego kotły modernizowane z zastosowaniem polskiego paleniska narzutowego-nawet mimo braku w nich komory pod oknami narzutników - cechuje wyjątkowa trwałość tego sklepienia.

Stało się tak przede wszystkim z czterech powodów:

1. Takie sklepienie jest bardzo lekkie. Jak wynika z jego typowego wykonania, przedstawionego na rys. 28, jego grubość wynosi zaledwie 250 mm, z czego tylko 110 mm przypada na beton ogniotrwały. W konstrukcjach kotłów typu WRp i ORp (rys. 26÷27) grubość sklepienia wynosi natomiast 500÷700 mm. Dodatkowo z rozwiązaniem pod oknami narzutników będącym całkowitą negacją wielu dostępnych w tym czasie wzorów zagranicznych.

2. We wszystkich kotłach wyposażanych w polskie palenisko narzutowe występuje skrzynia powietrzna, będąca unikatowym w skali światowej rozwiązaniem zastosowanym przez inż. J. Kopydłowskiego już w dokumentacji kotła typu OR16-110 wykonanej w 1974 r. Wprawdzie służy ona przede wszystkim unikatowemu w skali światowej rozwiązaniu doprowadzenia powietrza wtórnego do paleniska narzutowego (pismo z 2008.07.19 do IMiUE), to jednak stanowi zarazem idealną stalową konstrukcję do mocowania zbrojenia sklepienia z betonu ogniotrwałego. Jak wynika z rys. 28, to zbrojenie można do niej zamocować w każdym miejscu. Niezależnie od tego, sam beton ogniotrwały można oprzeć na niej samej ( u góry na szczelinowych dyszach powietrznych i u dołu na rzędzie dysz pojedynczych). Samo zbrojenie jest przy tym mocowane do stalowej konstrukcji chłodzonej powietrzem, a więc chłodzącym poprzez nią również i to zbrojenie.

3. Beton ogniotrwały nie jest zbrojony kratą z prętów ogniotrwałych, lecz pręty te służą do jego podwieszania do stalowej konstrukcji nośnej. Zapewnia to nie tylko wyjątkową skuteczność mocowania betonu, lecz dodatkowo eliminuje jego rozsadzanie i kruszenie wskutek pęcznienia i odkształcania się tych prętów, jako znajdujących się blisko powierzchni ściany wystawionej na promieniowania płomienia.

To rozwiązanie mocowania betonu zastosowane zostało zarazem do wykonania dotychczasowych sklepień (tylnego w kotłach z paleniskiem narzutowym). O takim sposobie wykonywania sklepień, niewspółmiernie zmniejszającym koszt wykonania i podnoszącym zarazem ich trwałość, inż. J. Kopydłowski próbował poinformować użytkowników kotłów rusztowych artykułem nr 2 z 1985 r. GPiE,, a więc przed trwającym prawie trzy kwartały jednym z wielu remontów uruchomieniowych kotła typu WRp46 w Wałbrzychu.

4. Sklepienia te nie mają żadnych kształtek szamotowych, które nie wiadomo nawet jak zamocować. Oczywiście tak, aby szybko nie spadły.

W dotychczasowym wykonaniu sklepień kotłów z paleniskiem warstwowym, z kształtkami szamotowymi zawieszanymi na żeliwnych konsolach, niezauważone w porę wykruszenie się którejś kształtki musi spowodować opadnięcie całego fragmentu sklepienia wskutek przegrzania samej konsoli. Również same żeliwne konsole, jako osadzone w kształtkach szamotowych, są niewspółmiernie mniej trwałe od prętów ze stali żaroodpornej.

„Chybionego rozwiązania konstrukcyjnego” przedniego sklepienia komory paleniskowej kotła typu WRp46, jako zdaniem naukowców z IMiUE jednego z jego „wielu chybionych rozwiązań konstrukcyjnych”, nie można było oczywiście przenieść do konstrukcji kotła parowego typu ORp50, ponieważ jak jednoznacznie wynika z porównania rys. 26 i rys. 27 w dokumentacji kotłów typoszeregu ORp było już ono zastosowane w 1977 r.

Stało się to prawie dziesięć lat wcześniej przed stwierdzeniem przed sezonem grzewczym 1986/1987 przez WPEC Wałbrzych, że innego rozwiązania nie znają, chociaż o innym mogli się dowiedzieć z nr 2 z 1985 r. miesięcznika Gospodarka Paliwami i Energią lub zapytać o nie wielu już wtedy użytkowników kotłów zmodernizowanych z zastosowaniem polskiego paleniska narzutowego.

Nie zapytano również o nie będącego wtedy do dyspozycji inż. J. Kopydłowskiego, nawet mimo takiego ówczesnego stwierdzenia: „Najgroźniejsze awarie dotyczyły kilkakrotnego zniszczenia przedniego obmurza oraz uszkodzeń wentylatora wyciągu ... .” Uznanie tych awarii za najgroźniejsze może oczywiście tylko śmieszyć, wobec wszystkich problemów z konstrukcją kotła typu WRp46, które działalnością agenta SB zaowocowały owymi wieloma chybionymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi - jako znanymi inż. J. Kopydłowskiemu na czas ich powstawania, czyli dziesięć lat wcześniej.

Załączniki: Rys. 25; Rys. 26; Rys. 27 i Rys. 28.

(-) Jerzy Kopydłowski

Do wiadomości: 1. Raciborska Fabryka Kotłów „RAFAKO” ul. Łąkowa 31, 47-300 Racibórz 2. Sędziszowska Fabryka Kotłów „SEFAKO” ul. Przemysłowa 9, 28-340 Sędziszów 3. Fabryka Palenisk Mechanicznych, ul. Towarowa 11, 43-190 Mikołów 4. Zakłady Urządzeń Kotłowych „Stąporków” ul. Górnicza 3, 26-220 Stąporków 5. Krajowa Agencja Poszanowania Energii ul. Mokotowska 35; 00-560 Warszawa		6. Redakcja Energia i Budynek, ul. Świętokrzyska 20 00-002 Warszawa, 7. Polska Dziennik Zachodni, Z-ca Redaktora Naczelnego Stanisław Bubin. 8. Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie ul. Eligijna 59, 02-787 Warszawa 9. Biuro Techniki Kotłowej, ul Zagórska 83, 42-680 Tarnowskie Góry, mgr inż. Józef Wasylów, mgr inż. Karol Machura Także kilkudziesięciu PT Użytkowników kotłów z polskim lub krajowym paleniskiem narzutowym i mających te kotły na stanie oraz coraz to więcej innych.

Przez co poza energetyką zawodową dysponuje ona kotłami o konstrukcjach pochodzących sprzed wojny i sięgających w zakresie kotłów o małych wydajnościach okresu wojen napoleońskich.

Zdaniem naukowców z IMiUE - patrz pismo z 2009.02.15 do IMiUE.

Co składało się na obmurze kotła typu WRp46, to można się dowiedzieć z takiej oto treści: „Mała ilość obmurza - tylko w dolnej przedniej części - od rusztu do dolnej komory ekranu przedniego.”

Franciszek Waśniowski: Doświadczenia eksploatacyjne kotła WRp46-010; mgr inż. Franciszek Waśniowski jest prezesem Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Wałbrzychu, eksploatującego ów kocioł WRp46, nawet z pozostawionym w nim paleniskiem narzutowym, będącym od końca 1986 r. tylko w części polskim paleniskiem narzutowym.

Dlaczego w Polsce mamy do czynienia z krajowymi paleniskami narzutowymi i z polskimi paleniskami narzutowymi, to inż. J. Kopydłowski wstępnie wyjaśnia, że stało się tak wyłącznie za sprawą mgr inż. Karola Machury.

Ze względu na zachowaną pierwotną konstrukcję kotła.

O tym, że były modernizowane przynajmniej już w czasie trwającego prawie cztery lata rozruchu kotła WRp46 w Wałbrzychu, to dowodzi taka treść referatu naukowców z IMiUE: „W tym okresie niejednokrotnie rutynowo modernizowano kotły rusztowe z paleniskiem warstwowym, nawet bardzo małe, wyposażając w narzutniki ... .” Z tym, że z reguły zaraz po modernizacji wchodziły do ciągłej eksploatacji - oczywiście tylko wtedy, gdy była ona dokonana zgodnie z oryginalną dokumentacją inż. J. Kopydłowskiego.

Wyjątkowo tępego od początku podejścia do samego ukształtowania sklepienia poniżej okien wylotu węgla z narzutników w kotłach konstrukcji CBKK dowodzą już rysunki załączone do pisma z 2008.03.02 do IMiUE. Rys. e oraz rys. g przedstawia to rozwiązanie dla kotłów typu OR2,5-010 i OR16-110, według dokumentacji z pierwszej połowy lat siedemdziesiątych 20-go wieku wykonanej przez inż. J. Kopydłowskiego poza działalnością służbową.

Inż. J. Kopydłowski przystępując do konstruowania obmurza kotła wiedział, że stosowane dotychczas na sklepienia komory paleniskowej szamotowe kształtki nie są łączone między sobą, lecz nakładane swoim odpowiednim ukształtowaniem na ich żeliwne konsole. Tymczasem beton ogniotrwały to przecież nic innego, jak kruszywo szamotowe na odpowiednim cemencie i swoją wytrzymałością znacznie przewyższa on materiał szamotowych kształtek.

Z PRAKTYKI - KONSTRUKTOR RADZI. Jak naprawić sklepienie kotłów rusztowych i zwiększyć jego trwałość, GPiE, nr 2/1985 r.

Zdzisław Olejczyk: Doświadczenia z eksploatacji kotła z paleniskiem narzutowym; mgr inż. Zdzisław Olejczyk jest prezesem Fortum Heat Polska we Wrocławiu ( (właściciel: Fortum Holding, Holandia).

2

Rys. 25. Sklepienie przednie paleniska kotłów mających komory ekranu przedniego nad i pod oknami wylotu węgla z narzutników:
a. dla kotła typu OR16-102 konstrukcji technika Huberta Franke, wg rys. CBKK nr B0-1209647 z czerwca 1972 r. (rys. 1 w piśmie z 2007.10.14 do IMiUE),
- zgodnie z projektem wstępnym autorstwa inż. J. Kopydłowskiego, wg rys. CBKK nr 0-1127121 z marca 1966 r. (wynalazek nr 82638)

b. dla kotła typu OR40-010 konstrukcji inż. J. Kopydłowskiego, w obecnej kotłowni SFW ENERGIA, wg rys. BP „PROERG” nr 1-189033 z grudnia 1976 r. (rys. 6 w piśmie z 2007.10.14 do IMiUE) - jako rozwiązanie powtórzone z kotła OR16-110 konstrukcji inż. J. Kopydłowskiego, wg rys. nr B0-9000 z 1974 r. (rys. 2 w piśmie z 2007.10.14 do IMiUE).

Załącznik do pisma z 2009.02.22 do IMiUE.

a

b

Rys. 26. Sklepienie przednie paleniska kotłów parowych mających komorę ekranu przedniego tylko ponad oknami wylotu węgla z narzutników:
a. z projektu wstępnego kotła typu OR16 konstrukcji mgr inż. Józefa Wasylowa, wg rys. CBKK nr B0-1269674 z sierpnia 1977 r. - w rozwiązaniu jak kocioł typu OR50-030 konstrukcji Kazimierza Soleckiego po ogólniaku, wg rys. CBKK nr B0-1269700 z sierpnia 1977 r. ( rys. 5 w piśmie z 2007.10.14 do IMiUE).

b. dla kotłów typu OR10-120 i OR16-120 konstrukcji mgr inż. Karola Machury, wg rys. CBKK nr B0-1290503 z sierpnia 1979 r.

Załącznik do pisma z 2009.02.22 do IMiUE

b

a

b

a

Rys. 27. Sklepienie przednie paleniska kotłów typu WRp23 i WRp46 mających komorę ekranu przedniego tylko ponad oknami wylotu węgla z narzutników:
a. z rysunku zestawionego kotłów konstrukcji mgr inż. Karola Machury, rys. CBKK nr B0-1281298 z lutego 1979 r.

b. z rysunku obmurza i izolacji kotłów, rys. CBKK nr B0-1276354 z marca 1979 r.

Załącznik do pisma z 2009.02.22 do IMiUE

Rys. 28. Sklepienie przednie paleniska z rys. 6-01-01 autorstwa inż. J. Kopydłowskiego dla kotłów modernizowanych z zastosowaniem polskiego paleniska narzutowego, bez komór ekranu przedniego lub mających tylko jedną jak w rozwiązaniu na rys. 26 i 27 - pokazane w świetle okna oraz między oknami i po bokach.

Załącznik do pisma z 2009.02.22 do IMiUE

---