Czym jest społeczeństwo? - M.Marody, A. Giza-Poleszczuk

1. Związek pomiędzy intensywnymi przemianami rzeczywistości w wieku XIX a rozwojem socjologii.
   Zainteresowanie procesami zmienności- poszukiwanie przez 19 wiecznych socjologów współczesnego im społeczeństwa; zarysowanie całości dynamiki form ludzkiego uspołecznienia, całościowy charakter przemian w szczególności zaś przyspieszona industrializacja, oraz masowe przemieszczanie się wielkich mas ludności - wielka Rewolucja Przemysłowa, oraz wszelkie zmiany polityczne, kruszenie się władzy rodów arystokratycznych, tworzenie się społeczeństwa obywatelskiego, edukacja jako mechanizm standaryzacji języka, wiedzy i przynależności narodowej- poczucie tożsamości, oraz solidarności narodowej - powszechna edukacja. Podjęcie przez ludzi młodych pracy zarobkowej i bycie niezależnymi powoduje wcześniejsze zawieranie małżeństw oraz większy przyrost demograficzny.

2. Ukryta rzeczywistość społeczna jako przedmiot zainteresowania socjologii.
   ukryte zasady i rzeczywistości- motywacja, to co kieruje działaniami, sfera norm i wartości, a rekonstrukcją projektu wartości jest tworzenie typów idealnych, praktyki religijne, postawy ludzkie „Fakt społeczny rozpowszechnia się, ponieważ jest społeczny, nie zaś odwrotnie”
   

3. Wpływ rozwoju statystyki na charakter rozważań i badań socjologicznych.
   metody analizy statystycznej - socjologia powojenna to przede wszystkim socjologia empiryczna, ukryty wzór działań społecznych próbowano z korelacji różnych związków statystycznych. Oderwanie jednostki od „zaplecza społecznego” spodobało brak odzwierciedlenia poczucia przynależności do ich nadrzędnych wspólnot. Metody przyczyna- skutek- założenie niezależności czasowej przestrzennej jednostek, oraz traktowanie poszczególnych zmiennych wyjaśniających jako pojedynczych przyczyn z pominięciem ich interakcji /natura przyczynowości/, załażenia abstrahujące od czasowego porządku zmian zachodzących w poszczególnych zmiennych wyjaśnianych. Traktowanie zjawisk społecznych jako sumy działań jednostkowych

4. Istota podejścia procesualnego w rozważaniach nad społeczeństwem.
   społeczeństwo to proces raczej dzieje się niż istnieje, składa się raczej ze zdarzeń niż obiektów koncepcja procesualna zakłada że społeczeństwo ciągle się zmienia - jednostki tworzą strukturę systemu i są pod ich wpływem. Sama strukturę poznaje się po jej stawaniu się i oswoić ja można tylko pod warunkiem ze nie stracimy tego procesu z pola widzenia, system tworzy się i rozpada bez przerwy jest życiem na pewnym poziomie konsolidacji. Sztompka „ To złudzenie że społeczeństwo istnieje bez jednostki…”

5. Trzy aspekty myślenia klasyków socjologii o rzeczywistości społecznej (nowy ład, wolna wola, relacja jednostka- zbiorowość).
   nowy ład: cały czas powstają nowe formy życia społecznego, wolna wola: naczelna cecha jednostki, wyjaśnia jej działania ale jest poddawana ujednolicającym siłom państwa- wtopiona w naród, fabrykę które łączy ta sama właściwość: zdolność narzucania indywidualnym działaniom ograniczeń, poddanie ich określonym regułom. Relacja jednostka zbiorowość: wszystko co zachodzi w poszczególnych zbiorowosciach ma reperkusje dla sposobu funkcjonowania całości „ dopóki społeczeństwo składa się z segmentów- społeczeństwo połączone solidarnością mechaniczną- to co się dzieje w jednym z nich ma tym mniejsze szanse oddziaływania na inne, im organizacja segmentowa jest silniejsza” zaś w społeczeństwie o solidarności organicznej ze względu na to , że organy są od siebie zależne, to co się zdarza jednemu z nich zdarza się innemu i dlatego każda zmiana nieco poważniejsza ma znaczenie ogólne. Durkheim

6. Istota koncepcji społeczeństwa autorstwa G. Simmla.
   Propozycja teoretycznego ujmowania istoty społeczeństwa pozwala na analizę współcześnie dokonujących się przemian, jak i włączenie w ową analizę większości ustaleń klasycznej i późniejszej socjologii. Jej zasadnicze elementy: na najbardziej abstrakcyjnym poziomi społeczeństwo można rozpatrywać jako dominująca w danym momencie historyczną formę uspołecznienia działań jednostkowych; uspołecznienie działań dokonuje się poprzez wytwarzanie powiązań pomiędzy jednostkami na różnych Pietrach rzeczywistości społecznej; powiązania są pochodną istniejących grup społecznych, oraz prowadzą do wytworzenia grup nowych; nowe grupy zyskują pewną autonomię , dzięki czemu mogą zwrotnie oddziaływać na zachowania jednostek , łącząc je w bardziej trwałe formy, co przyczynia się do odtwarzania społeczeństwa, ale w niektórych przypadkach przyczynia się do powstawania nowej formy uspołecznienia.

Logika analizy funkcjonalnej w socjologii i antropologii społecznej - P. Sztompka

1. Na czym polega funkcjonalizm w naukach społecznych?
   główny przedstawiciel: Parsons, Malinowski, Merton, Moore. Funkcjonalizm jedyna w pełni wykrystalizowana orientacja socjologii i antropologii burżuazyjnej sprawiał wrażenie naturalnego przeciwnika marksizmu. Funkcjonalizm- wielowarstwowość, w centrum stawiają system społeczny jako całość, żądają by wszelkie zjawiska rozpatrywać w odniesieniu do systemu i z punktu widzenia roli jaką odgrywają w stosunku do systemu.

2. Funkcjonalizm rozumiany jako orientacja metodologiczna (heureza, techniki badawcze, opis i wyjaśnianie zjawisk).
   w obrębie kierunku funkcjonalnego wyróżniamy trzy warstwy: teorii, schematu pojęciowego, metody w szerokim sensie. 1. Jako teorię pisze K. Davis funkcjonalizm to przede wszystkim teoria społeczna, tzw. Teoria funkcjonalna musi być oceniona jako najmniej rozwinięta warstwa funkcjonalizmu. Istnieje wiele twierdzeń przypisujących pewnym składnikom społeczeństwa, czy kultury, takie czy inne funkcje, twierdzenia te są ujmowane w ogólna formę /maja charakter prawdopodobny/ nigdy jednak nie spełniają zadowalająco warunku weryfikacji empirycznej., posiadając co najwyżej status hipotez, nigdy nie tworzą dedukcyjnej struktury Heureza umiejętność stawiania pytań Funkcjonalna metoda badawcza: 3 aspekty: aspekt heurezy, technik badawczych, opisywania zjawisk społecznych. Techniki badawcze: metoda terenowa pytać najpierw jak, potem dlaczego, bezpośrednia obserwacja uczestnicząca, Malinowski „ każde zjawisko winno być badane w możliwie najszerszym zakresie konkretnych przejawów, oraz poprzez wyczerpujący przegląd szczegółowych przykładów”. Opisywanie zjawisk społecznych: analiza funkcjonalna korzysta z pewnych modeli pojęciowych - wyidealizowany obraz przedmiotu, dwa aspekty rozważania wyjaśnienia naukowego: aspekt semantyczny: każde wyjaśnienie i opis formułowane SA w pewnym języku, aspekt syntaktyczny: każde wyjaśnienie posiada pewna formę. AF to zarówno specyficzny język stosowany przy wyjaśnianiu i opisywaniu rzeczywistości społecznej, jak i specyficzne struktury systematyzujące w ramach których język ten występuje.

3. Czym jest schemat pojęciowy oraz model pojęciowy?
   Schemat pojęciowy, przez co rozumiemy mniej lub bardziej uporządkowany zbiór pojęć, kategorii analitycznych, służących do identyfikacji i klasyfikacji elementów w pewnym zakresie rzeczywistości- trzon twórczości Parsonsa, mamy do czynienia z rozbudowanymi systemami kategorii które mają charakteryzować podstawowe aspekty działania ludzkiego systemu społecznego, struktury społecznej, czy procesów społecznych
   model pojęciowy to dla nas uproszczony lub wyidealizowany obraz badanego przedmiotu, założenie dwojakiego rodzaju: ogólne- określają podstawowe ramy przyjmowanego obrazu rzeczywistości, szczegółowe- określaj konkretne wartości /niekoniecznie liczbowe/ poszczególnych cech, jakimi charakteryzować się mogą elementy modelu.

4. Porównanie modeli systemowych stosowanych w analizie funkcjonalnej (tabela z zajęć).

Analiza	Funkcjonalna prosta	Funkcjonalna rozwinięta	Funkcjonalna dwustopniowa	Funkcjonalno- motywacyjna
Model	Systemu prostego	Systemu teleologicznego /celościowego, nastawionego na cel/- stan preferowany	Systemu funkcjonalnego	Systemu teleologicznego złożonego
Założenia	Traktujemy przedmiot jako całość /jasno wyodrębnione granice, składa się z elementów/ Związek funkcjonalny między elementami /jeśli zmienia się jeden element, wymusza zmiany innych/ Otoczenie- oddziaływanie na całość	A+b+c Kierunkowa organizacja systemu System samoregulacyjny /samoregulacja ma na celu utrzymać system w stanie równowagi- jeden element zastępuje innym elementem/	A+b+c+d+e Dwustopniowej organizacji kierunkowej /1.st. element dąży do stanu częściowego 2.st. realizacja stanów częściowych dąży do osiągnięcia stanu preferowanego/ Dwustopniowej samoregulacji 1st. Samoregulacja, 2 st. Zmienić wymóg funkcjonalny: modyfikacja lub rezygnacja	A+b+c+d+e+f+g+ Celowa świadomość elementów jednostek ludzkich Integracja celów jednostek i stanów preferowanych
Sposób badania /zasada analizy/	Bada elementy, powiązania elementów i funkcje elementów A dla B	Bada wpływ elementu na cały system, na osiągnięcie przez ten system stanu preferowanego	Bada wpływ elementów na wymogów funkcjonalnych systemu	Bada wpływ działań A jednostki na realizację celów socjocentrycznych/ jednostka ma cel - wpływ na społeczeństwo i osiągniecie stanu preferowanego przez system/
Pojęcia podstawowe	System: a+b+c powiązanie funkcjonalne elementów Funkcja: wpływ jednego A na B	System: całość, która posiada mechanizm utrzymywania jakiejś szczególnej własności mimo zmian w otoczeniu Funkcja: wpływ elementu A na preferowany stan systemu jako całości.	System: całość posiadająca mechanizm samoregulacji na 2 poziomach Funkcja: rola elementu w zaspokojeniu wymogów funkcjonalnych systemu	System: całość teleologiczna składająca się z elementów teleologicznych Funkcja: wpływ działań A na realizację celów socjocentrycznych A
Pojęcia dodatkowe	Autonomia funkcjonalna /małe uzależnienie Aod B/ Wzajemność funkcjonalna A<->B Konsensus bezkonfliktowy	Uniwersalna funkcjonalność: wszystkie elementy systemu pełnia pozytywne funkcje Dysfunkcja: wpływ elementu na stan systemu nie należący do klasy stanów preferowanych Alternatywa funkcjonalna - równoważnik funkcjonalny: oznacza element który pełnić może określoną funkcję zamiast innego elementu B może zastąpić A	Jednofunkcyjność: element zaspokaja tylko jeden wymóg funkcjonalny Wielofunkcyjność element zaspokaja więcej wymogów funkcjonalnych systemu Sprzeczne wymogi funkcjonalne: czyli takie których pełne równoczesne zaspokojenie jest niemożliwe - albo zaspokojenie jednego zmniejsza szanse drugiego	Funkcja zamierzona : elementy dążą do celu i wychodzi F niezamierzona: elementy dążą do celu i nie wychodzi F jawna: jednostka wie o rzeczywistych skutkach swego działania F ukryta: jednostka nie jest świadoma skutków działania

5. Elementy wyjaśniania funkcjonalnego (prawo, warunki faktyczne i zjawisko wyjaśniane) oraz kierunek wyjaśniania funkcjonalnego.
   wyjaśnianie funkcjonalne- wyjaśnianie naukowe - odpowiedzieć na pytanie dlaczego?

Prawo funkcjonalne: to takie prawo ogólne , która mówi, ze jakiś element A ma wpływ na B czy system- pełni jakąś określoną funkcję Fakt wyjaśniany: polega na wskazaniu prawa ogólnego i warunków faktycznych z którego wynika fakt.
Zawsze element A pełni funkcje F

Fakt wyjaśniany warunek faktyczny

Zawsze rodzina spełnia funkcję socjalizującą.
przyczyna skutek

Fakt funkcja


Prawo ogólne fakt wyjaśniany



Warunki faktyczne

Logiki prawdopodobieństwa- probabilistyczne

Dedukcja- od ogółu indukcyjno- statystyczne

Indukcja

Nomologiczne-pewność

Funkcjonalne zróżnicowanie społeczeństwa - T. Parsons, N.J. Smelser

1. Jakie podsystemy współtworzą system społeczny?
   gospodarka podsystem wyspecjalizowany w odniesieniu do funkcji adaptacyjnej społeczeństwa

Polityka podsystem osiągania celu

Podsystem integracyjny

Podsystem kultywowania wzorów i usuwania napięć

2. Funkcje poszczególnych podsystemów.

3. Podstawowe produkty podsystemów społecznych.

Gospodarka	Polityka	integracyjny	Kultywowania wzorów i usuwania napięć
Cel np. produkcja dochodu oddanego do dyspozycji społeczeństwa, produkcja zgeneralizowanych ułatwień jako środków o nieokreślonej liczbie zastosowań- generalizacja możliwość zastosowania środków do najrozmaitszych celów Produkt: BOGACTWO	Cel: mobilizacja warunków koniecznych do osiągnięcia celów społeczeństwa jako systemu - osiągnięcie celów kolektywnych, władza jako bogactwo; Produkt: WŁADZA	Cel: Wiąże kulturowe wzory wartości ze strukturami motywacyjnymi niektórych jednostek; aby system społeczny działał w sposób skoordynowany i bez wewnętrznych konfliktów- zdolność kontrolowania zachowań, system integracyjny społeczeństwa „produkuje” inna zgeneralizowaną zdolność kontrolowania zachowania, analogiczną do bogactwa i władzy Produkt: SOLIDARNOŚĆ „trzymanie w ryzach” jednostek systemu zgodnie z potrzebami integracyjnymi Stosunki między jednostkami- istotne	Cel: Ma się do społeczeństwa jak ziemia do gospodarki, Cel: zinstytucjonalizowana kultura koncentrująca się wokół wzorów orientacji na wartości- wszelkie działalnie społeczne wiąże się z takimi wzorami, są stałe dla każdego systemu i względnie niezależne od potrzeb związanych z celami bezpośrednimi jakim podlega system, proces socjalizacji tworzy wzory!!! - skupia się na jednostce systemu , a nie na systemie stany i procesy wewnątrz jednostek Usuwanie napięć zależy ostatecznie od motywacji poszczególnych aktorów wchodzących w skład jednostki Napięcie wpływa dezorganizująco na jednostkę, co wywołuje zakłócenia w funkcjonowaniu systemu Produkt: PRESTIŻ w celu utrzymania zgodności z wzorami - zdolność do działania w taki sposób , by czynić zadość wymaganiom danego systemu zinstytucjonalizowania wartości

4. Główne produkty wymieniane pomiędzy gospodarką a trzema pozostałymi podsystemami.
   

granice:

A gospodarka	G polityka
Podsystem utajonego kultywowania wzorów i usuwania napięć L	Podsystem integracyjny I

Teoria racjonalnego wyboru a socjologia - M. Hechter, S. Kanazawa

1. Stosunek różnych nauk społecznych, w tym socjologii, do teorii racjonalnego wyboru.
   TRW zajmuje się raczej społecznymi , niż indywidualnymi skutkami działań, celem teorii nie jest wyjaśnianie, jak racjonalna jednostka postąpi w konkretnej sytuacji . Czy przy założeniu, że jednostki działają racjonalnie, efekt społeczny będzie racjonalny? Efekt traktowany jest jako stabilny punkt równowagi, w którym poszczególni agenci nie mają motywacji do zmiany swojego sposobu działania przy określonym sposobie działania innych, efekt społeczny może być niekorzystny i niezamierzony

2. Istota wielopoziomowego charakteru teorii racjonalnego wyboru.
   

3. Przyczyny niechęci socjologii wobec teorii racjonalnego wyboru (holizm socjologii, mylne interpretowanie racjonalnego wyboru, koncentracja na działaniach nieracjonalnych, brak empirycznych potwierdzeń).
   II nurt krytyki koncentruje się na założeniach dotyczących motywów
   holizm socjologii: całościowe pojmowanie zjawisk społecznych, całość jest czymś więcej niż tylko sumą składników

4. Istota i zastosowanie modeli cienkich i pełnych w tłumaczeniu działań indywidualnych.
   

Model cienki	Model pełny
Modele działań indywidualnych
abstrahują od konkretnych wartości, celów, którymi kierują się jednostki niewielka liczba mocnych założeń charakter wysoce ogólny wewnętrznie pusty	Postulowane przez M. webera Biorą pod uwagę pewne aspekty intencjonalności Specyfikują indywidualne wartości i przekonania Uwzględniają indywidualną wartość dóbr niewymiennych- dla każdego coś innego- np. muzyka Mozarta , emocje wyścigów, Dla każdej osoby wartości indywidualistyczne są o wiele ważniejsze niż wspólne wartości Jednostki muszą być samoświadome, ale nie samolubne Postulujące np. maksymalizację bogactwa, prowadzą często do przewidywań błędnych

5. Dziedziny socjologii otwarte na teorię racjonalnego wyboru i dziedziny bardzo oporne na jej przyjęcie.

Kolektywizm i indywidualizm jako kategorie opisu zmian społecznych i mentalności - J. Reykowski

1. Badania Hofstede jako początek rozważań nad kolektywizmem i indywidualizmem.

Hofstede Holenderski badacz IBM napisał „ Indywidualizm dotyczy społeczeństw, w których panuja luźne związki między jednostkami; oczekuje się że każdy będzie się troszczył po samego siebie i swoja rodzinę. Kolektywizm odnosi się do społeczeństw w których ludzie od urodzenia do śmierci pozostaja zintegrowani w silnych grupach, które przez całe Zycie opiekują się nimi w zamian za lojalność bezwarunkową.”


2. Istota kolektywizmu i indywidualizmu jako form organizacja życia społecznego (cechy, dominujące wartości).
   

Kolektywizm

Indywidualizm

Świadomość „MY” np. jestem synem, katolikiem, zakonnicą - przynależność do grupy Emocjonalna zależność Solidarność grupowa Tendencje do uzgadniania decyzji w grupie oparte na zasadzie wzajemnej odpowiedzialności i podporządkowane normie społecznej harmonii CECHĄ KOLEKTYWISTYCZNEJ KONCEPCJI ŚWIATA JEST ZAŁOŻENIE , ZE GRUPA STANOWI „BYT PIERWOTNY” W STOSUNKU DO KTÓREGO JEDNOSTKA JEST WTÓRNA , TO GRUPA JEST BYTEM SAMOISTNYM , JRDNOSTKA NIE MOŻE ISTNIEĆ POZA NIĄ , JEST OD NIEJ INTEGRALNIE ZALEŻNA. Grupa odpowiada za jednostkę, jest źródłem kryteriów dobra i zła, jednostka jest zobowiązana do działania na rzecz grupy i poświęcania się dla niej; relacje różnią się emocjonalne- jeśli między członkami grupy, rywalizacja- do grupy nie należą. Wartości obowiązujące w stosunkach wewnątrzgrupowych: społeczna harmonia, solidarność, poczucie odpowiedzialności, wstydu. Człowiek: członek klanu, wspólnoty wyznaniowej- istota której los jednostki integralnie związany z losem całości i jej bezwzględnie podporządkowany.

Autonomia jednostki Niezależność emocjonalna Osobista inicjatywa Prywatność Wyraźna świadomość swego „JA” Indywidualista układa swe stosunki społeczne na zasadach wymiany z uwzględnieniem kalkulacji zysków i kosztów CECHĄ INDYWIDUALISTYCZNEJ KONCEPCJI ŚWIATA JEST UJĘCIE ŻYCIA SPOŁECZNEGO JAKO REZULTATU INTERAKCJI MIĘDZY JEDNOSTKAMI STANOWIACYMI BYTY SAMODZIELNE. Jednostka sama odpowiada za siebie , sama określa co jest dla niej dobre/złe, relacje z innymi na zasadach wymiany, współpracy lub rywalizacji: GŁÓWNE WARTOŚCI: autonomia, prywatność, poleganie na sobie, kontrola osobista; człowiek ujmuje siebie jako wyodrębnioną jednostkę, która sama włada swoim życiem i określa związki z drugimi

3. Zjawisko konformizmu a przynależność do społeczeństwa kolektywistycznego lub indywidualistycznego.

Kolektywizm	Indywidualizm
Eksperyment Asha
U Japończyków 51% znajomi z grupy, 27% spoza grupy	Amerykanie 33%
Cecha charakterystyczna: ostra dyferencjacja między grupą własną, a resztą /my-oni/, kooperatywność, gotowość pomocy członkom własnej grupy, znaczny stopień rywalizacji wobec obcych, w nowotworzonych grupach osoby pochodzące ze społeczeństw kolektywistycznych współpracują ze sobą gorzej!!! Komunikacja- środki niewerbalne, niejednoznaczność komunikatów, Osoby podobne, mające duży obszar wspólnych znaczeń	Jasność komunikatów, stosowanie środków werbalnych, jedność komunikatów Szeroki zakres różnic między członkami
MENTALNOŚĆ KOLEKTYWISTYCZNA I INDYWIDUALISTYCZNA

5. Wpływ indywidualizmu i kolektywizmu na szanse rozwoju danego społeczeństwa.
   Kolektywizm -utrudnia - relacja my- oni dychotomizacja świata , konflikty z innymi grypami, dbanie jedynie o własne interesy, często nie są grupy zadaniowe a związki oparte na więziach emocjonalnych: rodzina, ziomkowie, religia… Indywidualizm sprzyja ekonomicznemu postępowi , choć zasadniczo sam jest jego efektem, rozwój techniki, wykształcenie jednostek, kultura etc. .
   

6. Znaczenie badań nad orientacjami społeczno-politycznymi Polaków dla postrzegania kolektywizmu i indywidualizmu jako dychotomicznych modeli organizacji życia społecznego.
   Polacy naród indywidualistów , który nie zaakceptował państwa budowanego na kolektywistycznych zasadach. Maj/czerwiec 1988 badania próba 2000 osób oprac Koralewski, Ziółkowski. Badania- analiza czynnikowa - 3 wzory przekonań normatywnych

Orientacja indywidualistyczno- demokratyczna dotyczyła autonomii i podmiotowości jednostki; jednostka powinna mieć prawo do podmiotowego działania, wolność słowa, realny udział w rządzeniu państwem, zachowanie własnego zdania w relacjach rodzinnych.
Orientacja kolektywistyczno- autorytarna dotyczyła stosunku do dobra zbiorowego; człowiek powinien dbać o dobro innych , polegać na tradycji i opinii starszych, dawać z siebie jak najwięcej , liczyć się z opinią autorytetów i zbiorowości- harmonijne funkcjonowanie zbiorowości kierowanej prze autentyczne autorytety
Orientacja egoistyczno- roszczeniowa konieczność dbania o interesy osobiste; min nakładów- max korzyści, obowiązkiem zbiorowości - władz jest troska o dobro jednostki, zdobywanie i ochrona pewnych przywilejów jednostki, DZIWACZNA KOMBINACJA DRAPIEZNEGO INDYWIDUALIZMU I KOLEKTYWISTYCZNYCH OCZEKIWAŃ.

7. Indywidualizm i kolektywizm jako cechy psychologiczne - relacja z tożsamością.
   Teza: istnieje ścisły związek miedzy orientacjami a poczuciem własnej tożsamości.
   Poczucie tożsamości- uformowanie się pojęcia ”ja” - INDYWIDUACJA poczucie własnej odrębności od otoczenia/ różnicowanie/, IDENTYFIKACJA poczucie własnej przynależności do otoczenia /upodabnianie. DZIĘKI indywiduacji- tożsamość osobista, identyfikacji- tożsamość społeczna.

Tożsamość społeczna: ja przynależę do grupy, kategoryzacja siebie za pomocą nazwy odnoszącej się do społecznej całości. Główna teza teorii społecznej: aktywizacja tożsamości społecznej powoduje pewne charakterystyczne efekty w funkcjonowaniu psychologicznym ludzi- tendencja do identyfikacji z grupą my-oni: w sferze percepcji zaostrzenie różnicy my-oni; w sferze decyzji alokacyjnych tendencja do stronniczego podziału na korzyść członków własnej grupy. Istnieje związek między aktywizacja społecznej tożsamości, a przyjmowaniem kolektywistycznej perspektywy:1. Podstawa indywidualistycznej orientacji jest proces indywiduacji i uformowanie tożsamości osobistej a Podstawa kolektywistycznej orientacji jest proces identyfikacji i proces formowania tożsamości społecznej 2. Przesłanki kolektywizmu i indywidualizmu tkwią w każdym z nas: identyf i indywidu = podstawa formowania się struktury „JA”, tożsamość osobist. i społeczna. = druga strona medalu



Nie tylko kłopoty z transformacją - M. Jarosz

1. Model imitacyjny zmian transformacyjnych - istota i skutki.

2. Proces prywatyzacji w państwach pokomunistycznych - różnice w zakresie, tempie i kolejności zmian.

3. Mierniki (wskaźniki) procesu prywatyzacji i ich praktyczna przydatność.

4. Skutki negatywne prywatyzacji w Polsce.

5. Istota zjawiska korupcji oraz skutki jego nagłaśniania.

6. Międzynarodowe badania skali korupcji - metodologia i wynik dla Polski.

7. Ocena polskiej transformacji w perspektywie wskaźników: rozwoju demokracji, śmierci samobójczej, nastrojów przedsiębiorców i konsumentów.

Od mikrostrategii do makrosystemu - M.Marody, A. Giza-Poleszczuk

1. Istota podejścia strategicznego i interpretatywnego w socjologicznych badaniach polskiej transformacji.

podejście strategiczne: zachowanie jednostki jako wypadkowa ograniczeń i możliwości zawartych w sytuacji działania podczas gdy dynamikę całości /np. tłum, organizacja, społeczność/ kreuje wielość działań indywidualnych. paradygmat - wzór jest wewnętrznie zróżnicowany, niezależnie jednak od tego charakteryzuje go kilka wspólnych założeń: założenie o racjonalności indywidualnego aktora, działającego w określonych warunkach brzegowych; założenie o zasadniczo indywidualistycznym charakterze działań społecznych , oraz traktowanie systemu społecznego jako zespołu reguł i parametrów niż funkcjonalnej całości. Podejście interpretatywne: procesy zbiorowe jako wypadkowa dynamiki świadomości i celów indywidualnych , bądź ewentualnie grupowych aktora.
transformacja w Polsce: asymetria między wyjaśnianiem procesów rzeczowych/np. wewnętrzny rozpad systemu gospodarczego- wyjaśniano paradygm. strategicznym/, a wyjaśnianiem procesów społecznych/np. organizowanie się, artykułowanie sprzeciwów- wyjaśniano paradygmatem interpretatywnym/
wybory czerwiec 1989 , podważono centralne planowanie, na plan pierwszy normy i cele etyczne- wokół nich próbowano zbudować mobilizacją społeczną - co okazało się błędem, zbiorowe cele nie wypaliły, obserwowana dynamika zmiany systemowej wymaga zastosowania teorii która na powrót pozwala do rozważań właczyć indywidualną racjonalność, zmiana systemowa jako teleologiczny proces budowania gospodaki rynkowej i demokracji

2. Na czym skupiała się socjologia realnego socjalizmu oraz socjologia okresu transformacji i jakie ograniczenia towarzyszą tym nurtom.
   Jednostki grające z systemem i społeczeństwo buntujące się przeciw systemowi to dwie strony opisu społecznej natury Polaków zawarte w koncepcji realnego socjalizmu, dwoistość natury ówczesnego układu społeczno- instytucjonalnego : system był masowo odrzucany, lecz jednocześnie ludzie w nim masowo uczestniczyli, byli w nim zakorzenienie, choć buntowali się przeciw niemu. Rezultat analiz: społeczeństwo to nie zniewolona i bierna całość, a system to nie konstrukt myślowy- natura systemu monocentrycznego, dziedzictwo realnego socjalizmu
   socjologia okresu transformacji: zdominowana przez perspektywę normatywno- interpretatywną w ramach których rzeczywistość oglądana jest głównie przez pryzmat wartości, podstawowe założenie- mamy do czynienia z przejściem do demokracji i gospodarki rynkowej, a zadanie badawcze polega na studiowaniu na ile społeczeństwa i ich instytucje zbliżają się do tego celu, nie ma jednego wzorca „transition” i różne kraje są na różnych etapach tej transformacji- przejścia. transition: skupia się na celu nie zaś na okresie trwania; upadek komunizmu nie oznacza powstania nowego ładu, ale nieustannie przypomina o różnicy między upadkiem starego, a budową nowego. Podejście strategiczne wiąże ze sobą perspektywę makro i mikrospołeczną poprzez zderzenie racjonalności instytucjonalnej z racjonalnością zachowań jednostkowych.
   niespójności:

• Koszt adaptacji do nowych warunków ale ze starymi nawykami przekracza korzyści, koszty indywidualne: np. brygadzista już nie jest kumplem tylko szefem, mniej czasu pędzanego w rodzinnym gronie- koszt gospodarki rynkowej

• Przemiany powodują przeorganizowanie struktury tego, co można nazwać wyznacznikami indywidualnych szans na poszczególnych rynkach czy w poszczególnych strefach życia społecznego; źródłem niedostatku instytucjonalizacji jest niedostosowanie realnych możliwości i kompetencji do wymogów nowych struktur działania, nie wszyscy natychmiast przemienią się w przedsiębiorców…

• Instytucje i reguły organizujące życie społeczne zawsze staaja się w jakiejś mierze obiektem strategicznej manipulacji jednostek i indywidualnych rozgrywek aktorów, w rezultacie system ewoluuje w kierunku którego nikt nie chciał; żle dopracowane normy prawne powoduja luki- szara strefa…,
  

3. Przykłady niespójności (zasobów, interesów i nawyków) w polskiej transformacji.
   ludzie wchodzili w nowy system z pewnymi zasobami /wiek, wykształcenie, zamożność, stan cywilny…/z podsystemami życia społecznego /np. oświaty, opieka społ, zdrowotna…/i wprowadzone reformy /np. Balcerowicz/ i gospodarcze - prywatyzacja, polityczne i administracyjne niezależnie od założeń i celów, które im przyświecały stworzyły jednostko, instytucją i organizacjom nowe warunki działania. W większości przypadków nowe warunki zakładały, ze jednostki suponują zasobami motywacjami koniecznymi do realizacji działań w nowym układzie warunków

4. Ograniczony i aprioryczny model mikroracjonalności - znaczenie pojęć i wybór modelu skuteczniejszego dla analiz socjologicznych.
   Mikroracjonlaność- oznacza pewne wzory działania pojedynczych aktorów, którzy dążą do realizacji istotnych dla siebie celów przy użycie wybranych przez siebie środków
   Makroracjonalność- reguły funkcjonowania systemu jako całości.
   model racjonalności apriorycznej- absolutnej- przyjmuje on postać założenia, iż człowiek dąży do znalezienia najbardziej racjonalnego rozwiązania problemu, utożsamiana jest ona z logiką formalną. Cechy: przyjęcie przez badaczy pewnego zewnętrznego w stosunku do działań aktorów kryterium racjonalności, a następnie koncentrowanie się na analizie czynników odpowiedzialnych za odstępstwa od kryterium
   model racjonalności ograniczony: Simon i March, twierdzi, że człowiek nie jest zdolny do optymalizacji swych działań, gdyż zakres jego swobody i zakres informacji, jakimi może dysponować, jest zbyt ograniczony, by tę optymalizację mógł osiągnąć w pełni, centralne pojęcie- strategia działania
   skoncentrowanie się na „co lubie”

5. Postulaty Croziera i Frieberga odnośnie sposobu analizowania działań jednostkowych.
   1. Aktorzy maja rzadko jasno sprecyzowane cele , a jeszcze rzadziej spójne zamiary. Błędem byłoby traktowanie ich zachowań jako zawsze w pełni przemyślanych
   2. Zachowania aktorów , nigdy nie są w pełni zdeterminowane, pomimo, że zawsze podlegają ograniczeniom
   3. Zachowania aktorów mają zawsze określony sens
   4. Zachowania aktorów mają zawsze 2 aspekty: ofensywny- chwytanie okazji do poprawienia własnej sytuacji i defensywny- polega na utrzymaniu wcześniej zdobytych pozycji
   

6. Pojęcie zasobu, kapitału, instytucji i organizacji.
   pojęcie zasobu: zasobem jest to wszystko co znajduje się w dyspozycji jednostki, czy grupy; w kapitał przestrzeń publiczna, przekształca się tylko wówczas gdy na danym rynku / rynku pracy, małżeńskim, politycznym/ istnieje popyt na określonego rodzaju zasoby: mówiąc inaczej gdy zasady i reguły życia społecznego pozwalają ów zasób z korzyścią spożytkować instytucja: przestrzeń instytucjonalna oznacza obszar, w którym dokonuje się utrwalenie reguł działania organizacja: dostępne dla jednostek zasoby, możliwe do mobilizacji i użycia, forma realizacji reguł instytucjonalnych
   

7. Czym są zasoby indywidualne, społeczne i instytucjonalne?
   zasoby indywidualne: wszelkiego rodzaju umiejętności i potencje jednostkowe, poczynając od zasobów czysto fizycznych, a kończąc na zasobach „psychicznych” np. odporność na stres, motywacja, asertywność/ dzielimy je na: demograficzne: wiek, stan zdrowia, faza cyklu życiowego; kulturowe: wykształcenie, zawód, inne kompetencje; psychologiczne: odporność na stres, wiara we własne siły, poczycie własnej wartości
   zasoby społeczne: sieć powiązań interakcji, które pozostają do dyspozycji jednostek/ grup i ewentualnie mogą zostać zmobilizowane do realizacji indywidualnych będź grupowych interesów, podstawowy zasób społ: rodzina, później sąsiedztwo, zbiorowości lokalne, praca,
   zasoby instytucjonalne: kapitalizują się wtedy, gdy są użyte zgodnie z regułami

8. Zasoby publiczne i związane z nimi negatywne zjawiska.
   zasoby publiczne: dobra, które wytwarzane są i konsumowane zbiorowo, oraz z partycypacji w których nie można wykluczyć żadnej jednostki np., system obronności kraju, policja, straż pożarna- dla ich funkcjonowania potrzebne są nakłady, a zatem wszystkie zainteresowane jednostki partycypują w kosztach; konieczność interwencji państwa, transformacja systemowa z socjalizmu powoduje
   1, indywidualną partycypację w dobrach społecznych np. PDOF i ludzie dostrzegają swój wkład w utrzymanie dobra publicznego a co za tym idzie bardziej wyczuleni na wydawane bez sensu pieniądze, 2. Ludzie dostrzegają negatywne konsekwencje dla nich samych działań innych osób, grup, i uczą się korzystać z nowo zdobytego prawa sprzeciwu np. sprzeciw na bodowe domu dla chorych na HIV- wiedzą że to zasadne, ale dlaczego my mamy ponosić koszty, 3. Silna świadomość ograniczoności zasobów, kto i do czego ma prawo, dostęp do środków i prawo korzystania z nich
   

9. Wygrani i przegrani transformacji a grupy pośrednie - zasada wyznaczania tych grup i ich szans na poradzenie sobie ze zmianami transformacyjnymi.
   

Zasoby	Reguły
		Znają	Nie znają
Mają Nie mają	Wygrani Ci co wiedzą, ze nie mogą wygrać	Ci co wiedzą, że mogą wygrać Przegrani

Jakieś zasoby mają bowiem zgodnie z przyjętym przez nas rozumieniem- wszyscy, nie wszyscy z nich bowiem maja szansę kapitalizacji w zmieniającym się ładzie instytucjonalnym, niektóre dostały szansę kapitalizacji, inne straciły. Grupa wygranych i przegranych. założenie że kapitał to zasób przekształcony zgodnie z regułami

Grupy pośrednie: 1. Ci którzy maja zasoby, ale nie potrafią ich skapitalizować, lub nie wiedzą co to jest 2. Ci którzy wiedzą na czym polega kapitalizacja, ale nie posiadają zasobów, trzeba brać pod uwagę, że 1. Mogą stracić swe zasoby, a 2 swą wiedzę i mogą dołączyć do przegranych, wykształcenie= zasób i wiedza

Odmienność roli instytucji: w okresach stabilnych i radykalnych zmian. W stabilnych instytucje pełnia rolę ograniczającą dla prowadzonych na różnych poziomach życia społecznego gier. W sytuacji drugiej sama gra toczy się o kształt owych reguł. Władza- każda zmiana klasy rządzącej- chęć manipulowania , działają najogólniejsze reguły wynikające z generalnych zasad demokracji; poza tym wykształcają się reguły „codzienne”, mniej formalne, ale przecież wypełniające pustkę płynącą z niedostatku reguł formalnych.

Logika i dynamika zmiany systemowej w fazach: stare zasady już nie działają, a nowe jeszcze nie działają, dwa nurty instytucjonalizacji w Polsce połowy lat 90: 1. Tworzenie reguł na poziomie makropolitycznym, jest zakłócany tym, ze instytucje zamiast ograniczać polityczną grę , same są jej przedmiotem- w rezultacie polityka odgrywa rolę destabilizacyjną. 2. Głębsze procesy instytucjonalizacji oddolnej dokonującej się na poziomie struktur społecznych i gospodarczych, przemiany prowadzą do procesów grupo twórczych, nowa struktura merytrokratyczna, mechanizmy awansu klarowniejsze, zależne od profesjonalizmu.

V. Nee, Instytucje jako forma kapitału,

Instytucje

• sieci wzajemnie powiązanych reguł i norm rządzących relacjami społecznymi, tworzą formalne i nieformalne ograniczenia, a te z kolei nadają kształt katalogom wyboru dla aktorów

• prowadzą do redukcji niepewności w stosunkach międzyludzkich

• określają granice uprawomocnionego działania w sposób: reguły gry definiują strukturę, aktorzy mają swobodę wyboru ruchów strategicznych wykorzystaniem elementów o odpowiednich rolach oraz pozycjach statusowych

• normy są ukrytymi, lub jawnymi regułami oczekiwanego zachowania; idea norm pojawia się u Homansa „kod moralny, zwłaszcza podtrzymujący zaufanie między ludźmi: dobrze ugruntowane przekonanie, ze inni nas nie zawiodą dla osobistego doraźnego interesu” ; konformizm wobec norm grupy społecznej nadaje normie charakter kapitału

• normy stają się kapitałem społecznym w takim zakresie z jakim pozwalają na rozwiązanie dylematów społecznych , które w przeciwnym razie na skutek działań jednostek kierujących się osobistą korzyścą ze szkodą dla dobra zbiorowego, prowadziłoby do nieoptymalnych rezultatów zbiorowych.

• Maksymalizacja dobrostanu Robert Ellickson

• „jednostki wspólnie tworzą i podtrzymują normy, aby czerpać korzyści ze współpracy”

• Wpływ norm na jednostki i działalnie grupy

• Wpływ wykształcenia i doświadczenia zawodowego na dochody jednostki

• Nadmierny stan konformizmu spowoduje negatywne działalnie na członków grupy

Procesy społeczne dążące do konformizmu są mechanizmami przyczynowymi podtrzymującymi współpracę a te z kolei przekształcają normę w kapitał tworzony dzięki działaniom grupy.

C. Chmielewski, E. Chmielewska, Wesela bezalkoholowe czyli zmiana reguł instytucjonalnych w społeczności lokalnej (przyczynek do „teorii” transformacji),


Wesela bezalkoholowe Kamesznica jako obyczajowa innowacja na poziomie lokalnym:
- procesy zmiany reguł organizujących stosunki między ludźmi
- wpływ jaki wywarła ta zmiana w życiu mieszkańców




---