Rynek cukru

Wstęp

Łączna produkcja cukru na świecie w kampanii 2004/2005 wyniosła 145,1 mln ton, w tym:

• z buraka cukrowego 35 mln ton, z czego:

Europa 21 mln ton

Polska 2 mln ton

• z trzciny cukrowej 110,1 mln ton

Cukier buraczany jest obok cukru trzcinowego jedną z dwu najpopularniejszych odmian cukrów jadalnych spożywanych na świecie. Składa się niemal w całości z sacharozy. Cukier buraczany, jako gotowy produkt, jest w Polsce nazywany cukrem spożywczym. Czysty cukier spożywczy konfekcjonowany jest w następujących postaciach:

• cukier biały

• cukier kryształ

• cukier rafinowany

• cukier puder

Cukier spożywczy może być również wzbogacany o dodatki:

• cukier waniliowy

• cukier wanilinowy (nie mylić z waniliowym)

• cukier z pektyną.

Proces produkcyjny

Technologia produkcji cukru z buraków cukrowych w cukrowniach składa się z kolejnych procesów: pokrojone korzenie (tzw. krajanka) ługuje się wodą w temperaturze 75-85 °C. Otrzymany w ten sposób sok zawiera ok. 15% cukru. W celu oczyszczenia poddaje się go najpierw procesowi nawapniania, a następnie saturacji. Po odfiltrowaniu wytrąconych zanieczyszczeń sok zagęszcza się w wyparkach aż do wykrystalizowania surowego cukru, który następnie poddaje się rafinacji polegającej na rozpuszczeniu go w wodzie, odbarwieniu za pomocą węgla aktywnego, powtórnym odparowaniu, odwirowaniu i suszeniu. Odciek, który pozostaje nazywa się melasą. Zgodnie z polską normą cukier biały zawiera nie mniej niż 99,80% sacharozy, cukier rafinowany - powyżej 99,85%.

Przy opisie stosuje się następującą terminologię dotyczącą cukru:

• Cukier - oznaczenie dla dwusacharydu sacharozy i dla produktów przemysłu cukrowniczego których głównym składnikiem jest sacharoza.

• Cukier biały - krystaliczny cukier wysokiej czystości. Określenie poszczególnych gatunków cukru białego następuje cyframi arabskimi, np. "cukier biały 1" lub "cukier biały 2". Dalsze liczby określają gorszą jakość cukru.

• Cukier inwertowany - mieszanina równych części glukozy i fruktozy, powstaje przez hydrolizę sacharozy (inwersja).

• Cukier kandyzowany - po specjalnej krystalizacji otrzymany cukier o dużych kryształach. Krótko: "Kandyz".

• Cukier powrotny - gotowe produkty (cukier biały, cukier surowy), które na skutek niedostatecznej jakości zwracane są do procesu technologicznego.

• Cukier surowy - krystalizowany cukier o mniejszej czystości. Jest produktem końcowym w fabrykach cukru surowego lub produktem pośrednim w fabrykach cukru białego. Nie dotyczy trzeciego produktu. Określenie następuje według czystości cukru (np. mączka 1, mączka 2).

Historia cukru

W 1575 agronom francuski Olivier de Serres odkrył i opisał w swej pracy Théâtre d'Agriculture że buraki posiadają dużą zawartość cukru, lecz jego obserwacje nikogo nie zainteresowały. Dużo później, w 1747 pruski chemik Andreas Marggraf z Akademii Berlińskiej zajął się podobnym tematem. Udało mu się wyodrębnić cukier znajdujący się w korzeniach niektórych roślin okopowych, a między nimi burak okazał się najbogatszy w cukier. Niestety i te badania nie wzbudziły niczyjego zainteresowania. Czterdzieści lat minęło nim uczeń Margrafa, Franz Karl Achard, Francuz mieszkający w Prusach, w 1786 opracował procedurę na przemysłową produkcję i rafinerię cukru z buraka. Wzbudził zainteresowanie Fryderyka Wilhelma III, który zapewnił pomoc finansową. W 1801 dzięki uzyskanej pożyczce nabył majątek Konary (wtedy Kunern), na Śląsku, w którym urządził pierwszą cukrownię. Rok później ruszyła w Konarach pierwsza kampania buraczana. Kiedy Anglicy dowiedzieli się o wynalazku, zaofiarowali Achardowi prawdziwą fortunę za to by się osiedlił na stałe w Anglii, opatentował wynalazek i zagwarantował tym wyłączność na nową metodę elitarnemu gronu. Achard jednak pozostał obojętny na te namowy. Tego samego roku Jessipow i Blankennagel zbudowali pierwszą w Rosji cukrownię w Aljabiewie w guberni tulskiej.

W roku 1806 Napoleon Bonaparte podjął decyzję o blokadzie kontynentalnej, mającej na celu wykluczenie Brytyjczyków z europejskiego rynku. W 1811 wydał dekret o uprawie buraków na terenie obejmującym 32000 hektarów. Dzięki własnej produkcji cukru Francja mała się uniezależnić od kolonii. Aby wzmóc produkcję imperator zwolnił przemysłowców od podatków przez 4 lata. W 1812 Napoleon wydał drugi dekret, z rozporządzeniem o utworzeniu zakładów naukowych zajmujących się procesem produkcji buraków. W 1813 w Passy powstała pierwsza francuska cukrownia.

Po upadku Napoleona, do Europy znowu zaczął napływać cukier trzcinowy w dużych ilościach. Większość cukrowni buraczanych nie wytrzymała presji i prawie wszystkie zamknięto. Wydawało się, że cukier buraczany przeszedł do historii. Jednak metoda cieszyła się dalej zainteresowaniem. Inne kraje takie jak: Austria, Czechy, Węgry, Polska i Włochy, rozpoczęły własne produkcje. W 1826 została uruchomiona pierwsza w Królestwie Polskim cukrownia w Częstocicach. Nie dość tego metoda przeniosła się także do kolonii. W 1838 powstała pierwsza cukrownia buraczana w Ameryce Północnej.

W międzyczasie zaczęto krzyżować rośliny tak aby uzyskać lepsze wyniki. Od około 1850 produkcja cukru w Europie centralnej na tyle się poprawiła, że zaczęła zagrażać produkcji cukru z trzciny. Wstrząsnęło to ekonomią kolonii, szczególnie ucierpiały Antyle i Brazylia. Okazało się, że w Europie można produkować cukier taniej. Od końca XIX wieku kraje o klimacie umiarkowanym mogły sobie same zapewnić cukier, niezbędny do własnej konsumpcji.

W latach 1800 - 1900 cukier przestał być rarytasem, stał się artykułem codziennego użytku we wszystkich klasach społecznych. W 1880 produkcja cukru buraczanego przekroczyła po raz pierwszy światową produkcję cukru trzcinowego. W roku 1900 produkcja roczna cukru osiągnęła 11 milionów ton z czego cukier buraczany stanowił 50%. Dziś jest jednym z najszerzej konsumowanych produktów spożywczych i jednym z najtańszych. Produkcja światowa od dawna przekroczyła 100 milionów ton rocznie.

Cukier trzcinowy jest obok cukru buraczanego jedną z dwu najpopularniejszych odmian cukrów jadalnych spożywanych na świecie.

Historia cukru trzcinowego

W tym jak słodki jest sok z trzciny cukrowej pierwsi zorientowali się mieszkańcy Nowej Gwinei i już ok. 8000 p.n.e. zaczęli ją uprawiać. Później trzcina zawędrowała do Polinezji, na Filipiny i dotarła też na kontynent azjatycki, do Chin, Indochin i Indii. Produkcję cukru jako artykułu spożywczego rozpoczęto po raz pierwszy w Indiach ok. 3000 p.n.e. W sanskrycie cukier nazywał się siakkar lub sarkar (piasek, żwir). Około 1000 p.n.e. w Chinach żuto kandyzowaną trzcinę. Popularny przesąd mówił, że jest doskonałym środkiem na popęd seksualny. W jednym z dokumentów pochodzącym z ok. 400 p.n.e. z Indii, wspomina się o cukrze dodawanym do mleka, budyniu ryżowego, mąki i napoju imbirowego.

W tym czasie w Europie jedynym znanym środkiem słodzącym był miód. Dopiero po podboju Indii przez Aleksandra Macedońskiego (327 p.n.e.), dzięki jednemu z jego dowódców, niejakiemu Nearchosowi, dotarła do Europy wiadomość o istnieniu trzciny rodzącej miód.

Do Rzymu sprowadzano niewielkie ilości, bardzo drogiego cukru, lecz używano go wyłącznie w celach medycznych. Cukier z Indii nie tylko wędrował na zachód, ale także na wschód. W IV w. z Bengalu importowano go do Chin. Musiał stawać się coraz popularniejszy, skoro zaczęto udoskonalać uprawę trzciny cukrowej i produkować cukier w czystej postaci. Z Indii umiejętność uprawiania trzciny cukrowej przejęli Persowie. Jego szerszą popularyzację zawdzięczamy Arabom, którzy od VII w. rozprowadzali go po całym Bliskim Wschodzie. Powstały dzięki nim plantacje w Syrii, Palestynie, Egipcie, Hiszpanii, na Cyprze, Krecie i Sycylii. Wtedy sanskrycki siakkar przerodził się w arabski sukkar. Od muzułmanów, ok. 1300, uprawy trzciny i produkcji cukru nauczyli się chrześcijanie.

Podczas gdy na Bliskim Wschodzie cukier stawał się coraz popularniejszy i sięgali po niego także średniozamożni, w Europie był przez całe Średniowiecze ekskluzywnym środkiem dla elit, zazwyczaj lekarstwem podawanym w pigułkach, jako remedium na ból głowy. Największym ośrodkiem handlu cukrem stała się Wenecja. W 1319 rozpoczęto dostarczać go do Anglii, ówczesna cena, w przeliczeniu na dzisiejszą wartość dolara, wynosiła ok. 100 $ za 1 kilogram. W 1374 wyruszył pierwszy transport cukru do Danii, a w 1390 do Szwecji. W 1493 Krzysztof Kolumb w drugą podróży do Ameryki zabrał ze sobą sadzonki trzciny cukrowej. Pierwsza plantacja powstała na Hispanioli (później zwanej Santo Domingo), a stamtąd uprawa rozprzestrzeniła się powoli w całym Nowym Świecie.

W okresie Renesansu w Europie spożycie cukru było jeszcze niewielkie i wynosiło ok. 1 łyżki na głowę w ciągu roku. W latach 1350-1400 w Anglii kosztował on 10 razy drożej od miodu. Mimo tak wysokiej ceny produkcja cukru coraz bardziej rosła. Również Portugalczycy zajęli się produkcją cukru; powstały plantacje na Maderze, Azorach i Wyspie św. Tomasza i to oni po raz pierwszy wykorzystali do tej pracy niewolników. Wśród nich dominowali niewypłacalni dłużnicy, skazańcy i Żydzi, którzy nie chcieli się nawrócić na chrześcijaństwo.

Jednak do XVI w. decydujące znaczenie w przemyśle cukrowniczym miał import ze wschodu, a nie produkcja własna. Do 1530 w Nowym Świecie prawdopodobnie nie było więcej niż 12 plantacji. Niemniej już w 1516 z Karaibów wyruszyła do Europy pierwsza wysyłka cukru, a ok. 1650 na rynku zaczął przeważać cukier właśnie tego pochodzenia. Głównymi centrami produkcji stały się: Barbados, Jamajka i Kuba, później także Brazylia. Wszędzie tam wykorzystywano do pracy na plantacjach niewolników pochodzących z Afryki i po części pracowników najemnych. W roku 1800 całkowita produkcja cukru na świecie wynosiła 250 000 ton.

Pod koniec XIX w. cukier trzcinowy zaczął tracić swą pozycję na rzecz cukru buraczanego, aby w roku 1880 zająć drugie miejsce - wówczas to produkcja cukru buraczanego przekroczyła po raz pierwszy światową produkcję cukru trzcinowego. W 1900 produkcja roczna cukru osiągnęła 11 milionów ton, z czego cukier buraczany stanowił 50%.

1. Sytuacja na rynku światowym

1.1. Światowa produkcja cukru

W sezonach 2005/06 i 2006/07 nastąpiło zwiększenie światowej produkcji cukru odpowiednio o 7,9 % i 6,4 %, podczas gdy spożycie cukru na kuli ziemskiej wzrosło zaledwie o 1,5 % i 2,7 %. W konsekwencji zanotowano istotny wpływ zapasów końcowych, które w bieżącym sezonie prawdopodobnie wzrosną do 73,1 mln t i będą stanowić 48,8 % rocznej konsumpcji cukru na świecie, wobec 43,9 % przed rokiem i 42,5 % przed dwoma laty. Największy wzrost zapasów końcowych przewidywany jest w Azji, z 19,6 mln t w sezonie 2005/06 do 25,0 mln t w sezonie bieżącym, tj. o 27,6 %, w Ameryce Południowej z 14,3 mln t do 16,4 mln t, czyli o 14,7 % oraz na obszarze Oceanii z 4,0 mln t do 4,3 mln t, tj. o 7,5 %. Na pozostałych kontynentach zapasy końcowe cukru w sezonie 2006/07 prawdopodobnie zmaleją.

W Azji w sezonie 2006/07 produkcja cukru (w ekwiwalencie cukru surowego) wyniesie 57,6 mln t, natomiast spożycie wzrośnie do 64,6 mln t i niedobory do ok. 7 mln t. Import cukru wystąpi także w Afryce i Europie, odpowiednio 4,2 mln t i 4,3 mln t.

Ameryka Północna i Środkowa jest w zasadzie samowystarczalna. W sezonie 206/07 produkcja cukru wyniesie 20,0 mln t, a spożycie 19,8 mln t.

W sezonie 2006/07 Ameryka Południowa będzie dysponowała nadwyżka 23,3 mln t, a Oceania 4,0 mln t.

Zmiana wspólnej polityki na rynku cukru w Unii Europejskiej spowodowała spadek produkcji cukru w Europie, z 29,7 mln t w sezonie 2005/06 do 27,1 mln t w 2006/07, w tym w krajach Wspólnoty odpowiednio z 21,0 do 17,3 mln t.

Kraje Unii Europejskiej dostarczają ponad połowę światowej produkcji cukru buraczanego. Spośród nich największymi producentami są: Niemcy, Francja i Polska. Największymi producentami cukru trzcinowego są Brazylia, Indie, Chiny, Tajlandia i Australia.

Światowy bilans cukru w mln t cukru surowego
Wyszczególnienie	1997/98- 1999/02	200/01-2002/03	2003/04-2005/06	2004/2005	2005/2006	2006/2007
Zapasy początkowe	49,6	58,7	65,4	67,1	61,1	64,1
Produkcja	132,8	140,6	145,6	141,0	152,1	161,8
Import	40,9	45,7	50,9	50,8	52,7	49,8
Spożycie	126,4	135,0	143,8	143,9	146,0	149,9
Eksport	43,0	47,9	54,0	53,9	55,8	52,7
Zapasy końcowe	54,0	62,0	64,1	61,1	64,1	73,1
Zmiany produkcji
mln t	7,7	7,8	5,0	-2,7	11,1	9,7
%	6,3	5,9	3,6	-1,9	7,9	6,4
Zmiany spożycia
mln t	8,9	8,6	8,8	2,5	2,1	3,9
%	7,2	6,8	6,5	1,8	1,5	2,7
Zapasy końcowe w stosunku do spożycia w %	42,7	45,9	44,6	42,5	43,9	48,8

W okresie ostatnich 10 lat w świecie obserwuje się wzrost powierzchni uprawy i zbiorów trzciny cukrowej a spadek buraków cukrowych. W 2000 r. powierzchnia uprawy trzciny cukrowej w porównaniu ze średnią za lata 1989/1991 zwiększyła się o 11,3%, a zbiory o 20,6%, natomiast powierzchnia uprawy buraka cukrowego zmniejszyła się o 25,1%, a zbiory o 15,7%. Uprawa buraków cukrowych koncentruje się głównie w Europie, zaś poza nią w USA i Chinach.

Udział Europy w powierzchni uprawy i zbiorach buraków cukrowych wynosi ok. 68%. W Europie dominującą pozycję stanowią kraje Unii Europejskiej, następnie Rosja, Ukraina, Turcja.

Dominująca pozycje w uprawie i zbiorach trzciny cukrowej z niewielką tendencją wzrostową w ostatnich latach zajmuje Azja (około 45,6% światowej produkcji i zbiorów w 2000r.). Główni producenci w tym rejonie świata to Indie, Chiny, Pakistan i Tajlandia. Drugim co do wielkości producentem trzciny cukrowej jest Ameryka Południowa (ok. 31% światowych zbiorów). Najwięksi krajowi producenci trzciny cukrowej to Brazylia i Indie (łącznie 50% światowej produkcji).

1.2. Spożycie cukru na świecie

W sezonach 2003/04 i 2004/05 spożycie cukru wzrastało o ok. 1,5 % rocznie. W sezonie 2006/07 przewidywane jest zwiększenie światowej konsumpcji cukru o 2,7 %. Wzrost spożycia prawdopodobnie nastąpi na wszystkich kontynentach, największy w Afryce, o 4,3 % w porównaniu z sezonem poprzednim oraz w Azji o 3,7 %. W Ameryce Północnej i Środkowej oczekiwane jest zwiększenie konsumpcji o 2,1 % oraz w Ameryce Południowej o 1,7 %. Minimalnie zwiększy się spożycie cukru na obszarze Oceanii, o 0,8 %, a także w Europie, zaledwie o 0,3 %.

Produkcja i spożycie cukru wg regionów w mln t w 2006/07
Regiony	Produkcja	Spożycie	Nadwyżka lub niedobór
Europa	27,1	31,4	-1,6
Afryka	10,5	14,7	-4,0
Ameryka Północna i Środkowa	20,0	19,8	-1,2
Ameryka Południowa	41,0	17,7	23,1
Azja	57,6	64,6	-15,3
Oceania	5,6	1,6	5,1
Ogółem świat	161,8	149,9	6,1

Produkcja i spożycie cukru w Europie w mln ton cukru surowego
Wyszczególnienie	2004/2005		2005/2006		2006/2007
		Produkcja	Spożycie	Produkcja	Spożycie	Produkcja	Spożycie
Unia Europejska (27)	21,95	18,7	21,03	18,71	17,28	18,7
w tym: Francja	4,5	2,53	4,46	2,55	3,9	2,57
Niemcy	4,77	3,43	4,4	3,41	3,57	3,32
Polska	2,19	1,73	2,23	1,73	1,79	1,73
Wielka Brytania	1,51	2,19	1,46	2,18	1,26	2,2
Holandia	1,13	0,73	1,09	0,73	0,98	0,73
Belgia	1,08	0,61	1,01	0,61	0,93	0,61
Włochy	1,64	1,79	1,28	1,8	0,69	1,81
Hiszpania	1,16	1,36	1,18	1,37	1,15	1,37
Pozostałe kraje UE	3,97	4,33	3,92	4,33	3,01	4,36
Rosja	2,47	6,36	2,83	6,35	3,49	6,35
Turcja	2,14	2,01	2,18	2,05	2,03	2,08
Ukraina	1,96	2,1	2,17	2,16	2,75	2,25
Pozostałe kraje europejskie	1,32	2,05	1,5	2,06	1,58	2,07
Europa ogółem	29,84	31,22	29,71	31,33	27,13	31,45

Udział wybranych krajów w produkcji cukru w Europie

1. Ceny cukru na rynku światowym

Najważniejszym elementem systemu regulacji rynku cukru w UE są kwoty produkcji cukru. Wyróżnia się kwotę A, B i C. Kwota A odpowiada krajowej konsumpcji cukru, natomiast kwota B, stanowiąca ok. 20% wysokości kwoty A jest przeznaczona na eksport lub może być wykorzystana na zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych w razie obniżki plonów. Opłacalność eksportu w ramach kwoty B zapewniają dopłaty. Nadwyżka produkcji cukru ponad kwotę A i B określana jest jako kwota C. Ta ilość cukru musi być wyeksportowana ponieważ w przeciwnym wypadku, mogą być nałożone na producenta kary finansowe. Kwota cukru A i B jest przydzielana przez UE poszczególnym państwom członkowskim. Z kolei poszczególne ministerstwa rolnictwa rozdzielają kwoty produkcyjne pomiędzy przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją cukru. Na końcu zawierane są umowy pomiędzy przedsiębiorstwami a plantatorami buraków cukrowych.

Radykalna reforma Wspólnego Rynku Cukru w Unii Europejskiej, a szczególnie zapowiedź rezygnacji z dotowanego eksportu tego środka słodzącego, spowodowała na przełomie lat 2005 i 2006 ujawnienie się tendencji wzrostowych cen na rynku światowym.

Ceny cukru surowego wzrosły z ok. 230 USD/t w połowie 2005 r. do ponad 350 USD/t w czerwcu -lipcu 2006 r., tj. po zakończeniu zbioru i przerobu trzciny cukrowej na półkuli południowej. Ceny cukru białego zwiększyły się z ok. 259 USD/t w maju 2005 r. do ok. 465 USD/t w lipcu 2006 r.

W sezonie 2006/07 ceny cukru surowego wykazują słaba tendencje spadkowa z ok. 270 USD/t w IV kwartale 2006 r. do poniżej 260 USD/t w I kwartale 2007 r. Równocześnie w 2006 r. przeciętne ceny cukru białego obniżyły się z ok. 471 USD/t w II kwartale do 413 USD/t w trzecim, 379 USD/t w czwartym oraz 337 USD/t w I kwartale 2007 r.

Silniejszy spadek światowych cen cukru surowego niż białego spowodował wzrost marży przetwórczej z zaledwie 24 USD/t w I kwartale 2006 r. do ok. 80 USD/t w analogicznym okresie 2007 r. Należy oczekiwać zwiększenia przerobu cukru surowego na biały, a w ślad za tym wzrostu cen cukru surowego, przy równoczesnym spadku cen cukru białego aż do zbliżenia światowych cen obu rodzajów cukru do poziomu nieopłacalnego dla firm rafineryjnych.

W konsekwencji nie można oczekiwać wzrostu światowych cen cukru białego. Równocześnie ceny tego cukru prawdopodobnie nie obniża się poniżej 300 USD/t, ponieważ byłoby to niekorzystne dla przemysłu rafineryjnego, stającego się w obecnych warunkach głównym dostawcą cukru białego na rynku światowym po zaniechaniu dotowanego eksportu cukru białego z Europy.

Wszystkie cukrownie w UE rozliczają się z plantatorami na podstawie zawartości cukru w burakach. O jakości buraków cukrowych świadczy zawarta w nich ilość cukru. Minimalny poziom cukru w burakach jest zróżnicowany w poszczególnych państwach członkowskich. Zazwyczaj wynosi 13,5%. Ceny buraków cukrowych zależą od rodzaju kwoty, w ramach której buraki objęte są kontraktacją. Wyróżnia się cenę podstawową i minimalną.
Cena podstawowa buraków cukrowych jest kalkulowana w oparciu o cenę interwencyjną cukru która z kolei wyznacza minimalny poziom ceny cukru przeznaczonego dla rynku krajowy (kwota A). Cena interwencyjna cukru jest ceną jaką płaci kupujący na miejscu u producenta (np. hurtownik w cukrowni). Po tej cenie skupowany jest także cukier przez państwowe organizacje interwencyjne. Na dzisiaj cena podstawowa buraków cukrowych o zwartości 16% cukru wynosi ok.48 EUR za tonę.

Cena minimalna dotyczy ceny buraków cukrowych z kwoty A i buraków z kwoty B. Cena buraków w kwocie A równa się 98% ceny podstawowej, natomiast cena buraków z kwoty B wynosi od 60,5% do 98% ceny podstawowej.

2. Regulacja rynku cukru w Unii Europejskiej

Reforma systemu regulacji rynku cukru rozpoczęła się l lipca 2006r. Nowe regulacje

będą obowiązywać do 30 września 2015 r. Pierwszy rok gospodarczy trwa od l lipca 2006 r,

do 30 września 2007 r., następne - od l października do 30 września.

Główne zasady reformy są następujące:

• zastąpienie ceny interwencyjnej cukru cena referencyjna, która w ciągu trzech lat - do roku 2009/10 - zostanie obniżona o 36%, do 404,4EUR/t cukru białego,

• wprowadzenie systemu raportowania cen cukru, który pozwala stwierdzić, kiedy cena rynkowa spada poniżej ceny referencyjnej,

• uruchomienie w powyższych sytuacjach systemu prywatnego magazynowania cukru,

• utrzymanie przejściowo przez cztery lata gospodarcze działań interwencyjnych w maksymalnej wysokości 600 tys. t cukru rocznie, przy czym cukier jest skupowany po cenie równej 80% ceny referencyjne z następnego roku,

• stopniowe obniżenie minimalnej ceny skupu buraków cukrowych - do 26,3 EUR/t w roku 2009/10, przy czym plantatorzy otrzymują rekompensatę w wysokości 60% poniesionych strat (spadku cen skupu) w latach 2006/07 i 2007/08 oraz 64,2% w latach 2008/09 i 2009/10,

• utrzymanie systemu rozdziału kwot produkcyjnych cukru pomiędzy państwa członkowskie UE, przy braku możliwości transferu kwot pomiędzy państwami,

• połączenie kwot cukru A i B w jedna wspólna kwotę, w dotychczasowej wysokości 17,44 mln t oraz rozdzielenie dodatkowej kwoty l mln t (dla Polski -100,6 tys. t) za jednorazowa odpłatnością 730 EUR/t,

• utworzenie funduszu restrukturyzacyjnego, pochodzącego z opłat restrukturyzacyjnych wnoszonych przez producentów cukru i izoglukozy,

• udzielanie pomocy restrukturyzacyjnej tym producentom, którzy zrezygnują z produkcji cukru; w latach 2006/07i 2007/08 pomoc ta wynosi 730 EUR za l tonę kwoty cukru, co powinno stanowić dużą zachętę do rezygnacji z produkcji.

W roku gospodarczym 2006/07 obowiązują podobne jak w latach poprzednich limity importu cukru przy zerowych lub obniżonych stawkach celnych. Eksport cukru pozakwotowego (dotychczasowy cukier C) decyzja Światowej Organizacji Handlu uznano za niedozwolony. Eksport cukru z dotacja (dotychczasowy cukier B) z 25 krajów Unii Europejskiej według ustaleń WTO może wynieść maksymalnie 1374 tys. t o wartości 513 mln EUR.

W celu przywrócenia równowagi na rynku cukru oraz zapobieżenia dalszym zakupom interwencyjnym (które w roku gospodarczym 2005/06 przekroczyły 1,6mln t) na rok 2006/07

podjęto decyzje o wycofaniu z rynku części cukru kwotowego. Cukier "wycofany" może być wykorzystany do produkcji przemysłowej (bioetanol chemikalia) lub przechowany i zaliczony

na poczet produkcji następnego roku. W rezultacie łączna kwota cukru który może być wprowadzony na rynek przez 25krajów Unii Europejskiej została zmniejszona z 17,44mln t do 15,05 mln t cukru białego, tj, o 13,7%. Polsce kwotę produkcji cukru białego zmniejszono z 1671,9 tys. t do 1498,0tys. t, tj. o 10,4%.Po dodaniu do tej ilości zakupionej dodatkowo kwoty cukru w wysokości 99,5 tys. t otrzymujemy ostatecznie 1597,5tys. t cukru, który może być wprowadzony na rynek w roku 2006/07 jako cukier kwotowy.

Na rok 2007/08 kwoty produkcji cukru w Unii Europejskiej uległy dalszym zmianom z uwagi na odsprzedaż części kwot do funduszu restrukturyzacyjnego przez niektóre kraje oraz zakup dodatkowych kwot przez inne kraje. Według stanu z kwietnia 2007 r. łączna odsprzedaż kwot produkcji cukru, izoglukozy i syropu inulinowego wynosi 2,2 mln t, natomiast zakup dodatkowych kwot - ok. l mln t. Całkowicie zrezygnowały z produkcji cukru takie kraje jak Irlandia i Słowenia, a znacznej części swoich kwot zrzekły się m.in. Portugalia, Włochy i Grecja. Polska nie odsprzedała swojego limitu cukru, lecz - jak juz podano - zakupiła dodatkowo 99,5 tys. t.

Niski per saldo poziom rezygnacji z limitów produkcji cukru przyczynił się do podjęcia przez Komisje Europejska decyzji o wycofaniu z rynku części cukru, który mógłby zostać wyprodukowany w roku 2007/08.Dla krajów, które - podobnie jak Polska - nie zrzekły się kwot produkcji cukru, współczynnik wycofania cukru wynosi 13,5%podstawowej kwoty.

W przypadku Polski oznacza to możliwość wprowadzenia na rynek w roku 2007/08 1533,2

tys. t cukru, dla Unii Europejskiej 27 krajów - 14587 tys. t. Decyzja o wycofaniu części kwot cukru została opublikowana jeszcze przed okresem siewu buraków cukrowych, aby umożliwić ewentualne zmniejszenie produkcji buraków i cukru.

Wybrane założenia reformy systemu regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej
Wyszczególnienie	2006/2007	2007/2008	2008/2009	2009/2010
Cena referencyjna cukru białego, EUR/t	631,9	631,9	541,5	404,4
Cena minimalna buraków cukrowych, EUR/t	32,9	29,8	27,8	26,3
Opłata produkcyjna, EUR/t	-	12,0	12,0	12,0
Opłata restrukturyzacyjna, EUR/t cukru	124,6	173,8	113,3	-
Pomoc restrukturyzacyjna, EUR/t kwoty cukru, której się zrzeczono	730,0	730,0	625,0	520,0

3. Produkcja buraków cukrowych

3.1. Produkcja buraków cukrowych w Unii Europejskiej

W 25 krajach Unii Europejskiej w latach 2001-2005 uprawa buraków cukrowych do przerobu na cukier zajmowała 2230 tys. ha. Liczba plantatorów buraków cukrowych w 2001 r. wynosiła 376 tysięcy, a w 2005 r. zmniejszyła się do 276 tysięcy. Powierzchnia przeciętnej plantacji wzrosła w tym czasie z 6,19 ha do 7,81 ha.

Najwyższe plony buraków cukrowych w latach 2001-2005 osiągnęła Francja - ok.760dt/ha; następnie: Austria i Belgia - 640-650 dt/ha oraz Wielka Brytania, Holandia i Niemcy - ok. 600 dt/ha. Wśród nowych członków Unii Europejskiej najwyższe plony buraków cukrowych wystąpiły w Czechach - powyżej 480 dt/ha, na Węgrzech - ok. 450 dt/ha, a w Polsce - 411 dt/ha.

Reforma systemu regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej spowodowała obniżkę powierzchni uprawy buraków cukrowych. W 2006r. w UE-27 powierzchnia ta wyniosła 1831 tys. ha (dane firmy F.O. Licht) i była o 15,7% mniejsza niż w 2005 r. W 2007 r. według pierwszego szacunku firmy F.O. Licht powierzchnia uprawy buraków cukrowych w UE-27 wynosi 1629 tys. ha i jest o 11% mniejsza niż w 2006 r.

Wybrane informacje o bazie surowcowej przemysłu cukrowniczego Unii Europejskiej
Wyszczególnienie	2001/2002	2002/2003	2003/2004	2004/2005	2005/2006
Powierzchnia uprawy buraków cukrowych, tys. ha	2 327,0	2 366,0	2 189,0	2 159,0	2 153,0
w tym: Niemcy	448,0	459,0	444,0	441,0	428,0
Francja	386,0	409,0	361,0	348,0	343,0
Liczba plantatorów, tys.	375,8	346,5	320,3	301,8	275,8
w tym: Niemcy	52,0	50,4	48,2	46,7	46,7
Francja	37,3	37,2	34,0	34,0	32,0
Powierzchnia przeciętnej plantacji, ha	6,2	6,8	6,8	7,2	7,8
w tym: Niemcy	8,6	9,1	9,2	9,4	9,2
Francja	10,4	10,7	10,6	10,2	10,7

Plony buraków cukrowych w Polsce i wybranych krajach
Kraje	Plony w dt z 1 ha
		1996-2000	2001-2005
Austria	581	640
Belgia i Luksemburg	578	647
Dania	504	586
Francja	715	758
Holandia	550	590
Niemcy	532	602
Szwecja	434	507
Wielka Brytania	513	585
Włochy	457	431
Czechy	391	486
Polska	377	411
Słowacja	360	433
Węgry	371	448
Rosja	163	232
Ukraina	182	205

3.2. Produkcja buraków cukrowych w Polsce

• Spadek liczby plantatorów i powierzchni uprawy

W 2006 r. powierzchnia uprawy buraków cukrowych (stan w czerwcu) według danych GUS wyniosła 262 tys. ha i była o 8,4% mniejsza niż w 2005r. oraz o 17,3% mniejsza niż w 2001 r. 39% tego areału stanowiła baza surowcowa Krajowej Spółki Cukrowej, pozostałą cześć -zaplecze surowcowe czterech grup cukrowni posiadających inwestorów zagranicznych.

Liczba plantatorów buraków cukrowych w 2006 r. wynosiła 63,2 tysiąca (dane spółek cukrowych) i była mniejsza o 11% niż w 2005 r. oraz o 36% mniejsza niż w 2001 r. Powierzchnia przeciętnej plantacji - 4,15 ha - była o 30% większa niż w 2001 r. Liczba plantatorów przypadających na 1 czynną cukrownię wynosiła 2 tysiące i była o 43% większa niż w 2001 r. W 2007 r. łączna liczba plantatorów buraków cukrowych zmniejszyła się do 61,2 tysiąca.

Przewiduje się, że w 2007 r. powierzchnia uprawy buraków cukrowych wyniesie ok. 230 tys. ha.

Liczba plantatorów i powierzchnia plantacji buraków cukrowych w Polsce
Lata	Liczba plantatorów		Powierzchnia uprawy
		ogółem	w przeliczeniu	ogółem	w przeliczeniu
		tys.	na 1 czynną	tys. ha	na 1 plantatora
			cukrownię (tys.)		(ha)
1990	383,7	4,9	440,0	1,2
1991	288,6	3,7	361,0	1,3
1992	291,1	3,7	376,0	1,3
1993	295,6	3,8	399,0	1,4
1994	272,7	3,5	400,0	1,5
1995	258,9	3,4	384,0	1,5
1996	259,6	3,4	453,0	1,7
1997	209,9	2,8	419,0	2,0
1998	166,6	2,2	400,0	2,4
1999	137,1	1,8	372,0	2,7
2000	111,9	1,5	333,0	3,0
2001	99,4	1,4	317,0	3,2
2002	91,5	1,4	303,0	3,3
2003	85,9	1,5	286,0	3,3
2004	77,9	1,8	297,0	3,8
2005	70,7	1,8	286,0	4,1
2006	63,2	2,0	262,0	4,2

• Plony wyższe od średnich wieloletnich

W 2006 r. według danych GUS, plony buraków cukrowych wynosiły 438 dt/ha i były o 5,3% wyższe niż w 2005r. oraz o 6,6% wyższe od średnich z pięciolecia 2001-2005. Najwyższe plony, przekraczające 490 dt/ha, wystąpiły w województwach: śląskim (498 dt/ha), warmińsko- mazurskim (494 dt/ha) i podlaskim (493dt/ha), natomiast najniższe, poniżej 400 dt/ha - w województwach: lubuskim (304 dt/ha), zachodniopomorskim (392 dt/ha) i łódzkim (399 dt/ha).

Zbiory buraków cukrowych w Polsce w 2006 r. według danych GUS wyniosły 11,5 mln t i były o 3,7% niższe niż w 2005 r. oraz o 6,2% niższe od średnich z pięciolecia 2001-2005.

Zawartość cukru w surowcu ze zbiorów 2006 r. wyniosła 16,80% i była niższa od średniej z pięciu poprzednich kampanii - 17,41%.

W 2007 r. plony buraków cukrowych mogą być zbliżone do przeciętnego poziomu z trzech ostatnich lat. Zbiór z powierzchni 230 tys. ha wyniesie ok. 9,8 mln t.

Powierzchnia, plony i zbiory buraków cukrowych w Polsce
Lata	Powierzchnia uprawy w czerwcu, tys. ha	Plony, dt/ha	Zbiory, tys. t
1991-1995	384	328	12614
1996-2000	395	377	14920
2001-2005	298	411	12236
1995	384	346	13309
1996	453	394	17846
1997	419	379	15886
1998	400	379	15171
1999	372	338	12564
2000	333	394	13134
2001	317	358	11364
2002	303	443	13432
2003	286	410	11739
2004	297	428	12730
2005	286	416	11912
2006	262	438	11475

• Ceny skupu niższe niż przed rokiem

W wyniku reformy systemu regulacji rynku cukru zostały obniżone minimalne ceny skupu buraków kwotowych. W 2006 r, wyniosły one 32,86 EUR/t przy zawartości 16% cukru, podczas gdy w 2005 r. wynosiły 46,72 EUR/t buraków A (do produkcji cukru kwoty A) i 32,42 EUR/t buraków B (do produkcji cukru kwoty B). Zbiory buraków przekraczające wielkość wynikającą z kwoty produkcji cukru są obecnie powiązane z produkcja tzw. cukru wycofanego, który jest przenoszony na poczet produkcji następnego roku. Tak wiec zapłata za buraki nadwyżkowe z 2006r. nastąpi w roku 2007.

Średnia cena skupu buraków cukrowych z II półrocza 2006r.wyniosla według GUS 128,60zl/t. Najwyższe ceny uzyskano w województwie lubelskim- 37,90zl/t, świętokrzyskim - 137,70 zł/t i małopolskim - 132,50 zł/t, natomiast najniższe w województwie warmińsko-mazurskim - 118,10 zł/t, mazowieckim -118,50 zł/t i podlaskim - 122,20 zł/t.

Średnia cena skupu buraków cukrowych z 2006r. była o 26,5% niższa od ceny z 2005 r., która wynosiła 175,30 zł/t. Ceny skupu innych produktów roślinnych, a zwłaszcza żyta, pszenicy, rzepaku i ziemniaków uległy w tym czasie zdecydowanej poprawie.

Nowe zasady regulacji rynku cukru przewidują rekompensatę dla plantatorów buraków cukrowych z tytułu obniżki cen skupu. W 2006r. wyniosła ona 60% poniesionych strat. W Polsce rekompensaty te wypłacą Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W okresie od l grudnia 2006r. do 30 czerwca 2007r. plantatorzy otrzymują z ARiMR tzw. płatność cukrową w wysokości 33,94 zł na tonę buraków cukrowych ze zbiorów 2006 r.

Ceny skupu buraków cukrowych
Lata	Cena (zł/dt)
1995	8,08
1996	9,10
1997	9,49
1998	9,66
1999	9,98
2000	10,19
2001	11,12
2002	11,21
2003	12,42
2004	18,70
2005	17,53
2006	12,88

Relacje cen skupu wybranych produktów rolnych do cen buraków cukrowych
Lata	Rzepak	Ziemniaki	Pszenica	Żyto	Bydło Żywiec	Mleko
		cena buraków cukrowych = 1
1995	7	3	4,4	2,8	28,8	5,5
1996	9,4	1,7	6,3	3,9	28,9	5,6
1997	9,2	1,5	5,4	3,9	27	6,2
1998	9,3	1,8	4,8	3,3	25,9	6,3
1999	6,4	2,3	4,3	3	26,2	6,1
2000	7,9	2,3	5	3,5	28,4	7,7
2001	7,4	2,1	4,5	3,3	25,9	7,1
2002	7,4	2,1	3,9	2,9	24,3	6,4
2003	8,2	2	3,7	2,8	20,1	5,8
2004	4,6	1,3	2,5	1,9	18,1	4,7
2005	4,4	1,4	2,1	1,6	23,2	5,3
2006	7,3	2,3	3,4	2,9	31,8	7,2

4. Stan przemysłu cukrowniczego

4.1. Przemysł cukrowniczy w Unii Europejskiej

W sezonie 2006/07 do największych producentów cukru w Unii Europejskiej 27 krajów należały Francja i Niemcy, które wyprodukowały odpowiednio 3,90mln t i 3,56mln t cukru, w przeliczeniu na cukier surowy. Trzecie miejsce zajmowała Polska, z produkcją 1,87mln t cukru surowego. Do dużych producentów cukru należały także: Wielka Brytania - 1,26 mln t, Hiszpania-1,17 mln t, Holandia - 0,98mln t i Belgia- 0,93mln t. Spośród pozostałych członków Wspólnoty najwięcej cukru wyprodukowały Włochy - 0,72 mln t, a najmniej Bułgaria- zaledwie 3 tys. t. Najwyższą produkcją cukru surowego z l ha plantacji buraków cukrowych w sezonie 2006/07 wyrózniała się Wielka Brytania - 11,90 t oraz Holandia - 11,64 t. Natomiast najmniej cukru z l ha plantacji, 3 t, uzyskano w Bułgarii.

Produkcja cukru białego w przeliczeniu na l czynną cukrownię w UE w sezonie 2005/06 wynosiła 110,l tys. t, a w tym we Francji - 139,5 tys. t oraz w Niemczech- 155,4tys. t. W Polsce wskaźnik ten wynosił 51,7tys. t; w sezonie 2006/07zwiększył się do 55,6 tys. t.

W sezonie 2007/08 w Unii Europejskiej 27 krajów przewiduje się produkcję 15,8 mln t cukru surowego, o 8,8% mniejsza niż w sezonie 2006/07 oraz o 27,6% mniejsza niż w sezonie 2005/06. Przyczyną jest redukcja kwot produkcji cukru w dwóch ostatnich latach gospodarczych oraz zakaz eksportu cukru pozakwotowego, a także rezygnacja - całkowita lub częściowa - niektórych krajów z przyznanych kwot produkcji cukru. Całkowicie z produkcji cukru zrezygnowała Irlandia i Słowenia, połowy lub większej części kwot produkcji cukru zrzekły się Grecja, Włochy i Portugalia, ponadto mniejsze obniżki odnotowano w Finlandii, Słowacji, na Węgrzech, w Czechach, Szwecji i Hiszpanii. Pozostałe kraje, w tym Polska, nie skorzystały z możliwości odpłatnej rezygnacji z kwot produkcji cukru.

Przewidywana produkcja cukru w Polsce w sezonie 2007/08 w wysokości 1743 tys. t cukru surowego (1600 tys. t cukru białego) stawia nasz kraj na trzecim miejscu w poszerzonej UE, po Niemczech i Francji. Produkcję cukru surowego z hektara plantacji w Polsce szacuje się na 7,58 t/ha, a średnio w UE-27 - 9,72t/ha.

Produkcja cukru w Unii Europejskiej
Wyszczególnienie	Produkcja cukru, w przeliczeniu na cukier surowy w tys. t
		2005/2006	2006/2007
Austria	531	442
Belgia	1 006	930
Bułgaria	5	3
Czechy	607	505
Dania	516	408
Finlandia	195	141
Francja	4 456	3 905
Niemcy	4 404	3 558
Grecja	337	184
Węgry	536	379
Irlandia	217	0
Włochy	1 961	716
Łotwa	71	49
Litwa	137	102
Holandia	1 093	978
Polska	2 248	1 870
Portugalia	41	25
Rumunia	93	127
Słowacja	287	223
Słowenia	63	50
Hiszpania	1 177	1 168
Szwecja	441	341
Wielka Brytania	1 458	1 261
Razem UE-27	21 880	17 364

Udział wybranych krajów w produkcji cukru w Unii Europejskiej

4.2. Produkcja cukru w Polsce

• Produkcję cukru prowadzi pięć grup cukrowni

Do kampanii 2001/02 funkcjonowało w kraju 76 cukrowni, natomiast od 2002/03 trwa proces stopniowego wyłączania części z nich z podstawowej działalności, tj. przerobu buraków na cukier. Niektóre z tych cukrowni zajmują się jeszcze magazynowaniem cukru i organizacja kontraktacji surowca.

W kampanii 2006/07 produkcję cukru prowadziło 31 cukrowni. Działają one w pięciu grupach. W czterech z nich skupione są cukrownie, których większościowe pakiety akcji należą do następujących koncernów cukrowniczych:

• British Sugar Overseas - Polska.- 2 czynne cukrownie,

• Nordzucker - Polska- 2 cukrownie,

• Pfeifer & Langen - Polska.- 4 cukrownie,

• Siidzucker - Polska - 10 cukrowni.

Z pozostałych 13 czynnych cukrowni jedna działa jako odrębna spółka akcyjna, natomiast 12 zgrupowanych jest w Krajowej Spółce Cukrowej (KSC ,Polski Cukier' S.A.) i funkcjonuje jako oddziały KSC.

Cukrownie posiadające inwestorów zagranicznych skupione są głównie w zachodniej i południowej części kraju, cukrownie "Polskiego Cukru" - w części północnej, środkowej i wschodniej.

Lokalizacja cukrowni koncernów cukrowniczych w Polsce:

Zmniejsza się ilość małych cukrowni

Spośród 31 polskich cukrowni, czynnych w kampanii 2006/07, tylko 11 zalicza się do dużych w skali krajowej, ale produkcja cukru i zdolności przerobu buraków większości z nich są mniejsze od przeciętnych w Unii Europejskiej. W porównaniu z kampanią 2001/02 zmniejszyła się liczba małych cukrowni z 36 do 3, a ich udział spadł z 47% do 10%.

Przerób surowca w kampanii 2006/07 trwał średnio ok. 84 dni. W Krajowej Spółce Cukrowej czas trwania kampanii 2006/07 wyniósł ok. 74 dni i był dłuższy niż w kampanii 2005/06, kiedy wynosił 65 dni.

Należy zaznaczyć, że cukrownie wg wielkości szereguje się według nominalnej zdolności przerobu buraków na dobę. I tak cukrownie małe charakteryzują się nominalną zdolnością przerobową 1,1- 1,7 tys. t na dobę, średnie cukrownie- 2,0- 3,0 tys. t, zaś duże cukrownie- 3,4 tys. t i więcej.

Struktura czynnych cukrowni wg wielkości

• Spadek produkcji cukru

W kampanii 2006/07 przerobiono ok. 11,5 mln t buraków cukrowych, Zawartość cukru w przerabianym surowcu (tzw. polaryzacja) osiągnęła 16,80%, podczas gdy w kampanii 2005/06 wynosiła 19,06%, a średnio w pięciu ostatnich kampaniach - 17,41%.

Wydajność cukru z buraków wyniosła w ostatniej kampanii 15,02%. Wyprodukowano 1723 tys. t cukru (dane Stowarzyszenia Techników Cukrowników), o 345 tys. t mniej niż w kampanii poprzedniej, 2005/06 i o 192 tys. t mniej niż przeciętnie w pięciu ostatnich kampaniach.

Produkcja cukru przewyższyła o 125,5 tys. t limit 1597,5 tys. t cukru, który może być wprowadzony na rynek w roku 2006/07 jako cukier kwotowy.

Największy udział w łącznej produkcji cukru miała Krajowa Spółka Cukrowa- 37,1%, podczas gdy udziały pozostałych czterech grup cukrowni wynosiły od 8,2% do 26,0%.

W kampanii 2007/08 przy zbiorze buraków cukrowych ok. 9,8 mln. t i wydajności cukru z buraków zbliżonej do średniej z trzech ostatnich kampanii, tj. 16,10%, można oczekiwać wyprodukowania ok. 1600 tys. t cukru. Jest to ilość o ok. 67 tys. t wyższa od kwoty cukru, ustalonej dla Polski przez Komisje Europejska w wysokości 1533,2 tys. t (po redukcji, czyli tzw. wycofaniu). Nadwyżka produkcji cukru może być wykorzystana do wytwarzania bioetanolu lub chemikaliów albo przechowana i zaliczona na poczet produkcji następnego roku.

• Spadek cen zbytu cukru

W sezonie 2005/06 doszło do wzrostu cen zbytu cukru workowanego (w opakowaniach 50 kg) z 2,55 zł/kg w październiku 2005 r. do 2,78 zł/kg we wrześniu 2006 r. W pierwszej połowie sezonu 2006/07 nastąpił spadek tych cen - z 2,71 zł/kg w październiku 2006 r. do 2,53 zł/kg w styczniu 2007 r. W lutym i marcu 2007 r. omawiane ceny ustabilizowały się na poziomie 2,57 zł/kg, Ceny zbytu cukru paczkowanego (w opakowaniach 1 kg) od października 2006r. do stycznia 2007 r. spadły z 2,79 zł/kg do 2,58zl/kg, po czym w lutym i marcu 2007 r. ustabilizowały się na poziomie 2,60-2,61 zł/kg.

• Poprawa sytuacji finansowej przemysłu cukrowniczego

Sytuacja ekonomiczno-finansowa przemysłu cukrowniczego jest niestabilna. W 2004r. wysoki poziom cen zbytu cukru przyczynił się do radykalnej poprawy wyników finansowych, natomiast w 2005 r. nastąpiło pogorszenie.

W 2006 r. branża cukrownicza ponownie osiągnęła bardzo korzystne wyniki finansowe. Zysk netto wyniósł 8,02% przychodów, podczas gdy w 2005 r. wystąpiła strata netto w wysokości 0,33% przychodów. Udział przedsiębiorstw osiągających zysk netto w ogólnej liczbie przedsiębiorstw wzrósł do 94,1% z 60%. Zwiększyła się akumulacja środków

własnych, nadwyżka operacyjna i płynność finansowa przemysłu cukrowniczego. Jedynie aktywność inwestycyjna uległa niewielkiemu pogorszeniu.

Do poprawy sytuacji finansowej przemysłu cukrowniczego przyczynił się wzrost cen zbytu cukru na rynku krajowym w trzech pierwszych kwartałach 2006r., rekordowa wydajność cukru z buraków w kampanii 2005/06, a także obniżka cen skupu buraków cukrowych w kampanii 2006/07.

5. Zużycie cukru

1. Spożycie cukru

Utrzymuje się spadkowa tendencja spożycia cukru w gospodarstwach domowych, z wyjątkiem rodzin pracujących na własny rachunek, w których od trzech lat osiąga ono stały poziom ok. 13,9 kg na 1 osobę. W rodzinach emerytów i rencistów zanotowano nieznaczne, o ok. 0,5%, ograniczenie konsumpcji, z 23,88 kg w 2005 r. do 23,76 kg w 2006r., tj. W gospodarstwach pracowniczych spożycie cukru zmalało z 15,24 kg do 15,06 kg, a w nieco większym stopniu w rodzinach robotniczych (o 1,5%) niż nierobotniczych (o 0,9%). Rodziny rolników zmniejszyły konsumpcje o 1,8%. Przeciętne spożycie cukru w gospodarstwach domowych w 2006 r. wyniosło 18,12 kg/osobę i było o 1,3% niższe niż w roku poprzednim.

Wzrosła natomiast konsumpcja artykułów spożywczych zawierających cukier: wyrobów ciastkarskich z 7,08 kg/osobę w 2005 r. do 7,44 kg w 2006 r., czekolady odpowiednio z 0,96 kg do l,08 kg, lodów z 2,04l do 2,28l oraz soków owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych z 12l do 13,08l.

Szacuje się ze w 2006 r. spożycie cukru w postaci nieprzetworzonej i przetworzonej utrzymało się na dotychczasowym poziomie ok. 41 kg w przeliczeniu na 1 mieszkańca Polski.

W krajach członkowskich Unii Europejskiej spożycie cukru kształtuje się najczęściej w granicach od ok. 30 kg do ok. 48 kg na 1 osobę. Najwięcej cukru konsumują mieszkańcy Malty (ponad 68 kg) oraz Estonii, Belgii i Luksemburga (ok. 50 kg). Małe spożycie, poniżej 30 kg, notowane jest w Hiszpanii, Słowacji oraz na Litwie.

Spożycie cukru w gospodarstwach domowych w kg/1osobę (bez cukru zawartego w artykułach spożywczych)
Kategoria gospodarstw domowych	2001	2002	2003	2004	2005	2006
Pracownicze	16,32	16,08	15,36	14,88	15,24	15,06
w tym: robotnicze	-	-	-	-	16,44	16,20
nierobotnicze	-	-	-	-	13,56	13,44
Rolników	29,64	27,96	27,36	27,48	26,16	25,68
Pracujących na własny rachunek poza gosp. rolnym	15,84	15,60	15,36	13,92	13,92	13,92
Emerytów i rencistów	27,24	25,92	26,04	25,32	23,88	23,76
Przeciętne gosp. domowe	21,12	20,40	19,92	19,44	18,36	18,12

2. Zużycie cukru w przemyśle

Według wstępnych danych GUS w 2006 r. wzrosła produkcja większości artykułów spożywczych zawierających cukier. Wyjątek stanowiły jedynie: marmolada, dżemy i powidła oraz cukierki. W przemyśle cukierniczym produkcja czekolady oraz wyrobów czekoladowych zwiększyła się odpowiednio o 2,5% i 7,4%. Mniejszy był wzrost produkcji pieczywa cukierniczego i wyrobów ciastkarskich. W przemyśle mleczarskim cukier zużywany jest przede wszystkim do produkcji jogurtów i lodów, która w 2006 r. wzrosła odpowiednio o 17% i 14%. Rozwija się również sektor produkujący słodzone napoje bezalkoholowe, których wyprodukowano o 4,5% więcej niż w 2005 r. Niewielki wpływ na poziom zużycia cukru we wtórnym przetwórstwie żywności miało zwiększenie produkcji piwa, miodów pitnych czy miodu sztucznego.

Zużycie cukru we wtórnym przetwórstwie żywności w 2006 r. oszacowano na poziomie 850 tys. t, tj. o ok. 1% większym niż przed rokiem.

W 2007 r. przewiduje się, ze zużycie cukru w przemyśle spożywczym utrzyma się na poziomie ok. 850 tys. t. Wskazują na to wstępne dane dotyczące produkcji w dużych i średnich przedsiębiorstwach w pierwszych miesiącach br. oraz duży eksport artykułów spożywczych zawierających cukier w pierwszym kwartale 2007 r.

5.3. Krajowe zużycie cukru

Ogólne krajowe zużycie cukru, tj. spożycie w gospodarstwach domowych i zakładach żywienia zbiorowego oraz zużycie w przemyśle i rzemiośle spożywczym, łącznie z pozostałymi działami gospodarki narodowej, głównie w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym, a także na dokarmianie pszczół, w 2006 r. wyniosło ok. 1630 tys. t, tj. nieznacznie wzrosło w stosunku do roku poprzedniego, głównie w wyniku zwiększenia zużycia w przemyśle spożywczym. W pozostałych branżach przemysłu zmiany zużycia cukru nie miały istotnego znaczenia.

Zużycie cukru w kraju w tys. t
Lata	gospodarstwa domowe	przetwórstwo spożywcze	pozostałe dziedziny	ogółem w kraju	spożycie na 1 mieszkańca w kg
1996	850,0	720,0	50,0	1 620,0	39,7
1997	830,0	730,0	50,0	1 610,0	43,7
1998	820,0	720,0	50,0	1 590,0	41,7
1999	800,0	735,0	45,0	1 580,0	42,5
2000	780,0	770,0	45,0	1 595,0	41,6
2001	765,0	780,0	45,0	1 590,0	41,2
2002	755,0	790,0	45,0	1 590,0	43,6
2003	740,0	815,0	45,0	1 600,0	40,5
2004	740,0	830,0	45,0	1 615,0	41,0
2005	735,0	845,0	45,0	1 625,0	41,0
2006	735,0	850,0	45,0	1 630,0	41,0
2007	735,0	850,0	45,0	1 630,0	41,0

6. Handel wewnętrzny

W bieżącym sezonie cukrowniczym (od października 2006 r.) utrzymywał się wyraźny spadek cen cukru. Przeciętna cena detaliczna obniżyła się z 3,34 zł/kg w październiku 2006r. do 3,08 zł/kg w marcu br. W okresie wiosenno-letnim należy oczekiwać stopniowego wzrostu cen, w zależności od urodzaju oraz podaży owoców i warzyw.

Ceny detaliczne a także ceny zbytu cukru będą wzrastać aż do końca sezonu cukrowniczego, tj. rozpoczęcia kolejnej kampanii przerobu buraków na cukier.

Następuje stopniowe zmniejszanie regionalnych rozpiętości cen detalicznych. W marcu 2006 r. najniższe ceny 2,29 zł/kg płacono w województwie śląskim, a najwyższe 3,85 zł/kg w pomorskim, przy średniej krajowej cenie 2,97 zł/kg. W marcu 2007 r. nastąpiło wyraźne zbliżenie najniższych i najwyższych cen cukru. Najniższe ceny notowano w woj. śląskim (2,49 zł/kg), a najwyższe w woj. mazowieckim (3,80 zł/kg), natomiast przeciętna cena w kraju tylko nieznacznie wzrosła do 3,08 zł/kg.

Niski przeciętny poziom cen detalicznych cukru notowano w woj. śląskim i lubuskim (2,59 zł/kg). Natomiast najwyższe średnie ceny cukru płacono woj. mazowieckim i wielkopolskim (3,11 zł/kg) oraz zachodniopomorskim (3,16 zł/kg).

7. Handel zagraniczny

7. 1. Eksport i import cukru

W 2006r. eksport cukru z Polski zwiększył się o 6,6% do rekordowego poziomu 700,7 tys. t. Wpływy walutowe z eksportu wzrosły 22% do 224,5 mln EUR. Zadecydowała o tym duża produkcja w sezonie 2005/06, która o 486 tys. t przewyższyła kwotę produkcyjną. Eksportowi sprzyjała dobra koniunktura cenowa na rynku światowym oraz unijne refundacje wywozowe.

Większość cukru eksportowano na rynki wschodnie. Dużymi odbiorcami pozostają kraje WNP, w tym Rosja, Uzbekistan i Tadżykistan. Nowym zjawiskiem w handlu cukrem jest rosnąca sprzedaż do krajów Azji: Indonezji, Pakistanu, Afganistanu i Sri Lanki. Przed integracja z UE eksport do państw azjatyckich był bardzo mały. Ceny uzyskiwane w eksporcie do krajów WNP i Azji wzrastały z 235 EUR/t w styczniu do 340-370 EUR/t w końcu 2006 r.

Sprzedaż cukru na rynek unijny stanowiła ok. 11% wolumenu eksportu. Głównymi odbiorcami cukru w UE były Niemcy i Litwa. Ceny sprzedaży do krajów członkowskich wahały się w granicach 640-680 EUR/t i były nieznacznie wyższe od ceny referencyjnej w UE (631,8 EUR/t). Do Bułgarii i Rumunii, które w 2007 r. przystąpiły do UE, eksportowano niewielkie ilości, łącznie 7,5 tys. t, po średniej cenie 320 EUR/t.

W 2007r. eksport cukru zmniejszy się do ok. 80 tys. t, a jego wartość do 45 mln EUR Głównym powodem spadku eksportu będzie mniejsza produkcja w sezonie 2006/07. Potwierdzeniem tego jest malejący eksport w IV kwartale 2006 r. oraz mały wywóz w pierwszych miesiącach 2007 r. W styczniu i lutym br., eksport wyniósł łącznie zaledwie 13,6 tys. t, w tym do krajów UE l1 tys. t Ceny eksportowe utrzymują się na wysokim poziomie, średnio 575 EUR/t, a na rynku unijnym 650 EUR/t Sytuacja nie zmieni się również po kampanii 2007/08, gdyż Komisja Europejska zmniejszyła kwoty produkcyjne o 13,5%.

Import cukru do Polski, mimo wzrostu o 40%, miał mały udział w zaopatrzeniu rynku krajowego. Wartość przywozu wzrosła o 68%, a duży wpływ na to miały wysokie ceny światowe. W imporcie przeważały dostawy cukru z nowych krajów członkowskich, w tym głównie z Czech. Za cukier ten płacono średnio 630 EUR/t, tj. ceny zbliżone do ceny referencyjnej.

W ramach unijnych kontyngentów preferencyjnych cukier importowano z Serbii i Chorwacji. łącznie importowano ok. 15 tys. t po średniej cenie 600 EUR/t. Polska nie importowała cukru z Bułgarii i Rumunii oraz w ramach bezcelowego kontyngentu przyznawanego przez UE krajom rejonu Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Cukier surowy nie jest importowany, gdyż krajowy przemysł cukrowniczy nie posiada instalacji do jego rafinacji.

W 2007 r. import utrzyma się na zbliżonym poziomie jak przed rokiem. Import wyniesie ok. 70 tys. t, a jego wartość ok. 45 mln EUR.

Obroty cukrem polskiego handlu zagranicznego w tys. ton w przeliczeniu na cukier biały
Lata	Eksport	Import	Saldo (eksport minus import)
2000	428	55	373
2001	295	64	231
2002	208	86	122
2003	425	75	350
2004	428	44	384
2005	657	48	609
2006	700	68	632

7. 2. Handel zagraniczny melasą

Eksport melasy w 2006r. zmniejszył się w porównaniu do roku poprzedniego o ok. 40%, do 196,6 tys. t o wartości 19 mln EUR. Głównym powodem spadku wywozu był mniejszy przerób buraków w kampaniach 2005/06 i 2006/07. Ceny eksportowe utrzymały się na wysokim poziomie ok. 100 EUR/t i były takie same jak w 2005 r. Nie zmieniają się kierunki geograficzne eksportu. Melasę eksportowano przede wszystkim do krajów UE-15, w tym do Wielkiej Brytanii 62 tys. t, Danii 30 tys, t i Belgii 22 tys. t. Dużym rynkiem zbytu pozostają Stany Zjednoczone.

Nowym zjawiskiem w handlu zagranicznym melasą jest rosnący import, który w 2006 r. podwoił się i wyniósł 27,6 tys. t. Powodem tego wzrostu mógł być opłacalny reeksport. Przedmiotem importu była głównie ukraińska melasa (ok. 20 tys. t), za która płacono niskie ceny 70 EUR/t.

W 2007 r. nastąpi dalsze zmniejszenie eksportu. Zdecyduje o tym mniejszy przerób buraków i produkcji cukru. Szacuje się, ze eksport wyniesie ok. 170 tys. t o wartości 17 mln EUR. Potwierdzają to wyniki w eksporcie w styczniu i lutym, kiedy za granice sprzedano łącznie 25,4 tys. t, wobec 44,3 tys. t w analogicznym okresie 2005 r. Ceny eksportowe w pierwszych miesiącach br. były wysokie 90-100 EUR/t. Import melasy utrzyma się, jeżeli ceny światowe będą wysokie i opłacalny będzie reeksport.

7.3. Handel zagraniczny produktami spożywczymi zawierającymi cukier

W 2006 r. wartość eksportu produktów spożywczych o dużej zawartości cukru wzrosła o 26% do 729,2 mln EUR. Powodem tego było zwiększenie wolumenu sprzedaży wszystkich grup towarowych oraz wyższe ceny transakcyjne. Import zwiększył się o 23% do 430 mln EUR. Nastąpiła dalsza poprawa dodatniego salda wymiany do ok. 300 mln EUR. Zwiększył się eksport cukru zawartego w produktach żywnościowych o ok. 20% do 170 tys. t. Przywóz cukru zawartego w artykułach spożywczych oszacowano na ok. 120tys, t, tj. o ok. 15% więcej niż przed rokiem.

Zwiększyła się sprzedaż wszystkich grup asortymentowych słodyczy. Eksport artykułów zawierających kakao zwiększył się o 17%,słodyczy nie zawierających kakao o 14%,wyrobów ciastkarskich i pieczywa cukierniczego o 12%. Łączna wartość wywozu tych produktów zwiększyła się o 23% do 559 mln EUR. W 2006r. odnotowano znaczący wzrost importu wyrobów zawierających kakao. Duży był import słodzonego proszku kakaowego z Chorwacji, który stosowany jest do produkcji czekolady i produktów czekoladowanych. Wzrost importu cukierków i pieczywa cukierniczego był mniejszy.

Polska jest importerem netto słodzonych przetworów z owoców, tj. dżemów, marmolad oraz kompotów i owoców pasteryzowanych. W 2006 r. ujemno saldo wymiany w tej grupie towarowej wyniosło 24 mln EUR, a decydował o tym duży import zakonserwowanych owoców południowych. W handlu dżemami występuje dodatnie saldo 22 tys. t i 27 mln EUR.

Mleczarstwo zwiększyło eksport lodów o 50%, a także jogurtów o 14%. Eksport piwa ma małe znaczenie, ale w 2006r. utrzymała się powolna tendencja wzrostu wywozu.

Eksport artykułów spożywczych zawierających cukier
Wyszczególnienie	2004		2005		2006
		tys. t	mln EUR	tys. t	mln EUR	tys. t	mln EUR
Wyrobu cukiernicze zawierające kakao	98,1	241,9	93,8	265,0	110,1	326,3
Wyroby cukiernicze nie zawierające kakao	37,9	87,9	36,7	90,0	41,8	120,0
Pieczywo cukiernicze	52,4	86,1	55,2	98,9	61,8	112,5
Lody	8,2	10,7	15,0	22,1	22,5	34,3
Piwo (tys. hl)	302,4	22,5	287,7	32,2	380,7	39,1
Dżemy	26,7	32,7	20,2	22,9	28,7	35,7
Kompoty i owoce pasteryzowane	22,6	26,1	39,5	48,6	45,7	61,3
Razem	x	507,9	x	579,7	x	729,2

Import artykułów spożywczych zawierających cukier
Wyszczególnienie	2004		2005		2006
		tys. t	mln EUR	tys. t	mln EUR	tys. t	mln EUR
Wyrobu cukiernicze zawierające kakao	32,2	90,5	60,6	134,2	100,0	182,2
Wyroby cukiernicze nie zawierające kakao	21,6	49,3	24,1	55,8	24,5	62,8
Pieczywo cukiernicze	20,0	30,2	22,5	43,7	23,3	46,8
Lody	2,0	2,8	3,7	5,4	6,4	8,5
Piwo (tys. hl)	91,8	10,5	85,6	10,4	130,0	9,1
Dżemy	2,6	3,7	5,9	8,2	6,6	8,8
Kompoty i owoce pasteryzowane	69,3	56,3	89,2	91,6	112,7	112,3
Razem	x	243,3	x	349,3	x	430,5

7. 4. Handel zagraniczny cukrem i melasą w Unii Europejskiej

W 2006 r. Unia Europejska, mimo wzrostu importu, pozostała eksporterem netto cukru. Eksport utrzymał się na wysokim poziomie 10,5 mln t w przeliczeniu na cukier surowy. Z powodu zmniejszenia kwot produkcyjnych w sezonach 2005/06 i 2006/07 znacząco wzrosły nadwyżki produkcyjne, które musza być sprzedane poza obszar UE. Czynnikiem sprzyjającym eksportowi były wysokie ceny światowe. Nowym zjawiskiem w handlu unijnym było podwojenie eksportu Hiszpanii i Włoch, które są importerami netto. Wskazuje to, ze przy dobrej koniunkturze cenowej na świecie kraje te reeksportowały duże ilości cukru. Na uwagę zasługuje także zmniejszenie o 20%eksportu z Niemiec, które należą do największych producentów. Wśród nowych krajów członkowskich wzrósł eksport w Słowacji (34%) oraz na Łotwie, w Polsce i na Węgrzech.

Import cukru zwiększył się o 7% do 7,2 mln t. Wzrost importu wystąpił przede wszystkim w krajach UE-lO o 43%, w tym do Słowacji ponad trzykrotnie, a do Węgier o 50%. W państwach UE-15 import wzrósł o 5,3%. Znaczący wzrost przywozu odnotowano w Danii, Francji, Grecji i Finlandii.

Bułgaria i Rumunia, które w 2007 r. przystąpiły do UE, są importerami netto cukru. W 2006 r. Bułgaria eksportowała ok. 12 tys. t, a importowała 321 tys. t. W Rumunii eksport zwiększył się do 35 tys. t, a przywóz do 560 tys. t.

W 2006 r. odnotowano w UE zmniejszenie obrotów handlu zagranicznego melasa. Eksport zmniejszył się o 27%do 844 tys. t. Powodem tego było zmniejszenie kwot produkcji cukru i w rezultacie mniejszy uzysk melasy. Import zmniejszył się o niespełna 2% do 2,3 mln t. UE-15 od wielu lat jest importerem netto. Ujemne saldo wymiany w UE-15 wyniosło 1,7 mln t. Nowe kraje członkowskie są eksporterami netto na poziomie 238 tys. t. Największymi eksporterami melasy w UE w 2006 r. były Polska i Niemcy. Największe ilości importowały: Wielka Brytania, Francja, Holandia oraz Belgia.

W 2007 r. należy spodziewać się dalszego spadku eksportu, gdyż zmniejszona została kwota produkcji cukru na sezon 2007/08. Popyt rynkowy podobnie jak w latach poprzednich pokryty zostanie importem.

W pierwszych miesiącach 2007r. ceny melasy na rynku światowym były wysokie. Notowania cenowe melasy buraczanej na giełdzie w Amsterdamie utrzymały się na poziomie 115-119 EUR/t, wobec 113-116 EUR/t w analogicznym okresie 2006 r. Ceny melasy trzcinowej (ok. 11O EUR/t) były niższe niż przed rokiem, ale wyższe niż w latach 2004-2005.

8. Interwencja na rynku cukru

8.1. Interwencyjny zakup i sprzedaż cukru

W 2007r. na przetargach Agencja Rynku Rolnego sprzedała 5,9 tys. t cukru zakupionego na zapasy interwencyjne w sezonach 2004/05i 2005/06. W połowie maja br. ARR posiadała ok. 2,4 tys. t cukru w magazynach interwencyjnych.

ARR począwszy od sezonu 2006/07 do 2009/10 może zakupić łącznie 57519 t cukru w ramach zakupów interwencyjnych. Jednak przed rozpoczęciem każdego sezonu Komisja Europejska może zmienić ilości cukru podlegające zakupowi interwencyjnemu. W sezonie 2006/07 Agencja zobowiązana jest kupować cukier (kategorii 1 i 2) po cenie 505,52 EUR/t. Dla cukru kategorii 3 i 4 obniża się cenę odpowiednio o 7,3 EUR/t i 13,10 EUR/t. Cena cukru surowego w sezonie 2006/07 ustalona została na poziomie 397,44 EUR/t, a minimalna partia oferowana do zakupu została podwyższona do 2000t.

8.2. Handel zagraniczny na rynku cukru

W administrowaniu wywozem cukru zasadnicza zmiana w porównaniu do dotychczasowej działalności ARR dotyczy zniesienia wydawania pozwoleń na wywóz cukru wyprodukowanego ponad przyznane kwoty oraz zmodyfikowania zasad przyznawania refundacji wywozowych. Natomiast w administrowaniu przywozem zmiany dotyczą obsługi nowych rodzajów kontyngentów przywozu preferencyjnego, tj.:

• kontyngentu taryfowego z Krajów i Terytoriów Zamorskich na import cukru i wyrobów cukierniczych oraz proszku kakaowego zawierającego dodatek cukru;

• kontyngentów taryfowych na import cukru z niektórych krajów AKP oraz Indii;

• kontyngentów taryfowych na import cukru, syropów cukrowych, izoglukozy, syropów izoglukozowych i syropów inulinowych z krajów bałkańskich;

• przywozu cukru z krajów najsłabiej rozwiniętych

W 2007r. w ramach realizacji tego mechanizmu Agencja Rynku Rolnego prowadziła następujące działania operacyjne:

W okresie 01.01-30.042007r. wydala pozwolenia na wywóz 44,2 tys. t cukru. W tym czasie wypłacono ogółem ok. 71,2 mln zł refundacji do wywozu 59,6 tys. t cukru. Jednocześnie od początku br. do końca kwietnia Agencja udzieliła pozwoleń na przywóz 41,2 tys. t cukru, w tym:

• przywóz 39,9tys. t cukru bez preferencji;

• przywóz 1,3 tys. t cukru w ramach kontyngentów.

8.3. Restrukturyzacja przemysłu cukrowniczego

Proces restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego finansowany jest z tymczasowego funduszu restrukturyzacji, tworzonego ze składek restrukturyzacyjnych wpłacanych przez producentów cukru i izoglukozy, ARR uwzględniając wysokość kwot produkcji cukru i izoglukozy oraz wysokość ustalonych stawek (126,4EUR/t w sezonie 2006/07)wyliczy i pobierze składkę dwukrotnie w ciągu roku.

Pierwsza rata w wysokości ok. 532 mln zł została pobrana przez ARR do końca lutego 2007r., a pozostała .cześć zostanie wpłacona do końca października 2007 r.

Podmiot rezygnujący z produkcji cukru pragnący skorzystać z pomocy restrukturyzacyjnej, zobowiązany będzie przedstawić w ARR tzw. program restrukturyzacji uwzględniający m.in. demontaż maszyn służących do produkcji cukru i programy osłonowe

dla pracowników. Pomoc restrukturyzacyjna przewidziana na sezon 2006/07 i 2007/08 ustalona została na poziomie730EUR/t wygaszonej produkcji cukru. Część kwoty pomocy restrukturyzacyjnej przypadnie plantatorom, którzy stracą możliwość dostarczania buraków cukrowych.

8.4. Monitorowanie produkcji oraz opłaty na rynku cukru

Celem monitorowania przez ARR produkcji cukru i izoglukozy w Polsce oraz pobierania opłat na rynku cukru jest nadzór nad realizacja mechanizmów, przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynków w sektorze cukru oraz pokrycie wydatków związanych z ta organizacja. Natomiast Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi realizuje zadania związane z kwotowaniem produkcji cukru i izoglukozy, wydając m.in. decyzje o przyznaniu kwoty produkcyjnej cukru

i izoglukozy.

Głównymi uczestnikami mechanizmu są producenci cukru i izoglukozy. Mechanizm ten pośrednio dotyczy plantatorów buraków cukrowych (w związku z kontrola przestrzegania

przez producentów cukru obowiązku zapłaty ceny minimalnej) oraz zatwierdzonych przetwórców, zobowiązanych do uiszczania opłat za nieprawidłowo zadeklarowane ilości i opłat za opóźnienie w dokumentowaniu przetworzenia.

Prawidłowa realizacja powyższego celu w ramach kompetencji ARR polega na:

• wydawaniu zatwierdzeń producentom cukru i izoglukozy, którzy m.in. udokumentowali zdolność produkcji cukru na skale przemysłowa,

• określaniu wielkości produkcji, stanu zapasów oraz sprzedaży cukru i izogIukozy,

• kontroli producentów cukru i izoglukozy,

• informowaniu producentów cukru i izoglukozy o wycofaniu z rynku części produkcji kwotowej oraz nadzór nad wycofanymi ilościami cukru i izoglukozy,

• zbieraniu i przekazywaniu do KE informacji z rynku cukru,

• pobieraniu opłat produkcyjnych od producentów cukru i izoglukozy.

• pobieraniu opłaty tytułu przydziału kwoty dodatkowej od producentów cukru,

• pobieraniu opłat za nadwyżki od producentów cukru i izoglukozy. - pobieraniu opłat za nieprawidłowo zadeklarowane ilości od producentów cukru i izoglukozy oraz przetwórców;

• pobieraniu opłat za nie wywiązywanie się ze zobowiązań (wynikających z zatwierdzenia) od producentów cukru i izoglukozy,

• pobieraniu opłat za opóźnienie w dokumentowaniu przetworzenia zgodnie z regulacjami prawnymi WE.

8.5. Kontrola cukru pozakwotowego

Celem kontroli przez Agencje Rynku Rolnego jest sprawdzenie, czy ilości cukru i izoglukozy wyprodukowane ponad kwotę zostały w terminie wykorzystane zgodnie z przepisami prawa wspólnotowego oraz określenie nadwyżek cukru i izoglukozy. Celem jest także sprawdzenie, czy ilości cukru przemysłowego przywiezionego spoza obszaru celnego UE zostały w terminie wykorzystane zgodnie z przepisami prawa wspólnotowego.

Realizacja powyższego celu w ramach kompetencji ARR polega na:

• wydawaniu zatwierdzeń przetwórcom wytwarzającym określone produkty przemysłowe,

• kontroli przetwarzania surowców przemysłowych,

• nadzorowaniu przenoszenia produkcji pozakwotowej na następny rok gospodarczy,

• nadzorowaniu wykorzystania produkcji pozakwotowej w ramach szczególnego systemu dostaw dla regionów peryferyjnych Unii Europejskiej,

• rozliczeniu wywozu produktów pozakwotowych,

• określaniu nadwyżek,

• zbieraniu i przekazywaniu Komisji Europejskiej informacji z rynku cukru,

• rozliczeniu przywiezionego cukru przemysłowego i kontroli jego przetwarzania.

8.6. Pomoc dla prywatnego przechowywania cukru

Jest to nowy mechanizm, który polega na udzieleniu wsparcia producentom cukru na jego przechowywanie. Pomoc ta może być udzielona w sytuacji, gdy cena wspólnotowa cukru

będzie niższa w reprezentatywnym okresie od ceny referencyjnej i będzie istniało prawdopodobieństwo, że utrzyma się na tym poziomie. Dotychczas KE nie wydała aktu wykonawczego w odniesieniu do tego mechanizmu.

Ponadto do lutego 2007r. Agencja Rynku Rolnego realizowała mechanizm "Dopłaty do cukru wykorzystywanego w przemyśle chemicznym".

W okresie od lipca 2004r. do końca lutego br. w tym mechanizmie uczestniczyło łącznie 17 beneficjentów. ARR wydała w sumie 39 promes uzyskania dopłat na 3.9 tys. t cukru. W wyniku realizacji tego mechanizmu Agencja dokonała wypłaty ok. 4,5 mln zł refundacji w związku z przejęciem do wykorzystania w przemyśle chemicznym ok. 3,6 tys. t cukru.

8.7. Realizacja Krajowego Programu Wsparcia Pszczelarstwa w sezonie 2006/07

Wsparcie finansowe udzielane w ramach tego mechanizmu związane jest z refundacja wydatków poniesionych na zgłoszone projekty rozwojowe sektora pszczelarskiego. Beneficjentami wymienionych projektów mogą być organizacje, stowarzyszenia i spółdzielnie pszczelarskie, grupy producenckie pszczelarzy, ośrodki naukowo- badawcze tego sektora, przedsiębiorcy oraz firmy szkoleniowe.

Zgodnie z decyzja KE C(2004)3165 z dnia 20 sierpnia 2004 r. na realizacje tego mechanizmu w sezonie 2006/07 Polsce zostały przyznane z budżetu UE środki finansowe w wysokości 19,3 mln zł.

W sezonie 2006/07 do Agencji wpłynęło 331 projektów na realizacje działań określonych w Krajowym Programie Wsparcia Pszczelarstwa (KPWP) na kwotę 35,6 min zł

(co przekraczało o ponad 16 mln zł kwotę przewidziana w programie),w tym:

• 86 projektów na pomoc techniczna dla organizacji i pszczelarzy,

• 77 projektów związanych z kontrola warrozy,

• 55 projektów związanych z racjonalizacja przemieszczania rodzin pszczelich na pożytki,

• 28 projektów dotyczących wsparcia laboratoriów badawczych,

• 80 projektów na wspieranie odbudowy pogłowia rodzin pszczelich,

• 5 projektów dotyczących współpracy z wyspecjalizowanymi jednostkami w ramach programów badawczych w sektorze pszczelarskim.

Po rozpatrzeniu wniosków przez komisje złożoną z przedstawicieli MRiRW i ARR do wykonania zakwalifikowano 285 projektów.

Po zakończeniu realizacji projektów podmioty składają do ARR wnioski o refundacje poniesionych kosztów. Do 23 maja 2007 r. do Agencji wpłynęło 46 wniosków o zwrot poniesionych kosztów, z czego rozpatrzono i zakwalifikowano do wypłaty refundacji 31 wniosków na kwotę ponad 617 tys. zł.

---