Filozofia (gr. philosophia)(phileo-kochać, sophia - mądrość).- określenie pochodzi od Pitagorasa żyjącego w VI Wieku p.n.e. Pierwotnie miało sens dosłowny i oznaczało poszukiwanie, umiłowanie mądrości.

Pojęcie to abstrakcyjny, myślowy odpowiednik przedmiotu. Po zdefiniowaniu pojęcie staje się terminem.

Peter Unger wprowadził termin pojęcia granicznego.
Pojęcie graniczne - jest to pojęcie określające rzecz, której nie ma. Pojęcia są użyteczne w naszej praktyce językowej dla ułatwienia komunikowania się.
Według Ungera pojęciem granicznym jest też pewność.

Podział: Immanuel Kant podzielił pojęcia na:
- aprioryczne (wytwory intelektu)
- aposterioryczne (powstałe poprzez abstrahowanie z doświadczen.)
Condillac zauważył że pojęcia filozoficzne mają metaforyczny charakter. W swej pracy pisał, że zaobserwować jak rodzi się wyobrażenie najłatwiej w językach, w których pierwsze znaczenie wyrazu było wiadome, a podobność wszystkie inne nadawała.

FILOZOFIA - Od arystotelesowskiej koncepcji filozofii pierwszej datuje się rozumienie filozofii jako badań nad sprawami najogólniejszymi.
Koncepcja filozofii zależy od przyjmowanego stanowiska filozoficzneg.
Można wyróżnić cztery koncepcje filozofii:
klasyczną - w której filozofia jest wiedzą o odrębnym przedmiocie (byt) i metodzie, o charakterze racjonalnym,
pozytywistyczną - gdzie filozofia jest syntezą wyników nauk empirycznych,
lingwistyczną - rozumiejąca filozofię jako analizę języka i jego podstawowych pojęć oraz badanie podstaw wiedzy,
irracjonalistyczną - w której filozofia to dział kultury łączący w sobie elementy wiedzy naukowej, sztuki i religii, refleksja filozoficzna polega na wyrażaniu przeżyć przez podmiot.

Paradygmaty (grec. wzorce) filozofowania
Paradygmat ontologiczny - Pytania o byt (podstawę zjawisk). Założenie, że przedmiot (byt) jest zewnętrzem świadomości
Paradygmat mentalistyczny - Pytania o podmiot świata doświadczon i jego właściwości - pytania o „ja?” Pytania o metodę poznania Paradygmat lingwistyczny - Zakłada, że wszelkie filozofowanie ma sens gdy jest krytyką języka. Szuka granicy między niedorzecznością, a tym, co można sensownie powiedzieć. Wlicza się tu też filozofie analizujące dyskurs filozofii. nauka >> implikacje - co to jest nauka?
Z encyklopedii: Nauka to usystematyzowana, wielokrotnie rzeczowo weryfikowana i rzetelna wiedza. Terminem tym określa się też zbiór metod poznawczych, którymi posługują się badacze przy zdobywaniu rzetelnej wiedzy.

Jakie założenia trzeba było zrobić, żeby mogła powstać nauka?
a/ istnieje Kosmos czyli określony porządek zależności we wszechświecie
b/ człowiek jest w stanie te zależności poznać rozumem

Dwa rodzaje prawdy: EMET - FAŁSZ ALETHEIA - BŁĄD

dwa rodzaj wiedzy: doxa i episteme

Filozofia - jest wiedzą fundamentalną - bada rzeczywistość w świetle pierwszych i ostatecznych przyczyn. Jest wiedzą uniwersalną (pyta o ostateczne przyczyny tego, co jest). Jest wiedzą racjonalną (charakter rozumowy) Jest wiedzą krytyczną - stawia pod znakiem zapytania ludzkie przekonania, uznane teorie, metody dochodzenia do prawdy a nawet własne założenia i rezultaty dociekań.

język jako narzędzie odkrywania prawdy o świecie i człowieku
Walter Benjamin (1892 - 1940)

Trzy rodzaje języka:
Język Boga-stwarza Język rzeczy-wyraża Język człowieka-nazywa

Sokrates (469 r.p.n.e. - 399 r.p.n.e.), W dialogu zdaniem Sokratesa ważne jest to, że twierdzenia nie mogą „stać”, muszą „chodzić”;
rzecz w tym jednak, by nie „dreptały w kółko”
Sokratejski dialog ma strukturę zapobiegającą- „dreptaniu w kółko” i otwiera na „ku prawdzie” nie doprowadzając do konkluzji zamykającej w tym, co zdołaliśmy odkryć i nazwać.
Celem i wartością sokratejskiego dialogu jest otwieranie drogi poznania a nie zamykanie jej, uświadamianie ludziom niewiedzy
a nie uspokajanie wiedzą. Rozmówcy Sokratesa nie mogli czuć się komfortowo po rozmowie z nim.

Martin Buber (1878 - 1965) Wg niego: Przestrzeń ma:

Obszar "techniczny" - wypełniają skonstruowane w relacji
Ja - To, z pozycji obserwat, cęsto nauk. usankcjonowane treści "To".

W obszarze "zamaskowanego monologu"-następuje sprowadzenie
"Ty" do "Ja" i w efekcie niemożliwość uwzględnienia różnorodności,
która jest poza zaktualizowanym "Ja". Twórczo wzbogacać naszą przestrzeń możemy w obszarze „bezpośrednich", szczerych spotkań z "Ty". W takim spotkaniu "Ty' nie jest sumą przedstawień, przedmiot. poznania, lecz podmiotem, który nas nie uprzedmiotawia

Cztery warstwy dające się uchwycić na poziomie tekstu:
I podjęta w tekście problematyka + sposoby jej rozwiązań
II warstwa kategorialno-pojęciowa + sposób artykulacji problemów
III konstrukcja wypowiedzi
IV pewien ogólny horyzont ontologiczny, w którym pracuje myśl ludzka, nasycony wartościami typowymi dla epoki można wyróżnić trzy grupy podstawowych zagadnień filozofii:
1. Zagadnienia epistemologii dotyczące stosunku poznania do rzeczywistości: Na czym polega poznawanie rzeczywistości? Czy przedmiot poznania jest wytworem poznającego, czy ma byt niezależny od poznającego? Co znaczy słowo "prawda„?
2. Zagadnienia ontologii i metafizyki: Jaki jest stosunek istnienia do istoty? Co to jest związek przyczynowy?

3. Zagadnienia aksjologii: Aksjologia rozważa naturę wartości i zajmuje się problematyką uzasadnienia systemów wartości. epistemologia - nauka o wiedzy (poznaniu); gnoseologia, teoria poznania, zajmująca się możliwościami, granicami i zasięgiem
poznania ludzkiego oraz jego prawdziwością.  
Etym. - gr. epistēmē - wiedza, umiejętność, zrozumienie
logos -nauka, myśl, rozum

H i s t o r i a
Kantyści mówili o krytyce poznania. W Metafizyce Aleksander Baumgarten użył terminu gnoseologia(1799)(gr. gnósis, gnóseos `poznanie', rozumieć' + lógos nauka)
Termin epistemology pojawił się po raz pierwszy w książce

Jamesa Perriera Theory of knowing (1856) W latach trzydziestych i czterdziestych pojawiło się określenie teoria poznania, które popularność zawdzięczało wydanej w 1862 roku książce Eduarda Zellera O znaczeniu i zadaniu teorii poznania. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie,
wiedza, uzasadnienie.

Ontologia, w filozofii, zgodnie z Lexicon Philosophorum (1613), nauka o "pierwszych zasadach i ostatecznych przyczynach" bytu. W takim ujęciu nauka o bycie jako takim, której zadaniem jest dociekanie natury wszystkiego, cokolwiek istnieje, czyli "tego, co jest", zarówno w sferze realnej - przedmioty, zdarzenia, fakty - jak też wyabstrahowanej - pojęcia, kategorie, terminy. Etymologia słowa wywodzi się z języka greckiego. To on oznacza "to, co jest", "cokolwiek". Można więc stwierdzić, że słowo "ontologia" może oznaczać "naukę o wszystkim, co jest". Termin "ontologia" pojawił się w literaturze filozoficznej w XVII wieku. Po raz pierwszy użył tego słowa Rudolf Goclenius
w słowniku. Termin ontologia nie wystąpił tam jako odrębne hasło, lecz jako greckojęzyczna glosa do hasła abstrakcja. Po raz pierwszy w pełnej formie słowa "ontologia" użył w swoim słowniku filozoficznym
pomorski teolog Johannes Micraelius.

Metafizyka - jedna z podstawowych dyscyplin filozoficznych, badająca najogólniejsze własności bytu.
Metafizyka - najważniejsze dzieło Arystotelesa, a właściwie zbiór jego pism ezoterycznych ułożony przez Andronikosa z Rodos. Na ich podstawie dokonuje się rekonstrukcji najważniejszych pojęć arystotelizmu. Dzieło to zostało przez Andronikosa umieszczone w katalogu dzieł Aryston. po piśm. Fizyka, stąd jego nazw (meta-gr. po).

Byt (gr. το ον to on; łac. ens) Rozumienie pojęcia bytu różni się w zależn od tradycji filozof., ale ogólnie można powiedzi, że wyróżnia się
byt w sensie dystrybutywnym (czyli każde coś, co istnieje w jakikolwiek sposób) i

byt w sensie kolektywnym (czyli zbiór wszystkiego, co jest).

Jeżeli uznamy tożsamość między wyrażeniem "byt" a wyrażeniem
"to, co istnieje w jakikolwiek sposób", wtedy możemy wyróżnić dwa aspekty bytu:
esencjalny(istotę)-"to, co"oraz egzystencjalny(istnienie)-"istnieje"
Specyfika rozumienia pojęcia zależy od tego, jak pojmujemy
poszczególne fragmenty pojęcia. Jeśli podzielimy rozumienie pojęcia bytu ze względu na to, co znaczy cząstka "to", czyli na zakres pojęcia bytu, wtedy wyróżniamy:
1/ byt w sensie dystrybutywnym ("to" to konkretny przedmiot)
2/ byt w sensie kolektywnym ("to" to zbiór tych przedmiotów)
3/ byt jako wszystko ("to" wskazuje na bliżej nieokreślon wszystkość)

Byt a rzeczywistość:
byt = zbiór wszystkich przedmiotów
rzeczywistość = zbiór przedmiotów, które istnieją

Rozumienie terminów "ontologia" i "metafizyka" różni się w zależności od tradycji filozoficznej.
Jeżeli podzielimy metafizykę wg tradycyjnego i wywodzącego się od Arystotelesa scholastycznego podziału na:
1/ metafizykę ogólną (metaphysica generalis) zajmującą się w klasycznym ujęciu bytem jako bytem,
2/ metafizykę szczegółową (metaphysica specialis) zajmującą się sprawami Boga i duszy, to ontologię możemy utożsamiać z metafizyką ogólną. Ontologia będzie wtedy działem metafizyki. Jej podstawowym przedmiotem i punktem wyjścia rozważań może być:
- byt jak byt (metafizyka klasyczna)
- świadomość jako byt, który poznajemy w sposób najpewniejszy
- język jako medium, bez którego niemożliwe jest poznanie rzeczywistości Obecnie w filozofii występuje tendencja do wyodrębniania ontologii szczegółowych, takich jak:
ontologia egzystencjalna, ontologia rozumienia, ontologia nicości, ontologia wartości itp.

Ontologia czysta, termin wprowadzony do filozofii przez Romana Ingardena, wg którego ontologia, jako nauka aprioryczna, analizuje konieczne struktury przedmiotów możliwych, nie interesuje się zaś faktycznym istnieniem.
Faktycznym istnieniem i jego przejawami winny się zajmować ontologie:
1) egzystencjalna, analizująca możliwe sposoby istnienia przedmiotów
2) formalna, badająca ich formy, określane jako to, co jakościowe, i obejmująca je z konieczności jako "formy"
3) materialna, analizująca jakościowe uposażenie przedmiotów

Aksjologia (z gr. aksios - wartościowy, cenny, logos - nauka),
ogólna teoria wartości i wartościowania

Bada
- naturę różnego rodzaju wartości, szczególnie etyczno-moralnych i estetycznych
- ich pochodzenie, sposób istnienia, strukturę i hierarchie, zasady stosowania i funkcjonowania, zmienność w czasie i przestrzeni oraz zależność od innych elementów rzeczywistości ludzkiej i pozaludzkiej,
- sposoby ich poznawania.

Aksjologia
1. W węższym znaczeniu — szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, poznawczymi, estetycznymi, ekonomicznymi, religijnymi
2. W szerokim znaczeniu — ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości

Aksjologia w szerokim znaczeniu zajmuje się:
- w aspekcie teoretycznym -analizą natury wartości (tego, co cenne, dobre), a więc zagadnieniem, czym jest wartość, jaki jest jej charakter (absolutny, względny, subiektywny, obiektywny itp.),
dociekaniem źródeł i mechanizmów powstawania wartości;
- w aspekcie systematyzującym i postulatywnym - podstawami i kryteriami wartościowania, klasyfikacją wartości (np. wyodrębnianiem wartości autotelicznych (jako celów samych w sobie) i służących do ich realizacji wartości instrumentalnych), budowaniem ich hierarchii i ustalaniem, co stanowi wartość najwyższą (tzw. summum bonum),
ich statusem ontycznym, relacjami z innymi bytami, sposobami ich poznawania i realizowania;

- w aspekcie socjologicznym i teoretyczno-kulturowym badaniem społecznego funkcjonowania wartości w danej epoce historycznej, zbiorowości społecznej i kulturze.

POCZĄTEK

należy rozróżnić dwa rodzaje początku filozofii:
1) początek w dziedzinie aktywności poznawczej, który oznacza przejście od nie-filozofii do filozofii, co zdarza się zawsze, ilekroć jakaś istota myśląca zaczyna filozofować;
2) początek w dziedzinie historii, który wskazuje przejście od czasu, gdy ludzkość nie miała filozofii, do czasu, kiedy filozofia pojawiła się.

Wielcy inicjatorzy :
Tales z Miletu (624 - 546 p.n.e.) Anaksymander (610 - 546 p.n.e.)
Anaksymenes (585 - 525 p.n.e.) Pitagoras( 572- 480 p.n.e.)
Ksenofanes (ur. 570 p.n.e.) Heraklit (ur.540 p.n.e.)
Parmenides (ur. 540 p.n.e.) Anaksagoras (500 - 428 .n.e.)
Diogenes z Apolonii (V w. p. n. e.) Empedokles (490 - 430 p.n.e.)
Zenon z Elei (490 - 430) Leukippos(V w. p. n. e.)
Gorgiasz (483 - 375 p. n. e.) Protagoras (480 - 410 p. n. e.)
Demokryt (460 - 370 p. n. e.)

Filozofia przedsokratejska filozofowie przyrody i sofiści
Szkoła milezyjska : Tales z Miletu · Anaksymander · Anaksymenes
Pitagorejczycy : Pitagoras · Alkmeon z Krotony · Filolaos z Krotony · Arkytas z Tarentu
Szkoła z Efezu : Heraklit
Szkoła elejska : Ksenofanes · Parmenides · Zenon z Elei · Melissos z Samos
Pluralizm : Anaksagoras · Empedokles
Atomizm : Leucyp · Demokryt
Sofiści : Protagoras · Prodikos z Keos · Gorgiasz · Hippiasz Krycjasz
Diogenes z Apollonii

Tales z Miletu (624 - 546 p.n.e.) grecki filozof, matematyk, astronom, polityk, zaliczany do siedmiu mędrców starożytnej Grecji, uznawany za twórcę podstaw nauki i filozofii europejskiej stworzył pierwszą spójną, racjonalną teorię natury (physis), bez odwoływania się do sił nadprzyrodzonych, dał początek szkole jońskiej i wpłynął na antyczną myśl przyrodniczą. Talesowi z Miletu przypisuje się wiele twierdzeń
- Średnica dzieli okrąg na połowy. - Dwa kąty przy podstawie trójkąta równoramiennego są równe. - Jeśli dwie linie przecinają się,to dwa kąty przeciwległe są równe. - Kąt wpisany na półokręgu jest kątem prostym. - Trójkąt jest określony, jeżeli dana jest jego podstawa i kąty przy podstawie.

Anaksymander (610 - 546 p.n.e.) Podejrzewa się, że był autorem pierwszego w historii dzieła filozoficznego pt: Περὶ φύσεως (Peri physeos, O naturze).Poszukiwał arche, czyli prazasady, determinującej rzeczywistość. Twierdził, że zasadę rzeczywistości stanowi apeiron czyli bezkres. Tezę tę opierał na następującym rozumowaniu: Wszystko albo jest zasadą, albo pochodzi od zasady. Jednocześnie, nie istnieje zasada nieskończoności., Mechanizm tworzenia świata polegał zaś według niego na wyłanianiu się z apeironu przeciwieństw.

Anaksymenes (585 - 525 p.n.e.) Przeją on od Anaksymandra zasadnicze jego poglądy: zasada jest nieograniczona pod względem jakościowym i ilościowym, a także wiarę w wieczność ruchu. Wprowadził jednak znaczące zmiany- zasada przestała być nieokreślonym bezkresem, Widział on ją jako nieskończone powietrze, które jest przyczyną powstania wszystkich rzeczy.

Pitagoras( 572- 480 p.n.e.) Nie zostawił po sobie żadnych pism,
a przekazy o jego życiu zawierają bardzo dużo treści legendarnych i jest ich niewiele. Powszechnie przyjmuje się jednak, że Pitagoras urodził się na Samos. Z powodów politycznych emigrował do południowej Italii, gdzie założył szkołę filozoficzno-religijną. Głosił myśl o nieśmiertelności duszy, wędrówce dusz i wspólnocie wszystkich istot obdarzonych duszą.Doskonała harmonia liczby 10: punkt = 1, linia = 2
powierzchnia = 3, objętość = 4, 1+2+3+4 = 10. Pitagorejczycy byli miłośnikami muzyki, do której także wprowadzili swoje zamiłowanie do liczb. Uważał, że współbrzmienie dźwięków zależy od "dźwięcznych liczb". Twierdził, że na miłe dla ucha brzemienia składały się takie dźwięki, których odległości na skali muzycznej można wyrazić jako proporcje między liczbami 1, 2, 3 i 4.

Ksenofanes ( 570 - 470 p.n.e.) Uznaje się go często za poprzednika eleatów, których głównymi reprezentantami byli Parmenides, Zenon z Elei i Melissos z Samos. Nie był filozofem wielkiego formatu, ale raczej rapsodem wyrażającym pewne treści filozoficzne. Używa zmiennie słów bóg w liczbie pojedynczej i bogowie w liczbie mnogiej. Jeden Bóg jest bogiem-kosmosem. Natura przyjmowanych przez niego innych bytów boskich nie jest jasna ze względu na niedostatek źródeł, można je rozumiec jako cz. komosu albo siły w nim panujące.

Fizyka: Ksenofanes nie rozumiał zasady kosmosu i całej rzeczywistości, ale jedynie bytów ziemskich. Zaprzeczał zmienności i ruchowi całego kosmosu, nie zaprzeczał zmienności i ruchowi poszczególnych rzeczy w kosmosie. Głosił przewagę zalet duchowych nad cechami czysto witalnymi.

Heraklit (540 - 480 p.n.e.) swoje poglądy przedstawiał w aforyzmach,
autor pism kosmologicznych, politycznych i teologicznych
Filozofia jego głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie
jest najważniejszą cechą bytu, zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw). Za arche (podstawę istnienia Wszechświata) uznał ogień, który "żyje śmiercią tego, co spala". Świat istnieje i przekształca się odwiecznie. Procesem przemian kieruje logos - mądrość. Logos jest utożsamiany z siłą kosmiczną - rozumem. Heraklit dużo uwagi poświęcił etyce: jego zdaniem mądrość polega na poznaniu logosu i myśleniu zgodnym z jego prawami. Znał dwa typy moralności: przeciętną i wyższą, moralność tłumu i moralność mędrca. Tłum przekłada zdrowie nad chorobę, ciepło nad zimno, radość nad smutek - i skarży się, gdy chory, gdy mu zimno i smutno; On zaś wie, że przeciwieństwa są potrzebne, że zło czyni dobro przyjemnym, a głód każe cenić nadmiar. Poczucie panujących wszędzie przeciwieństw było wspólnym motywem fizyki i etyki Heraklita."

Parmenides (ur. 540 lub 515 p.n.e.)Poemat O prawdzie i mniemaniu
W jego doktrynie następuje:
-    przejście od pojęcia "drogi" (związanej z wtajemniczeniem) do pojęcia metody,
-    zmiana przyjętego znaczenia słowa sophia, które zaczyna oznaczać wiedzę dla samej wiedzy,
-    rozumienie bytu jako tego, co jest, co jest samo przez się, co jest określone, tożsame z sobą,
-    utożsamienie myśli i bytu /skoro prawda jest tożsamością myśli i bytu, to bytem myśli i jej powołaniem jest myślenie o bycie/.

Demokryt myśliciel i podróżnik, uczeń Leucypa, wszechstronny naukowiec, znany jako "śmiejący się filozof". Stworzył 70 prac, które dotyczą wielu różnych dziedzin (fizyki, astronomii, medycyny, chemii, gramatyki, techniki, logiki, strategii, muzyki itd.) nie zachowały się, przetrwały z nich nieliczne fragmenty. Świat składa się z dwóch części - pełni i próżni. Pełnia dzieli się na nieskończoną ilość małych cząstek, nazwanych atomami. Są one wieczne, niepodzielne i pierwotne. Arystoteles podaje w I księdze Metafizyki, że Leukippos i jego uczeń Demokryt nazywali pełnię -bytem, a próżnię - niebytem. Niebyt istnieje tak samo, jak i byt. Oba te składniki świata są materialnymi przyczynami rzeczy. Mówił coś o atomach. Atomy są niezniszczalne i wieczne, a więc nie mogą mieć żadnej przyczyny.
Atomy i próżnia, to cała rzeczywistość obiektywna. Atomy mają "dotykalne" własności, jak wielkość i kształt. Bogowie Demokryta to demony, podporządkowane prawom przyrody, a nie istoty nieśmiertelne, rządzące światem. Są o wiele doskonalsi od człowieka i żyją dłużej od niego, ale nie są wieczni. Ideał etyczny Demokryta to "spokój ducha„.

Gorgiasz z Leontinoj, filozof grecki, słynny sofista i teoretyk wymowy. W poglądach filozoficznych skłaniał się ku sceptycyzmowi.
Sceptycyzm, pogląd polegający na wstrzymaniu się od wydawania sądów o rzeczywistości. Jest jednym z uczestników dyskusji w dialogu Platona. Dyskurs był dla niego jedynie środkiem służącym do wpływania na ludzi i ich namiętności, pozwalający osiągnąć zamierzony cel. Ogranicza się on do objaśniania faktów, okoliczności, życiowych sytuacji ludzi i państwa.

Mimesis - zasada twórczego naśladownictwa natury, bądź dzieł mistrzów, którym udało się tę naturę odtworzyć. Powstała w antyku, i przejęta przez renesans. Dla twórców renesansowych najwyższym zadaniem było naśladowanie dzieł starożytnych. Postępowali oni według formuły Horacego.

mimesis [gr.], kategoria estetyczna rozwinięta przez Arystotelesa, oznaczająca naśladowanie natury w dziele sztuki, nierównoznaczne z jej wiernym kopiowaniem.

Katharsis (gr. oczyszczenie) - jedna z podstawowych kategorii tragedii, zwłaszcza starożytnej. Pojęcie utworzył i zdefiniował Arystoteles. Uznał on, że celem sztuki jest wzbudzenie u widza uczuć litości i trwogi, aby przez to oczyścić jego umysł z tych doznań.
FILOZOFIA CHRZEŚCIJAŃSKA Proces formowania rozpoczął się mniej więcej od II wieku n.e. Filozofia ta wyrastała z dwóch historycznych przesłanek: założenia religijne, głównie o charakterze etycznym i filozofia grecko-rzymska

Dwa okresy rozwoju:
okres patrystyki ( św. Augustyn) II-VI w.n.e. - okres formowania się pierwszych systemów filozoficznych opartych na fundamencie religii chrześcijańskiej 529 rok - na mocy decyzji cesarza bizantyjskiego Justyniana I Wielkiego, zamknięto Akademię Platońską w Atenach
okres scholastyki (św. Tomasz z Akwinu) IX w.n.e. - początek filozofii scholastycznej IX - XIV w.n.e. - okres średniowiecza

Teocentryzm - Nieskończonego Boga, któremu przypisywał charakter osobowy i strukturę trynitarną (Trójca Św.), uznawał za byt najwyższy, wieczny, niezmienny i absolutnie różny od świata

Św. Augustyn - teoria poznania
- poznanie prawdy jest drogą do szczęścia /wbrew sceptykom/
- najważniejszym przedmiotem poznania jest Bóg,
- poznanie ma charakter introspekcyjny a wiedza zawarta w duszy człowieka jest pewna- poznanie przez człowieka prawdy jest możliwe tylko dzięki aktom boskiego oświecenia /iluminacji/
- mniej ważna jest wiedza przyrodnicza, pochodząca od świata zewnętrznego, jest ona zawodna i nie przydatna do osiągania szczęścia. wizja historiozoficzna ujmująca dzieje świata jako konflikt "państwa Bożego" (civitas Dei) z "państwem ziemskim" (civitas terrena) kierowanym przez szatana; Zło ma charakter negatywny,
jest tylko brakiem dobra, swego rodzaju dziurą w bycie.

Epistemologiczne poglądy Tomasza z Akwinu”
- człowiek poznaje naprawdę rzeczy a nie ich

- proces poznawczy człowieka rozpoczyna się od postrzegania zmysłowego
- intelekt ludzki nie poznaje niczego bezpośrednio
- poznanie umysłowe genetycznie wywodzi się z całości materiału zgromadzonego na podstawie doświadczeń zmysłowych, ale zachowuje swoją charakterystyczną odmienność
- w ramach poznania intelektualnego ludzki umysł wyodrębnia, elementy rozumowe z tego, co uzyskane poprzez doświadczenie zmysłowe

Pojęcie PRZYCZYNY

- w płaszczyźnie przyrodniczej /fizycznej/: przyczyna = zjawisko A lub pewien zespół zjawisk A będące stale warunkiem wystarczającym i koniecznym wystąpienia jednego ściśle określonego zjawiska B lub grupy ściśle określonych zjawisk B
Teza o istnieniu Boga jest jedną z tych licznych tez religii chrześcijańskiej, które św. Tomasz z Akwinu uznał za możliwe do uzasadnienia: Jej prawdziwość choć pewna, może zostac dodatkowo wsparta za pomocą racjonalnych argumentow,

Argumenty przekonywujące ludzi o słuszności tej tezy:
Wszystko co się porusza, jest przez coś poruszane > istnieje byt, który zapoczątkował ruch w świecie i tym bytem jest Bóg.
Każde zdarzenie w świecie przyrody ma swoją przyczynę, dzięki której istnieje. Wszystkie rzeczy są przypadkowe, swoje istnienie muszą zawdzięczać bytowi, którego istnienie jest konieczne i który jest sprawcą istnienia rzeczy > tym bytem jest Bóg.
Z faktu, że w świecie istnieją rzeczy o różnej doskonałości wynika, że istnieje istota, która jest absolutną doskonałością i stanowi punkt odniesienia > Bóg. W świecie istnieje powszechny ład i porządek , więc istnieje ktoś, kto to ustanowił > Bóg jest twórcą uporządkowania

Wspólna dla wszystkich 5 argumentów dyrektywa:
Jeżeli chcesz się przekonać o istnieniu Boga, to poznaj świat, który jest jego tworem; poznaj mechanizmy rządzące światem, a one pozwolą ci wyprowadzić logiczne wnioski, które cię przekonają o istnieniu stwórcy.

Transcendentalia (łac. - „przekraczać”) to właściwości przysługujące każdemu bytowi, "coś, co mogę orzec o każdym bycie"

Byt wzięty sam w sobie

Ens (byt) - wszystko, co jest - istnieje (wywodzi się z aktu istnienia)
Res (rzecz) - wszystko jest rzeczą, ponieważ ma jakąś treść
Unum (jedność) - byt o tyle jest bytem, o ile jest jednością
Byt w relacji do innych
Aliquid (odrębność) - byt o tyle jest bytem, o ile jest odrębny (w myśl zasady niesprzeczności i prawa wyłączonego środka
byt jest pierwotny, natomiast zasady są wtórne)
Ze względu na odniesienie do władz umysłowych
Bonum (dobro) - ze względu na przyporządkowanie bytu do woli, o każdym bycie możemy powiedzieć „dobro”;
Verum (prawda) - ze względu na przyporządkowanie bytu do intelektu każdy byt jest dorzeczny, sensowny.
Pulchrum (piękno) - ze względu na przyporządkowanie bytu do duszy w całości, piękne jest to, co ujrzane podoba się

Średniowieczna filozofia arabska - powstała ze spotkania islamu z filozofią grecką. Najwybitniejsi przedstawiciele tej filozofii to
Awicenna (ur. 980, zm. 1037) i Awerroes (ur. 1126, zm. 1198)

AWICENNA -Świat pojmował teocentrycznie, jednak inaczej niż chrześcijanie. Był stworzony z myśli bożej, a nie z woli bożej.
Świat także był stworzony z materii, a nie z nicości. Świat także był wieczny. Porządek świata rozumiał po neoplatońsku. Nie powstał on od razu i nie został stworzony cały bezpośrednio przez Boga. Według Awicenny Bóg jest bytem koniecznym.

AWERROES Najbardziej znane są jego poglądy na duszę ludzką
oraz teoria "dwóch prawd". Uważał on, że jest ona nieśmiertelna tylko jako jedna dusza ludzkości; indywidualne dusze natomiast giną po śmierci ciała.

2

---