1. Źródła renesansu idei

Przesłanki decydujące o renesansie pojęcia „społeczeństwa obywatelskiego”:

• kryzys instytucji państwa opiekuńczego

• rosnąca popularność liberalno - konserwatywnych koncepcji ładu społeczno - gospodarczego.

• sukcesy programów wyborczych Thatcher i Reagana

• nowe ruchy społeczne, postulujące zerwanie ze „starym paradygmatem” (wzrost gospodarki, dystrybucja, bezpieczeństwo) rozwoju politycznego rozwiniętych społeczeństw Zachodu na rzecz „nowego paradygmatu” ( postmaterializm, autonomia jednostki, nieformalność i spontaniczność)

Clauss Offe zauważył, iż na poziomie makro- i mikrospołecznym zaczęła się rysować wyraźna tendencja do zacierania linii podziału na „polityczne” i „prywatne” przedsięwzięcia i sposoby działania organizowanie się różnych grup społecznych w nowe ruchy społeczne, stawiające za cel swoich działań upolitycznienie instytucji społeczeństwa obywatelskiego oraz uniezależnienie go od regulacji, kontroli państwa.

W latach 60 i 70 spory dot. nieposłuszeństwa obywatelskiego, pojęcia i zasady sprawiedliwości oraz znaczenie i typy kultury politycznej

Nowe spojrzenie na relacje zachodzące miedzy s.o. a państwem oraz na charakter i układ więzi miedzy jednostkami wew. samego s.o. .

Szeroki krąg zagadnień i problemów dotyczących organizacji życia zbiorowego, funkcjonowania instytucji państwowych i rynku oraz czynników kształtujących preferowane wzorce cnót obywatelskich, postaw i zachowań jednostkowych, społecznych polemiki te dotyczyły zakresu przedmiotowego od strony normatywnej jak i instytucjonalnej:

• Nurt liberalno - konserwatywny - dotychczasową strukturę i zasady tych stosunków cechuje:

• nadmierna reglamentacja swobodnej działalności jednostek ze strony państwa,

• rozbudowa systemu prawnego, będącego narzędziem kontroli aktywności obywateli

• zanikanie poczucia odpowiedzialności indywidualnej i tradycyjnych cnót liberalnych, stanowiących fundament „wolnego ustroju”.

• korzeni owego nurtu dopatrywano się u: Davida Hume'a, A. Fergusona, J. Locke'a, A. Smitha.

Do powyższego dołączył się F. A. Von Hayek dowodząc, że ideałem liberalnego „wolnego społeczeństwa” jest powstały w sposób spontaniczny i ewolucyjny ład (kosmos), rządzący się ogólnymi zasadami i uznający za naczelne wartości ideowo-moralne wolność, własność prywatną i współzawodnictwo.

Hasła tu wysuwane dały początek: thatcheryzmowi, reagonomice, teorii „nowego zarządzania sektorem publicznym”, teorii „publicznego wyboru”.

W skrajnych wersjach powyższe doprowadzały do zakwestionowania takich tradycyjnych wartości jak państwo i społeczeństwo.

• Kraje Europy Środkowej i Wschodniej - rozwój tzw. alternatywnego społeczeństwa i kształtowanie się bipolarnego układu społecznej samoidentyfikacji, wyrażającego się podziałem na „my” i „oni”.

Andrew Arato dowodził, że zmiana układu władzy w Polsce nosi cechy liberalnej dystynkcji między s.o. a państwem

Uwzględnienie w analizach kwestii takich jak:

• rozwój tradycji demokratycznej

• mentalno - kulturowa spuścizna systemu totalitarnego

• charakter sił społecznych i politycznych dominujące w życiu publicznym ocena s.o. złożona i niejednoznaczna

Pomijanie lub powierzchowne traktowanie różnych zmiennych, które na ów proces wpłynęły, sprowadza badaczy do mylnego stwierdzenia o nadużywaniu pojęcia „s.o.” w Polsce i społeczeństw postkomunistycznych.

SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE - stanowi skomplikowany, wielopoziomowy układ wzajemnie oddziałujących na siebie czynników i zjawisk o charakterze społecznym, kulturowym, moralnym, ekonomicznym, polityczno-ustrojowym

wniosek, iż mechaniczne przenoszenie wzorów lub próby odgórnego wprowadzenia s.o. z reguły prowadzą do deformacji samej idei lub jej instrumentalizacji przez niektóre grupy.

2. Ewolucja pojęcia „społeczeństwo obywatelskie”

Model klasyczny:

społeczeństwo obywatelskie lub społeczeństwo polityczne reprezentowało najwyższy etap rozwoju moralnego społeczeństwa, państwo zaś było produktem naturalnego instynktu społecznego ludzi wzorowane na arystoteleskiej koncepcji wspólnoty miasto - państwo lub na idei societas civilis Cycerona

Wg ARYSTTOTELESA cały rozwój społeczny zmierzał do stworzenia państwa:

• rodzina

• gmina wiejska

• państwo - wspólnota doskonała

Starał się on wyjaśnić istotę państwa za pomocą praw rządzących naturą ludzką. Za najbardziej fundamentalne prawo uznawał on dążenie do szczęścia, które człowiek może osiągnąć tylko w państwie jest on więc istotą polityczną (zoon pololitikon), a państwo stanowi cel jego naturalnych dążeń i najwyższą wartość cele koncepcji wspólnoty miasta-państwa w kategoriach ETYCZNYCH

Arystotelesowski ideał s.o. - obywatele kształtują stosunki między sobą na podstawie istniejącego systemu praw oraz aktywnie uczestniczą w życiu publicznym.

Z poglądem tym ściśle korespondowała potrzeba zacierania podziału między sferą publiczną a prywatną, a także uznanie rządzenia za rodzaj aktywności wymagający wysokich kwalifikacji moralnych (cnót obywatelskich), intelektualnych oraz społecznych.

W średniowieczu relacje między władzą a obywatelami nabrała szczególnego znaczenia.

We wczesnym średniowieczu identyfikowanie elity ze społeczeństwem politycznym.

W XV - XVI w. - termin „s.o.” zaczęło obejmować stany uprzywilejowane. Nabywane przez te stany prawa podmiotowe w istotny sposób wpłynęły na zmianę układów władzy i na podstawy normatywne jej funkcjonowania.

Emancypacja aktorów społecznych tworzyła nową przestrzeń publiczną usytuowaną między oficjalnym życiem publicznym a życiem prywatnym partie polityczne, stowarzyszenia, organizacje i ruchy społeczne.

Następowało stałe rozszerzanie się udziału członków narodu politycznego w życiu publicznym szlacheckiej Rzeczypospolitej.

Udział ów realizował się:

• bezpośrednio - viritim sejmiki ziemskie, sejmy obozowe, itp.

• w formach złożonych z dominacją reprezentacji - Sejm walny, Senat, itp.

Petryfikacja instytucji demokracji szlacheckiej sprzyja kształtowaniu się korporacyjnej struktury społeczeństwa politycznego, jako organizmu autonomicznego w stosunku do monarchii.

Z biegiem czasu cnoty wtórne (wolność jednostki, walka o autonomię stanu szlacheckiego, itp.) przybrały postać cnót pierwotnych.

Model Arystotelesa dal początek pomysłom:

• Tomasza z Akwinu

• Duins Szkota

• Wilhelma Ockhama

• Hugo Grocjusza

• J. J. Rousseau umowa społeczna jako źródło utożsamienia się etat civil z państwem.

• I. Kant s.o. państwo konstytucyjne, które miało wyznaczyć bieg ewolucji politycznej

• T. Hobbes - stan naturalny wyprzedzał s.o. w sensie logicznym człowiek nie jest istotą społeczną.

O sile i trwałości decydował nie tylko instynkt społeczny człowieka, ale tez zgodność partykularnych interesów osiągnięta dzięki podporządkowaniu się obywateli władzy suwerennej i prawu

Model liberalny.

Formowanie się kapitalistycznego porządku społeczno-gospodarczego, doktryny liberalizmu ekonomicznego i politycznego, głoszącej pochwałę wolnego rynku i własności prywatnej oraz prymatu wolności jednostki nad instytucjami politycznymi przełomowy moment w dyskusjach nad s.o.

Prekursorzy: J. Lock, T. Paine, A. Ferguson, A. Smith.

Ich twórczość łączył pogląd, iż istniał wyraźny kontrast między s.o. a warunkami życia ludzi w stanie poprzedzającym narodziny cywilizacji, przed pojawieniem się praw.

„Społeczeństwo obywatelskie” było w tym ujęciu wyrazem rozwoju cywilizacji.

Postulowano oddzielenie sfery „państwa” od „społeczeństwa” postulat podporządkowania struktury i zasad funkcjonowania organizacji społeczeństwa szczęściu jednostki koncepcja szerokiej autonomii jednostki, stanowiącej doktrynalne uzasadnienie liberalnego modelu więzi społecznej, której cechą wyróżniającą była ich dobrowolność oraz charakter kontraktowy (umowa społeczna).

Ów KONTRAKTULANY TYP WIĘZI był implikacją jednego z naczelnych założeń liberalizmu, tj. paradygmatu egoistycznej jednostki, dbającej o swoje własne interesy, bezwiednie przyczyniającej się do realizacji dobra ogólnego.

Adam Smith - „Bogactwo narodów” - mając na celu swój własny interes człowiek popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć im rzeczywiście.

Dla Smitha państwo stanowiło instytucję chroniącą własność i rynek przed wrogiem zew. i wew. destabilizacji. Mogło także podejmować inicjatywy gospodarcze, których skala wykraczała poza indywidualne możliwości samych przedsiębiorców POSTULAT NATURALIZACJI EKONOMII, UNIEZALEŻNIENIU OD POLITYKI.

Dla J. Lock'a s.o. nadal było tożsame ze społeczeństwem politycznym, jednak naturalny charakter podstawowych elementów życia gospodarczego powodował, że zjawiska te miały charakter pierwotny wobec powołanego do ich obrony s.o.

Rynek przyczyniał się do realizacji dobra powszechnego warunek: zapewnienie jednostkom swobody dziania, nienaruszalność ich praw własnościowych oraz wolność wyboru.

Rozwijanie się stowarzyszeń interpretowano jako efekt dziania złożonych mechanizmów adaptacji kompromisów i przetargów dzięki nim społeczeństwo osiąga zdolność zaspokajania indywidualnych pragnień i samorozwoju.

Przykładami są common law, parlamentaryzm, demokracja lokalna oraz zwyczaj.

Model heglowski.

„Społeczeństwo obywatelskie” - pewna całość, traktowana jako zjawisko wtórne wobec jednostek, stanowiących pierwotne elementy tej całości.

Hegel zakładał, że każda jednostka ma możliwość zaspokajania swoich potrzeb dzięki temu, iż funkcjonuje w określ sposób w obrębie s.o., które stanowi dla niej punkt odniesienia (całość anonimowa).

Uważał on, że obywatel nie kieruje się wyłącznie wąskim, egoistycznym interesem, lecz także interesem ogólnospołecznym.

Rodzina + państwo = s.o. jako część „etyczności” ponadjednostkowa sfera, będąca synteza prawa abstrakcyjnego i moralności

S.o. realna całość, rządząca się własnymi prawami, która wyklucza arbitralność i przypadkowość ; produkt kapitalizmu

Sprzeczność pomiędzy partykularyzmem działań rynkowych a ogólnością zasad i norm rządzących życiem społecznym i państwa tłumaczył w dwojaki sposób:

1. s.o. tworzyło ramy rzeczywistości rynkowej w postaci prawnego ustanowienia i zabezpieczenia własności prywatnej, wskutek czego arbitralna wola jednostek nie stanowi już zasadniczej cechy funkcjonowania tego społ.

• funkcję regulacyjną s.o. realizuje także za pośrednictwem instytucji państwowych, które chronią interes obywatelski i jednocześnie urzeczywistniają pierwiastek ogólny zawarty w społeczeństwie

• partykularyzacja interesów istnienie korporacji (rola mediatora pomiędzy interesem szczegółowym a celem wspólnym)

2. Hegel postrzega s.o jako zjawisko występujące pośrodku między rodziną a państwem

• definiowane jest jako „SPOŁECZEŃSTWO ZEWNĘTRZNE”, aby nie utożsamiać go z państwem, gdyż to może oznaczać, iż interes jednostki staje się ostatecznym celem, w imię którego jednostki ze sobą połączył.

• powstanie państwa jest pewna koniecznością dziejową nowoczesne społeczeństwo nie może istnieć bez państwa

• państwo to duch obiektywny jednostka posiada obiektywność, prawdę i etyczność jako członek państwa

• s.o. staje się państwem, zachowując zdolność do samoorganizacji

Model marksowski.

Wskazywał, że autonomii s.o. szukać należy w ekonomii politycznej”

Dostrzegał determinanty s.o. w sferze stosunków ekonomicznych (własność, produkcja i wymiana)

„Społeczeństwo obywatelskie” - interpretował on przez pryzmat zjawisk wyrażających cechy konstytutywne społeczeństwa burżuazyjnego: (ekonomiczny redukcjonizm)

• alienacja (środków pracy i samej pracy, jednostki, państwa, atomizacja społ.)

• podporządkowanie wszystkich dziedzin życia społ. i politycznej ekonomii

• antagonistyczny układ sił społ.

Uważał ze „s.o.” powstało dopiero ok. XVIII wieku wraz z burżuazją.

Logicznym następstwem założeń materializmu historycznego była teza negująca siłę polityczną społ., jego zdolności do wytworzenia celów i interesów ogólnych „OGÓLNOŚCI”

Praktyka społ. i instytucje społ. wchodzące w skład s.o. były esencjonalną dla społ. kapitalistycznego formą życia ekonomicznego, z której wyrastały.

Następowała instrumentalizacja funkcji państwa, która pełniła rolę służebną wobec rynku i jego mechanizmów reprodukcji.

Podstawowym zadaniem państwa było zachowanie sfery ekonomicznej realizacja interesów klasy kapitalistycznej

Ukonstytuowanie się państwa politycznego i rozszczepienie się s.o. na niezależne jednostki dokonuje się w jednym i tym samym akcie.

Człowiek jako członek s.o. uchodzi za tego „właściwego człowieka”, ponieważ jest człowiek w swym indywidualnym, bezpośrednim bycie, podczas gdy człowiek polityczny jest sztucznym człowiekiem, osoba prawna.

Emancypacja polityczna jednostki i społ., jaka dokonała się wskutek rewolucji burżuazyjnej była dla Marksa jednocześnie początkiem rozdzielenia społeczeństwa od państwa, a to z kolei prowadziło do rozdwojenia życia jednostki na konkretne w społeczeństwie i abstrakcyjne - w państwie.

Model socjologiczny (Alexis de Tocqueville)

Problem znalezienia “trzeciej drogi” między atomizacją społeczeństwa a dominacją państwa stał się przedmiotem rozważań doktrynalnych:

• Saint-Simona

• Augusta Comte'a

• Alexisa de Toqueville'a

• Emila Durkheima

• Ferdynanda Toenniesa

• Talcotta Parsona

Rozwiązanie tego problemu dostrzegali oni w sieci “naturalnych” lub dobrowolnych grup i organizacji, w których ramach jednostki mają pełną możliwość rozwijania poczucia solidarności społeczności i obywatelskiej partycypacji w życiu publicznym.

Społeczeństwo obywatelskie - pole działań jednostkowych, swoiste medium, dzięki którym jedni mogą realizować swoje własne projekty zgodnie z codziennym życiem i w sposób umożliwiający im uniknięcie uzależnienia się od państwa. zdolność do dezatomizacji społeczeństwa

Toqueville wyróżnił 3 dziedziny życia społecznego:

1. państwo - system formalnej reprezentacji politycznej, obejmujący ciała przedstawicielskie, sądy, biurokrację, policję i armię

2. społeczeństwo obywatelskie - arena interesów prywatnych i aktywności ekonomicznej jednostek

3. społeczeństwo polityczne - „sztuka stowarzyszania się”. przekonanie iż możliwe jest „wychowanie demokracji” adaptacja „wartości arystokratycznych” (umiar, tradycja) na grunt społeczeństwa demokratycznego (wolność + egalitaryzm)

• Społeczeństwa cywilizowane wyróżniły się rozwojem stowarzyszeń politycznych (_{samorząd lokalny, partie polityczne, opinia publiczna}) oraz obywatelskich (_{kościoły, szkoły, prasa}) czynnik różniący charakter stowarzyszenia kryteria interesu

Stowarzyszenia obywatelskie były tworzone na podstawie prywatnych interesów obywateli, w przeciwieństwie do organizacji politycznych, których cele działania zostały określone zgodnie z zasadami określonej doktryny lub programu politycznego oraz powszechnie obowiązującymi regułami życia politycznego

Jednak obydwa typy stowarzyszeń zakładały, iż obywatele mają możliwość swobodnej wymiany swoich poglądów, doskonalą umiejętności samoorganizacji oraz wzmacniają poczucie autonomii wobec instytucji państwowych.

Życie publiczne odnosiło się do tej części aktywności jednostek, która znajdowała się poza sferą prywatności. Jej cechą wyróżniającą był pluralistyczny układ interesów i form organizacyjnych.

4. Współczesne koncepcje „społeczeństwa obywatelskiego”

1. ogólne cechy definicji terminu

Reformy ustrojowe, polegające na oparciu prawa wyborczego do parlamentu na zasadach równości, powszechności i proporcjonalności przełom w rozwoju ustroju parlamentarnego i w kształtowaniu się w s.o.

• Jurgen Habermas - koncepcja sfery publicznej, której zasadniczym elementem jest kategoria opinii publicznej (narodziny w XVIII w.) pojawiła się nowa przestrzeń wspólnej dyskusji w postaci mediów np. ksiązki, gazety opinia publiczna wyłoniła się jako efekt wspólnych działań: dyskusji, wymiany poglądów, dążenia ich uczestników do wypracowania wspólnej konkluzji.

• debata publiczna przyczyniała się do transformowania na drodze konsensusu prywatnych racji w dobro ogólne

• władza polityczna powinna podlegać kontroli i ograniczeniom narzuconym z zew.

• władza została poskromiona przez rozum

Rozszerzenie zakresu przedmiotowego dyskusji publicznych oraz wzrost znaczenia politycznego tzw. klas nieuprzywilejowanych wywarł niewątpliwy wpływ na kierunek przeobrażeń ustrojowych państw Zachodu.

Miejsce haseł głoszących nieskrępowane prawa rynku, wolności zajmowania umów, itp., zajęły „pozytywne” rozumienia ideałów liberalnej demokracji, tj. wolności, sprawiedliwości i równości.

Wszystko to tworzyło sprzyjające warunki ewolucji XIX-wiecznego modelu kapitalizmu wolnokonkurencyjnego i polityki laisser faire w stronę interwencjonizmu państwowego i państwa bezpieczeństwa socjalnego.

CECHY „SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO”:

• upodmiotowienie obywateli w wymiarze politycznym, społecznym, ekonomicznym ASPEKT FORMALNOPRAWNY

• wyposażenie wszystkich obywateli w podmiotowość uznaje się za warunek wstępny zachowania ich niezależności wobec władzy państwowej oraz rozwoju pozostałych elementów s.o.

• stosowanie sieci autonomicznych instytucji społecznych i stowarzyszeń, będących wyrazem dobrowolnych porozumień obywateli, ich dążeń do zaspokojenia własnych interesów oraz samorozwoju ASPEKT INSTYTUCJONALNY

• funkcjonowanie struktur wew. s.o. jest ucieleśnieniem zasady reprezentacji, samorządności i pluralizmu

• ukształtowanie się wśród członków s.o. trwałych wzorców postępowania, wśród których naczelne miejsce zajmują poczucie współodpowiedzialności, solidarności oraz wzajemnego szacunku i zaufania ASPEKT NORMATYWNY

• umacnianie tych wartości element świadomości uczestniczy w kształtowaniu potrzeb ludzkich, stymulacja i ukierunkowanie ich rozwoju oraz form realizacji

• pełnią inspirującą role w tworzeniu się sieci obywatelskiego zaangażowania źródło trwałych norm wzajemności, gotowości obywateli do współpracy i ich zainteresowanie problemem wspólnego dobra

2. społeczeństwo obywatelskie jako wartość polityczna

Działania s.o. w sferze instytucjonalno-normatywnej muszą zachować swój autonomiczny charakter wobec instytucji państwowych, jednakże nie może być to równoznaczne z przeciwstawieniem samego s.o. państwu.

• John Keane - brak opiekuńczych, redystrybutywnych i mediacyjnych funkcji państwa może spowodować, że s.o. ulegnie stagnacji i wewnętrznym podziałom, stając się przez to swoistym gettem nowych nierówności społ. i zniewoleniem.

• Micheal Bernhard - przestrzeń publiczna, w której funkcjonują podmioty s.o. musi być zagwarantowana jako dziedzina działań wolnych od integracji państwa wymaga sankcji prawa

• ulokowanie s.o. poza domeną działania instytucji państwowych oraz miedzy oficjalnym życiem publicznym a życiem prywatnym statut wspólnoty wspólnot (funkcja mediacyjna i integrująca wobec swych członków)

• Rober Putman - państwo ma do spełnienia identyczne cele, niemniej jednak urzeczywistnia je za pomocą odmiennych środków i form instytucjonalnego działania.

• należy dążyć do zakreślania s.o. i państwu jasnych granic i dziedzin aktywności oraz zobowiązania ich do wzajemnego respektowania posiadanych uprawnień ustrojowych

• Ralf Dharendorf - s.o. to twórczy chaos, różnorodność zachodzących na siebie asocjacji, z których każda ma własną podstawę egzystencji, własną historię i specyficzne formy członkowstwa

• zachowanie wolności jako wartości ustrojowej będzie możliwe tylko tam, gdzie „państwo jest szczupłe i ogranicza się do funkcji zasadniczych oraz gdzie s.o. samo trzyma w szachu asocjacje o pretensjach do totalności.”

• Komunitaryzm - kierowali oni zarzut wobec liberałów, iż praktyczne zastosowanie teorii skrajnego indywidualizmu bądź czysto koniunkturalny charakter więzi społecznych prowadzi do powstania chaosu moralnego, zagubienia poczucia tożsamości członków danej wspólnoty a w końcu przyczynia się do upadku wiary w siłę i efektywność demokratyczną instytucji.

• domagali się oni zastąpienia liberalnego „metaspołeczeństwa” własnym modelem społeczeństwa - wspólnoty

• niezbędnym warunkiem prawidłowego funkcjonowania każdej wspólnoty obywatelskiej jest aktywne członkostwo jednostki w różnych grupach społecznych, a tym samym jej uczestnictwo w różnych formach praktyki rozwój kompetencji obywatelskich, odnalezienie wspólnego dobra i własnej tożsamości moralnej

• zaszczepienie w jednostce zdolności do uczestnictwa w praktykach nadaje jej status obywatela dynamika funkcjonowania całego systemu instytucji demokratycznych

• Benjamin Barber - „silna demokracja” - oparta na powszechnej i bezpośredniej partycypacji jej członków w rządzeniu oraz na szerokiej dyskusji publicznej.

• żadna teoria obywatelska nie może zrodzić się z dogmatów liberalizmu politycznego indywidualizmu i podporządkowania interesów publicznych celom prywatnym

Rozbudowa systemu opieki społecznej, gwarancji socjalnych służy ochronie słabszych pod względem ekonomicznym i społecznym grup, jednocześnie dając im możliwość rozwoju obywatelskości forma poznawcza i normatywna postawy jednostki oraz odpowiadającym jej wzorcom działania wyrazem jest świadomość współzależności miedzy jednostką a zbiorowością, poczucie samoograniczenia; wszyscy są równi wobec prawa

Opieka społeczna i pomoc państwa są traktowane jako funkcjonalny ekwiwalent własności (jej braku) przesłanka samorealizacji jednostek oraz różnych form kooperacji miedzy nimi a państwem.

• Neoliberałowie - rozpatrują ład społeczny jako skutek historycznie ukształtowanych reguł współżycia społecznego i tworzonych na ich podstawie konstytucji.

• celem ich programu „odrodzenia rynkowego” jest znaczne ograniczenie roli państwa jako głównego dystrybutora dóbr i usług dla społ. oraz równoczesne wzmocnienie tych jego funkcji, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tego porządku.

• program dekoncentracji władzy państwowej ma w tym rozumieniu służyć mobilizacji s.o., które wykorzystując posiadane środki będzie w stanie wykorzystać je w bardziej skuteczny sposób

• postuluje się aby struktury s.o. przejęły na siebie większość dotychczasowych zadań pastwa, pozostawiając samemu państwu funkcję administratora spraw o znaczeniu ogólnospołecznym

• państwo powinno być ostoją autorytetu i moralności.

• legitymizacja elity władzy do wykonywania funkcji będzie oparta na trwalszych i cieszących się społeczna aprobata podstawach

Aktywne uczestnictwo w sprawach publicznych wymaga rozwoju postaw zaangażowania obywateli i określonych działań ze strony społeczeństwa lub państwa.

Miedzy jednostka a państwem powstają instytucjonalno - prawne formy mediacji budują one równowagę miedzy różnymi, rywalizującymi elementami społeczeństwa oraz miedzy państwem.

Proces decentralizacji i dekoncentracji władzy państwowej, dokonujący się w niektórych krajach Europy Środkowej i Wschodniej, jest bez wątpienia czynnikiem stymulującym powstanie instytucjonalnych i normatywnych zrębów społeczeństwa obywatelskiego oczekiwanie że członkowie wspólnoty obywatelskiej będą kierowali się „interesem własnym” czyli interesem szerszych potrzeb publicznych.

Słowniczek:

symplicystyczne - przydarzająco

dystynkcja - dobre maniery, elegancja, wytworność

petryfikacja - skamienienie; skostnienie, utrwalenie czegoś w pewnej niezmiennej formie; zeskalanie

K. Dziubka - „ Społeczeństwo obywatelskie: wybrane aspekty ewolucji pojęcia”

9

Teoria polityki - ćwiczenia (9) Justyna Abdank - Kozubska gr. A

---