Podstawy wychowania, Pedagogika


Johann F. Herbart ojciec pedagogiki naukowej, oparł ją na 2 naukach pomocniczych: etyce filozoficznej (podaje cele wychowania) i psychologii (podaje środki do osiągnięcia celu).

Deklaracja Praw Dziecka 1989, Genewa. Polska ratyfikowała ją w 1990. Jest rzecznik Praw Dziecka, Komitet Ochrony Praw Dziecka.

Aksjologia-nauka o wartościach

Kryteria odróżniające naukę od innych form działalności:

Teoria wychowania- 1. wiedza dotycząca wychowania jako swoistego bytu będącego przedmiotem opisu, wyjaśnia i ocenia oraz wykorzystuje w praktyce ustalone prawidłowości wychowania; element składowy pedagogiki, odróżnia wychowanie od nauczania; 2. Dyscyplina pedagogiki zajmująca się celami, sposobami, warunkami działalności wychowawczej podejmowanej wobec dzieci i młodzieży.

0x08 graphic
Podstawa filozoficzno-ideologiczno-psychologiczna-mówi o tym, jakie stosować zasady, metody, formy, by wyklarować cele i dążyć do ideału. Ideał jest tylko 1!

Zadania teorii wychowania:

Ideał wychowania-służy do wyprowadzania celów; ogół celów i norm regulujących działalność wychowawczą, może być tylko 1 i nie może zawierać sprzecznych wartości.

Wychowanie-świadomy i celowy proces wywierania wpływu na wychowanka celem przyswojenia lub utrwalenia pożądanych społecznie i moralnie cech osobowości.

Cechy wychowania:

Samowychowanie-człowiek sam ustala i kontroluje cele, zadania i metody wychowania; ma charakter wtórny, musi być poprzedzone zwykłym wychowaniem.

Wychowanie pośrednie-oddziaływania wewnętrzne, naturalizm

Wychowanie bezpośrednie-oddziaływania zewnętrzne, socjologizm

Socjalizacja-część całkowitego wpływu środowiska, która wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania według przyjętych wzorów, rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonywania określonych ról społecznych (J. Szczepański 1970).

Proces socjalizacji obejmuje wpływ rodziny, grup rówieśniczych, otoczenia sąsiedzkiego, wpływ instytucji sformalizowanych, w tym głowinie szkoły, kościoła i środków masowego oddziaływania. Socjalizacja uczy dyscypliny i zachowania zgodnego z obyczajem, panowania nad popędami i potrzebami zaspokajania ich w sposób przewidziany w społeczeństwie. Wpajane są aspiracje, czyli dążenia do tego, by osiągnąć w życiu jakiś cel. Socjalizacja uczy konformizmu; „ procesie socjalizacji dokonuje się w obrębie danych grup społecznych przekazywanie i przyjmowanie ustalonych sposobów zachowania, norm i modeli oraz pewnego zasobu wiedzy odnoszącej się do otaczającej nas rzeczywistości” (Kłoskowska, 1969).

Procesy socjalizacyjne polegają na stosowaniu przez grupę społeczną wobec członka takich układów wzmocnień (w postaci nagród) i wytłumień (w postaci kar), które mogą skłonić go do aktywności przebiegającej według uznawanych w danej grupie norm.

Rola społeczna - zbiór różnorodnych wymagań i przepisów dotyczących tego, jak ma się zachować człowiek zajmujący określone pozycje społeczne a więc mający określony wiek, płeć, zawód, wykształcenie, stan cywilny itd. W skład roli wchodzą tez reguły określające jak wobec danej osoby powinni zachowywać się inni członkowie społeczeństwa. Wymagania, przywileje wynikające z pozycji społecznej to nakazy roli.

Żyjąc w jakimś społeczeństwie wyrażamy zgodę na panujące tam przekonania, opinie itp. Wąsko rozumiana socjalizacja jest procesem włączania jednostki w środowisko, społeczeństwo, umożliwiającym integrację z nim.

W toku socjalizacji jednostka przyswaja sobie wiedzę i umiejętności grania ról społecznych, uczy się spełniać w swoim zachowaniu oczekiwania innych i przystosowywać swoje postępowanie do postępowania innych. Socjalizacja daje sprawności i kwalifikacje zawodowe oraz umiejętności techniczne potrzebne do życia w danej cywilizacji.

MECHANIZMY SOCJALIZACYJNE:

1. Naśladownictwo - zewnętrzne odwzorowanie czyjegoś zachowania

2. Identyfikacja - odwzorowywanie cudzych stanów psychicznych

Wychowanie jest świadome, celowe, zaplanowane, natomiast socjalizacja pozbawiona jest intencjonalności, jest procesem bezdecyzyjnym.

Warunki efektywnego wychowania:

Przedstawiciele: Wolpe, Thorndike, Tolman, Skinner, Pawłow

Wg Skinnera zachowanie człowieka zależne jest od wyposażenia genetycznego, środowiska fizycznego i społecznego.

Środowisko jest konfiguracja bodźców (S), które sterują reakcjami człowieka (R). Zadaniem psychologa (wychowawcy) jest badanie relacji między bodźcami i reakcjami. Można zauważyć, iż brakuje tu miejsca na analizę stanów wewnętrznych, bo wg behawiorystów nie regulują one zachowania.

Ogólne założenia koncepcji behawiorystycznej:

Procedury stosowania nagród:

Desensibilizacja - metoda odczulania:

Terapia awersyjna - polega na jednoczesnym podawaniu wzmocnienia pozytywnego (np. alkohol dla alkoholika) i negatywnego (np. środki przeczyszczające). Skuteczność: po 10-15 próbach wytwarza się odruch warunkowy - na widok alkoholu jest odruch wymiotny.

Metoda kolejnych przybliżeń - nagradzanie zachowań, które są bardzo odległe od pożądanych, ale stopniowo stają się bliższe. W kolejnych etapach nagradza się jedynie bardziej złożone reakcje, które są zbliżone do reakcji zaplanowanej.

Sterowanie negatywne (punitywne, awersywne) - polega na stosowaniu wzmocnień ujemnych, ma na celu eliminowanie zachowań niepożądanych, dewiacyjnych i aspołecznych (chodzi o stosowanie kar).

Błędy sterowania pozytywnego:

Negatywne konsekwencje karania:

Wychowanie w świetle koncepcji behawiorystycznej:

Warunkowanie instrumentalne - polega na odpowiednim manipulowaniu wzmocnieniami pozytywnymi lub negatywnymi (preferuje się pozytywne). Brak wzmocnień pozytywnych wyzwala tendencję do zanikania wyuczonej reakcji.

KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA

Twórcy i przedstawiciele: Z. Freud, K. Horney, H.S. Sullivan, E. Berne, E. Fromm

Zachowanie ludzi zależy od wewnętrznych sił dynamicznych zwanych popędami, potrzebami, dążeniami. Popędy z reguły są nieuświadomione, często występują między nimi konflikty, których człowiek nie może samodzielnie rozwiązać. Ludzie są niedoskonałymi tworami natury. Podstawową metodą zmian zachowań i osobowości jest psychoterapia, która ułatwia człowiekowi rozwiązanie jego nieuświadomionych konfliktów, dzięki niej może on przystosować się do otaczającego świata.

Głównym celem jest poznanie ludzkiej osobowości. Wiedza o osobowości stanowiącej system sił dynamicznych zwanych popędami pozwala przewidywać i wyjaśniać ludzkie działanie, pozwala przez to je korygować. Z reguły człowiek nie zdaje sobie sprawy dlaczego działa tak jak działa. Celem psychoterapii jest pomoc człowiekowi w rozwiązaniu konfliktów.

Konflikty:

Mechanizm obronny - nawykowa metoda radzenia sobie z konfliktami; funkcjonuje nieświadomie, redukuje lub obniża poziom lęku, chroni poczucie godności, łagodzi objawy lęku, ale nie rozwiązuje konfliktów:

Potrzeba - odczuwalny przez człowieka brak czegoś. Jest to stan pasywno - aktywny. Pasywny, ponieważ w potrzebie przejawia się zależność człowieka od tego, czego mu brak, a aktywny, bo w potrzebie zawarte jest dążenie do zaspokojenia i pragnienie przedmiotu który może ja zaspokoić.

Potrzeby są źródłem aktywności człowieka. To przeżywanie braku dóbr materialnych bądź niematerialnych, których posiadanie jest warunkiem życia lub przynajmniej zadowolenia z niego. Jest to ewentualnie brak czegoś, co wprowadza organizm w niepożądany stan i stanowi motyw ukierunkowania działania.

Klasyfikacja potrzeb wg H. Filipczuk:

- biologiczne
- bezpieczeństwa (najważniejsza i najbardziej podstawowa z potrzeb psychicznych)
- poznawcze (najbardziej widoczne we wczesnym dzieciństwie)
- aktywności
- samodzielności
- kontaktu
- przynależności
- akceptacji
- seksualne (w formie ukształtowanej występują u ludzi dojrzałych)
- sensu życia (rozwija się stopniowo, podobnie jak inne potrzeby psychiczne; już małe dziecko interesuje się przydatnością, racja bytu lub działania)

Klasyfikacja potrzeb wg A. Maslowa:

Poza piramidą istnieją potrzeby poznawcze i estetyczne.

Zachowanie człowieka wg teorii potrzeb:

Wyższa potrzeba jest wytworem rozwoju filogenetycznego. Im wyższa potrzeba tym bardziej specyficzna. Wyższe potrzeby pojawiają się później w rozwoju ontogenetycznym. Im wyższa potrzeba tym mniejsze znaczenie dla biologicznego przetrwania, tym mniej egoistyczna, zbliża do samorealizacji.

Sylwetka nauczyciela - wychowawcy.

Nauczyciel - wychowawca musi mieć świadomość swojego systemu wartości. Musi umieć odpowiedzieć na pytania: Kim jestem? Co jest dla mnie ważne? Wartości są tym, co budzi konflikty, ale i tym, co umożliwia przetrwanie.

Cechy osobowościowe nauczyciela - wychowawcy:

Umiejętności wychowawcy w zakresie komunikacji interpersonalnej.

Warunkiem efektywnej komunikacji interpersonalnej jest także (poza wyżej wymienionymi cechami) wiarygodność oraz posiadanie umiejętności w zakresie komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

Wiarygodność warunkuje skuteczność kontaktu; zależy od stopnia zaufania, jakim darzą go wychowankowie; wiarygodny wychowawca jest autorytetem dla wychowanków, dzięki czemu ma duże możliwości oddziaływania na nich; na wiarygodność wpływają: jawność intencji (wzbudza większe zaufanie; maskowanie i ukrywanie prawdziwych intencji zakłóca wzajemne porozumienie, ukazuje wychowawcę jako osobę nieszczerą i nieautentyczną), okazywanie ciepła i życzliwości, solidność wychowawcy (sprzyja jej logiczne myślenie, zdolność do przewidywania, rzetelność), zaangażowanie wychowawcy w przekazywanie treści.

Istota komunikacji - komunikacja pedagogiczna jest procesem wielokierunkowym i odnosi się do: języka, kodów niewerbalnych, empatyczności, gotowości słuchania, umiejętności i chęci otwarcia się na świat dziecka. Obejmuje kodowanie (przekazywanie info) i dekodowanie (odczytywanie info). Warunkiem dobrej komunikacji jest to, żeby przekaz od nadawcy dokładnie odzwierciedlał jego intencje, a odbiorca interpretował przekaz jak nadawca. Szumy zakłócają komunikację.

Płaszczyzna treściowa - obejmuje zawartość wypowiedzi: myśli, informacje, dane, fakty.

Płaszczyzna stosunku - sygnały pomagające rozmówcom określić i wyrazić swój stosunek do siebie. Dopóki obszar stosunku jest pozytywny przekazujemy sygnały sympatii, życzliwości. Wówczas 2 osoba odbiera maksymalnie info na płaszczyźnie treściowej. Gdy płaszczyzna jest negatywna osoba odbiera tylko część info (psychologiczna mgła zakłóca komunikację). Im silniejsza blokada tym gęstsza mgła i mniej rozsądnego myślenia.

Komunikat niewerbalny - wzmacnia, akcentuje komunikaty werbalne; style komunikacji niewerbalnej: postawa przyjacielska, postawa „zimna”. Komunikaty pełnią funkcję nagród i kar. Przekaz werbalny w sprzeczności z niewerbalnym to podwójne wiązanie.

Komunikat niewerbalny dotyczy: aparycji, kinezyki (gestykulacja, mimika, pozy), proksemiki (dystans interpersonalny), haptyki (dotyk: funkcjonalno- profesjonalny, przyjacielsko - koleżeński), parajęzyka (wysokość tonu, głośność), chronemiki (czas trwania komunikacji).

Umiejętności wychowawcy w zakresie komunikacji interpersonalnej
- wiarygodność !
- jawność intencji
- umiejętność okazywania ciepła i życzliwości
- solidność wychowawcy jako źródła informacji
- zaangażowanie wychowawcy w przekazywanie wychowankom treści

3 obszary komunikacji pedagogicznej:

- język
- kody niewerbalne
- empatyczna gotowość słuchania

proces komunikacji:
- kodowanie - przekazywanie informacji
- dekodowanie - odczytywanie znaczenia dobrego komunikatu
- „szumy” - zakłócenia

warunki komunikacji:
- przekaz od nadawcy dokładnie odzwierciedla jego intencje
- odbiorca interpretuje przekaz w ten sam sposób, co nadawca

Komunikacja niewerbalna i jej style (postawa ciepła i zimna)
- wyraz twarzy
- mimika
- ruchy rąk
- ton głosu
- kontakt dotykowy….

Rodzaje komunikacji niewerbalnej:
- postawa przyjacielska
bliski dystans, kontakt wzrokowy, dotykowy, uśmiech, ciepły ton głosu, postawa skierowana w kierunku rozmówcy
- postawa zimna
wszystko odwrotnie

„podwójne wiązanie” - przekaz werbalny sprzeczny z niewerbalnym

Metody poznawania wychowanków
- test projekcyjny - rysunki, które wykonują dzieci; może to być np. rysunek rodziny
- zdania niedokończone - np. najbardziej lubię…., jestem zły, gdy….., cieszę się, gdy….
- krótkie pisemne wypowiedzi dziecka na interesujący nas temat (np. moje ulubione miejsce)

Rodzina jest pierwszym najważniejszym środowiskiem wychowawczym najdłużej oddziałującym na człowieka. Wywiera znaczący wpływ na zachowania jednostki, jej system wartości, postawy wobec innych ludzi i świata. Naturalna grupa społeczna złożona z osób, które łączy stosunek małżeński i rodzicielski oraz więź emocjonalna, uczuciowa. Mają miejsce oddziaływania wychowawcze, gdzie w bezpośrednich relacjach między członkami rodziny dziecko przyswaja wiedzę o świecie, wartościach, normach, rozwija zainteresowania.

Funkcje rodziny:

  1. aby stworzyć normalne warunki wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży

  2. aby likwidować sytuacje zagrażające ich prawidłowemu rozwojowi czy życiu

Kierunki działalności opiekuńczej w rodzinie:

Wychowanie moralne:

W znaczeniu:

Sposoby wychowania moralnego:

  1. dawanie dobrego przykładu, umożliwienie działania zgodnie z normami moralnymi

  2. metoda perswazji - oddziaływanie na świadomość moralną (dyskusja)

  3. metoda klasyfikowania wartości - uświadamianie własnych przeżyć w związku z rozpoznawanymi wartościami

  4. metoda rozumowania moralnego - umożliwia namysł nad ocenami, wartościami

Wychowanie estetyczne:

Funkcje wychowania estetycznego:

Wymagania stawiane wychowaniu estetycznemu:

Wychowanie seksualne - formowanie u dzieci i młodzieży postaw wobec płci, partnerstwa, życia seksualnego.

Zalety wychowania seksualnego w szkole:

W wychowaniu seksualnym zabiegającym o bezpieczny seks mówi się o: biologicznych aspektach seksualności człowieka, środkach antykoncepcyjnych sposobach przerwania ciąży, technikach współżycia, zboczeniach płciowych. Uwaga: nie bierze się tu pod uwagę faktu, że względnie duża liczna młodzieży dojrzewającej nie współżyje, zakłada się tu możliwość uprawiania całkowicie bezpiecznego seksu.

Wychowanie seksualne zorientowane etycznie:

Wychowanie patriotyczne - wdrażanie lub przyuczanie do miłowania Ojczyzny i narodu z gotowością do wyrzeczeń i ofiar

Cele:

Wskaźniki postawy patriotycznej:

Wychowanie umysłowe - kształtowanie pozytywnej motywacji i postaw wobec nauki, pracy umysłowej.

Cele:

Wychowanie religijne - do życia religijnego, zakorzenionego w całościowym rozwoju osobowości.

Celem jest utrwaleni obrazu Boga kochającego, okazywanie miłości Bogu i bliźnim.

Wychowanie zdrowotne - opanowanie wiedzy o fizycznych, psychicznych i społecznych funkcjach organizmu człowieka, stosowanie wymagań higieny, doskonalenie zdrowia.

Cele:

Realizacja celów:

Postawa rodzicielska - występujące u rodziców tendencje do odczuwania dziecka, myślenia o nim i zachowania w konkretny sposób.

Komponenty postawy;

  1. myślowy - pogląd na dziecko, ocena jego zachowania

  2. uczuciowo - motywacyjno - emocjonalny

  3. behawioralny - zachowanie wobec dziecka

Postawy: akceptacja, współdziałanie, rozsądna swoboda, uznanie praw dziecka, odtrącająca, unikająca, nadmiernie chroniąca i wymagająca.

16-latek może bez zgody rodziców: podjąć pracę, nie zgodzić się na umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym, przeszczep, operację zagrażającą życiu, musi podpisać pisemną zgodę na przerwanie ciąży.

Prawa i obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej:

Styl wychowania - wypadkowa sposobów i metod oddziaływania na dziecka wszystkich członków rodziny, np. na podstawie własnego doświadczenia, literatury.

Rodzina homogamiczna - rodzice byli wychowywani w tym samym stylu u mają jednakowe doświadczenia.

Rodzina heterogamiczna - doświadczenia rodziców w wychowaniu są różne.

Style wychowania:
- autokratyczny
- demokratyczny
- liberalny
- niekonsekwentny

Typy rodzin - kto nimi kieruje:

  1. patriarcha - ojciec autorytetem, sprawuje kontrolę

  2. matriarcha - matka autorytetem

  3. partnerstwo -równowaga między władzą ojca i matki

  4. pośredni - między równowagą i dominacją męża i żony

Na atmosferę wpływają:

Atmosfera może być: korzystna, niekorzystna (napięta, hałaśliwa, depresyjna, obojętna, nadmiar emocji i problemów), sytuacja pośrednia.

Trudności wychowawcze- niezgodne z obowiązującymi normami społecznymi formy zachowań dzieci i młodzieży a spowodowane najczęściej niekorzystnymi warunkami życia przy jednoczesnym prawidłowym rozwoju intelektualnym jednostki

Objawy nieprzystosowania:

1)nagłe zaniżenie poziomu osiągnięć szkolnych ucznów

2) niepokój i niezdolność koncentracji

3)nieprowokowana agresja

4) drażliwość, nerwowość

5) natrętne zwracanie na siebie uwagi

6)defekty mowy

7)zmienność nastrojów od euforii do depresji

8)niezdarność i brak koordynacji

9)trudności w pozyskiwaniu i posiadaniu przyjaciół

10)przewrażliwienie

11)czyny aspołeczne (kradzieże)

Uczeń trudny (Łobocki):

-przesadnie bierny

-przesadnie aktywny

-z zaburzeniem

Rodzaje trudnych uczniów:

-ofiara, bidul, gaduła, milczek, mądrala, nieśmiały, błazen, przylepa, zrzęda, buntownik, manipulator, cham

Postawy nauczycieli wobec uczniów
- postawa podrażnienia i irytacji
(powód: nadmierna ruchliwość dziecka lub powolność, brak samodzielności)
- upokorzenia
(p: bezczelność, lenistwo, niedbalstwo, niechęć do przyswojenia sobie kulturalnego sposobu bycia)
- odrazy
(p: zawiść, złośliwość, kradzież, wykroczenia natury seksualnej)
- obojętności
(p: egoistyczne zachowania dziecka, zarozumialstwo, łakomstwo, wścibstwo)


Przyczyny powstawania trudności wychowawczych wg Szumana

PRZYCZYNY ENDOGENNE (wewn. - tkwiące w samych uczniach)
a) genetyczne
- embriopatie wirusowe, aktyniczne, toksyczne
- konflikt serologiczny
- okołoporodowe uszkodzenia mózgu
- przeżycia psychiczne matki w trakcie ciąży
b) cechy osobowościowe dziecka - odporność OUN

PRZYCZYNY EGZOGENNE (zewn. - tkwiące w środowisku rodzinnym i szkolnym)
np. w środowisku rodzinnym:
- przyczyny ekonomiczne
- sytuacja życiowa rodziny
- atmosfera wychowawcza rodzinie


Pamięć - mnemotechniki
- akronimy
- akrostychy
- twórcze zdania
- rymonimy
- rzymski pokój



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Teoretyczne podstawy wychowania, PEDAGOGIKA (hasło - pedagogika)
Antropolog. podstawy wychowania, Pedagogika
Teoretyczne podstawy wychowania 1, pedagogika
teoretyczne podstawy wychowania, pedagogika, teoretyczne podstawy wychowania
Teoretyczne podstawy wychowania, Pedagogika w zakresie edukacji dorosłych z gerontologią, II rok, Te
TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANI1, Pedagogika I rok
Psychologiczne podstawy wychowania, Pedagogiczne
Teoretyczne podstawy wychowania 2, pedagogika
Łobocki Rozdział IV, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Te
Łobocki Rozdział V, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Licencjat, Teo
PEDAGOGIKA SERCA, Teoretyczne podstawy wychowania, ćwiczenia
Dwa rodzaje wychowania, Pedagogika- materiały, Studia Licencjackie, Semestr I, Teoretyczne podstawy
Metody oddziaływań grupowych, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny Lice
Podstawowe środowiska wychowawcze, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Uniwersytet Pedagogiczny
Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Pedagogika Specjalna, Biomedyka
BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I WYCHOWANIA, Pedagogika,itp, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania
Teoria wychowania - koło u Piwowarczyka, Pedagogika, Teoretyczne podstawy wychowania
porównanie wychowanie autorytarnego i antyautorytarnego. , Uniwersytet Pedagogiczny, Teoretyczne po

więcej podobnych podstron