Czym jest przedmiot teorii wychowania?
Przedmiotem teorii wychowania są wszelkie świadome akty wychowawcze, ich uwarunkowania, przebieg i skutki, przede wszystkim odniesienia instytucjonalne, działania profesjonalistów (działania zorganizowane). Zwraca szczególną uwagę na aspekt relacji pojawiających się między wychowawcą a wychowankiem.
Geneza
1912 - termin pedagogika ogólna, który oznaczał dosłownie teorię wychowania pojawił się w pismach J.F. Herbarta, według niego jest ona refleksją nad wychowaniem jako kształtowanie osobowości człowieka.
Przed II wojną światową teoria wychowania nie pojawiała się jako samodzielna dyscyplina naukowa. T. Wychowania wówczas utożsamiano .... pedagogiką lub badawano jej nazwę pedagogiki teoretywnej. Po II wojnie św. T. Wychowania uważana już była za podstawową dyscyplinę pedagogiczna. W latach 70 znaczącym teoretykiem wychowania stał się Muszyński, który uważał że teoria wychowania staje się subdyscyplina pedagogiki
Wyłoniła się z pedagogiki ogólnej jako rodzaj jej dociekań teoretycznych i praktycznych.
Rozwijała się od czasów najdawniejszych. Nie posiada łacińskiej czy greckiej nazwy.
Subdyscypliny pedagogiczne są powiązane z teorią wychowania. Po wojnie pojawił się termin teoria wychowania wypierając termin pedagogika ogólna.
Jakie miejsce jako subdyscyplina zajmuje wśród innych nauk?
Jest powiązana z wieloma naukami (teologia wychowania, aksjologia wychowania, antropologia filozoficzna, psychologia- wiedza o rozwoju człowieka, socjologia- wpływ społeczeństwa na rozwój jednostki).
-teoria wychowania a pedagogika ogolna: Wychowanie służy pedagogice wyjaśniając terminy, pojęcia;
-t. w. a filozofia: wiele koncepcji wych ma swoje źródło w koncepcji filozof-ej
-t. w. a psychologia: t. w. wykorzystuje definicje psych-ne dotycz osobowości
-t. w. a socjologia: związek: wych jest uwarunkowane środowiskowo, teoria wykorzystuje wiedze o środkach z socjologii
-t. w. a etyka: nowe koncepcje wych powinny być zgodne z normami etycznymi społeczeństwa
Jakie miejsce jako subdyscyplina zajmuje w pedagogice?
Teoria wychowania stanowi jedną z podstawowych dziedzin myśli pedagogicznej i centrum refleksji nad różnymi kontekstami wychowania. Obok dydaktyki zajmuje centralną pozycję wśród nauk pedagogicznych. Różne subdyscypliny pedagogiczne, które pojawiły się szczególnie w XX wieku, znajdują się nijako na styku dydaktyki i teorii wychowania.
Pedagogika społeczna - jest niczym innym jak tylko teorią wychowania społecznego, bada też funkcjonowanie człowieka w środowisku.
Pedagogika opiekuńcza - jest odmianą teorii wychowania odnoszącą się do pewnej kategorii ludzi( wymagających zaspokajania własnych potrzeb przez inne osoby).
Pedagogika specjalna - jest dziedziną wiedzy powiązaną teorią wychowania poprzez opiekę i wychowanie ludzi w jakiś sposób wyróżniający się od innych.
Pedagogika dorosłych - (andragogika) zajmuje się problemami wychowania ludzi dorosłych , którzy chcą lub muszą podnieść swoje kompetencje społeczne i kwalifikacje zawodowe.
Psychologia - teoria wychowania czerpie z niej wiedzę o funkcjonowaniu człowieka, o rozwoju jego psychiki.
Istota właściwości wychowania
Wychowanie to świadome i celowe oddziaływanie zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych rezultatów w osobowości wychowanka w postaci wyposażenia go w wartości, normy, cechy, skrypty zachowań, pożądane z punktu widzenia społeczeństwa w danym okresie czasu.
Argumenty:
- tylko działania zewnętrzne wobec wychowanka są możliwe do kontroli, korekcji i ewentualnie całkowitej zmiany
- to podejście obiektywistyczne
- jest to stanowisko jednostronne ale pozwala ocenić skuteczność działań wychowawcy
- działania wychowawcy są zaplanowane i uhierarchizowane
4 grupy definicji wychowania (S.Kunowski)
* prakseologiczne - które zwracają uwagę na celowe działania wychowawców i wychowanków np. „wychowanie jest planowym oddziaływaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych” T.Weitz
* ewolucyjne - które podkreślają, że istotą wychowania jest swobodny rozwój dziecka, np. „wychowanie jest procesem, który zachodzi w jednostce jako rezultat jej działalności w środowisku i jej reakcji na to środowisko” J.Doughton
*sytuacyjne - które koncentrują się na warunkach i bodźcach przyczyniających się do rozwinięcia wychowanka, np. „wychowanie to przygotowanie do życia przez życie” O.Decroly
* adaptacyjne - które zwracają uwagę na wytwory i osiągane skutki działania wychowawczego, np. „wychowanie polega na przysposobieniu wychowanka do pełnoprawnego członkostwa w grupie społecznej” F.Znaniecki
Celowość działania
Wychowanie ujmowane przede wszystkim na płaszczyźnie teleologicznej (celów) i prakseologicznej (działania) to planowa aktywność człowieka zorientowana na osiągnięcie pewnych celów. (por. Schulz)
Dynamizmy wychowania
BIOS - (gr.życie) pęd życiowy do naturalnego, psychologicznego rozwoju organizmu (wyposażenie dziedziczne)
ETOS - (gr ethos to obyczaj, przyzwyczajenie) wpływy społeczne np. wychowawców unormowane zwyczajami i obyczajami życia określonego społeczeństwa
AGOS - (gr. Ago to prowadzą) wprowadzanie w świat wartości, kultury wyższej
Etap przechodzenia od teorii potocznych do naukowej:
Poziom wiedzy i poznania potocznego (przednaukowego) - potoczna wiedza o wychowaniu, stanowią ją najczęściej praktyczne umiejętności, efektem powstającej spontanicznie i nieustannie wiedzy potocznej są własne przekonania, opinie, zasady na temat wychowania (osobista teoria wychowania)
cechy: prostota, bardzo mały stopień ogólności, duża bezkrytyczność, czasami wewnętrzna sprzeczność, brak spójności i klarowności myśli
Otwarcie na kontekst społeczny (przednaukowy) - pojawia się wtedy gdy przyjmuje się do wiadomości także doświadczenia i obserwacje innych, porównuje je z własnymi, analizuje
Cechy: większa ogólność i bardziej powszechna ważność wiedzy, najczęściej wyrażana językiem literackim, emocjonalnym, obrazowym
Poziom refleksji (teorii) naukowej - rozpoczyna się gdy fakty oraz zjawiska zaczynamy gruntownie badać i systematyzować
Cechy: sformułowania uogólniające, logiczne, komunikalne, sprawdzalne za pomocą metod przyjętych w badaniach w danym typie nauki
Kryteria odróżniające naukę od innych form zorganizowanej działalności społecznej
Własny przedmiot badań
Własny system pojęciowy
Własne metody badań
Własne teorie opisujące i wyjaśniające przedmiot badań
Socjalizacja - uspołecznianie, wszelkie wpływy jednostek i grup w ramach społecznych na osobę. Wpływy nieplanowane, spontaniczne i zachodzą w każdej sytuacji społecznej, w której próbujemy zmienić lub ukierunkować zachowanie jednostki w stronę społecznie akceptowanego skryptu. Wpływ modelujący zachowanie oraz przygotowujący do pełnienia ról społecznych, do bezkonfliktowego funkcjonowania w społeczeństwie.
Mechanizmy socjalizacji:
odruchy warunkowe
role społeczne
kanalizacja czyli społeczne okiełznanie popędów
motywy i aspiracje
identyfikacja - utożsamianie norm, wartości, celów grupy z własnymi
internalizacja - świadome uwewnętrznienie norm jako własne
Internalizacja rzeczywistości
Socjalizacja pierwotna - w dzieciństwie w ramach grupy pierwotnej przez naśladownictwo, przez przekaz symboliczny - pozawerbalny, świat przefiltrowany jest przez dorosłych, zinternalizują ich cały świat, dokonuje się w atmosferze o wysokim ładunku emocjonalnym, silna więź, kończy się w momencie gdy u dziecka pojawi się uogólniony inny.
Socjalizacja wtórna - jej warunkiem jest przejście przez socjalizację pierwotną, jest internalizacją subświatów instytucjonalnych, różne światy tworzące całość, te światy powinny być nadbudowywane, poszerzają dzieci świat już który był, nie ma ładunku emocjonalnego.
Proces wychowania
Proces wychowania jest to ciąg zaplanowanych uporządkowanych, wynikających jednych z drugich działań o wyraźnie nakreślonym kierunku działań, skuteczność można ocenić przez analizę zachowań wychowanka.
Warstwa aksjologiczna - składa się na strukturę wychowania, to ideał i cele wychowania
Czym jest ideał wychowania?
Postulowany przez dane społeczeństwo w danym czasie kształt dojrzałej osobowości. Zbiór cech, że taka powinna być jednostka. Jest problemem teoretycznym. Wywodzi się z obu typów wartości - stałych i zmiennych. Rzeczywistość się zmienia, więc nauczyciele nie mają konkretnego ideału. Ale konkretem jest kulturowy wzór osobowości. Stanowi warstwę aksjologiczną.
Czym są wartości?
Są prymarne, są podstawą wszystkich działań, mogą przejawiać się w sposób jawny bądź ukryty. Można wychowywać do wartości lub poprzez wartości (przez działania). Ideał wychowania wynika z wartości.