PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY WYCHOWANIA I NAUCZANIA w. 26.01.2012 r.

Kształtowanie samooceny i związane z nią zaburzenia

1. Czynniki wpływające na samoocenę i poczucie własnej wartości:

• Doświadczenia z przeszłości (dzieciństwa),

• Informacja zwrotna z otoczenia (kształtują obraz siebie, to jak jednostka je postrzega zależy od filtru percepcyjnego jednostki, np. ktoś może wszystko odbierać jako krytykę; oglądanie się w lustrze społecznym),

• Porównanie „ja” realnego z „ja” idealnym:

• „ja” realne - jak ktoś siebie postrzega,

• „ja” idealne - jaki ten ktoś chciałby być,

• np. w przypadku anoreksji: „ja” realne - „jestem gruba”; „ja” idealne - „chce być szczupła jak…”,

• Samoocena:

• bardzo pozytywna samoocena - „ja” realne nie różni się bardzo od „ja” idealnego,

• pozytywna samoocena - „ja” idealne jest różne od „ja” realnego ale jest osiągalnym celem,

• negatywna samoocena - „ja” idealne jest różne od „ja” realnego i wydaje się być nieosiągalne,

Dojrzały pozytywny obraz siebie	Niedojrzały negatywny obraz siebie
Akceptacja siebie wraz ze swoimi potrzebami, motywami i emocjami.	Deprecjonowanie siebie w myślach i słowach. Impulsy i zachowania autoagresywne. Nie realizowanie swoich potrzeb (autoagresja np. cięcie się ale i celowe nie zaspakajanie swoich potrzeb żywieniowych).
Wiara w siebie we własną skuteczność (osiągnięcie celu jest możliwe.	Brak wiary w siebie oraz poczucie kontroli zewnętrznej (poczucie, że od środowiska zewnętrznego zależy wszystko a tym samym przekonanie, że nic nie zależy ode mnie - ofiara).
Stawianie realistycznych celów (cele ambitne ale możliwe do osiągnięcia na 50% - za łatwy cel nie mobilizuje, za trudny też nie mobilizuje, zniechęca).	Stawianie nierealnych celów albo zbyt łatwych do osiągnięcia. Porażka staje się klęską.
Uważanie siebie za równie wartościowego jak inni.	Porównywanie siebie z nieosiągalnym ideałem. Uważanie się za lepszego lub gorszego od innych.
Adekwatna wiedza na temat własnych słabych i mocnych stron połączona z akceptacją.	Stawianie sobie nadmiernie wysokich wymagań, kompulsywny przymus perfekcji. Neurotyczna ambicja. Wyolbrzymianie niepowodzeń i bagatelizowanie swoich zalet.
Umiejętność przyjmowania komunikatów pozytywnych i krytycznych.	Nadmiernie silna reakcja na krytykę i niepowodzenia.
Adekwatne odniesienie do własnych osiągnięć. Umiejętność korzystania z sukcesów i porażek.	Nie docenianie własnych osiągnięć i wyolbrzymianie niepowodzeń.
Asertywność w kontaktach z innymi. Brak blokad w kontaktach z innymi.	Blokady w kontaktach z innymi (nieśmiałość, zakłopotanie).
Brak lęku przed oceną.	Lęk przed oceną, odrzuceniem.
Dystans do siebie. Zainteresowanie potrzebami innych.	Nadmierna koncentracja na sobie.
Konsekwentna realizacja celów.	Realizacja w obliczu trudności.
Tolerancja - akceptacja rzeczywistości i innych.	Uprzedzenia, brak tolerancji.

2. Postawa opiekunów sprzyjająca kształtowaniu się adekwatnej wysokiej samooceny:

• przyzwalanie na błędy (uczenie bezpiecznej porażki),

• oswajanie z sytuacjami sukcesu i porażki,

• nauka czerpania korzyści z niepowodzeń,

• nie wyręczanie dziecka - uczymy jak sobie radzić i dajemy dziecku odczuć, że sobie radzi, nie wyrabiamy w nim poczucia bezradności,

• w sytuacji oceny - pokazywanie mocnych stron i zachęcanie do samodzielnego szukania błędów - przekazywanie negatywnych uwag w formie kanapki: przekazywanie kolejno pozytywnej, negatywnej, pozytywnej informacji,

• ocenianie zachowań, rezultatów a nie osoby - odpowiednie nastawienie nauczyciela,

• bezwarunkowa akceptacja i życzliwość dla osoby,

• myślenie o osobie w kategoriach jej mocnych stron i potencjału,

• przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych,

• stwarzanie okazji do ujawniania i rozwoju własnych zainteresowań,

• zachęcanie do porównań ze swoimi poprzednimi osiągnięciami,

• modelowanie pozytywnego nastawienia do siebie, wytrwałości,

3. Zaburzenia nerwicowe:

• psychopochodne zaburzenia czynnościowe (u podłoża nie można stwierdzić uszkodzeń organizmu), objawy muszą mieć przyczynę psychiczną a nie biologiczną,

• grupa zaburzeń niepsychotycznych o długotrwałym przebiegu, wielu różnych objawach, wywołujących u chorego poczucie cierpienia,

4. Objawy zaburzeń nerwicowych:

• lęk, podwyższony poziom niepokoju,

• nastawienie się i oczekiwanie niebezpieczeństwa,

• niski próg frustracji (na drodze realizacji celu pojawia się frustracja),

• zawyżone aspiracje,

• skupienie na sobie,

• niskie poczucie własnej wartości,

• poczucie krzywdy,

• trudności komunikacyjne,

• dążenie do uzyskiwania od innych korzyści, bez zauważania ich potrzeb,

• konflikty wewnętrzne,

5. Postacie zaburzeń nerwicowych:

• Neurastenia (zespół przewlekłego zmęczenia)

• Objawy (dodatkowe) drażliwość i szybkie wyczerpywanie się i chroniczne znużenie i zmęczenie,

• Zaburzenia lękowe uogólnione

• Lęk wolnopłynący - stałe uczucie lęku, napięcia emocjonalne,

• Napady lęku,

• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (nerwica natręctw)

• Myśli natrętne - obsesje, idee, impulsy, wyobrażenia,

• Czynności natrętne, przymusowe. Wywołują napięcie i niepokój, a próba przeciwstawienia się im wywołuje lęk, np. ciągłe mycie rąk,

• Fobie (zaburzenia lękowe w postaci fobii)

• Intensywny lęk dotyczący określonych sytuacji lub przedmiotów, dążenie do ich unikania poza kontrolą osoby,

• Lęk mimo krytycznej oceny jako nieuzasadnionej,

• Np. arachnofobia, klaustrofobia,

• Zaburzenia pod postacią somatyczną (hipochondria)

• Nieuzasadnione przekonanie o istnieniu schorzenia i doznania bólowe,

• Nerwica wegetatywna - objawy przewlekłe lub napady: kołatanie serca, drżenie kończyn, zaburzenia oddechowe, duszność, zawroty, bóle głowy, nudności, torsje,

• Zaburzenia konwersyjne

• Objawy konwersyjne - nieświadome przeobrażenia czynnika emocjonalnego w objaw somatyczny,

• Zaburzenia uczuciowo-ruchowe, porażenie kończyn, znieczulenie skórne, bóle,

• Zachowanie o prymitywnym, reaktywnym charakterze w odpowiedzi na trudne sytuacje,

1

---