STAROCHIŃSKIE TEORIE WOJENNE

Sun Tzu (Chiny) - Sztuka wojny

• Najważniejszym osiągnięciem jest pokonanie przeciwnika bez walki, osiągnięcie celów przy pomocy środków nieorężnych (dyplomacja)- najważniejsze jest rozbicie strategii wroga (np. poprzez skłócenie sprzymierzeńców przeciwnika)- izolacja polityczna przeciwnika

• Gdy wyczerpane zostaną metody dyplomatyczne, należy uciekać się do metod orężnych. Najlepszą sytuacją jest osiągnięcie celów bez walki. Wojna jest ważna dlatego trzeba jej poświecić studia.

• Nie należy atakować miast- pochłania to zbyt wiele środków, ograniczając prowadzenie manewrów. W razie jednak ataku na miasto- okrążyć je i dokonać ataku poprzez wykorzystanie specjalistycznego sprzętu.

• 5 zasad prowadzenia wojny. Czynniki: moralny, pogoda, teren, dowodzenie i teoria (taktyka wojenna). Podstawę odniesienia zwycięstwa stanowi duch bojowy armii.

• Dowódca: mądry, szczery, humanitarny, odważny, surowy, nie może być nieudolny, tylko opanowanie i zasady sztuki wojennej dają możliwość wygrania walki

• Strategia wojny to przebiegłość i stwarzanie złudzeń.

• Planowanie wojenne- przygotowanie planu wojny jak i pojedynczych kampanii. Dostosowanie się do zmieniającej się sytuacji politycznej i militarnej.

• Najważniejszym celem jest zwycięstwo, niekoniecznie militarne.

• Armia: 100 tyś. żołnierzy, 100 szybkich czterokonnych zaprzęgów i 1000 czterokonnych wozów bagażowych. Koszt przygotowanie armii to ok. 60% budżetu państwa.

• 5 warunków zwycięstwa:

• Jeżeli wiadomo, kiedy należy zaatakować, a kiedy można przegrać walkę.

• Jeśli ma się dowódcę, który rozumie jak użyć siły przeważającej, ale i niedostatecznej, aby wgrać wojnę.

• Zwycięży ten, którego żołnierze są zjednoczeni wolą zwycięstwa.

• Zwycięży ten, kto jest rozważny, tym łatwiej jeśli wróg jest lekkomyślny.

• Zwycięży ten, którego generałowie są przygotowani, a monarcha mu sprzyja.

• Źródło sukcesu: drobiazgowe poznanie silnych i słabych stron przeciwnika i swoich.

• Taktyka błyskawicznych uderzeń i unikanie walki przy przewadze przeciwnika.

• Czynniki wpływające na sztukę wojenną

• Charakterystyka przestrzeni, na której prowadzone są operacje (ukształtowanie terenu)

• Ocena warunków zewnętrznych (ocena odległości, liczebności armii i jej uzbrojenia)

• Kalkulacja (zachowanie wojsk przeciwnika i własnych przed rozpoczęciem wojny)

• Konfrontacja sił własnych i przeciwnika

• Szansa na zwycięstwo

• Należy użyć w bitwie siły naturalnej i niezwykłej (naturalna- wojska uderzające od czoła, niezwykła- wojska atakujące od skrzydła).

• Duża waga przywiązywana do miejsca bitwy.

• Przygotowanie szczegółowych planów bitew.

• Staranne maskowanie swoich planów i rozszyfrowanie planów przeciwnika. Główny cel to zdobycie przewagi nad przeciwnikiem.

• Wojna to sztuka wprowadzania w błąd. Ważną rolą w czasie bitwy jest umiejętność dowodzenia (sygnalizacja dźwiękowa i wizualna). Najlepiej atakować wieczorem z wojskiem nakarmionym i wypoczętym. Należy ściśle przestrzegać tajemnicy wojskowej.

• 5 ataków ogniem

• Podpalenie obozującego wojska

• Podpalenie magazynów wroga

• Podpalenie ekwipunku

• Podpalenie arsenałów

• Wystrzelenie ognistych strzał

• Duża rola szpiegów. Podział szpiegów: narodowi, wewnętrzni, podwójni, straceni, powracający

• Podzielił sztukę wojenna na strategie i taktykę

• Przywiązywał duże znaczenie do przewagi liczebnej armii

Wu-Tzu (Chiny) -Księgi wojny.

• W kierowaniu armią uzupełniać się powinny męstwo i ostrożność (miękkość i twardość) (taki złoty środek)

• Stosunki w armii takie jak stosunki ojca z dziećmi- jedność moralna przełożonych i podwładnych

• Kierowanie ludźmi poprzez oddziaływanie na ich zmysły

• Żołnierzowi należy przyznawać nagrody i wyróżnienia by wykrzesać z nich męstwo i braterstwo

• Dowódca: pojmowanie odpowiednich zasad dowodzenia armią, zdolność poznawania natury ludzkiej, kształtowanie u siebie gotowości spotkania z nieprzyjacielem, męstwo a zarazem ostrożność

• Skupiał się na organizacji armii i jej wyszkoleniu

DOROBEK MYŚLI WOJSKOWEJ STAROŻYTNEJ GRECJI

Ksenofont- pierwszy najwybitniejszy teoretyk Starożytnej Grecji

• dużą wagę przywiązywał do sposobu zaciągu,

• decydujące znaczenie ma pieniądz

• zalecał wybór odpowiedniego wariantu marszu wojsk.

• zakładając obóz warowny obwarowywano go i kopano głębokie rowy. Specjalna taktyka z wozami bojowymi

• kluczową rolę w organizacji wojska wyznaczał wodzowi, od niego było uzależnione zwycięstwo lub porażka

• cechy wodza (najbardziej przydatne): odwaga, sprawiedliwość, szlachetność.

• był przeciwnikiem zmiany dowódców

• strategia to sztuka prowadzenia wojny. Taktyka to umiejętność uszykowania szyku bojowego

• taktyka działań morskich- atakujemy w masie, a nie pojedyncze walki rozproszonych okrętów (kupą mości panowie).

• zalecał zdecydowane natarcie

• piechota ważniejsza niż jazda (zwłaszcza ciężkozbrojna piechota spartańska), jazda ważna ale raczej zaczyna odgrywać dużą rolę i nie stanowi o zwycięstwie (miała pełnić rolę pomocniczą).

• atakowanie miast - okrążanie ich i zablokowanie dostaw żywności i wygłodzenie mieszkańców.

• duża rola czynników zaskoczenia w skali strategicznej i taktycznej w działaniach bojowych

• poruszał problematykę szykowania i rozwijania szyków bojowych.

• starał się skodyfikować prawidła taktyki do zmiennych okoliczności pola bitwy.

• nadal aktualne prawo wojny jego autorstwa: „Jeśli jesteście słabi, bądźcie, by zwyciężyć, dość zręczni i stańcie się silniejsi w punkcie, gdzie nieprzyjaciel uważa się za najsilniejszego

• nie należy rozdrabniać sił

Eneasz ze Stympholos- Obrona oblężonego miasta

• taktyka to umiejętność kierowania ruchami wojsk

• podejmuje problematykę dotyczącą rekrutacji i rozstawienia oddziałów do zorganizowania obrony, środków zapewniających wysoki poziom moralny wojsk oraz dyscypliny, zabezpieczenia miast przed niespodziewanym atakiem i zaopatrzenia

• wiele zaleceń i nakazów dotyczących wprowadzenia cenzury listów, policyjnego zakazu zgromadzeń, zaostrzenia kryteriów wydawania swoistego rodzaju dowodów tożsamości i przepustek czy też roli i znaczenia prowadzenia tajnej korespondencji przy użyciu atramentu sympatycznego

• jego traktaty były bardzo wysoko oceniane

MYŚL WOJSKOWA IMPERIUM RZYMSKIEGO

Polibiusz

• wszystkie zwycięstwa Rzymian wynikają przede wszystkim z ich waleczności oraz posiadania najdoskonalszego w świecie ustroju politycznego- republikańskiego, a także organizacji wojskowej

• był autorem licznych prac. Co najmniej dwie z nich pt. "Taktyka" i "Wojna numatyńska"

• najwybitniejsza z prac Polibiusza pt."Dzieje". Przedstawił w niej 53-letnie dzieje historii państwa rzymskiego (od 220 do 168r.p.n.e.)

• pisał o strategii i taktyce wojsk rzymskich

• był wybitnym znawcą spraw wojskowych, opisując nie tylko wojny i bitwy, lecz wnikliwie badał także przyczyny zwycięstw i klęsk, zalety i wady ugrupowań bojowych, sposoby działań  taktycznych oraz formy strategiczne

• dowiadujemy się od niego o sztuce wojennej Rzymian i wojujących z nimi narodów i państw. Najwięcej informacji przekazywał on o wojnach Rzymu z Kartaginą
  dla większego bezpieczeństwa Rzymianie zakładali nie jeden, lecz dwa obozy wzajemnie ze sobą powiązane fortyfikacjami i systemem łączności

• był pierwszym teoretykiem wojskowym, który pisał sposoby użycia w działaniach wojennych-słoni

• dużą wagę przywiązywał do roli wodza

• najwięcej miejsca w "Dziejach" Polibiusza  zajmuje opis walki Rzymian z Kartagińczykami, a zwłaszcza wyprawy wojenne wodza Kartagińczyków- Hannibala

• starał się wyjaśnić przyczynę tych odnoszonych przez niego sukcesów

• podziwiał jego talent w przygotowaniu optymalnej taktyki walki do zaistniałych okoliczności

• zastosował on manewr polegający na pozorowanym wycofaniu się, zachęcając przeciwnika do przekroczenia rzeki i pościgu

• opisał zasady rekrutacji do armii rzymskiej i podziały specjalności wojskowych

• przewaga tego systemu zaciągu polegała na wprowadzeniu powszechnego obowiązku służby wojskowej Rzymian

Onesander

• największe znaczenie przywiązywał do problematyki etycznej

• większość miejsca poświęca rozważaniom dotyczącym charakteru wodza, jego przynależności społecznej, stosunku do podwładnych, współobywateli czy nieprzyjaciół

• główny motyw pracy Onesandra to przedstawienie głównych zasad dowodzenia

• dużą wagę przywiązywał do znaczenia planu wojny

• na wojnie nie można odnieść sukcesu, nie posiadając wszechstronnego, wcześniej przygotowanego planu jej prowadzenia

• był zwolennikiem organizowania ścisłego współdziałania między piechotą i jazdą oraz wydzielania podczas planowania bitwy dość licznego odwodu ogólnego

• był zdecydowanym przeciwnikiem bezpośredniego uczestnictwa wodza w bitwie

• dowódca w swym zachowaniu musi wybierać złoty środek

Appian z Aleksandrii

• w jego dziełach przeważa opis wydarzeń historycznych, natomiast mniej jest analiz i wniosków. Szczególnie widoczny jest brak prognoz odnoszących się do przewidywanych kierunków zmian zachodzących w sztuce wojennej

• przywiązywał on duża wagę do roli techniki w prowadzonych działaniach wojennych

• nie był zwolennikiem budowy gigantycznych machin

• widział wzrastającą rolę jazdy

• wojny domowe osłabiają państwo

• dostrzegł wzrastające znaczenie działań prowadzonych na morzu

• wojny domowe jako przyczyna upadku świetności Imperium Rzymskiego

Gajusz Juliusz Cezar (100 lat p.n.e. do 44 r. p.n.e.- Rzym)

• wybitny wódz twórca wielu nowych rozwiązań dotyczących problemów strategicznych i taktycznych

• podważył zasadę tworzenia armii konsularnej na rzecz zawodowej

• postulował zwiększenie głębokości szyku

• jego reformy dotyczyły techniki wykonywania marszów oraz sztuki zdobywania twierdz

• wojny Cezara z Gallami były to wojny niesprawiedliwe i zaborcze

• zwolennik prowadzenia wojen manewrowych i szybkich

• przedstawił sposób umożliwiający prowadzenie wojen błyskawicznych, uważany za prekursora wojen błyskawicznych

• przedstawił nowe sposoby budowania mostów na szerokich rzekach

• zaskoczyła go taktyka spalonej ziemi stosowana przez Gallów

• podstawą sukcesów Cezara była wyższość rzymskiej sztuki wojennej nad zacofanymi pod tym względem plemionami i narodami

• w 46 r. p.n.e przystąpił do pisania pracy teoretyczno- historycznej „O wojnie domowej”. Praca nie została całkowicie zakończona z powodu śmierci autora. Napisał 3 księgi

• przedstawia doświadczenia wynikające z prowadzenia nietypowego rodzaju wojen- wojen domowych

• dowiódł, że obowiązuje w niej inne prawa wojny, inne zasady, a przede wszystkim występuje znaczna różnica w zachowaniu się żołnierzy, którzy mają świadomość uczestniczenia w wojnie bratobójczej.

• w wojnie domowej dużą rolę odgrywa stan moralno- bojowy walczących wojsk. Dlatego wodzowie wiele uwagi poświęcali jego umacnianiu ( m.in. osobisty kontakt wodza z wojskiem, zwłaszcza przed rozpoczęciem bitwy)

• główną siłę bojową wojsk rzymskich stanowiła piechota, dostrzegał jednak rosnącą rolę jazdy (starał się poszerzać jej szeregi w swoim wojsku. Widział także potrzebę intensywnego jej szkolenia)

• wkładem Cezara w rozwój za równo sztuki wojennej, jak i myśli wojskowej było teoretyczne i praktyczne opracowanie techniki prowadzenia szybkich działań wojennych

Sextus Juliusz Frontinus

• rzymski żołnierz, polityk, inżynier i pisarz

• jedyną zachowaną pracą jest traktat pt. Strategemata libri III

(poświęcone czynom wodzów, przegląd wszelkich rodzajów podstępów wojennych stosowanych przez wodzów greckich i rzymskich)

• podstawą działania każdego wodza winien być wcześniej obmyślony i przygotowany plan prowadzenia wojny oraz plan staczania bitew

• Wódz winien być odpowiedzialny zarówno za strategię prowadzenia wojny, jak i taktykę staczania bitew

• Strategią - jest to co wódz wykonuje według z góry obmyślonego planu we właściwy sposób, z całą formalnością i wytrwałością.

• Wyróżniał 4 podstępy wojenne: 1.Przygotowanie boju i stworzenie dogodnego dla siebie położenia; 2.Prowadzenie walki i zapewnienie sobie zwycięstwa; 3.Oblężenie i obrona twierdz; 4.Utrzymanie dyscypliny w armii.

• Wyróżniał zasady pomocnicze, wynikające z tych pierwszych. Zaliczał do nich: zachowanie tajemnicy własnych planów; poznanie planów przeciwnika; dostosowanie rodzajów działań do położenia; urządzenie zasadzek; systematyczne uzupełnianie zaopatrzenia; dążenie to rozpraszania sił przeciwnika; oddziaływanie moralne na wojska własne.

• sukces w bitwie zależy od właściwego wyboru miejsca i czasu jej przeprowadzenia, później od przyjęcia odpowiedniego szyku bojowego, przygotowanie zasadzek, elastyczność prowadzenia działań oraz dążenie do szybkiego zdezorganizowania szeregów przeciwnika

• opracował on zasady oblegania i zdobywania twierdz. Zaliczał do nich: zakończenie; wprowadzenie w błąd obleganych co do własnych zamiarów; usiłowanie doprowadzenia do zdrady w szeregach przeciwnika; utrudnienie zaopatrzenia i napływu posiłków; odcięcie od źródeł wody; obniżenie morale obrońców; pozorne działania

• Dorobek Frontinusa miał jedynie znaczenie bieżące podpowiadające wodzom sposoby prowadzenia przez nich działań wojennych

Wegecjusz

• Autor traktatu Epitoma Rei militaris (4 księgi)( problemy odnoszące się do całościowej teorii sztuki wojennej (strategiczne i taktyczne) uzbrojenie armii, fortyfikacje, organizacja i system rekrutacji armii rzymskiej)

• Swe rozważania opierał na obserwacji współczesnych trendów zachodzących w wojskowości oraz studiowaniu dorobku historycznego, z tym, że skupiał głównie uwagę na studiowaniu greckiej i rzymskiej sztuki wojennej

• dużo miejsca poświęcił wyszkoleniu wojsk, podkreślał, że dobre wyszkolenie armii to rękojmia zwycięstwa

• zalecał codziennie ćwiczenie żołnierzy w terenie we władaniu bronią

• żył i pisał w okresie kryzysu, jaki drążył Imperium Rzymskie. Był to także okres kryzysu rzymskiej sztuki wojennej. Poszukując przyczyn tego kryzysu wiązał je z zarzuceniem starych wzorów

• postulował powrót do wypróbowanych wzorców pochodzących z okresu republikańskich rządów w Imperium Rzymskim

• wojskiem nazywał on przeznaczony do prowadzenia wojny związek zarówno legionistów, jak i oddziałów posiłkowych, a także jazdy

• według niego, siły zbrojne składają się z uzbrojenia i mężów oraz dzielą się na trzy części: jazdę; piechotę (legiony i oddziały posiłkowe); flotę (okręty liniowe i statki rozpoznawcze)

• legion miał być samodzielnym związkiem taktycznym. Stąd mówił by: Legion miał przy sobie i woził wszystko, co uważa za niezbędne w każdym rodzaju wojny

• opowiadał się on za nową organizacją legionu rzymskiego. Proponował, by składał się on z dziesięciu kohort z tym, że z wyjątkiem pierwszej

• dostrzegł zmniejszającą się rolę piechoty, a wzrastającą - jazdy, ale z jednej strony wymieniał jazdę na pierwszym miejscu wśród rodzajów wojsk, z drugiej twierdził, że dla państwa bardziej potrzebni są piechurzy, którzy są przydatni wszędzie; można również mniejszym kosztem utrzymać większą liczbę tych wojowników

• zalecał, aby wyższe stanowiska dowódcze można było osiągać jedynie drogą stopniowego awansowania w hierarchii służbowej

• najwięcej miejsca w omawianym traktacie poświęcił szykom bojowym i taktyce prowadzenia bitwy

• szykiem bojowym nazywa się wojsko uszykowane do bitwy, którego front zwrócony jest w kierunku przeciwnika

• przywiązywał on duże znaczenie do roli szyku w działaniach wojennych. Bezpośrednio uzależniał od niego wynik stoczonej bitwy, przedstawił optymalny, jego zdaniem, wariant szyku legionu rzymskiego (dwie linie po pięć kohort w każdej)

• dążył do powrotu do uszykowania typu falangi, a opowiadał się za rezygnacją z najczęściej wówczas stosowanego szyku manipularnego legionu

• piechotę zgrupowaną w legionie wspierać miała ciężka jazda. Natomiast jazda lekkozbrojna umieszczana miała być na skrzydłach z zadaniem dezorganizacji tyłów przeciwnika

• dużą wagę przywiązywał do wydzielania odwodu. Stworzony z najlepszych żołnierzy odwód miał być głównym czynnikiem manewru i być używany w przełomowych etapach bitwy

• opowiadał się za głębokim uszykowaniem wojsk

• wyodrębnił główne zasady sztuki wojennej: szybkość działań, swoboda działań oraz podporządkowanie woli przeciwnika własnej woli

• decydujące miejsce wyznaczał walce, głosił, że zwycięstwo osiąga się wyłącznie walką i ona ostatecznie może złamać wolę przeciwnika

• doceniał również rolę terenu, uzależniając od niego w znacznym stopniu korzystny przebieg walki

• wiele miejsca poświęcił zagadnieniom obrony miast i twierdz, zwolennik budowy zarówno fortyfikacji stałych i polowych

• był autorem poglądu, który dotyczył sporządzenia kartograficznego planu rejonu działań, szczególnie miejsca przewidywanej bitwy

• podczas walki morskiej najważniejsze jest taranowanie lub abordaż

• duża wagę przywiązywał do zaopatrzenia armii. Winno ono być przygotowane w okresie przygotowawczym do wyprawy wojennej

• myśli wyrażone w tym dziele stanowiły w tym okresie podsumowanie całego dorobku teorii wojen. Stąd też Wegecjusza zaklasyfikować należy do najwybitniejszych przedstawicieli rzymskiej myśli wojskowej

CESARSTWO BIZANTYJSKIE

Strategikon (to jest dzieło, autor nieznany)

• zdecydowany rzecznik jazdy

• wojsko to 18-20 tys.

• szkolenie bojowe: indywidualne poszczególnych wojowników, pododdziałów oraz wojska jako całości.

• promowanie ćwiczeń w formowaniu szyku bojowego.

• proponował podział armii na: zwiadowców, wojowników, wojowników nacierających w szyku rozproszonym, wojowników nacierających w szyku zwartym, dwa szyki linii bojowych i służby pomocnicze

• zwracał uwagę na należyte wykorzystanie terenu działań bojowych

• skrupulatne rozpoznanie przeciwnika i staranne ugrupowanie własnych wojsk

• uważał czynnik zaskoczenia za ważny.

• sukces w wojnie zależy od umiejętności dowódczych wodza.

• sprawy którymi ma zajmować się wódz:

• Zabiegi o zgromadzenie wystarczającej ilości broni i innego uzbrojenia

• Rozważenie spraw związanych z dowodzeniem

• Zapoznanie się z terenem, na którym prowadzona będzie wojna i toczenie bitwy

• Rozpoznanie silnych i słabych stron przeciwnika

• Uczynienie tegoż w odniesieniu do wojsk własnych

• jeden z najważniejszych elementów sztuki wojennej to kontrofensywa

• lepszym wodzem jest ten kto pochodzi ze sławnej rodziny, niż ten, kto ma największe doświadczenie w sztuce wojennej

MYŚL WOJSKOWA W EPOCE ŚREDNIOWIECZA (skromny dorobek, regres zastój myśli wojskowej)

Egidius Romanus

• żołnierz powinien posiadać: ambicję, pomysłowość, przezorność, mądrość i przebiegłość

• zalety, którymi powinien charakteryzować się wódz: trzeźwość, przezorność i pomysłowość, musi zwracać uwagę na: liczebność wojska, ćwiczenia wojskowe, odporność na trudy wojenne, męstwo, przebiegłość, pomysłowość i odwagę

• zwycięstwo wodza, który: posiada lepsze konie, lepszych strzelców, większe zapasy żywności, lepsze pole bitwy, najwięcej sił do wsparcia swych oddziałów w boju

Christine de Pisan

• wychowanie żołnierzy w duchu wojennym

• sztuki rycerskiej należy uczyć szlachtę a prosty lud prosty strzelania z łuku i rzucania kamieniami

• dominująca rola jazdy rycerskiej w boju, piechota wg niej miała małą wagę.

• dużą wagę przywiązywała do problemów moralnych

• przeciwna brutalizmowi w obchodzeniu się z rannymi lub pokonanymi przeciwnikami. Nie można dobijać przeciwników lub potajemnie mordować jeńców

DOROBEK ZACHODNIOEUROPEJSKIEJ MYŚLI WOJSKOWEJ XV-XVI WIEKU

Niccolo Machiavelli (Włochy)

• Podzielił wojny na narodowe, najemne, posiłkowe, mieszane. Wojska najemne i posiłkowe są bezużyteczne, zdecydowany zwolennik wojska narodowego

• Przeciwnik wojen koalicyjnych

• Zwolennik reform politycznych i wojskowych

• Zamiast wojsk najemnych ogólnonarodowa milicja

• Zawodowy wojskowy nie może być dobrym człowiekiem

• Przeciwnik przyjmowania do wojska narodowego obcokrajowców

• Nie doceniał zmian zachodzących w technicznym wyposażeniu wojsk a zwłaszcza wpływu broni palnej na zmianę zasad i sposobów prowadzenia przyszłych działań wojennych

• Trafnie zauważył zmniejszającą się role jazdy, zwolennik piechoty jako podstawy

• Nie przywiązywał znaczenia do fortyfikacji, opowiadał się za staczaniem bitew na terenie otwartym

Francuska myśl wojskowa

Remy Rousseau

• sukces w działaniach może być odniesiony głównie dzięki fortelom i niespodziankom

• dobry dowódca musi brać wszystko pod uwagę

• przeciwnika należy pokonać sztuką i przebiegłością niż siłą używaną w bitwie

Guillaume de Bellay

• rozważał problemy rekrutacji wojska, jego organizacji, uzbrojenia i wyszkolenia

• proponował uwzględnienie podziału administracyjnego kraju na biskupstwa i okręgi. W każdym okręgu powinien być wyznaczony kapitan, przewidywany na wojskowego dowódcę danego okręgu

• rzecznik współdziałania wszystkich wojsk w trakcie prowadzenia walki

• zalecał odpowiednie rozmieszenie piechoty uszykowanej w tyralierę przed siłami głównymi. Po rozpoczęciu walki piechota wycofuje się na tyły

• poruszał treści organizowania zasadzek i stosowania forteli oraz zagadnienia dyscypliny wojska

Francois de la Noue

• postulował konieczność utrzymywania utworzonych przez Karola VII konnych kompanii ordynansowych liczących 4000 żołnierzy oraz stałych oddziałów piechoty w sile 2500 wyborowych żołnierzy

• organizacyjny francuskiej piechoty powinien opierać się na strzelcach

• dużą wagę przywiązywał do prowadzenia rozpoznania przeciwnika

• postulował także ufortyfikowanie znacznej liczby miast, które służyłyby za punkty oporu i zaopatrzenia wojsk własnych

MYŚL WOJSKOWA W POLSCE W XVI WIEKU

Paweł Włodkowic

• podzielił wojny na sprawiedliwe (sprawiedliwa przyczyna, walka o otrzymanie lub odzyskanie rzeczy nam tylko należnej, walka w obronie własnej) i niesprawiedliwe (walka prowadzona z nienawiści)

• każdy naród ma prawo do wojny obronnej

Jan Ostroróg

• widział słabość siły obronnej Rzeczypospolitej przejawiającą się w złym uzbrojeniu wojska, niewystarczającym zaopatrzeniu zamków, zwłaszcza pogranicznych oraz braku odpowiednich środków finansowych na potrzeby wojska i obronności kraju

• dostrzegał głęboki kryzys, jaki przechodziło pospolite ruszenie (siła obronna kraju)

• wystąpił z projektem gruntownej reformy, zakładającym wprowadzenie powszechnego obowiązku służby wojskowej, obejmującego wszystkich obywateli państwa

• proponował opodatkowanie kleru, miast oraz zwiększenie dochodów z myt i ceł

Stanisław Łaski

• odwoływał się do: dorobku starożytnej myśli wojskowej (zwłaszcza Wegecjusz), spostrzeżenia płynące ze współczesnej i zachodnioeuropejskiej myśl wojskowej, rodzinne doświadczenia.

• widział konieczność uwzględnienia topografii terenu, postulował by hetmani używali map

• od Wegecjusza przejął sposoby przepraw rzek

• z zachodnioeuropejskiej myśli przejął sposoby obrony zamków oraz użycia artylerii.

• szkolenie żołnierzy: indywidualna nauka władania bronią oraz ćwiczenia zbiorowe, fizyczne i psychiczne szkolenie żołnierzy. Kazał organizować zajęcia w obozie, żeby żołnierze nie siedzieli bezczynnie. Zalecał wybranie odpowiedniego terenu do walki. Teren i sytuacja miały wpływ na wybór szyku bojowego

• doceniał rolę sprytu, forteli, przebiegłości i doświadczenia wodza

• warunki skutecznej obrony twierdz: położenie obronne, wyposażenie załogi w żywność i broń, możliwość odsieczy, oraz liczna i wyszkolona załoga. Opowiadał się za zapewnieniem jednolitego dowodzenia artylerią. Był autorem pierwszego traktatu teoretycznego

Jan Tarnowski- hetman, najwybitniejszy polski teoretyk wojskowy XVIw.

• autor „Rady sprawy wojennej”

• dostrzegał wielkie zagrożenie ze strony Turków dlatego też zalecał:

• Zabezpieczenie wschodniej i południowo- wschodniej granicy Polski

• Osłonę za pomocą specjalnie wykonanych pasów fortyfikacji stolicy państwa - Krakowa

• Utworzenie silnej i stałej armii polskiej odpowiednio zorganizowanej, wyszkolonej oraz wyposażonej

• Przyjęcie przez wojsko polskie odpowiedniej taktyki walki z Turkami i Tatarami

• kazał znieść pospolite ruszenie, ale w zamian opodatkować szlachtę

• chciał stworzyć wojsko zaciężne

• opowiadał się za utworzeniem silnej piechoty

• naczelne dowództwo nad wojskami powinien sprawować hetman, nad artylerią powinien czuwać hetman polny

• przedstawiał projekt utworzenia sztabu, usytuowanego przy hetmanie. Skład: pisarz polny jako podskarbi, oboźny, szancmajster, kwatermistrz, szpitalny, profos (szef żandarmerii) i kaznodzieja

• dużą wagę przywiązywał do wyszkolenie żołnierzy

• przedstawił sposób prowadzenia walki ogniowej przez wyposażoną w bron piechotę. (tzn. walili rzędami, po oddaniu strzału rząd klękał, strzelał drugi, a ten klękający ładował broń)

• walka z Turkami: strzelanie z pocisków zapalających do wielbłądów, i lekka jazda do walki z jazdą turecką

• walka z tatarami: atakowanie koszy prowadzone siłami rozczłonkowanymi zapobiegającymi ponoszeniu dużych strat

Marcin Bielski

• opisał legiony Rzymskie, Falangę Macedońską, organizacje wojska tureckiego, średniowieczne machiny oblężnicze, sposoby zdobywania twierdz, scharakteryzował wojska Księstwa Moskiewskiego, które uważał za dobrze wyszkolone i uzbrojone.

• dużo pisał o tatarskiej sztuce wojennej. Niespodziewane napady na tatarskie kosze zwłaszcza gdy wyjadą z nich zagony.

• naszkicował szyk bojowy „stare urządzenie polskie”.

• przedstawił opis sposobu sporządzania różnych gatunków prochu strzelniczego i pocisków zapalających.

• jego celem było by Polacy z większą ochotą ćwiczyli się w rzemiośle rycerskim i myśleli o wojnie- w obronie ojczyzny i całego chrześcijaństwa

Jakub Przyłuski

• podział wojen na sprawiedliwe i niesprawiedliwe

Florian Zebrzydowski

• starał się on analizować sytuację istniejącą we współczesnej mu wojskowości w sposób samodzielny, nie korzystając z prac już napisanych. Fakt ten podnosił znacząco wartość jego dorobku

• zwraca szczególną uwagę na zachowanie dyscypliny w marszu oraz wystawienie odpowiednich zabezpieczeń i prowadzenie rozpoznania

• wyciągnął praktyczne wnioski z doświadczeń jakie nabył w toku walk toczonych w Inflantach. Miał też na uwadze brak niezbędnej ilości wojsk w Polsce

• postulował skupienie wysiłku na obronie zamków jak i ufortyfikowanych miast

• przedstawił analizę przygotowywania skutecznej obrony miejsc warownych. Jej warunkiem powinno być wcześniejsze zgromadzenie niezbędnej liczebnie załogi oraz zaopatrzenie bronionych twierdz w uzbrojenie i w środki żywności

• warunkiem, który decyduje o skutecznej obronie twierdz jest ustawiczna czujność załóg, a także zdyscyplinowanie

• wysoką gotowości załóg broniących twierdz można osiągnąć poprzez odpowiednie wyszkolenie oraz zaopatrzenie broniących twierdz w niezbędne zapasy i uzbrojenie

• proponował prowadzenie prowizorycznych modernizacji, polegających przede wszystkim na budowie szańców ziemnych. Miało to duże praktyczne znaczenie ( stanowiły one znaczną ochronę przed ogniem artyleryjskim)

• nie przewidywał możliwości poddania bronionych twierdz (obrona za wszelką cenę)

• szczególnie wysokie wymagania stawiał on przed dowódcami twierdz

Stanisław Sarnicki

• autor traktatu teoretycznego pt. „Księgi hetmańskie”, które do chwili obecnej znajdują się w rękopisie

• zamierzał przedstawić wszechstronny podręcznik przydatny do praktycznego wykorzystania w różnych sytuacjach walki

• kandydaci na stanowiska wojskowe: duże poczucie godności, prawość i męstwo, odpowiednio wykształceni, zwłaszcza ci do najwyższych godności wojskowych

• opowiadał się za zwiększeniem liczebności piechoty w wojsku polskim

• przeciwnik pospolitego ruszenia szlacheckiego

• starał się poszukiwać źródeł finansowania stałej armii zaciężnej

• jako jedyny pośród polskich teoretyków XVIw. przedstawił opisy i rysunki różnego rodzaju mostów, machin oblężniczych, opisy techniczne produkcji dział, pocisków, prochu strzelniczego i innego sprzętu wojennego

• duże znaczenie przywiązywał do technicznego wyposażenia wojsk oraz ich zaopatrzenia

• dostrzegł rosnącą rolę artylerii i popularyzował ten rodzaj broni

• dokonał podziału artylerii na trzy typy: kolubryny (działa o długich lufach), smoki (działa burzące) i falkonety (działa polowe mniejszego kalibru)

• jako pierwszy z polskich teoretyków postulował potrzebę obecności w wojsku specjalnie wyszkolonych nurków

• potrzebę wszechstronnego wyszkolenia piechoty a żołnierzy uczyć pływać i pokonywać przeszkody wodne

• uważał, że hetman już w czasie pokoju powinien troszczyć się o należyty stan bojowy wojska, jego wyżywienie i umundurowanie, dyscyplinę a przede wszystkim wyszkolenie

• opisał bitwę Polaków z Wołochami pod Obertynem (1531r.), przedstawiając wielowariantowy szyk zwany starym urządzeniem polskim

• za szczególnie ważne przy obronie jak i zdobywaniu tego typu fortyfikacji, Sarnicki uważał wykorzystanie ognia artyleryjskiego

• wyróżniał trzy podstawowe sposoby zdobywania twierdz: wdarcie się do nich wierzchem (przez mury i obwarowania), środkiem (przez dokonywanie wyłomów) i dołem (przez podkopy)

• postulował zwiększenie ilości rejestrowanych Kozaków i wykorzystywanie ich do walki z Tatarami

• traktat nie mógł zostać wykorzystany w praktycznej działalności wojska, gdyż nie został wydrukowany

Andrzej Frycz- Modrzewski

• badał wojnę jako zjawisko społeczne, podkreślał antyhumanitarny charakter i konieczność zapobiegania.

• wojna przynosi wiele zła, cierpienie społeczeństwa, straty

• był zwolennikiem pokojowego rozwiązywania wszelkich sporów

• plan obrony kraju przed Tatarami i Turkami zakładał budowę nowych oraz wzmocnienie istniejących zamków, a także ufortyfikowanie miast

• autor projektu stworzenia pasa pogranicznych osad, zamieszkałych przez ubogą szlachtę, które spełniać miały role pierwszej linii obrony.

• podzielił wojny na sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Sprawiedliwe w obronie własnego kraju, niesprawiedliwe to zaborcze i wywołane przez chęć grabieży czy podbojów.

• postulował o podniesienie poziomu szkolnictwa wojskowego

• szkolenie żołnierzy miało odbywać się:

• w specjalnie utworzonych szkołach

• poprzez wcielanie żołnierzy do oddziałów pełniących służbę graniczną na kresach wschodnich

• poprzez coroczne sprawdziany stopnia opanowania umiejętności żołnierskich

• duża wagę przywiązywał do szkolenia hetmanów

• krytykował pospolite ruszenie

• proponował utworzenie skarbu w Krakowie na potrzeby wojskowe państwa

---