ustrój samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny - organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i jednocześnie forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej.

Samorząd rozumiany jako organizacja mieszkańców jest przymusową korporacją prawa publicznego mieszkańców danego obszaru, mających wspólne interesy i potrzeby publiczne. Ustawodawca konstytucyjny i zwykły powierza samorządowi uprawnienie stanowienia prawa miejscowego i wykonywanie olbrzymiej większości zadań z zakresu administracji lokalnej (i ewentualnie również regionalnej, jak to jest w przypadku polskiego samorządu województwa). Za niezbędny element sytuacji prawnej samorządu terytorialnego współczesnego demokratycznego państwa prawnego uważa się kontrolowanie i ochronę tego samorządu przez niezawisłe sądy (administracyjne i powszechne) oraz rozstrzyganie przez sądy administracyjne sporów między samorządem i nadzorującą administracją rządową.

W Polsce (na wzór innych krajów kontynentu europejskiego) tylko część zadań lokalnych i regionalnych jest realizowana przez agendy administracji rządowej, które bezpośrednio (hierarchicznie) podlegają Radzie Ministrów, Premierowi bądź poszczególnym ministrom. Zasadnicza część zadań administracyjnych, nie mająca znaczenia ogólnokrajowego, jest realizowana przez samorząd terytorialny. Czynią to organy samorządowe, które są podporządkowane odpowiedniej wspólnocie lokalnej (gminnej, powiatowej) bądź regionalnej (wojewódzkiej) i które reprezentują jej interesy.

W większości współczesnych państw demokratycznych ustrój władzy lokalnej opiera się na zasadzie dualizmu, ale np. w Stanach Zjednoczonych Ameryki zamiast owego dualizmu obowiązuje znacznie większy wachlarz rozwiązań: od autonomii (mającej w szczególności postać home rule[1][2]) po szczegółowe wyznaczanie kompetencji władz lokalnych w ustawach stanowych (Dillon rule[3]). Zawsze jednak amerykański samorząd lokalny wywodzi swą legitymację z konstytucji lub ustawy stanowej, co w dużym uproszczeniu odpowiada polskiej zasadzie samorządności z tą jednak poprawką, że nie towarzyszy temu dualizm w znanej nam w Polsce postaci.

Samorząd terytorialny jest najważniejszą formą samorządności rozumianej jako przesunięcie w obrębie administracji publicznej kompetencji do załatwiania pewnej grupy spraw, tj. odebranie ich scentralizowanej administracji rządowej i powierzenie ich do samodzielnego rozwiązywania tej grupie społecznej, której te sprawy dotyczą. Tak znaczącej roli nie odgrywają już samorząd zawodowy, akademicki, studencki, gospodarczy.

W Polsce samorząd terytorialny (gminny) został przywrócony w 1990 r. 1 stycznia 1999 wprowadzono trójstopniowy podział terytorialny i trzy szczeble samorządu: gminny, powiatowy i wojewódzki. Obecnie (2008) w Polsce jest 16 województw, 314 powiatów i 2478 gmin.

Zasady ustroju i działania samorządu terytorialnego

unitarność - państwo stanowi całość, a gminy, powiaty i województwa nie są autonomiczne w stanowieniu prawa; przeciwnie jednostki samorządu terytorialnego są tylko administracją zdecentralizowaną czyli powstają i działają tylko na podstawie prawa krajowego (ustaw bądź rozporządzeń naczelnych organów administracyjnych),

subsydiarność (pomocniczość) - sprawowanie władzy publicznej powinno spoczywać w rękach instytucji najbliższych zainteresowanym obywatelom; zadania i kompetencje oraz środki finansowe przydzielane są więc w pierwszej kolejności gminom; nie należy jednostce wyższego rzędu (powiatowi, województwu) powierzać zadań, które równie dobrze mogą być wykonane przez jednostkę mniejszą; przekazanie tych zadań na poziom wyższy może nastąpić tylko wtedy, gdy ich wykonanie przekracza możliwość poziomu niższego; państwo powinno je przejmować gdy będą przez nie wykonane zdecydowanie efektywniej,

względna samodzielność - wykonywanie zadań na własną odpowiedzialność bez skrępowania poleceniami indywidualnymi, które pochodziłyby od innych władz publicznych, a nadzór administracji rządowej co do zasady ograniczony jest do kryterium legalności z wykluczeniem celowości,

demokracja - radni oraz wójtowie gmin, burmistrzowie i prezydenci miast wybierani są w wyborach demokratycznych, powszechnych, bezpośrednich, równych i tajnych

Cechy jednostki samorządu terytorialnego:

• powstaje tylko z mocy prawa krajowego i działa w granicach przez prawo określonych,

członkami wspólnoty samorządowej z mocy prawa są wszyscy mieszkańcy j.s.t,

• posiada własną demokratyczną organizację ustaloną przez ustawę i własny statut,

• powołana do wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej w formach właściwych dla tej administracji,

• corocznie uchwala własny budżet, nie będący częścią budżetu państwa, ani budżetu innej jednostki samorządu terytorialnego,

• jest podmiotem zarówno prawa publicznego (dysponując kompetencjami administracyjnoprawnymi), jak i podmiotem prawa prywatnego (osobą prawa cywilnego, mającą zdolność sądową),

• swe decyzje podejmuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,

• jej względną samodzielność ogranicza zdecentralizowany nadzór organów państwowych, z reguły ograniczony do kryterium legalności,

• kontrolowana i chroniona przez niezawisłe sądy administracyjne i sądy powszechne

Cechy charakteryzujące samorząd terytorialny

a) wyodrębniona grupa społeczna określona przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa

b) powołana do wykonywania zadań administracji państwowej w sposób samodzielny, w formach właściwych dla administracji państwowej

c) posiadająca własną organizację ustaloną w przepisach prawnych, pozostającą pod kontrolą tej grupy społecznej, która ją wybrała

d) organizacja samorządu zbudowana jest na zasadach decentralizacji, działając na podstawie prawa pozostaje tylko pod nadzorem organów państwowych

e) organy samorządu nie będąc organami administracji państwowej wchodzą w skład jednolitego aparatu administracji jaki całości.

1. Samorząd terytorialny

Powstały z mocy prawa i wyodrębniony w strukturze państwa związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, oraz wyposażony w środki materialne umożliwiające realizację nałożonych zadań i przyznanych uprawnień. Wiąże się to ściśle z względną niezależnością organów samorządowych, możliwością wyborów organów przedstawicielskich, stanowieniem władztwa administracyjnego oraz podległości nadzorowi państwa obejmującemu legalność i celowość.

Art. 203 Konstytucji RP: 1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.

3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

2. Gmina, powiat, województwo

W Polsce od 1990 r system administracji publicznej zbudowany jest na zasadach dualizmu.

Dualizm

Jest wynikiem decentralizowania administracji. Samorząd wykonuje zadania z administracji ogólnej.

4. Etapy budowania w Polsce samorządu terytorialnego:

a) Rok 1990 powołano samorząd na szczeblu gminnym i upodmiotowienie mieszkańców gminy (art. 1 ustawy)

Art. 1. 1. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

b) Rok 1997 uchwalono i przyjęto w referendum Konstytucję RP

ustrój zapewnia decentralizację władzy publicznej

Art. 15 Konstytucji

1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

Przyznanie samorządowi terytorialnemu osobowości prawnej:

Art. 16 Konstytucji

1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego

Art. 164 Konstytucji

1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.

2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.

3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

5. Rodzaje samorządów lokalnych:

a. Gminny

b. Powiatowy

c. Oraz samorząd regionalny -> województwo

6. Źródło prawa

Miejsce, w którym możemy znaleźć opublikowany tekst

Procedura wydania aktu prawnego będącego źródłem prawa

Wszystko to co decyduje o powstaniu danego aktu prawnego, całe otoczenie.

Podstawowymi regulacjami przesądzającymi o charakterze prawnym samorządu terytorialnego są 3 ustawy samorządowe:

• O samorządzie gminnym

• O samorządzie powiatowym

• O samorządzie województwa

Źródła prawa w zakresie samorządu terytorialnego.

Konstytucja określa podstawy samorządu terytorialnego. Najistotniejsze znaczenia wśród przepisów poświęconych samorządowi terytorialnemu posiada art. 16, określa on podstawowe cechy samorządu.

Art. 16 Konstytucji

1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

- Obligatoryjna przynależność mieszkańców do wspólnoty samorządowej

- Uczestnictwo w sprawowaniu władzy publicznej

- Samodzielność działania polegająca na wykonaniu w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność tych zadań

rozdział 7 Konstytucji - poświęcony jest samorz. terytorialnemu

art. 163 do 172

Art. 163.

Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.

Art. 164.

1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.

2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.

3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

Art. 165.

1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.

2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Art. 166.

1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.

2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.

3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

Art. 167.

1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 168.

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Art. 169.

1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.

2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.

3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.

4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.

Art. 170.

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

Art. 171.

1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.

2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.

3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

Art. 172.

1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.

2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.

Konstytucja wskazuje na podstawowy charakter gminy w systemie samorz. terytor. w Polsce

Art. 164 ust. 1 Konstytucji

Gmina jest jedyną j.s.t. bezpośrednio określoną w Konstytucji (art. 164 ust. 2 Konstytucji )

Rozwinięcie zasady samodzielności j.s.t określone w art. 16 Konstytucji odnaleźć można w art. 165

- osobowość prawna

- wybór organów j.s.t

- organizacja samorządów (art. 169 - 171 Konstytucji )

W związku z tym, że samorząd terytorialny stanowi instrument decentralizacji władzy publicznej podlega on nadzorowi. Jedyną k9onstytucyjnie określoną przesłanką nadzoru jest legalność czyli zgodność z prawem podejmowanych przez samorząd działań (art. 171 ust. 1 Konstytucji)

Organami nadzoru ogólnego są:

1. Prezes RM

2. wojewodowie

Konstytucyjnym określonym organem nadzoru szczegółowego w zakresie spraw finansowych są RIO (Regionalne Izby Obrachunkowe) art. 171 ust 2 Konstytucji

Akty prawa miejscowego.

Są źródłami prawa powszechnie obowiązującego

art.. 87 Konstytucji

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

- uwzględniają specyfikę lokalną

- lokalna waga danej problematyki

- potrzeba natychmiastowego działania w przypadku zajść nadzwyczajnych, losowych

Rodzaje aktów prawa miejscowego

- statuty - wydawane na podstawie upoważnienia generalnego,

- przepisy wykonawcze- wydawane na podstawie upoważnień szczegółowych

- przepisy porządkowe - wydawane na podstawie upoważnienia generalnego

Propagowane w dzienniku urzędowym, w obwieszczeniach

7. W przypadku utworzenia powiatu i województwa możemy wskazać na zasadę wtórności w stosunku do gminy:

Wtórności terytorialnej - terytorium zarówno powiatu jak i województwa nie narusza terytorium gminy

Wtórności funkcjonalnej - nie ograniczono kompetencji gmin, przy tworzeniu szczebla powiatowego i województwa

9. Pod pojęciem gminy, powiatu i województwa należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

10. O istocie samorządów przesądzających o bycie gminy, powiatu czy województwa jako jednostki samorządu terytorialnego czyli jednostek powołanych przez państwo do wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej jest przekazanie tym jednostkom takich zadań w sposób gwarantujący samodzielność ich wykonywania a także kompetencji służących ich realizacji.

Pochodną zdecentralizowanych na j.s.t zadań i realizowania ustawowo przekazanych kompetencji jest przysługujące gminie, powiatowi i województwu władztwo administracyjne.

J.s.t. wykonują władztwo wyłącznie tam gdzie to jest dopuszczalne i niezbędne.

Nic nie stoi na przeszkodzie by występowały one również jako podmioty obrotu cywilnego. Działalność j.s.t. nie tylko reguluje prawo administracyjne.

11. Na pojęcie gminy, powiatu i województwa składają się 4 istotne elementy:

a) Terytorium

b) Mieszkańcy tworzący wspólnotę terytorialną

c) Zadania i kompetencje z zakresu administracji publicznej, do których wykonania zostały one powołane

d) Możliwość do korzystania z władztwa administracyjnego, dzięki któremu mogą one skutecznie wykonywać przekazywane zadania

12. Wspólnota samorządowa

Z istoty samorządu teryt. wynika, że pod tym pojęciem należy rozumieć korporację terytorialną gdyż przedstawia ją wyodrębniona (upodmiotowiona) grupa członkostwa z oznaczonym terytorium czyli przestrzenią wyznaczoną granicami jednostek zasadniczego podziału terytorialnego kraju.

13. Cechy wspólnoty terytorialnej:

a) Istotny stopień zintegrowania społecznego

b) Zdolność do samoorganizacji w imię wspólnych celów

c) Istnienie wątków wspólnej świadomości społecznej zdeterminowanej warunkami lokalnymi.

14. Terytorium jednostek samorządu terytorialnego:

Terytorium oraz przebieg granic decyduje o przynależności do korporacji skupiającej mieszkańców.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 o samorządzie gminnym Rada ministrów w drodze rozporządzenia tworzy, łączy, dzieli, znosi gminy oraz ustala ich granice. Nadaje gminie lub miejscowości status miasta i ustala ich granice. RM ustala i zmienia nazwy gmin i siedziby ich władz.

Art. 4a. 1. Wydanie rozporządzenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1, wymaga zasięgnięcia przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad gmin, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic gmin naruszających granice powiatów lub województw - dodatkowo opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw, z zastrzeżeniem ust. 2.

Rada gminy występuje z wnioskiem o łączenie, dzielenie gminy. Do tego wniosku powinny być dołączone dokumenty związane z jego granicami, wszelkie dokumenty kartograficzne i geodezyjne. Poprzedzone to powinno być konsultacjami m.in. z mieszkańcami gminy.

Zasady redagowania - rozporządzenie RM z 09.08.2001r. w sprawie trybu postępowania przy składaniu wniosków o tworzeniu, łączeniu, dzieleniu i znoszeniu gmin (Dz.U. Nr 86 poz. 943). Charakter konsultacji ma moc opinii. Dla RM nie jest to czynności akt wiążący.

Podobna procedura przewidziana jest przy składaniu wniosków przez rady powiatu i województwa.

15. Analiza zadań j.s.t.

Zadania i kompetencje

Ustawodawca posługuje się pojęciem ZADANIA wskazując w sposób ogólny na cele, które ma osiągnąć w swojej działalności samorząd lub określone kierunki działań mając na uwadze zakres rzeczowy spraw należących do samorządu.

Natomiast pojęcie KOMPETENCJI rozumieć należy jako zespół praw i obowiązków organu obejmujących formy prawne działania, głównie o charakterze władczym, będą to więc formy realizacji zadań samorządu głównie prawne.

W ramach tych zadań mieszczą się następujące kategorie zadań:

Stanowienie przepisów prawa miejscowego

Kształtowanie organów j.s.t.

Rozstrzyganie innych spraw w sposób władczy (w tym przede wszystkim wydawanie decyzji administracyjnych)

16. Zadanie gminy:

Art. 6 ustawy o samorządzie gminnym

Art. 6. 1. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

2. Jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzyganie w sprawach, o których mowa w ust. 1, należy do gminy.

Należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Taka regulacja zakłada domniemane znaczenie właściwości gminy.

Potwierdzenie przysługującemu domniemanie kompetencji jest także art. 164 ust. 3 Konstytucji RP.

Art. 164 Konstytucji

1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.

2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.

3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

Mamy więc regulację ustawową i konstytucyjną.

Obecnie podział zdań i kompetencji między organy admin. Rządowej i samorządowej dokonała obszerna ustawa z dn 24.07.1998 r. i zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojowa państwa (Dz.U. Nr 34 poz. 198)

Zadania z admin. publicznej mogą być wykonywane jednocześnie przez kilka organów, dlatego tak ważny jest podział kompetencji.

Art. 7 - ZADANIA

Art. 7. 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4) lokalnego transportu zbiorowego,

5) ochrony zdrowia,

6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,

8) edukacji publicznej,

9) (1) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

11) targowisk i hal targowych,

12) zieleni gminnej i zadrzewień,

13) cmentarzy gminnych,

14) (2) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

18) promocji gminy,

19) współpracy z organizacjami pozarządowymi,

20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.

3. Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. Przepis art. 8 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.

Ustawodawca wymienia zadania własne, a od gminy zależy czy te zadania będą realizowane z taką samą intensywnością.

- promocja gminy

- współpraca z organizacjami pozarządowymi

- tworzenie związków międzygminnych.

17. Zadania powiatu

Art. 4 ustawy o samorządzie powiatowym:

Są to zadania o charakterze ponadgminnym. Zadania te mają charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy.

5 grup zadań realizowanych przez powiaty:

I. Ponadpodstawowa infrastruktura techniczna (drogi powiatowe)

II. Ponadpodstawowa infrastruktura społeczna (powiatowe urzędy pracy)

III. Porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli w wymiarze ponadgminnym (policja)

IV. Ochrona środowiska i zagospodarowanie przestrzenne w wymiarze lokalnym ponadgminnym

V. Działalność organizatorska zmierzająca do rozwiązywania lokalnych problemów (przeciwdziałanie bezrobociu, ochrona zdrowia, powołanie sztabów przeciwpożarowych)

18. Zadania województwa

Województwo jako j.s.t. wykonuje zadania publiczne o charakterze wojewódzkim, regionalnym nie zastrzeżone ustawami na rzecz organów admin. rządowej.

Zadania te realizuje wojewoda i służby wojewody tworząc admin. ogólną

Samorząd województwa realizuje 2 kategorie zadań:

A. Określenie strategii rozwoju województwa

B. Prowadzenie polityki rozwoju województwa

Przy określaniu strategii rozwoju województwa, samorząd województwa powinien uwzględnić określone przez ustawodawcę cele, a mianowicie:

pielęgnowanie polskości, rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców,

pobudzanie aktywności gospodarczej

podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województw

zachowanie wartości środowiska przyrodniczego

kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego

19. Polityka rozwoju województwa.

Tworzenie i rozbudowa infrastruktury społecznej, technicznej o znaczeniu województwa (np. drogi wojewódzkie, szpitale wojewódzkie, sejmiki wojewódzkie), tworzenie warunków rozwoju gospodarczego w tym kreowanie rynku pracy, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych, publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej.

20. Rodzaje zadań j.s.t.

1. Zadani własne i zadania zlecone:

J.s.t. Wykonują przed wszystkim zadania WŁASNE

Drugim rodzajem zadań są zadania realizowane z zakresu admin. rządowej czyli zadnia zlecone. Mogą być one dokonywane w 2 formach:

- przekazywane są one na podstawie regulacji ustawowej

- przekazywane w drodze porozumienia zawartego między j.s.t. a organami admin. rządowej

2. Zadania z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendum

3. Zadania obligatoryjne i fakultatywne.

Zadania własne j.s.t dzielimy na:

• Zadania obowiązkowe

• Zadania dobrowolne

Zadania zlecone:

• Zadania przekazane przez ustawy

• Zadania wykonane na podstawie porozumień (zadania powierzone)

Art. 101 a, ustawy o samorządzie gminnym

Art. 37 KC

Art. 37. § 1. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

§ 2. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia regulują odrębne przepisy.

21.Konstytucja określa następujące źródła dochodów własnych S.T.:

- dochody własne

- subwencje

- dotacje celowe z budżetu państwa

Jedynie gminy dostały prawo ustanawiania wysokości podatków i opłat lokalnych (to jest źródło własne dochodów)

Art. 172 Konstytucji

1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.

2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.

Uprawnienia ST do:

- zrzeszania się

- przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych

- współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw

USTAWOWE PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI ST W POLSCE

Ust z dnia 24.07.1998 - Dz.U. nr 96 poz. 603-peni zasadniczą rolę w określaniu typów ST. Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa

(gminy, powiaty, województwa)

weszła w życie w dn. 01.01.1999

Tworzenie lub znoszenie województw wymaga formy ustawowej. Pozostałe zmiany terytorialne związane z tworzeniem, łączeniem lub znoszeniem powiatów dokonywane są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Powiaty zostały utworzone na podstawie rozporządzenia RM z dn. 07.08.1998 w sprawie utworzenia powiatów (Dz.U. 103 poz. 652) Na jego podstawie powołano 308 powiatów + 7 w 2001r. 65 miast na prawach powiatów

Miastami tymi stały się miasta

Ř 100 tys. Mieszkańców lub które były siedzibą województw do 31.12.1998

Szczególną rolę dla działalności ST odgrywają 3 ustawy:

- ust z dn. 08.03.1990 o samorządzie gminnym Dz.U. z 2001 nr 142 poz. 1591

- ust z dn 05.06.1998 o samorządzie powiatowym Dz.U. z 2001 nr 142 poz 1592

- ust z dn 05.06 1998 o samorządzie województwa Dz.U. z 2001 nr 142 poz 1590

Co zawierają:

- przepisy ogólne - przedmiot regulacji

- -zakres działania i zadania

- formy realizacji zadań

- określenie władz danej jednostki i ich podstawowych kompetencji

- problematyka aktów prawa miejscowego (podstawowe są w Konstytucji, tu są szczegółowe)

- problematyka mienia

- problematyka gospodarki finansowej

- problematyka zrzeszania się samorządów

- nadzór nad jednostkami ST

Inne ustawy regulujące ST

22. Formy demokracji bezpośredniej ST 2 z 3 dotyczą wyborów:

Ustawy określają tryb i zasady przeprowadzania wyborów, zgłaszania kandydatów oraz warunki ważności wyborów

- ust z dn 16.07.1998 ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatowych i sejmików województw Dz.U nr 41 poz 361

- ust z dn 20.06.2000 o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta Dz.U nr 113 poz 984

Trzecia ustawa dotyczy referendum - określona zasada i tryb przeprowadzania referendum gminnego, powiatowego i wojewódzkiego:

- ust z dn 15.09.2000 o referendum lokalnym Dz.U. nr 88 poz 985

Ustrojowy charakter ma ustawa z dn 15.09.2000 o zasadach przystępowania JST do międzynarodowych zrzeszeń i społeczności lokalnych i regionalnych.

Dotyczy ona jednego z elementów współpracy zagranicznej, jaką mogą prowadzić JST.

Elementem urzędniczego prawa administracyjnego jest ustawa z dn 22.03.1990 o pracownikach samorządowych Dz.U. nr 21 poz 124 Określa ona status prawny pracowników zatrudnionych w urzędach i jednostkach organizacyjnych samorządów.

Reguluje ona takie kwestie jak:

- związanie, zmiana i rozwiązanie stosunku pracy

- obowiązki i prawa pracowników samorządowych

- odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna pracowników samorządowych

23. Przepisy związane ze sferą finansowo gospodarczą działalności samorządów.

· Ustawa z dn. 20.12.1996 o gospodarce komunalnej Dz.U. nr 9 poz 43

Gospodarka komunalna obejmuje w szczególność zadania o charakterze użyteczności publicznej, której celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych

· ustawa z dn 13.11.2003 o dochodach JST Dz.U nr 203 poz.

Ustawa określa źródła dochodów ST oraz zasady ustalania i gromadzenia tych dochodów a także zasady ustalania i przekazywania dotacji celowych z budżetu państwa

· Ustawa z dn 12.01.19991 o podatkach i opłatach lokalnych Dz.U. z 2001 nr 9 poz 84

Ustawa normuje następujące podatki:

Od nieruchomości, środków transportu, posiadania psów, opłaty targowe, miejscowe i administracyjne

· ustawa z dn 26.11.1998 o finansach publicznych Dz.U. z 2003 nr 15 poz 148

Określa m.in. zasady opracowania projektów budżetowych, ich uchwalenie u wykonanie, zasady kontroli finansowej i audytu wewnętrznego, problematykę odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

24. Istotne znaczenie odgrywają ustawy dotyczące instytucji bezpośrednio powiązanych z samorządem.

- Ustawa z dn 12.10.1994 o samorządowych kolegiach odwoławczych Dz.U. z 2001 nr 79 poz 856

- Ustawa z dn 07.10.1992 o regionalnych izbach rozrachunkowych Dz.U. z 2001 nr 55 poz 577

Organ do którego się odwołujemy od decyzji ST w sprawach z zakresu administracji publicznej.

RIO- państwowe organy kontroli gospodarczo finanswoej oraz kontroli zamówień publicznych w JST

25. Orany JST

Najważniejszy to organ stanowiący - RADA (rada powiatu, rada gminy, sejmik województwa)

Formy wypowiedzenia się:

Referendum, wybory

Organami gminy są (kompetencje opisuje ustawa o gminach)

- rada gminy,

- wójt

- burmistrz

- prezydent

Rada gminy ma ustaloną liczebność:

- 15 radnych dla gmin do 20 tys mieszkańców

- 21 radnych dla gmin do 50 tys mieszkańców

- 23 radnych dla gmin do 100 tys mieszkańców

- 25 radnych dla gmin do 200 tys mieszkańców

- na każde 100 tys powyżej 200 tys dodatkowo 3 radnych

Nie więcej niż 45 radnych. Liczbę radnych w danej gminie ustala wojewoda w porozumieniu z komisarzem wyborczym.

Rad gminy wybierana jest na 4 lata, licząc od dnia wyborów. Po tym okresie rada nie pełni już swych funkcji w przeciwieństwie do organu wykonawczego (wójt, burmistrz, prezydent)

Jeżeli siedziba rady jest w mieście jest to rada miejska

Rada jest organem stanowiącym i kontrolnym.

Rola stanowiąca polega na podejmowaniu i stanowieniu aktów prawnych zarówno powszechnie obowiązujących i wewnętrznych

Funkcja kontrolna obejmuje kontrole działalności wójta, jednostek pomocniczych gminy, kontrolę realizacji zadań publicznych.

Ustawa o SG wprowadza domniemanie kompetencji Rady gminy w zakresie zadań gminy, art. 6 ust. 1 SG

Art. 18 SG - 2. do wyłącznej właściwości rady gminy należą:

1. sprawy organizacyjne”

- uchwalanie statutów gminy

- tworzenie, likwidacja, reorganizacja przedsiębiorstw i innych jednostek organizacyjnych gmin

2. Sprawy planistyczne:

- uchwalanie studium i kierunków zagospodarowania przestrzennego

- uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

3. Sprawy finansowo majątkowe:

- uchwalenie budżetu gminy

- wysokość podatków i opłat

- uchwały w sprawach majątku gminy

4. Sprawy osobowe:

- ustalenie wynagrodzenia wójta

- powoływanie i odwoływanie skarbnika, sekretarza gminy

5. Sprawy kierowniczo kontrolne:

- przyjmowanie sprawozdań z realizacji zadań, planów i projektów

- podejmowanie uchwał w sprawie udzielenia lub nie absolutorium

6. Sprawy reprezentacyjne:

- podejmowanie uchwał w sprawie herbu gminy, nazw ulic i planów wznoszenia pomników.

26. Tryb działania rady:

Ustaw o samorządzie gminy + statut gminy

Zasadą jest sesyjny tryb pracy rady. Obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeb nie rzadziej niż raz na kwartał.

Obowiązek zwoływania sesji następuje, jeśli wniosek złoży wójt lub co najmniej ¼ składu rady.

Zwołanie następuje po 7 dniach od złożenia wniosku.

Pierwsza sesję nowej rady zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji w ciągu 7 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady.

Uchwały zapadają zwykle większością głosów obecności co najmniej ½ składu rady w głosowaniu jawnym, chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Działalność organów gminy w tym rady jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustawy. Jawność ta obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskania informacji, wstępu na sesje rady i posiedzenia jej komisji, dostępu do dokumentów z wykonania zadań publicznych, protokołów z posiedzeń.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Samorządowe kolegium odwoławcze - jest to organ wyższego stopnia, w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego i Ordynacji Podatkowej, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego. Ustawy szczególne mogą przewidywać inny organ odwoławczy.

W szczególności Samorządowe kolegia odwoławcze rozpatrują odwołania od decyzji, zażalenia na postanowienia, żądania wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności decyzji.

W znaczeniu procesowym są organami jednostek samorządu terytorialnego, nie są nimi w znaczeniu ustrojowym.

HISTORIA I STATUS PRAWNY

Geneza samorządowych kolegiów odwoławczych ma swój początek w roku 1989, kiedy to zmiany społeczno ? polityczne, które nastąpiły w Polsce znalazły swoje odzwierciedlenie w obowiązującym systemie prawnym. Podjęto wówczas prace nad aktami prawnymi o randze konstytucyjnej zmierzające do prawnego uregulowania zmian ustrojowych oraz wprowadzenia instytucji prawnych charakterystycznych dla demokratycznego państwa prawa.

Reforma samorządowa wymagała przekształceń w strukturze byłej administracji terenowej. Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 16, poz. 90.) i ustawa z dnia 22 marca 1990 roku o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz.U. Nr 21, poz. 123), ukształtowała w Polsce dualistyczny model ustroju administracji publicznej w terenie. Dualistyczny podział administracji w terenie oznacza nie tylko podział zadań, ale także podział odpowiedzialności za realizację tych zadań. Na model ten składa się zdecentralizowana administracja samorządowa sprawowana przez organy samorządu terytorialnego i administracja rządowa, wykonywana przez organy rządowej administracji ogólnej i specjalnej. Samorząd utworzony został tylko na jednym szczeblu ? gminy. Tradycyjnie, bo nawiązując do okresu przedwojennych uregulowań w tej materii, zakres działania gminy podzielony został na zadania własne i zadania zlecone.

W okresie od przywrócenia samorządu terytorialnego na szczeblu gminy tzn. od 27 maja 1990 roku do 4 grudnia 1994 roku działały kolegia odwoławcze przy istniejących wówczas sejmikach samorządowych w czterdziestu dziewięciu ówczesnych województwach. Były to organy odwoławcze powołane do rozpatrywania odwołań od decyzji administracyjnych wydawanych przez organy gminy w zakresie zadań własnych gminy. Członków kolegiów powoływano na czas kadencji sejmiku samorządowego. Finansowanie działalności kolegiów następowało z budżetu sejmiku, czyli pośrednio koszty funkcjonowania kolegiów ponosiły gminy.

Sytuacja ta uległa zmianie, gdy weszła w życie ustawa z dnia 12 października 1994 roku o samorządowych kolegiach odwoławczych (Dziennik Ustaw Nr 122, poz. 593), która w sposób istotny została zmieniona ustawą z dnia 18 grudnia 1998 roku (Dziennik Ustaw Nr 162, poz. 1124), a jej jednolity tekst został opublikowany w roku 2001 w Dzienniku Ustaw Nr 79, poz. 856. Obecnie samorządowe kolegium odwoławcze jest organem wyższego stopnia, w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, jak również ustawy z 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Tym samym mogą one pełnić funkcję organów odwoławczych także w sprawach zleconych z zakresu administracji rządowej. W szczególności kolegium odwoławcze jest organem właściwym do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji. Innymi słowy, podstawowym zadaniem kolegiów jest sprawowanie szeroko pojętej kontroli instancyjnej oraz nadzoru pozainstancyjnego nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej.

Obszar właściwości miejscowej kolegium odpowiada obszarowi właściwości miejscowej sądu administracyjnego pierwszej instancji. Organem wyższego stopnia w stosunku do organów samorządu województwa - w przypadku istnienia, co najmniej dwóch sądów administracyjnych pierwszej instancji na obszarze województwa - jest kolegium mające siedzibę w mieście będącym siedzibą władz samorządu województwa. Kolegia są państwowymi jednostkami budżetowymi, co oznacza, że ich działalność jest finansowana z budżetu państwa.

USTRÓJ KOLEGIÓW

Organami kolegium są zgromadzenie ogólne kolegium i prezes kolegium.

W skład kolegium wchodzą: prezes, wiceprezes oraz pozostali członkowie.

Członkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub pozaetatowy ? wyróżnia się, więc etatowych i pozaetatowych członków kolegium. Tylko z etatowymi członkami kolegium nawiązuje się stosunek pracy. Liczbę członków kolegium określa zgromadzenie ogólne kolegium na wniosek prezesa kolegium. Liczbę maksymalną etatowych członków kolegium określa Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych. Np. w Warszawie w skład Samorządowego Kolegium Odwoławczego wchodzi prezes Bożena Zembska-Sawicka, wiceprezes Andrzej Grysiński. Ponadto członkowie etatowi kolegium w liczbie 27 osób i członkowie pozaetatowi w liczbie 29 osób .

Prezesa kolegium powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek zgromadzenia ogólnego kolegium spośród dwóch kandydatów będących etatowymi członkami kolegium. Zgromadzenie ogólne kolegium dokonuje wyboru kandydatów na prezesa kolegium w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej 3/5 swojego składu. W przypadku uzyskania wymaganej większości głosów przez więcej niż dwóch kandydatów, wnioskiem zostają objęci dwaj kandydaci, którzy uzyskali kolejno najwyższą liczbę głosów. W przypadku uzyskania wymaganej większości głosów przez jednego kandydata lub nie uzyskania wymaganej większości przez żadnego kandydata, zarządza się ponownie głosowanie w celu wyłonienia odpowiednio jednego lub dwóch kandydatów. Kandydatem lub kandydatami zostają te osoby, które uzyskały kolejno największą liczbę głosów. Kadencja prezesa kolegium trwa 6 lat licząc od dnia powołania.

Odwołanie prezesa kolegium następuje w przypadku złożenia rezygnacji ze stanowiska, skazania prawomocnym wyrokiem, orzeczonym za przestępstwo popełnione z winy umyślnej, gdy przestał spełniać warunki na etatowego członka kolegium (opisane niżej), stwierdzenia powtarzającego się naruszania prawa podczas wykonywania obowiązków lub uchylania się od ich wykonywania. Prezesa kolegium odwołuje Prezes Rady Ministrów.

Etatowym członkiem kolegium może być tylko obywatel polski, korzystający z pełni praw publicznych, który ukończył magisterskie studia prawnicze, lub administracyjne i wykazuje się wysokim poziomem wiedzy prawniczej w zakresie administracji publicznej oraz ma doświadczenie zawodowe i nie był skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione z winy umyślnej. Pozaetatowy członek kolegium musi również spełniać powyższe kryteria z tym, że w tym przypadku wystarcza wykształcenie wyższe. Prezes kolegium oraz etatowi członkowie kolegium nie mogą należeć do partii politycznej ani prowadzić działalności politycznej.

Kandydatów na członków kolegium wyłania się w drodze konkursu. Etatowi członkowie kolegium powoływani są na czas nieokreślony, natomiast członkowie pozaetatowi wybierani są na okres sześciu lat, z tym że co trzy lata następuje wybór połowy ich składu. Członka kolegium powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa kolegium, zgłoszony po uzyskaniu opinii zgromadzenia ogólnego kolegium.

Członkostwa w kolegium nie można łączyć z mandatem posła lub senatora, mandatem radnego lub członkostwem w organie wykonawczym jednostki samorządu terytorialnego, zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie lub urzędzie marszałkowskim, członkostwem w kolegium regionalnej izby obrachunkowej. Etatowy członek kolegium nie może być zatrudniony na stanowisku sędziego, prokuratora bądź w tym samym województwie w administracji rządowej. Członek kolegium może być, na jego wniosek lub za jego zgodą, przeniesiony do innego kolegium. Przeniesienie następuje na podstawie decyzji prezesa kolegium, do którego członek ten ma być przyjęty, podjętej w porozumieniu z prezesem tego kolegium, którego był członkiem.

ROZPATRYWANIE SPRAW

Samorządowe kolegia odwoławcze najczęściej załatwiają sprawy od decyzji i zażaleń na postanowienia organów I instancji. Orzeczenia samorządowego kolegium odwoławczego zapadają po przeprowadzeniu rozprawy lub na posiedzeniu niejawnym. Orzeczenia, co do zasady, wydawane są w formie decyzji albo postanowień. Kolegium wydaje orzeczenia po odbyciu niejawnej narady składu orzekającego, obejmującej dyskusję oraz głosowanie nad orzeczeniem i zasadniczymi motywami rozstrzygnięcia. Sprawę przedstawia członek kolegium wyznaczony jako jej sprawozdawca. Orzeczenia zapadają większością głosów. Członek składu orzekającego nie może wstrzymać się od głosu. Członek składu orzekającego, który został przegłosowany, ma prawo zgłosić przy podpisywaniu orzeczenia zdanie odrębne, uzasadniając je na piśmie w terminie siedmiu dni od dnia odbycia narady. Orzeczenia kolegium podpisują wszyscy członkowie składu, nie wyłączając przegłosowanego. Samorządowe Kolegium Odwoławcze orzeka w składzie trzyosobowym, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. Składowi orzekającemu przewodniczy prezes lub etatowy członek kolegium. Zasady wyznaczania składów orzekających określa regulamin kolegium. Członkowie kolegium nieposiadający wykształcenia prawniczego lub administracyjnego są wyznaczani do składów orzekających z uwzględnieniem ich kwalifikacji zawodowych. Przy orzekaniu członkowie składów orzekających kolegium są związani wyłącznie przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Kontrolę orzecznictwa kolegiów sprawuje sąd administracyjny na zasadach i w trybie określonym przepisami ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

UPRAWNIENIA KOLEGIÓW

Samorządowe Kolegia Odwoławcze w szczególności uprawnione są do żądania niezbędnych dla wydania orzeczenia informacji i dokumentów dotyczących działalności jednostek samorządu terytorialnego, jak również wglądu w dokumentację związaną z załatwieniem spraw z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego oraz innych spraw uregulowanych odrębnymi przepisami. W przypadku stwierdzenia istotnych uchybień w pracy organu jednostki samorządu terytorialnego, prezes kolegium wydaje postanowienie sygnalizacyjne, którego odpisy przekazuje organowi jednostki samorządu terytorialnego i odrębnie, komisji rewizyjnej odpowiednio rady gminy, powiatu albo sejmiku województwa oraz właściwemu wojewodzie. Postanowienie sygnalizacyjne stanowi podstawę do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego w stosunku do pracowników samorządowych, jeżeli ich działanie lub zaniechanie jest przyczyną powstania uchybień w pracy organu jednostki samorządu terytorialnego.

Kolegium w pełnym składzie może wystąpić do Naczelnego Sądu Administracyjnego z pytaniem prawnym, od odpowiedzi, na które zależy rozstrzygnięcie sprawy.

Wniesienie pytania, o którym mowa wyżej powoduje z mocy prawa zawieszenie postępowania w sprawie, w związku, z którą zostało wniesione.

Uchwały podejmowane są na wniosek składu orzekającego w głosowaniu jawnym bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej 3/5 składu kolegium. W razie równości głosów rozstrzyga głos prezesa.

SPRAWY TRAFIAJĄCE NAJCZĘŚCIEJ DO SKO

a) sprawy dotyczące podatków i opłat lokalnych, podatku rolnego, podatku leśnego, opłaty skarbowej,

b) dotyczące działalności gospodarczej,

c) zagospodarowania przestrzennego,

d) sprawy dotyczące pomocy społecznej,

e) dotyczące dodatków mieszkaniowych,

f) sprawy dotyczące gospodarki nieruchomościami,

g) sprawy z zakresu ochrony środowiska i ochrony przyrody,

h) sprawy z zakresu prawa wodnego,

i) sprawy dotyczące rolnictwa i leśnictwa,

j) dotyczące zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych,

k) z zakresu dróg publicznych,

l) sprawy dostępu do informacji publicznej oraz dotyczące egzekucji administracyjnej.

ODWOŁANIE OD DECYZJI SKO

Od decyzji wydanej przez samorządowe kolegium odwoławcze odwołanie nie przysługuje. Jednakże w tym przypadku istnieje namiastka odwołania ? wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Strona niezadowolona z decyzji wymienionych organów, wydanej w pierwszej instancji, może zwrócić się do tego organu, który decyzje wydał, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.

Należy jednak pamiętać, że na gruncie obecnie obowiązującego art. 33 ust. 2 o NSA podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny ? prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób. Podstawą skargi może być wyłącznie naruszenie prawa, nie zaś tylko niesłuszność decyzji czy postanowienia. W przypadku decyzji lub postanowienia wydanego przez kolegium w pierwszej instancji skarga powinna być poprzedzona (pod rygorem jej odrzucenia przez sąd) wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy (art.127 3,4 k.p.a.). Jeśli strona nie zgadza się z werdyktem kolegium, może skierować sprawę do sądu. Każda decyzja wydana przez SKO podlega kontroli Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Skargę należy złożyć do właściwego miejscowo Sądu Administracyjnego za pośrednictwem kolegium, które wydało decyzję. Na decyzji dostarczonej przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze powinno znaleźć się pouczenie dotyczące możliwości złożenia skargi. Na złożenie skargi mamy 30 dni, licząc od czasu dostarczenia (ogłoszenia) decyzji przez kolegium. Samo złożenie skargi nie powoduje wstrzymania wykonania decyzji. Wraz ze skargą można jednak złożyć wniosek o takie wstrzymanie.

Sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem, jeśli uwzględni skargę wówczas:

1) uchyla decyzję w całości bądź w części,

2) stwierdza nieważność decyzji,

3) stwierdza wydanie decyzji z naruszeniem prawa.

W takim wypadku sąd zazwyczaj wskazuje, jakie przepisy prawa zostały naruszone przez urząd i kieruje sprawę do ponownego rozpatrzenia. Jeśli sąd oddali skargę nie musi uzasadniać swojej decyzji.

Sprawy wniesione do WSA rozpoznaje się według kolejności ich wpływu. Oznacza to, że strona musi uzbroić się w cierpliwość, gdyż sprawa może ciągnąć się miesiącami.

Gmina nie jest stroną postępowania administracyjnego w sprawie indywidualnej z zakresu administracji publicznej, w której decyzję wydaje wójt, burmistrz, czy zarząd tej gminy. Co oznacza, że ani gmina, ani żaden jej organ nie są uprawnione do zaskarżenia do sądu administracyjnego decyzji organu odwoławczego (SKO) zmieniającą w I instancji decyzję organu. Podkreślić wszakże należy, że gmina tylko wyjątkowo będzie posiadała legitymację skargową, a mianowicie wyłącznie wtedy, gdy da się ustalić przepis prawa powszechnie obowiązującego, na podstawie którego gmina będzie mogła skutecznie żądać czynności służącej zaspokojeniu jej potrzeb albo żądać zaniechania lub ograniczenia czynności sprzecznych z jej interesem. Sytuację taką kreował art. 26 ust. 2 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Na jego podstawie zarząd gminy był właściwy do wydania decyzji o rozwiązaniu umowy użytkowania wieczystego, w sytuacji gdy gmina była jednocześnie właścicielem tej nieruchomości.

Samorządowe Kolegia Odwoławcze są organami o wyjątkowym charakterze w polskim systemie organów administracji publicznej. Ich właściwość ogranicza się wyłącznie do spraw indywidualnych z zakresu administracji samorządu terytorialnego ? spełniają w tym zakresie funkcję orzeczniczą. Ze względu na wymogi stawiane członkom kolegiów oraz związanie składów orzekających kolegiów przy orzekaniu ? wyłącznie przepisami powszechne obowiązującego prawa ? można podzielić pogląd, że kolegia są organami administracji jednakże o charakterze quasi -sądowym, chociaż ustawa z 12 października 1994 roku nie przyznała im atrybutu niezawisłości.

Formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego

ZWIĄZKI MIĘDZYGMINNE

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne w drodze uchwały o utworzeniu związku. Przystąpienie do związku jest dobrowolne, ale Sejm w drodze ustawy może na gminy nałożyć obowiązek utworzenia związku gminnego. Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własna odpowiedzialność. Związek posiada osobowość prawną, którą uzyskuje z dniem wydania dziennika wojewódzkiego, w którym minister ogłasza wpisanie związku do rejestru związków międzygminnych. Statut związku określa m.in. nazwę, siedzibę, zadania.

Organ uchwałodawczy i kontrolny zgromadzenie

Do zgromadzenia odnoszą się przepisy o radzie gminy. W skład wchodzą: wójtowie gmin, ale rada gminy może powierzyć reprezentację zastępcy wójta albo radnemu. Uchwały uchwalane są bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków. Gmina może wnieść sprzeciw w ciągu 7 dni. Jeżeli przedmiot sprzeciwu zostanie ponownie przegłosowany sprzeciw upada.

Organ wykonawczy zarząd

W skład wchodzą członkowie zgromadzenia i 1/3 może być spoza zgromadzenia. W kwestii gospodarki finansowej stosuje się przepisy o gospodarce finansowej gmin.

POROZUMIENIA GMIN

Polegają na tym, że przedmiotem porozumienia jest powierzenie jednej z gmin zadań publicznych. Gmina przekazująca musi pokrywać koszty wykonywania powierzonego zadania. Spory majątkowe na tle porozumień mają charakter cywilnoprawny.

STOWARZYSZENIA GMIN

Na podstawie ustawy prawo o stowarzyszeniach gminy mogą tworzyć stowarzyszenia. Ich celem może być wspieranie idei samorządowych, ochrona wspólnych interesów. Mogą być też stowarzyszenia powiatów, gmin i powiatów, województw. Członkowie stowarzyszenia to osoby prawne. 3 członków wystarczy do powstania stowarzyszenia.

---