SZKOŁY JĘZYKOZNAWCZE

1)SZKOŁA KAZAŃSKA

a)de COURTENAY, Mikołaj Kruszewski

b)zajmowali się fonetyką

c)rozróżnili synchronię(określa współistnienie zjawisk w danym momencie historycznym,statyczne) oraz diachronię(ukazuje je w przebiegu czasowym,dynamiczne)

d)rozróżnianie języka zbiorowości od języka jednostki

e)nowa koncepcja fonemu(może mieć on cechy wyróżniające, zmiana głoski równa się zmianie znaczenia)

2)SZKOŁA GENEWSKA

a)De SAUSSURE (kurs językoznawstwa ogólnego albo szkice językoznawsta ogólnego- to drugie bardziej autentyczne, pierwsze wydali studenci)

b)język jest systemem relacji między znakami(znaczące i znaczone)

c)język jest systemem relacji między formą(tym co należy do struktur językowych) a substancją(coś poza językiem)

d)relacje między znakami mogą być paradygmatyczne(zbiór wszystkiego) i syntagmatyczne(zbiór podobnych do siebie)

e)wprowadził rozróżnienie między język, mowę i mówienie

3)SZKOŁA PRASKA

a)Jackobson, Havranka, Trubecki

b)teoria binarnych opozycji fonologicznych(twardość, miękkość, dźwięczność, bezdźwięczność)

c)nacisk na funkcjonalność języka

d)wyróżnienie tematu(dana informacja) i rematu(zdanie ma podwójną wypowiedź:co się mówi i jak sie na ten temat mówi)

e)każdy element komunikacji ma funkcję

f)zwrócenie uwagi na funkcję poetycką

Teoria Trubieckiego:

-rozgraniczenie fonetyki i fonologii

-3 funkcje elementów fonolog.:

1) kulminatywna- ile słów w zdaniu

2)delimitatywna- granice miedzy jednostkami

3)dystynktywna-rozróżnianie jednostek znaczących

-centralnym punktem tej teorii jest teoria rozróżniania

4)SZKOŁA KOPENHASKA

a)Bronal i Hjemslev (strukturalizm formalny)

b)próba budowy metajęzyka

c)badania semiotyczne i semiologiczne(wyraz jako znak)

d)zdefiniowanie homonimi(to samo brzmienie inne znaczenie) i polisemi(wieloznaczności)

e)glossemantyka- dwa plany- treści i wyrażania- badanie relacji między nimi

-plan wyrażania- zewnętrzna strona języka (dźwięk, grafia)

-plan treści-świat myśli; nieukształtowana masa pojęciowa

f)Hjemslev uważał ze językoznawstwo jest przede wszystkim synchroniczne

g)treść to rzeczywistość, wyrażanie- środki za pomocą których przekazuje się te treści

h)wyrażanie:substancją są ruchy narządów mowy, formą jest psychiczny obraz substancji

i)treśc:substancja-obiektywna rzeczywistość, formą subiektywny obraz świata

5)SZKOŁA AMERYKAŃSKA

a)Bloomfield

b)językoznawstwo opisowe(deskryptywne)

c)praca dystrybutywna- czyli zbiór kontekstów w jakich dany element tekstowy występuje

d)procedury odkrywania jakiegoś jezyka

e)hipoteza Sapira-Whorfa(człowiek widzi świat poprzez język, struktura narzuca sposób)

f)próba wyjaśnienia języka w kategoriach behawioralnych(bodźce, albo reakcje na bodziec)

JĘZYKOZNAWSTWO

a)nauka o języku- zajmuje się badaniem budowy i rozwoju

b)ciężko wyznaczyć granice działań językoznawców

c)w środku zainteresowania jest człowiek poprzez pryzmat używania języka

d)język jest siłą człowieka gdyż tylko my nim władamy

JĘZYK NATURALNY- ten którego używamy, powstaje spontanicznie, ma historię, rozwój i reguły

JĘZYK SZTUCZNY- esperanto- stworzony przez Zamenhoff- oparty na łacinie i języku germańskim

JĘZYKOZNAWSTWO TEORETYCZNE-buduje modele służące opisywaniu poszczególnych jezyków

JĘZYKOZNAWSTWO STOSOWANE- usiłuje wdrożyć te modele w praktyce

JĘZYKOZNAWSTWO PORÓWNAWCZE- ujmuje podobieństwa i różnice na tle przemian w rozwoju języków

JĘZYKOZNAWSTWO KONTRASTYWNE- porównuje języki w tym momencie historycznym

JĘZYKOZNAWSTWO WEWNĘTRZNE- skupia się na badaniach samej budowy jezyka

JĘZYKOZNAWSTWO ZEWNĘTRZNE- język a inne zjawiska- socjologiczne, psychologiczne

SOCJOLINGWISTYKA- bada zwiazek między językiem, a społeczeństwem(rozwarstwienie na socjolekty, profesjolekty, języki pokolenia)

a)analizuje status języka w danej grupie,czynniki zewnętrzne mają wpływ na użycie języka

b)zwracanie uwagi na typ kontaktu społecznego(szeroki-wykładowca i wąski- rozmowa(największa wariantywnośc)

c)każda rola społeczna wymaga innego języka

PSYCHOLINGWISTYKA- bada psychologiczne i fizjologiczne procesy zachodzące podczas komunikacji

a)pada procesy opanowania języka przez dziecko

b)zajmuje się opisem funkcjonowania mózgu w czasie tworzenia i odbioru mowy

c)zajmuje się rozwoje mowy ludzkiej od narodzin do końca życia człowieka

ETNOLINGWISTYKA-wywodzi się z lingwistyki antropologicznej

a)bada związek języka z kulturą

b)kultutowe funkcje języka jako instytucji społecznej

c)kategorie gramatyczne i semantyczne języka w aspekcie funkcjonalnym

d)badanie językowego obrazu świata

JĘZYKOZNAWSTWO STOSOWANE- bada praktyczne zastosowania języka

a)logopedia- bada kształtowanie poprawnej mowy

b)glottodydakyyka- czyli nauka o nauce języków obcych

c)kultura języka- nauka o poprawności języka

d)analiza konwersacji

e)komunikacja komputerowa

f)lekykografia i leksykologia

DZIAŁY JĘZYKOZNAWSTWA

a)ze względu na poszczególne składniki

1)Fonetyka- bada i analizuje dźwięki języka, opisuje powstawanie głosek oraz słyszenie i odbieranie dźwięków

2)Fonologia-ustala funkcje dźwiękow w komunikowaniu, opracowuje inwentarz fonemów

3)morfonologia- zajmuje się obocznościami, regularnością i zakresem

4)morfologia-budowa leksemów(zaliczamy tu fleksje czyli odmianę i słowotwórstwo czyli wyrazy pochodne)

5)składnia-tworzenie związków składniowych

6)semantyka- relacje między znakami a rzeczywistością

7)pragmatyka językowa- bada relacje między nadawcą a odbiorcą. Optymalizuje środki wyrazu do pełnego aktu komunikacji

AKTY MOWY AUSTINA

a)wyróżnienie konstatywnych(można orzec że są prawdziwe) i performatywnych(nie wiadomo czy fałsz czy prawda) wypowiedzi

b)performatywne podzielił na eksplicite(czasownik w 1poj. teraźniejszego )albo z implicite(brak)

c)każdy akt mowy ma 3 aspekty:

1)lokucja- to co chcemy powiedzieć

2)illokucja- intencja

3)perlokucja-skutek

Searl

a)asercje-sądy, oświadczenia

b)dyrektywy-nacisk na odbiorcę

c)komisywy-zobowiązania wobec odbiorcy

d)ekspresywy- stan psychiczny

e)deklaratywy- określony nowy stan(mianowanie)

język to system znaków konwencjonalnych i semantycznych służących do porozumiewania się w danej społeczności

język to kod dwuklasowy cechujący się autonomicznością i kreacyjnością.

ZNAK

De SAUSSURE - signifiant - znaczące - obraz akustyczny i signifie - znaczone - pojęcie; oba są połączone i nierozdzielne

-przekazuje informację

-połączenie dwóch zjawisk- oznaczającego(chmura) i oznaczanego(deszcz)

-może zależeć od konwencji(czewone światło oznacza stop)

-znaki docierają za pomocą kanałów zmysłowych

PODZIAŁ ZNAKÓW

a)natutalne-mogą opierać się na relacjach przyczynowo-skutkowych, naturalność znaczącego i znaczonego

1)obrazy- podobieństwo, naśladowanie danego przedmiotu

2)symptomy- znaki oparte na relacji przczynowo-skutkowej

b)konwencjonalne-opierają się na umowie między członkami wspólnoty komunikacyjnej

SYMPTOMY-interpretowane tylko przez odbiorcę(błyskawica)

SYGNAŁY- charakter dwustronny, odbiorca i nadawca mają świadomość

ZNAKI

a)INDEKSY-wskazują wprost

b)IKONY-podobne do tego co oznaczają

c)SYMBOLE-oznaczają na zasadzie konwencji

ZNAKI JĘZYKOWE WG HOCKETTA(Cechy określające język)

A)Arbitralność-

a)brak związku naruralnego między formą i treścią(wyraz róża i kwiat)

b)nie jest jednak dowolna(desygnat jest przypisany)

c)raz wyuczony związek jest traktowany jako obowiązujący i koniczny

B)Semantyczność

a)odesłanie do zjawisk otaczającego świata

b)semantyczność to abstrakcyjność znaków języka

C)dwuklasowość- jednostki nie obdarzone znaczeniem+jednostki obdarzone znaczeniem

D)Autonomiczność- posługiwanie się jęzkiem w mówieniu o sprawach odległych

E)Kreacyjność- otwartość systemu, człowiek może mówić co chce i kiedy chce

JACOBSON - funkcje

a)nadawca(ekspresywna)dominuje gdy nadawca skupia uwagę na wyrażaniu swojego stosunku do treści

b)odbiorca(impresywna)gdy podczas procesu porozumiewania się uwaga skupia się na odbiorcy i odnosi się do jego zachowania,

c)komunikat(poetycka)najwyraźniej przejawia się w grze słów, tekstach literackich, reklamowych, żartach

d)kontekst(przedstawieniowa)odsyłaniu do pozajęzykowego kontekstu

e)kontakt(fatyczna)dominuje sama chęć nawiązania i podtrzyma. kontaktu między nadawcą i odbiorcą

f)kod(metajęzykoa)-polega na skoncentrowaniu się na samym języku jako systemie

BUHLER - funkcje

- znak wobec nadawcy - f. symptomu - wyraża jego stan psychiczny i fizyczny

-znak-odbiorca-f. sygnału -oddziaływanie na odbiorcę za pomocą mówienia

-znak-rzeczywistość - f. symbolu - opisywanie stanu rzeczy Dla Greków językoznawstwo rozpoczęło się w VI w p.n.e- były to analizy utworów Homera;

Arabowie też zajęli się analizą języka, zakładali ośrodki gramatyczne, by umożliwić prawidłowe czytanie

Koranu;

De SAUSSURE uważał że dla języka ważne są wewnętrzne reguły, porządkujące znaki. Te reguły powinny być badane

Istnieje-język jako system=leng, akt mówienia czyli parole. Oba procesy to langage zdolność mówienia

systemowość=relacja między znakami językowymi

Grecja i Rzym

Tradycja grecka i rzymska od VII w p.n.e. w większym stopniu badała ogólne problemy języka np. istotę języka, stosunek języka do logiki (czy za pomocą języka myślimy), retoryki, poetyki. Tradycja antyczna jest objaśnieniowa. Istniał spór filozofów, którego tematem był język. Analogiści rozpatrywali język z punktu widzenia logiki, bo język ma charakter logiczny. Anomaliści utrzymywali, że w języku rządzą anomalie i wszystko się w nim zmienia - koncepcja ta związana była z retoryką i poetyką.

Z tradycją antyczną związanych jest kilka pojęć:

teoria nominacji (nazywania) - język za pomocą znaków określa świat;

etymologia (źródłosłów) - nauka o prawdziwym pochodzeniu wyrazów, zmianach ich znaczenia i formy w miarę upływu czasu;

teoria physei - teoria fizycznego pochodzenia wyrazu głosząca, że nazwy należą do od świata i od przedmiotu;

teoria thesei - twierdzi, że nazwy nie należą od przedmiotu, ale są konwencjonalne, czyli należą do ludzi;

onomatopeja - naśladowanie dźwięków.

W tradycji greckiej występuje też językoznawstwo opisowe, którym zajmowała się szkoła aleksandryjska.

„Językowy obraz świata najogólniej mówiąc, to zbiór prawidłowości zawartych w kategorialnych związkach gramatycznych (fleksyjnych, słowotwórczych i składniowych) oraz w semantycznych strukturach leksyki, pokazujących swoiste dla danego języka sposoby widzenia poszczególnych składników świata, panujących w nim hierarchii i akceptowanych przez społeczność językową wartości”.

N. Chomsky: język to nieskończony zbiór zdań zbudowanych ze skończonego zbioru symboli za pomocą skończonego zbioru reguł

GRAMATYKA TRANSFORMACYJNO-GENERATYWNA

a)twórcą Chomsky

b)zakłada generowanie zdań, które ulegają transformacją

c)zdania mogą zmieniać znaczenie

d)Chomsky zadał sobie pytanie- jak możemy budować i rozumieć zdania z którymi się nie zetknęlismy

e)jest opozycyjna do językoznawsta kognitywnego

f)Zdolność ta tłumaczy się faktem rozporządzania przez mówiącego skończoną liczbą reguł gramatycznych, za pomocą których tworzy on syntagmy i zdania ze znanych sobie wyrazów.

g)podstawową jednostką języka jest zdanie

h)struktura powierzchniowa-skupienie na budowie

i)struktura głęboka-nie jest dostępna bezpośrednio

Generatywizm to:

 odrzucenie strukturalizmu amerykańskiego (z jego behawioryzmem, empiryzmem, mitem indukcji)

 mentalizm

 racjonalizm

 eksplicytność opisu implicytnej kompetencji

 uniwersalizm

 natywizm

 transformacjonizm

Kognitywizm - Zajmuje się odtwarzaniem na podstawie danych językowych obrazu świata istniejącego umysłach ludzkich oraz stara się ukazywać jak ludzie go konstruują. Metodologia kognitywna pozwala na prawie całościowy opis znaczeń w powiązaniu z ludzkim myśleniem i zachowaniem.

Sanskryt- język literacki starożytnych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych Indii. Należy do indoaryjskiej gałęzi indoirańskiej grupy rodziny języków

HISTORIA PISMA

-najstarsze nacięcia na kościach

-wyżłobienia na kamieniach i glinianych przedmiotach-mogły mieć wartość informacyjną

a)prapismo- ma źródło w rysunku

b)pismo piktograficzne-piktogramy-naśladują wygląd rzeczy

c)pismo ikonograficzne- ideogramy-znaki odpowiadają pojęciom, są zbliżone funkcjonalnie do wyrazów

d) pismo ideograficzno-fonetyczne - fonogram - brzmienie wyrazu

e)sylabiczne - sylabogram-brzmienie sylab

f)alfabetyczne - litera - głoska

ALFABETY

-pismo alfabetyczne-litera odpowiada fonemowi

-powstało na Bliskim Wschodze(w II tysiącleciu przed naszą erą)

-fenicki- składał się z 22 liter odnoszących się do fonemów spółgłoskowych

-kształty wywodzą się z ideogramów

-"A"to głowa wołu

A)alfabet grecki- uzupełniony został o samogłoskich, nadany kierunek pisma(od lewej do prawej)

B)alfabet rzymski- kończył się X, później uzupełniono o Y i Z

C)23 litery jako podstawa systemów pisma dla Europy

D)średniowiecze odróżniły małe i wielkie litery

E)dziś dominuje pismo alfabetyczne, znaki odpowiadają fonemom

F)różne alfabety różne kształty liter, wartość fonetyczna, kierunek pisania

G)Współczesne piktogramy- strzałki, przekreślony papieros, metki

Abdżad inaczej pismo spółgłoskowe - ogólna nazwa pism alfabetycznych stosowanych do zapisu niektórych języków, posiadających lub stosujących tylko znaki na oznaczenie spółgłosek.

ODMIANY JĘZYKA

a)socjolekty- gwary środowikowe

b)profesjolekty-odmiany zawodoe

c)biolekty- związane z płcią, wiekiem

d)idiolekty- właściwości danego osobnika

JĘZYKI NA ŚWIECIE

-do XIX w poszukiwano związków między językami. Korzystano wtedy z intuicji

-w XX powstało językoznawstwo historyczno-porównawcze.

a)impulsem stało się odkrycie tekstów staroindyjskich i ich odczytanie

JĘZYK PRAINDOEUROPEJSKI- na przełomie 4 i 3 tysiąclecia p.n.e rozpoczyna się rozpad wspólnoty indoeuropejskich

a)język antolijski- nie zachował się

b)jezyk hetycki- szczątkowo

c)język tocharski- brak kontynuacji(tekst V- VIII w)

d)język grecki

e)języki romańskie-podstawą stała się łacina-włoski, francuski, hiszpański, portugalski, kataloński, prowansalski, rumuński, mołdawski

f)celtyckie- irlandzki, szkocki, walijski, bretoński

g)germańskie-gocki, niemiecki, angielski, beneluks, skandynawski

h)z germańskiego- jidysz i afrikans czy język kolonialistów

i)rodzina-indoiranskie- nowoindyjskie, nowoirańskie, perski, afgański, tadżycki, kurdyjski

j)rodzina bałtosłowiańska

1)bałtyckie

2)prasłowiańskie-wschodnio(ukraiński, rosyjski), zachodnio(polska, słowacki, czeski), południowosłowianski(bułgarski, słoweński, serbski)

k)inne(baskijski, ugrofiński, chiński, tybetański)

RODZINY JĘZYKOWE

A)kryterium morfologiczne

1)fleksyjne-podstawową jednostką są morfemy, w których znajduje się pełna informacja gramatyczna. Języki słowiańskie i niektóre romańskie

2)aglutynacyjne-także wykorzystanie morfemów, jednak są one jednofunkcyjne(turecki, ugrofiński)

3)alternacyjne- języki semickie, funkcje gramatyczne pełni wymiana głoskowa

4)analityczne-wykorzystują wyrazy posiłkowe- chiński, angielski, bułgrarski

5)polisyntetyczne-informacja gramatyczna włączona jest na różne sposoby do jednostek ciągu jezykowego

B)kryterium fonologiczne

1)spółgłoskowe- przewaga spółgłosek nad samogłoskami-polski, kaukaskie

2)samogłoskowe- samogłoski stanowią ponad 30% jednostek systemu fonologicznego- francuski

c)kryterium prozodyczne

1)wykorzystują iloczas i akcent do odróżnienia form językowych- czaski,rosyjski

2)nieprozodyczne- polski(paroksytoniczny-przedostatnia)francuski(oksytoniczny-ostatnia), inicjalny(fiński)

JĘZYKI SZTUCZNE

a)kreolski i pidżanów- powstały z języków kolonizatorów- języki mieszane-ten pierwszy tubylczy, ten drugi angielsko chiński

b)volapuck- opierał się na angielszczyźmie, Schleyer

c)esperanto-uproszczona wersja nosi nazwę ido

d)programowania-służy do pisania programów komputerowych- C++, Basic, Flash

-wykorzystuje język matematyki

INTERFERENCJA-przenikanie jezyków- zwłaszcza w grupach gdzie posługują się dwoma językami

-bilingwizm(w etnicznych rodzinach, na różnoetnicznych obszarach Belgia, Szwajcaria, Kanada)

LIGA JĘZYKOWA

a)grupa jezyków, niekoniecznie spokrewnionych ze sobą, w której występują zbieżności na drodze wymiany

b)liga bałkańska- mieszanie południowosłowiańskich(bułgarski) romańskiego(rumuński) dwa izolowane(grecki i albański)

c)uwarunkowane przemieszczaniem się ludów

W rozwoju języków świata mamy dwie przeciwstawne tendencje:

a) tendencja do różnicowania się, podziału, rozpadu języków(prowadzi do powstawania rodzin i grup języków pokrewnych)

b) tendencja do zbliżania się i upodobniania pewnych ich elementów(występowanie drugiej- do powstawania lig językowych)

1. EUROPEJSKA WSPÓLNOTA SŁOWNIKOWA

a)są to wspólnoty oparte wyłącznie na podobieństwie słownikowym

b)przyczyny językowe- przez istnienie międzynarodowych języków(łacina, francuski, angielski)

c)przyczyny pozajęzykowe- doświadczenia zwiazane z podobnym środowiskiem geograficznym, z formą ustroju, związki frazeologiczne pochodzące z mitów i Bibli,kontakty polityczno-gospodarcze

KOD

a)system znaków służący do przekazywania informacji

b)wyrazy+gramatyka

c)jezyki sztuczne-nuty, kody cyfrowe, język migowy, brajl

LIGI

a)WIELKICH JĘZYKÓW Europy SAE

- angielski,francuski, włoski, niemiecki, rosyjski

b)Wikingijska-islandzi, irlandzki, szkocki, walijski, szwedzki, fiński, norweski, duński, farerski, bretoński, lapoński, wepski

c)pobrzeżna- hiszpański, portugalski, maltański, fryzyjski, niderlandzki, baskijski

d)pejpuska-łotewski, liwski, estoński, wotski

e)rokytnicka-polski, litewski, ukraiński, kaszubski, białoruski

f)dunajska-słoweński, węgierski, słowacki, czeski, serbochorwacki

g)bałkańska-rumuński, mołdawski, bułgarski, albański, macedoński, grecki, turecki

h)kamska - baszkirski, tatarski, czuwaski, marijski, wotiacki, mordwiński, Komi-zyriacki, nenecki, kałmucki

MŁODOGRAMATYCY Lipscy wokół A.Leskiena

-Brugmann, Paul, Delbruck,

-w Polsce: Łoś, Rozwadowski

-podejście empiryczne i zwrot ku fonetyce

-chcieli nadać jezykoznawstwu charakter nauki ścisłej jak nauki przyrodnicze

-wierzyli w bezwyjątkowosć praw głosowych(jeśli zachodzi zmiana w jednym wyrazie, musi zachodzić we wszystkich)

-twierdzenie analogii- powstawanie wyrównań fonetycznych niezgodnych z prawami fonetyki

-podejście historyczne, język jest tworem indywidualnego doświadczenia i psychologiczne

-jezyk jest działaniem

-krytykami Sosir i Cortene-krytykowali samo nastawienie się na ewolucję, a niezwrócenie uwagi na całość i statykę zjawiska

-nie uznawali aspektów kulturowych w rozwoju

szkoły strukturalne to są: szkołą praska, dystrybucjonizm amerykański i glossemantyka

FUNKCJE JĘZYKA

a)informacyjna

b)socjalizująca

c)perswazyjna

d)kulturotwórcza

dwuklasowość-jednostki nieznaczące(fonemy) z których układamy jednostki które coś znaczą; podwójne rozczłonkowanie -ograniczona ilość głosek -nieograniczona liczba wyrazów; stosunek wyrazu do znaczenia na zasadzie konwencji

GRAMATYKA PORT ROYAL

Gramatyka Port-Royal opisuje język pod dwoma względami i składa się konsekwentnie z dwóch części: w pierwszej omawia się to, co jest w języku „materialne”, tzn. jego tkankę dźwiękową i wizualne odpowiedniki dźwięków - litery, w drugiej - to, co jest w języku „duchowe”, czyli semantykę języka w szerokim znaczeniu tego słowa.

-pojęcie uniwersaliów językowy czyli cech wspólnych wszystki językom świata, cechy bądź z podobieńswt psychicznych bądź kulturowych.

-jezyk pokrywa sie z mysleniem i wtedy nie jest ono calkowicie zgodne z rzeczywistoscia

-albo myslenie jest zgodne z rzeczywistoscia (logiczne) ale jezyk w tym przypadku nei mzoe pokrywac sie z nim calkowiecie

-Lancelot

-Krytyka młodogramatyków

EUROPA-Języki

Austria-niemiecki

Belgia-francuski, niderlandzki, flamandzki

Cypr-grecki, turecki

Hiszpańsk-ogólnie to kastylijski, ale regiony walczą o autonomię(katalonia, baskonia)

Luksemburg- francuski, niemiecki

Rosja- bardzo rozbudowany

Szwajcaria-niemiecki, francuski, włoski

AUSTRALIA- angielski

AMERYKA PŁN- angielski, w Kanadzie francuski, w Meksyku hiszpański,wysepki hiszpańskie bądź angielskie, języki indian- hoppi, siux, nawaho

AMERYKA PŁD- Surinam niderlandzki, Brazylia portugalski

AFRYKA- arabsko-francusko-angielsko-portugalska. 1)Egipt, Dżibuti 2)Kongo, Gabon 3)Ghana, Liberia 4) Angola, Mozambik, Banatu, buszmeńskie

AZJA- języki własne+arabski w państwach islamskich, angielski w Singapurze i Filipinach

Dialektologia- Dyscyplina ta bada odmiany poszczególnych języków, oparte głównie na uwarunkowaniach geograficznych i związanych z nimi cechami

Główne rodziny językowe i ich rozmieszczenie

Indoeuropejska- Europa, Iran, Afganistan, Pakistan, północne Indie,

Sinotybetańska- Chiny, Tybet, Birma, Laos,

Austronezyjska- Indonezja, Malezja, Polinezja,

Semito-chamicka (afroazjatycka)- Egipt, wschodnia Afryka, północna Nigeria,

Niger-Kogo- Afryka Zachodnia, Tanzania, Uganda, Zair,

Drawidyjska- południowe Indie,

Ałtajska- Turcja, Mongolia, Azerbejdżan, Uzbekistan, Kazachstan,

Język japoński- Japonia,

Język koreański- Korea.

Fakty synchroniczne (opisowe), polegające na takim czy innym stanie języka (lub któregoś z jego składników) w określonym czasie,

Fakty diachroniczne (historyczne), czyli na zmiany w języku na przestrzeni lat

Typologia jest dziedziną językoznawstwa, która zajmuje się językami ze względu na ich cechy (gramatyczne, fonetyczne, leksykalne). Klasyfikacje typologiczne, w odróżnieniu od klasyfikacji genetycznych, nie grupują języków według ich pochodzenia. W klasyfikacji genetycznej (zob. językoznawstwo historyczne) języki grupuje się w rodziny, które łączy wspólny przodek, natomiast typologia łączy różne, często bliżej niespokrewnione języki, w typy.

Typologia ogólna jest częścią językoznawstwa ogólnego. Bada uniwersalia językowe, a więc to, co podobne lub identyczne we wszystkich językach świata. Np. w każdym języku istnieją spółgłoski i samogłoski, a liczba samogłosek niskiego stopnia zwężenia (e, o) jest mniejsza lub równa liczbie samogłosek wyższego stopnia zwężenia (i, y, u).

Typologia kontrastywna bada różnice istniejące pomiędzy językami. Np. liczba fonemów w niektórych językach kaukaskich przekracza 80, w języku polskim wynosi ok. 40, a istnieją języki, w których spada poniżej 20. Typologia kontrastywna bada też objętość leksykonu w językach świata. Np. w języku czeskim jest jakoby ok. 250 tys. wyrazów, podczas gdy w polskim - 125 tysięc

Alfabet (1) to inaczej pismo alfabetyczne

Fonetyczny system pisma, w którym każdy znak (zwany literą) odpowiada zasadniczo jednemu dźwiękowi - głosce (samogłosce lub spółgłosce). W tym rozumieniu alfabety są różne, gdy ich zasadnicze zestawy liter różnią się krojem pomiędzy sobą, np. alfabet grecki, alfabet łaciński i alfabet cyrylicki są różne, a alfabet polski i alfabet niemiecki są tylko wariantami alfabetu łacińskiego. To rozumienie terminu "alfabet" jest równoznaczne z terminem "pismo" (np. pismo łacińskie = alfabet łaciński).

Kryterium morfologiczne

języki izolujące - większość pojedynczych morfemów może być samodzielnymi wyrazami. Najbardziej typowym przykładem jest język chiński. Mniej typowym jest język angielski.

języki analityczne - stosunki gramatyczne wyrażają luźne morfemy w postaci form czasownika posiłkowego, przysłówków i przyimków. Przykładem może być język francuski.

języki aglutynacyjne - typowy wyraz to jeden morfem znaczeniowy i jeden lub więcej morfemów gramatycznych, z których każdy ma określoną pojedynczą funkcję, a ich wybór w niewielkim stopniu zależy od morfemu bazowego. Przykładem mogą być język turecki, węgierski, fiński, estoński. Mniej typowe języki aglutynacyjne to język japoński i esperanto. Wymarły język etruski też był aglutynacyjny.

języki fleksyjne (inaczej syntetyczne) - wyraz składa się zwykle z jednego morfemu znaczeniowego i jednego lub więcej morfemów gramatycznych, które bardzo często spełniają więcej niż jedną funkcje gramatyczną, i spełniają ją tylko przy pewnej grupie morfemów bazowych. Typowe przykłady to polski i łacina.

języki alternacyjne - w których funkcję gramatyczną spełniają alternacje samogłosek, czyli wymiany samogłosek zachodzące wewnątrz morfemu. Rdzeń spółgłoskowy pozostaje bez zmian. Typowym przykładem są tu języki semickie.

języki polisyntetyczne - w których elementy morfologiczne łączą w sobie liczne funkcje, a jednocześnie nie ma ściśle określonej kategorii części mowy. Rozmywa się różnica między wyrazem a zdaniem. Zaliczamy tu np. języki eskimo-aleuckie.

Kryterium syntaktyczne - Wykładniki syntaktyczne

języki pozycyjne - decyduje szyk wyrazów, np. język angielski: Mark killed a lion vs. a lion killed Mark. W pewnych sytuacjach szyk decyduje o znaczeniu również w języku polskim: psy gonią koty vs. koty gonią psy. Języki pozycyjne są zazwyczaj izolujące.

języki przypadkowe - decyduje forma wyrazów określających, np. język polski: Marek zabił lwa lub lwa zabił Marek vs. lew zabił Marka. Języki przypadkowe są zazwyczaj fleksyjne bądź aglutynacyjne.

języki koncentryczne (inkorporujące) - decyduje forma wyrazu określanego

STEREOTYP termin "stereotyp" pochodzi z języka drukarzy, gdzie oznacza kopię pierwotnej formy drukarskiej do druku wypukłego
Walter Lippmann, amerykański publicysta i polityk sformułował słynną teorię stereotypów.
Stereotyp pojmował on jako schematyczny i jednostronny "obraz w głowie ludzkiej" jakiegoś zjawiska, człowieka, rzeczy - i zarazem opinię o nim przyswojoną z otoczenia jeszcze przed poznaniem samego obiektu.
Pojęcie to zrobiło zawrotną karierę w socjologii, psychologii, filozofii, literaturoznawstwie, językoznawstwie.
Stereotypy ocenia się na ogół negatywnie jako swoistą chorobę języka i myślenia, niebezpieczną dla normalnej komunikacji, fałszującą obraz świata.(szczególnie stereotypy narodowe, rasowe, zawodowe, społeczne)

CECHY JĘZYKA
- foniczność - pierwotnym tworzywem jest artykułowany przez człowieka dźwięk
- arbitralność - nie można z formy znaku domyślić się jego znaczenia
- semantyczność - możliwe jest używanie języka z jego ogólną referencją
- autonomiczność - możliwość posługiwania się językiem dla spraw odległych w czasie i przestrzeni
- dwuklasowość - podział języka na dwie klasy: wyrazy i zdania
Wyrazy - odpowiadają poszczególnym elementom rzeczywistości
Zdania - tworzone są według zasad gramatyki
- otwartość - nieograniczoność tworzenia znaków złożonych
- dwustopniowość - podwójne rozczłonkowanie języka; MOJE ULUBIONE ZDANIE: jednostki znaczące (pleremy) - morfemy, wyrazy, zdania - od strony formalnej stanowią kombinację ograniczonej liczby jednostek nieznaczących (cenemów)
- ekonomiczność
- kreacyjność - możliwość tworzenia i rozumienia nowych wypowiedzi, możliwość różnorakiego reagowania na tę samą sytuację
- metajęzykowość -możliwość mówienia o języku, za pomocą tegoż języka
- polisemiczność - znaczenie modulowane jest przez kontekst
- redundancja języka - liczba cech dystynktywnych jest dwa razy większa niż jest to potrzebne do rozróżniania fonemów

Buhler - dwuklasowość,
przeciwstawił wyrazy i zdania
pomiędzy Grecja:
Arystoteles:
- fonetyka jako właściwa gramatyka
- składania utożsamiana z logiką
- stylistyka
- etymologia jako synchroniczna leksykologia
Stoicy:
- 4 części mowy - imię, słowo, spójnik, człon
- stronę rozumieli jako typ rekcji czasownika
- rozwinęli klasyfikację semantyczną zdań
syntaktycznejwyrazami i zdaniami istnieje przejście od jednostek gotowych do j. generowanych.

De Saussure - "nie ma dla nas gramatyki historycznej, to co tak się nazywa jest w rzeczywistości j. diachronicznym".
Diachronia nie jest celem samym w sobie. Badania podporządkowane sa badaniu systemu w pewnym stanie.
Synchronia jest dynamiczna w czasie i przestrzeni.

14 SYNCHRONIA I DIACHRONIA
• synchronia - opis języka w jeden chwili dziejowej
• diachronia - porównywanie stanów chwilowych, badanie zmian
• wg de Saussure'a nie istnieje gramamtka historyczna - tak naprawdę jest ona językoznawstwem diachronicznym
• diachronia nie jest celem samym w sobie - jej badania są podporządkowane badaniu systemu w pewnym stanie
• de S. nie przewidywał rewolucji w językoznawstwie historycznym
• strukturaliści prascy: nie przeciwstawiają synchronii i diachronii tak ostro
• diachronia musi wykorzystywać pojęcie systemu
• synchronia musi wykorzystywać pojęcie ewolucji
• synchronia jest dynamiczna w wymiarze czasu i przestrzeni
• w synchronicznej strukturze języka tkwi rozwarstwienie historyczne
• historyk języka musi się interesować tym co stałe w języku

22. Deskryptywizm (dystrybucjonizm) jako amerykańska odmiana strukturalizmu
W Ameryce w I połowie XX wieku rozwinęła się specyficzna odmiana strukturalizmu - deskryptywizm.
- zajmował się segmentacją teksów i klasyfikacją wyodrębnionych jednostek języka, pomijając ich semantykę
- f. gramatyczna=zbiór kontekstów danej jednostki(dystrybucja)
-semantyka-reakcja odbiorcy na komunikat w określonej sytuacji
-j. indiańskie przedmiotem zainteresowania badaczy amerykańskich
-pominięcie semantyki, ale także selekcji normatywnej - czysta opisowość(deskryptyzm)
- odkrywanie języka na podstawie zbioru tekstów(korpus)
-praca nad uniwersalną procedurą odkrywania gramatyki z tekstu
- wyodrębnianie jednostek języka, ich klasyfikacja i opis dystrybucji na podstawie tekstu = odkrywanie języka
-postulat niemieszania poziomów języka(fonologicznego, morfologicznego i składniowego, analiza oddolna- od fon do skł)
- nastawienie praktyczne, dążenie do unaukowienia dyscyplin
-radykalni formaliści i synchroniści
-perfekcyjny opis dystrybucji
-unikanie ujęć funkcjonalistycznych i przyczynowo-skutkowych
-niechęć do pojęcia derywacji
- rozkwit składni spowodował odsunięcie semantyki i zaniedbanie morfologii
-zacieranie granic między fleksją a derywacją, między słownikiem a gramatyką
-podwójne rozumienie przedmiotu składni: 1. łączenie się wyrazów w różne struktury, 2. dystrybucja jednostek morfo i fono.
Leonard Bloomfield
-semantyka=wiedza naukowa o pojęciu, encyklopedyzm
-ustalenie jedno- lub wieloznaczności jednostek języka
-dwa typu konstrukcji składniowych
a) endocentryczna -należą do tej samej klasy form, do której należy jeden z jej składników
b) egzocentryczna -nie mają tzw. reprezentanta
-pojęcie składnika bezpośredniego
Zellig Harris (1909-1992)
-radykalny
-upowszechnił pojęcie transformacji, mającą być środkiem do całkowitego wyeliminowania znaczenia z analizy języka
Kenneth Lee Pike (1912-2000)
− w opozycji do ścisłego dystrybucjonalizmu Harrisa uwzględnia wymiar funkcjonalny w badaniu języka. Rozwija metodologię, zwaną tagmemiką.
Charles Hockett (ur. 1916) − wprowadził rozróżnienie struktury głębokiej i powierzchniowej jako prymarnej i sekundarnej (potransformacyjnej) dystrybucji jednostek z określonych klas gramatycznych (części mowy), w ujęciu Chomskiego antynomia ta stanie się − podniesionym na poziom jednostek syntaktycznie złożonych − echem relacji konstytuującej znak językowy: signifiant − signifie. Od Hocketta pochodzi też odróżnienie dwóch typów opisów gramatycznych: statycznego, item and arrangement (ʿjednostki i dystrybucjaʾ) i dynamicznego/operacyjnego item and process (ʿjednostki i procesʾ). Dystrybucjoniści preferowali typ pierwszy.

---