Wojciech Nowicki

Krzysztof Ryś

NATO

North Atlantic Treaty Organisation

Spis treści:

1. NATO w okresie zimnej wojny . . . . . . 2

2. NATO wobec zmiany sytuacji geostrategicznej i geopolitycznej w Europie . 3

3. Północnoatlantycka Rada Współpracy . . . . . 5

4. Euroatlantycka Rada Partnerstwa (EAPC) . . . . . 5

5. Partnerstwo dla Pokoju . . . . . . . 7

6. Kwestia rozszerzenia NATO . . . . . . . 8

7. Stosunki Rosja-NATO . . . . . . . 8

8. Szczyt waszyngtoński NATO 1999 . . . . . . 12

9. Struktura polityczna i wojskowa NATO . . . . . 15

1. NATO W OKRESIE ZIMNEJ WOJNY

NATO (North Atlantic Treaty Organisation). Jest to organizacja posiadająca zarówno wojskowy, jak i polityczny charakter. NATO powstało 4 kwietnia 1949 roku po podpisaniu
w Waszyngtonie Traktatu Północnoatlantyckiego, który wszedł w życie 24 lipca 1949 roku. Członkowie-założyciele NATO to: Francja, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Islandia, Norwegia, Włochy, Portugalia, Kanada i USA. Później do NATO przystąpiły jeszcze Grecja i Turcja (1952), RFN (1955), Hiszpania (1982). Po zakończeniu „zimnej wojny” do Sojuszu przystąpiły także państwa Europy Środkowo-Wschodniej: w 1999 roku Polska, Węgry i Czechy,
a w 2004 roku Litwa, Łotwa, Estonia, Bułgaria, Rumunia, Słowacja i Słowenia.

Podstawą prawną utworzenia NATO był art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych, stwierdzający, że nic w tej Karcie nie może uchybiać niepozbywalnemu prawu poszczególnych państw do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej w przypadku napaści zbrojnej na któregokolwiek członka Narodów Zjednoczonych, zanim Rada Bezpieczeństwa nie podejmie niezbędnych zarządzeń w celu utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

Główną przyczyną powołania NATO była nasilająca się „zimna wojna”. Sojusz miał skonsolidować kraje zachodu wobec zagrożenia ze strony świata komunistycznego czyli ZSRR i jego satelitów. W sojuszu od początku największą rolę odgrywały Stany Zjednoczone jako kraj posiadający największy potencjał militarny oraz będący mocarstwem atomowym. Pierwszym dowódcą sił NATO został 19 grudnia 1950 roku gen. Dwight Eisenhower, a pierwszym sekretarzem generalnym 12 marca 1952 roku wybrano lorda Ismay'a. Od momentu podpisania paktu najważniejsze znaczenie przyznano 5-temu punktowi, który brzmi: Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub kilka z nich
w Europie lub Ameryce Północnej będzie uważana za napaść przeciwko nim wszystkim; wskutek tego zgadzają się one na to, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, każda z nich, w wykonaniu prawa
do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego przez artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom tak napadniętym, podejmując natychmiast indywidualnie i w porozumieniu z innymi Stronami taką akcję, jaką uzna za konieczną, nie wyłączając użycia siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.

W roku 1955 głównym przeciwnikiem NATO stała się Organizacja Układu Warszawskiego powołana przez ZSRR i jego sojuszników jako odpowiedź na przyjęcie do NATO Republiki Federalnej Niemiec. Powstanie OUW oddawało siły zbrojne państw socjalistycznych (w tym Polski) pod faktyczną kontrolę dowództwa radzieckiego. Od tego momentu przez prawie 40 lat w Europie stały naprzeciwko siebie dwa potężne bloki militarne. Groźba starcia między nimi i ryzyko wybuchu wojny atomowej determinowało politykę zagraniczną prowadzoną przez państwa członkowskie obu bloków, a także inne znajdujące się w pobliżu „żelaznej kurtyny”.

W czasie istnienia sojuszu niektóre państwa członkowskie rezygnowały z udziału w zintegrowanej strukturze militarnej. W 1966 roku decyzje taką podjęła Francja, która wróciła częściowo do struktury wojskowej w roku 1995. W 1974 podobnie postąpiła Grecja w reakcji
na turecką inwazję na Cypr. Po sześciu latach Grecy zmienili zdanie. Natomiast Hiszpania już
od momentu wstąpienia do NATO przebywała poza strukturą militarną, dołączając do niej dopiero
w 1997 roku.

Jeżeli chodzi o strategię sojuszu, to największe znaczenie miały zazwyczaj doktryny wojenne USA jako najpotężniejszego członka Sojuszu. Najważniejsze z nich to: doktryna zmasowanego odwetu, doktryna elastycznego reagowania, doktryna ograniczonej wojny jądrowej Cartera.

Koncepcja strategiczna Sojuszu ulegała ewolucji. Proces ten można przedstawić odwołując się do pewnych istotnych wydarzeń z historii tej organizacji:

1) 12 grudnia 1967 roku Rada Atlantycka przyjęła tzw. raport Hamerla; zawarto w nim sugestię podjęcia dialogu z Układem Warszawskim oraz zalecenie utrzymania siły wojskowej na poziomie adekwatnym do zagrożenia bezpieczeństwa państw członkowskich NATO;

2) 12 grudnia 1979 roku NATO przyjęło tzw. dwuczłonową uchwałę o modernizacji broni nuklearnych średniego zasięgu oraz o woli podjęcia dialogu ze Wschodem
na temat kontroli zbrojeń;

3) 19 marca 1989 roku podjęto negocjacje wiedeńskie pomiędzy 23 państwami NATO i OUW na temat redukcji zbrojeń konwencjonalnych na obszarze od Atlantyku po Ural oraz nowych rozmów o środkach budowy zaufania i bezpieczeństwa między 35 państwami KBWE;

4) 6 lipca na szczycie NATO w Londynie zapowiedziano transformację sojuszu, zaproponowano nawiązanie regularnych stosunków z ZSRR i państwami Europy środkowo wschodniej oraz zakończenie konfrontacji między Wschodem
i Zachodem;

5) 8 listopada na szczycie NATO w Rzymie przyjęto propozycje w sprawie pokoju
i współpracy - zawarto w niej propozycje utworzenia Północnoatlantyckiej Rady Współpracy.

Pod koniec roku 1991, gdy upadek ZSRR był już blisko, a system państw socjalistycznych już się załamał, zaczęto zadawać pytanie o rolę NATO w nowej rzeczywistości. Pojawiały się nawet głosy postulujące rozwiązanie sojuszu. Przeważyła jednak opinia, że Pakt Północnoatlantycki stanie teraz przed nowymi zadaniami.

2. NATO WOBEC ZMIANY SYTUACJI GEOSTRATEGICZNEJ
I GEOPOLITYCZNEJ W EUROPIE

Podczas zimnej wojny rola i cele NATO były w sposób jasny zdefiniowane istnieniem zagrożenia ze strony Związku Radzieckiego. Przełom lat 80. i 90. przyniósł jednak demontaż bloku radzieckiego oraz rozpad dwubiegunowego ładu międzynarodowego. Na początku lat dziewięćdziesiątych, zgodnie z naleganiami niedawno wyzwolonych państw Europy Wschodniej, rozwiązany został Układ Warszawski. Upadł Związek Radziecki - supermocarstwo, jeden z dwóch biegunów bipolarnego ładu międzynarodowego. Pojawiły się wówczas głosy, że wraz ze zniknięciem wroga, zniknęło zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego, a co za tym idzie: także potrzeba istnienia NATO.

W obliczu rozpadu Związku Radzieckiego wiele państw członkowskich NATO znacznie zmniejszyło swoje wydatki na obronność, niektóre nawet o 25 procent. Szybko okazało się jednak,
iż nadzieje na dalsze umacnianie się pokoju okazały się płonne. W niektórych rejonach Europy zaszły procesy dezintegracyjne, wzrosła destabilizacja. W byłej Jugosławii oraz w niektórych regionach byłego Związku Radzieckiego pojawiły się konflikty regionalne, bardzo często podsycane przez napięcia etniczne. Groziły one rozprzestrzenieniem na inne regiony. Państwa NATO szybko doszły do wniosku, że ich zaangażowanie w utrzymanie systemu wspólnej obrony i współpracy w ramach Sojuszu będzie w dalszym ciągu najlepszą gwarancją bezpieczeństwa. Choć mało prawdopodobną stała się wizja inwazji zbrojnej, to jednak zauważono potrzebę nowych form współpracy politycznej
i militarnej w celu utrzymania pokoju i stabilności w Europie oraz do zapobieżenia eskalacji napięć regionalnych po zakończeniu zimnej wojny.

Konieczne okazało się także przeprowadzenie znaczących reform wewnętrznych, niezbędnych do dostosowania struktur wojskowych i potencjałów do sprostania nowym zadaniom, takim jak zarządzanie kryzysowe oraz operacje utrzymania i wspierania pokoju, przy jednoczesnym zapewnieniu ciągłej zdolności do wypełniania ich podstawowej roli w zakresie obrony. W odpowiedzi na nowe wyzwania dla bezpieczeństwa, NATO w ewolucyjny sposób odeszło od dominującego modelu ściśle powiązanego Sojuszu, którego zadaniem było zapewnienie obrony swoim członkom, zwracając się ku partnerstwu z innymi państwami i bliskiej współpracy w szerokiej dziedzinie bezpieczeństwa.

Ważną sprawą okazało się nawiązanie współpracy z Federacją Rosyjską. Oznaki dwustronnej współpracy pojawiły się dopiero w latach 1994-1995, kiedy to Rosja przystąpiła do programu „Partnerstwo dla Pokoju”, następnie zaś zaakceptowała Indywidualny Program Partnerstwa (Inividual Partnership Programme - IPP). Rozmowy z lat 1996-1997 zakończyły się podpisaniem „Aktu stanowiącego o wzajemnych stosunkach, współpracy i bezpieczeństwie między NATO a Federacją Rosyjską”. Jest to dokument przełomowy i do dziś stanowi podstawę współpracy obu podmiotów.

3. PÓŁNOCNOATLANTYCKA RADA WSPÓŁPRACY

North Atlantic Treaty Council - NACC. Obecnie składa się z 38 państw członków NATO oraz państw powstałych po rozpadzie ZSRR. Powstała w czasie gdy „zimna wojna” już dogasała,
a mianowicie na początku lat 90. Miała ona za zadanie umożliwienie współpracy państw tzw. Zachodu (NATO) i Wschodu (OUW). Rozpoczęcie działalności Rady poprzedzone było serią spotkań konsultacyjnych mających na celu osiągnięcie porozumienia o współpracy. W lipcu 1990 roku na szczycie w Londynie państwa NATO podjęły decyzję o zaproponowaniu rządom ZSRR, Czechosłowacji, Węgier, Polski, Bułgarii i Rumunii nawiązania stałych kontaktów z NATO.
W listopadzie tego roku została podpisana obustronna deklaracja o nieagresji. Dalsze spotkania
i konsultacje, trwająca w tym czasie demokratyzacja państw byłego bloku wschodniego oraz rosnąca współpraca z NATO, umożliwiły zorganizowanie inauguracyjnego posiedzenia Rady z udziałem
25 państw dnia 20 XII 1991 roku. Po rozpadzie Związku Radzieckiego do Rady przyjęto państwa Wspólnoty Niepodległych Państw. Zadaniem Rady jest prowadzenie konsultacji i organizowanie współpracy w zakresie polityki, bezpieczeństwa, planowania obronnego, struktury sił zbrojnych, ćwiczeń wojskowych oraz kontroli władz cywilnych nad armią. W roku 1992 powstała inicjatywa „Plan Partnerstwa dla Pokoju i Współpracy”.

W latach następnych Rada kontynuowała swoją działalność. Została utworzona Grupa
ds. Współpracy w Misjach Pokojowych. Działalność Rady skupia się obecnie m. in. na:

a) konsultacjach w sprawach politycznych i bezpieczeństwa;

b) zagadnieniach gospodarczych (m.in. budżety obronne i restrukturyzacja przemysłu obronnego);

c) organizowaniu seminariów, konferencji itp.;

d) zagadnieniach ekologicznych (m. in. tematyka technologii rozbrojeniowych);

e) kwestiach reagowania na sytuacje nadzwyczajne i pomocy humanitarnej;

f) współpracy w ramach przebudowy sił zbrojnych państw członkowskich.

Wymienione wyżej oraz inne pola działań Rady pokazują, że zakres współpracy jej członków jest dość spory. Obecnie wobec stale postępującego rozszerzenia NATO zadawane jest pytanie
o przyszłość Rady. Istotna dla jej działalności jest także aktualna sytuacja polityczna na scenie międzynarodowej. Jeżeli proces demokratyzacji państw byłego ZSRR spowoduje coraz większy wzrost napięcia z Rosją oraz jej protegowanymi, to współpraca w ramach Rady stanie pod znakiem zapytania.

4. EUROATLANTYCKA RADA PARTNERSTWA (EAPC)

Euroatlantycka Rada Partnerstwa (EAPC) została utworzona w 1997 roku jako następczyni Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC). Obecni członkowie NACC oraz kraje uczestniczące w programie Partnerstwo dla Pokoju (PdP) stały się automatycznie członkami Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa. EAPC zadeklarowała otwarcie na przyjęcie innych państw uczestniczących w OBWE, które mogą i zechcą zaakceptować jej podstawowe zasady oraz przyczynić się do osiągnięcia jej celów.

EAPC opiera się na dwóch podstawowych zasadach. Po pierwsze ma miała charakter otwarty, co oznacza możliwości konsultacji politycznych i praktycznej współpracy zarówno dla wszystkich sojuszników jak i partnerów. I po drugie zachowana została zasada samoróżnicowania. Oznacza ona, że partnerzy będą mogli indywidualnie decydować o poziomie i dziedzinach współpracy z NATO.

Euroatlantycka Rada Partnerstwa spotyka się stosownie do potrzeb i w różnych formach:

- sesje plenarne - ich celem jest dyskutowanie spraw politycznych i dotyczących bezpieczeństwa, będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, oraz przedstawianie, w miarę potrzeby, informacji na temat działań podejmowanych w ograniczonym gronie uczestników;

- spotkania w węższym gronie między Sojuszem a grupami partnerów o otwartym składzie - spotkania te poświęcone są sprawom funkcjonalnym lub, na zasadzie ad hoc, odpowiednim sprawom regionalnym;

- spotkania w węższym gronie między Sojuszem a grupami partnerów, którzy wraz z NATO uczestniczą w operacji wsparcia pokoju lub w Procesie Planowania i Oceny (PARP);

- indywidualne spotkania między Sojuszem a jednym partnerem.

Rada spotyka się dwa razy w roku zarówno na szczeblu ministrów spraw zagranicznych, jak
i ministrów obrony. Dodatkowe spotkania odbywają się w miarę potrzeby. Rada może się również spotykać na szczeblu przywódców państw i szefów rządów, gdy zajdzie taka potrzeba. Generalną zasadą jest natomiast organizowanie spotkań Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa na szczeblu ambasadorów w Brukseli raz w miesiącu.

Wśród najważniejszych zagadnień, którymi zajmuje się EAPC wyróżnić możemy:

- zagadnienia polityczne i problemy bezpieczeństwa;

- zarządzanie kryzysami;

- sprawy regionalne;

- kontrolę zbrojeń;

- kwestie proliferacji broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej oraz obrony przed nimi;

- międzynarodowy terroryzm;

- planowanie obronne, politykę i strategię budżetową i obronną, wpływ bezpieczeństwa na sytuację gospodarczą;

- konsultacje i współpraca w zakresie przygotowań do działań w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń i klęsk żywiołowych;

- bezpieczeństwo nuklearne;

- problemy ochrony środowiska związane z obroną;

- cywilno-wojskowa koordynacja procesu kierowania i kontroli ruchu powietrznego;

- współpraca naukowa;

- kwestie związane z operacjami wsparcia pokoju.

5. PARTNERSTWO DLA POKOJU

Miało być w założeniu platformą łączącą NATO i kraje pragnące akcesji do Sojuszu. Zadaniem PdP miało być stabilizowanie sytuacji na kontynencie europejskim. Pomysł stworzenia PdP wyszedł od Lesa Aspina (sekretarza obrony USA) w trakcie konferencji państw członkowskich NATO w Travemunde w październiku 1993 roku. Chodziło tu o uruchomienie współpracy obronnej
z państwami Europy Środkowo-Wschodniej i zasygnalizowanie Rosji, iż rozszerzenie sojuszu jest dalszą perspektywą. Oficjalny dokument regulujący uczestnictwo w PdP przyjęto podczas szczytu NATO w Brukseli 10 stycznia 1994 roku. Do udziału w PdP zaproszono wszystkie kraje europejskie zainteresowane współpracą z NATO. Do połowy 1995 roku dokument podpisało 25 państw, w tym Rosja, która jednak wysuwała alternatywne projekty takie jak np. przekształcenie NACC w instytucję mającą pod patronatem OBWE koordynować akcje pokojowe NATO, UE i WNP. Propozycja ta była elementem rosyjskiej ofensywy dyplomatycznej i politycznej wobec zachodu.

Uczestnicy PdP nie posiadali gwarancji bezpieczeństwa takich jak członkowie NATO. Udział w programie nie był też formalnie „przedsionkiem” do NATO (choć biorąc pod uwagę np. Polskę,
to tak akurat było). Działalność w PdP ukierunkowana była na rozwój współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa, zapewnienie stabilności na kontynencie przez zwiększenie przejrzystości budżetów obronnych, umocnienie cywilnej kontroli nad wojskiem, wspólne planowanie obronne oraz uzyskiwanie przez partnerów zdolności do współdziałania z NATO w sferze operacji pokojowych, humanitarnych i wielu innych. W listopadzie 1995 roku podpisano w Brukseli między członkami NATO oraz innymi państwami umowę dotyczącą statusu sił PdP - SOFA PfP (Status of Force Agreement PfP).

Główne elementy PdP to: Polityczno Wojskowy Komitet Kierujący oraz Komórka Koordynacji Partnerstwa - są to fora robocze programu. Oprócz tego państwa uczestniczące w PdP podpisują indywidualne programy partnerstwa z NATO, w ramach których wykonywane są ćwiczenia wojskowe i inne formy współpracy. Kraje uczestniczące PdP, które stały się już członkami NATO
(w tym Polska) nadal uważają przesłanie PdP za ważne i pomagają innym państwom poprzez współpracę i przekazywanie swoich doświadczeń.

6. KWESTIA ROZSZERZENIA NATO

Poczynając od wczesnych lat dziewięćdziesiątych, liczne państwa Europy Wschodniej doszły do wniosku, że ich przyszłym interesom bezpieczeństwa najlepiej przysłuży się wstąpienie do NATO
i wyraziły zamiar ubiegania się o członkostwo. W marcu 1999 roku trzy byłe państwa partnerskie - Polska, Czechy i Węgry - stały się członkami NATO, zwiększając liczbę państw członkowskich
do 19. Na Szczycie Sojuszu w Pradze w listopadzie 2002 roku siedem kolejnych państw - Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia - zostało zaproszonych do rozpoczęcia negocjacji członkowskich. Formalnie państwa te przystąpiły do Sojuszu pod koniec marca 2004 roku.

Podobnie jak inni aspirujący do NATO, siedmiu nowych członków skorzystało z Planu Działań
na rzecz Członkostwa (MAP), który został wprowadzony w 1999 roku, aby pomóc zainteresowanym państwom partnerskim w przygotowaniach do członkostwa.

Plan Działań na rzecz Członkostwa oferuje państwom aspirującym praktyczne doradztwo
i ukierunkowane wsparcie z jednej strony, z drugiej zaś oczekuje, iż państwa aspirujące wypełnią określone kryteria polityczne jak: pokojowe rozwiązywanie sporów terytorialnych, poszanowanie dla procedur demokratycznych i rządów prawa oraz demokratyczna kontrola nad siłami zbrojnymi. Uczestnictwo w MAP w żadnym razie nie gwarantuje przyszłego członkostwa w Sojuszu, ale
z pewnością pomaga państwom dostosować siły zbrojne oraz przygotować je do wypełniania zobowiązań i ponoszenia odpowiedzialności związanych z ewentualnym członkostwem.

Rozszerzenie NATO nie jest celem samym w sobie. Jest natomiast środkiem do dalszego poszerzania strefy natowskiego bezpieczeństwa oraz do tworzenia zjednoczonej i stabilnej Europy. Proces rozszerzania oddala groźbę konfliktów, bowiem sama perspektywa członkostwa już jest dla państw aspirujących zachętą do rozwiązywania sporów z sąsiadami drogą pokojową, przeprowadzania reform i demokratyzacji. Każde państwo członkowskie musi być także w stanie wnieść wkład do ogólnego bezpieczeństwa wszystkich państw członkowskich. Innymi słowy, państwa członkowskie NATO muszą być zarówno twórcami, jak i konsumentami bezpieczeństwa.

Zgodnie z artykułem 10 Traktatu Waszyngtońskiego Sojusz Północnoatlantycki pozostaje otwarty na nowych członków.

7. STOSUNKI ROSJA - NATO

W grudniu 1991 r. rozpoczął się krótki okres przejściowy, w trakcie którego Federacja Rosyjska przejmowała od ZSRR formalne stosunki z NATO. Rosja stała się oficjalnie członkiem NACC wraz z pozostałymi państwami WNP na jej nadzwyczajnym posiedzeniu 10 marca 1992 r. Mogło się wydawać, że Rosja aktywnie włączy się do nowego programu „Partnerstwo dla Pokoju” (PdP) uruchomionego w styczniu 1994 r. Jednak Rosja, mimo pozytywnego stosunku do PdP, nie spieszyła się z podpisywaniem Dokumentu Ramowego, ani tym bardziej Indywidualnego Programu Partnerstwa (IPP). Oferta NATO nie spełniała oczekiwań Rosji co do jej szczególnego statusu.
Z czasem Moskwa poczęła domagać się, by PdP realizowane było za pośrednictwem mechanizmów NACC, co dawałoby Rosji wpływ na zakres współpracy innych państw Sojuszem i charakter samego programu (tak, by nie stał się on formą przygotowania do członkostwa). Rosyjscy dyplomaci postulowali, aby Rosja i NATO podpisały dokument o specjalnym partnerstwie tworzący mechanizm stałych konsultacji na temat bezpieczeństwa, zawierający odniesienia do budowy nowego systemu bezpieczeństwa europejskiego i uznający szczególne interesy Rosji na obszarze b. ZSRR. Traktując akces do PdP jako kartę przetargową i usiłując stworzyć specjalne stosunki z NATO, Rosja sformułowała cały pakiet propozycji dotyczących współpracy z Sojuszem przedstawiony przez ministra obrony FR Pawła Graczowa. Mimo niespełnienia przez NATO zasadniczych postulatów rosyjskich podczas wizyty w Brukseli 22 czerwca 1994 r., minister spraw zagranicznych Andriej Kozyriew podpisał Dokument Ramowy PdP. Rosja zwlekała jednak z uzgodnieniem z NATO swojego Indywidualnego Programu Partnerstwa (IPP) wiążąc to wyraźnie z pozytywną odpowiedzią NATO na jej postulaty dotyczące reformy NACC i obietnicą nie rozszerzania Sojuszu. Moskwa wiedziała jednak, że twardy sprzeciw, któremu nie towarzyszą alternatywne propozycje, w nowej sytuacji nie będzie produktywny. Dlatego wśród warunków, na jakich Moskwa gotowa byłaby pogodzić się
z rozszerzeniem Sojuszu, znalazł się postulat stworzenia stałego organu konsultacyjnego pomiędzy Rosją i NATO oraz uregulowania stosunków wzajemnych na podstawie traktatowej. NATO zaoferowało Rosji jedynie „pogłębione partnerstwo”, skromne w porównaniu z postulatami rosyjskimi. Mimo to minister Kozyriew podpisał 31 maja 1995 r. na sesji NACC w Nordwijk rosyjski IPP. NATO „nagrodziło” Moskwę przedstawieniem we wrześniu projektu dokumentu „Polityczne ramy stosunków NATO - Rosja”. Treść tego dokumentu nieznacznie tylko pogłębiała dotychczasowe propozycje Brukseli. Rozczarowanie Rosji wyraziło się brakiem odpowiedzi na propozycje natowskie.

Zastój w stosunkach Rosja-NATO przerwały dopiero intensywne negocjacje, jakie toczyły się od stycznia do marca 1997 r. nad dokumentem mającym stanowić podstawę nowych relacji Moskwy
i NATO. W odniesieniu do skali swoich możliwości Rosja uzyskała sporo. Kształt zapisów Aktu uzależniał jednak w praktyce zakres wpływów Moskwy od zgody strony natowskiej. Pewne nadzieje, jakie towarzyszyły w Rosji początkowemu okresowi współpracy z Sojuszem po podpisaniu Aktu Stanowiącego, ustąpiły z czasem miejsca rozczarowaniu. Interpretując po swojej myśli zapisy Aktu Stanowiącego Rosjanie domagali się, by na posiedzeniach Stałej Wspólnej Rady Rosja-NATO (PJC) dyskutowane były wszystkie istotne problemy bezpieczeństwa europejskiego, w tym dotyczące wojskowych aspektów rozszerzenia Sojuszu. Szczególnie spór dotyczył wprowadzenia pod obrady kwestii infrastruktury militarnej NATO w nowych państwach członkowskich. Sojusz zgodził się jedynie na przedstawienie swojej informacji na ten temat. Natomiast grudniowe spotkanie PJC
na szczeblu ministrów obrony nie odbyło się wcale z uwagi na demonstracyjną odmowę przyjazdu delegacji rosyjskiej w proteście przeciw natowskim planom zbombardowania Jugosławii. Rosja ewidentnie była w ograniczonym stopniu zainteresowana konkretną współpracą, kładąc nacisk
na kwestie polityczne. Najbardziej praktyczną formą współpracy Rosji i NATO był udział od końca 1995 r. żołnierzy rosyjskich pod taktyczną kontrolą NATO w Siłach Implementacyjnych IFOR
(a od 1997 r. Siłach Stabilizacyjnych SFOR) w Bośni i Hercegowinie.

Kryzys w Kosowie (1998-1999) był tym czynnikiem, który w decydującym stopniu zdeterminował rosyjską politykę zagraniczną. Moskwa, mimo dramatycznych wysiłków dyplomatycznych, nie zdołała zapobiec bombardowaniom przez NATO terytorium Jugosławii, które rozpoczęły się 24 marca 1999 r. Był to w istocie wielki cios dla międzynarodowego prestiżu Rosji. Reakcja Federacji Rosyjskiej była pozornie ostra. Premier Jewgienij Primakow demonstracyjnie nakazał zawrócić samolot wiozący go na wizytę do USA. Przedstawiciele najwyższych władz rosyjskich potępili naloty jako brutalne naruszenie przez NATO prawa międzynarodowego i akt agresji. Z tą buńczuczną retoryką, wynikającą w dużej mierze z frustracji, kontrastowała jednak skromność praktycznych działań odwetowych podjętych przez Rosję. Przede wszystkim ogłoszono
o zamrożeniu stosunków z NATO (w tym wstrzymaniu wszelkich oficjalnych kontaktów, udziału
w wspólnych organach - w tym PJC i EAPC, programie „Partnerstwo dla Pokoju” oraz odwołaniu rosyjskich przedstawicieli wojskowych z Brukseli). Rosja wyraźnie nie chciała jednak zrywać stosunków z Zachodem i ograniczała się do posunięć propagandowych służących w istocie „zachowaniu twarzy”. Ewolucja rosyjskiego podejścia w kierunku bardziej konstruktywnego zaangażowania przyczyniła się do osiągnięcia na początku czerwca politycznego porozumienia pomiędzy władzami Jugosławii i społecznością międzynarodową (w istocie na warunkach USA
i państw Unii Europejskiej), które doprowadziło 10 czerwca do wstrzymania nalotów NATO.
Tym większe było zaskoczenie państw zachodnich, gdy 200 rosyjskich komandosów z oddziałów SFOR stacjonujących w Bośni szybkim marszem wkroczyło w nocy z 11 na 12 czerwca do Kosowa, zajmując lotnisko Slatina pod Prisztiną . Działania te, poza niewątpliwym aspektem propagandowym, służyły wymuszeniu na NATO zapewnienia, satysfakcjonującego Moskwę, udziału wojsk rosyjskich w ramach sił międzynarodowych KFOR wprowadzanych do Kosowa. Ostateczne uzgodnienia zapadły dopiero na początku lipca i stanowiły kompromis pozwalający „zachować twarz” Rosji, która faktycznie podporządkowywała swe wojska w Kosowie Sojuszowi. Liczebność rosyjskiego kontyngentu wyznaczono ostatecznie na około 3600 żołnierzy. Rosyjskie władze przedstawiały zakończenie kryzysu w Kosowie jako wielki sukces dyplomatyczny Rosji. Kosowo sprowokowało wzrost nastrojów antyzachodnich w rosyjskim społeczeństwie, a zwłaszcza jego elitach. Antyzachodnia retoryka stała się powszechna i objęła także część kręgów liberalnych. Potępiano przy tym w Rosji także przyjęte w nowej koncepcji strategicznej NATO zapisy o możliwości interweniowania Sojuszu poza swoim obszarem traktatowym.

W dużej mierze pod wpływem wydarzeń w Kosowie powstały nowe podstawy konceptualne rosyjskiej polityki bezpieczeństwa wyrażonej w zatwierdzonej w styczniu 2000 r. „Koncepcji bezpieczeństwa narodowego FR” oraz zatwierdzonej w kwietniu 2000 r. „Doktrynie wojskowej FR”. Nowa „Koncepcja polityki zagranicznej FR” (zatwierdzona w czerwcu 2000 r.) jednoznacznie krytycznie oceniała proces rozszerzenia NATO, zapisy nowej koncepcji strategicznej Sojuszu i idee „interwencji humanitarnej”. Jednakże kryzys kosowski ujawnił skalę słabości państwa rosyjskiego. Wnioskiem, jaki rosyjscy decydenci z tego wyciągali, był przede wszystkim postulat wzmocnienia państwa, a zwłaszcza jego ekonomicznych i militarnych podstaw. Jasne stało się fiasko dotychczasowej polityki rosyjskiej. Narastała potrzeba dostosowania się do rzeczywistej sytuacji
i polepszenia stosunków z Zachodem. Zbiegło się to z dojściem do władzy Władimira Putina. Stosunkowo wcześnie nowe akcenty uwidoczniły się w podejściu rosyjskiego kierownictwa
do NATO. Co prawda nie uległa zmianie rosyjska ocena kryzysu kosowskiego, jednak prezydent Putin od początku 2000 r. zaczął wysyłać sygnały gotowości do poprawy stosunków z Sojuszem.
W trakcie wizyty sekretarza generalnego NATO George'a Robertsona w Moskwie w lutym 2000 r. ogłoszono o rozpoczęciu normalizacji stosunków z Sojuszem. Rosyjski przywódca podkreślał przede wszystkim, że Rosja dążąc do ścisłej współpracy z NATO, chce być traktowana jako równoprawny partner. Krytykując rozszerzenie NATO, Putin zaznaczył jednocześnie, że Moskwa nie zamierza się
w związku z tym izolować. Później sam rosyjski przywódca zmienił nieco ton: między innymi
we fragmencie swojego orędzia wygłoszonego przed Zgromadzeniem Federalnym 3 kwietnia 2001 r. uzależnił rozwój współpracy z NATO od przestrzegania przez Sojusz zasad prawa międzynarodowego (czyniąc aluzje do jego łamania w trakcie interwencji w Kosowie). Choć nie doszło do przełomu
w stosunkach Rosja-NATO, to jednak uległy one normalizacji. Od marca 2000 r. PJC zaczęła zajmować się innymi niż tylko Kosowo tematami (Moskwa wcześniej nie zgadzała się, traktując to jako formę „sankcji” wobec Sojuszu), a w maju tego roku odbyło się pierwsze od kryzysu posiedzenie ministerialne Rady. Początek 2001 roku przyniósł przejawy dalszej poprawy stosunków Rosji
i Sojuszu. W dniach 19-21 lutego w Moskwie gościł sekretarz generalny NATO George Robertson. Otworzył on w rosyjskiej stolicy biuro informacyjne NATO. Nadal jednak nie brakowało punktów spornych. Chodziło zwłaszcza o dalsze rozszerzenie NATO. W końcu maja 2001 r. w wystąpieniu na posiedzeniu EAPC wiceminister spraw zagranicznych Rosji Jewgienij Gusarow oświadczył,
iż rozszerzenie Sojuszu podważy system porozumień rozbrojeniowych, a zwłaszcza układ CFE. Równolegle doszło do zmiany w rosyjskiej polityce wobec USA (rezygnacja z wszelkich przejawów antagonizowania Waszyngtonu). Zasadnicze zmiany przyniosły ataki terrorystyczne na WTC.

Po wydarzeniach 11 września 2001 roku stosunki Federacji Rosyjskiej z państwami NATO nabrały nowego wymiaru. Rosja stała się pożądanym sojusznikiem - silnym w regionie, a zarazem borykającym się z podobnymi problemami. Wspólne zagrożenie islamskim fundamentalizmem okazało się czynnikiem osłabiającym niedawne jeszcze napięcia. Federacja Rosyjska nie odmówiła pomocy; udostępniła siłom interweniującym w Afganistanie korytarze powietrzne i, co wydaje się jeszcze istotniejsze, udzieliła pomocy wywiadowczej. Należy przypuszczać, że stosunki
z najpotężniejszym państwem Sojuszu będą się zacieśniać. Świadczą o tym liczne i, jak się zdaje, bardzo ciepłe spotkania prezydentów Putina i Busha, które już zaowocowały uelastycznieniem stanowiska USA w sprawie narodowego programu antyrakietowego (NMD).

Stosunki Rosji z europejskimi członkami NATO wpisane będą raczej w wymiar ekonomiczny niż ściśle militarny. Dla stabilnie rozwijającej się gospodarki rosyjskiej dobre kontakty z Unią Europejską będą w najbliższych latach priorytetem, dla Unii natomiast rosyjski rynek zbytu (a także surowce oraz możliwości inwestycyjne) stanowią wielką szansę nabrania gospodarczego impetu. Wszystkie te czynniki pozwalają patrzeć na przyszłe stosunki NATO i Rosji z umiarkowanym optymizmem. Trwanie „koalicji antyterrorystycznej” i dobrych stosunków z USA połączone
ze wzrostem gospodarczego znaczenia Rosji w Europie będzie niewątpliwie prowadzić do umocnienia pozycji Federacji. Należy się spodziewać, że de facto (bo raczej nie na podstawie zapisów traktatowych) Rosja zyskiwać będzie coraz większy wpływ na działania NATO. Trudno sobie bowiem wyobrazić, by zachowanie bezpieczeństwa w naszym regionie było możliwe bez wnikliwej dyskusji i szczerego dialogu z Rosją.

Należy zauważyć, że pogarszająca się sytuacja w Iraku, mimo braku formalnego zaangażowania się tam NATO, może wpłynąć na komplikacje stosunków z Rosją ze względu na obecność w tym kraju wojsk członków Sojuszu i stosowanie coraz częściej przez USA taktyki zdecydowanego rozprawienia się z oporem.

8. SZCZYT WASZYNGTOŃSKI NATO 1999
I NOWA KONCEPCJA STRATEGICZNA NATO

W 50. rocznicę utworzenia Sojuszu Północnoatlantyckiego w Waszyngtonie odbyło się spotkanie szefów państw i rządów NATO. Wzięły w nim udział 42 delegacje zagraniczne, w tym
19 członków NATO oraz przedstawiciele 23 państw członkowskich Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa (EAPC). Obrady plenarne jubileuszowego szczytu NATO odbyły się w Mellon Auditorium w Waszyngtonie. Jest to miejsce o szczególnym znaczeniu dla historii Sojuszu, bowiem
tu właśnie, 4 kwietnia 1949 roku, został zawarty Traktat Północnoatlantycki.

Po raz pierwszy szczyt Sojuszu Północnoatlantyckiego zebrał się w nowym, poszerzonym składzie, liczącym 19 państw członkowskich. W uroczysty sposób powitani zostali nowi członkowie Sojuszu Północnoatlantyckiego: Polska, Czechy i Węgry.

Waszyngtoński szczyt NATO nakreślił perspektywę dla Sojuszu Północnoatlantyckiego
u progu XXI wieku uwzględniając zmienione warunki geopolityczne oraz rozszerzony skład członkowski NATO. Państwa członkowskie podkreśliły potrzebę istnienia tej organizacji dla zapewnienia bezpieczeństwa międzynarodowego. My, Szefowie Państw i Rządów krajów członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego oświadczamy, że zobowiązujemy się wzajemnie bronić w nowym stuleciu naszej ludności, naszego terytorium i naszej wolności, opartej na zasadach demokracji, praw człowieka i praworządności. Świat zmienił się zasadniczo w ciągu ostatniego półwiecza, lecz nasze wspólne wartości i interesy bezpieczeństwa pozostają bez zmian. Na obecnym jubileuszowym szczycie, potwierdzamy, że jesteśmy zdeterminowani kontynuować realizację wyżej wymienionych celów, wykorzystując poczucie wzajemnego zaufania i zwyczajową już współpracę, które udało się nam wypracować w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat - czytamy w Deklaracji Waszyngtońskiej. Ogólnie można sformułować trzy główne cele NATO: zaangażowanie w misje nowego typu (m.in. misje poza terytorium NATO, antyterrorystyczne etc.), rozszerzenie Sojuszu (tzw. polityka otwartych drzwi) oraz umocnienie transatlantyckich więzi. W konsekwencji została przyjęta nowa Koncepcja Strategiczna NATO (The NATO New Strategic Concept).

Szefowie państw i rządów państw członkowskich NATO potwierdzili, że bez zmian podstawowym celem jest zapewnienie obrony swoich członków oraz utrzymanie pokoju i stabilności w Europie. Sojusz nadal uosabia również więź transatlantycką, dzięki której bezpieczeństwo Ameryki Północnej jest na stałe związana z bezpieczeństwem Europy. Działając w oparciu o Traktat Waszyngtoński i Kartę Narodów Zjednoczonych realizuje następujące podstawowe zadania
w dziedzinie bezpieczeństwa:

- zapewnienie trwałych podstaw stabilizacji środowiska bezpieczeństwa euroatlantyckiego, opartych na rozwoju instytucji demokratycznych, woli pokojowego rozwiązywania sporów, w których żadne z państw nie będzie w stanie zastraszać lub zmuszać drugiego państwa za pomocą groźby użycia siły;

- służenie jako podstawowe transatlantyckie forum konsultacji międzysojuszniczych;

- zapobieganie każdej groźbie agresji skierowanej przeciwko państwu członkowskiemu NATO;

- promowanie szerokiego zakresu partnerstwa, współpracy i dialogu z innymi krajami obszaru euroatlantyckiego w celu zwiększenia przejrzystości, wzajemnego zaufania i zdolności do udziału we wspólnych akcjach Sojuszu.

Uczestnicy szczytu dostrzegli szereg zagrożeń w dziedzinie bezpieczeństwa. Zwrócili uwagę, iż pomimo faktu, że w obecnej chwili agresja na pełną skalę środkami konwencjonalnymi przeciwko Sojuszowi jest wysoce nieprawdopodobna, to jednak możliwość zaistnienia takiej groźby w dalszej perspektywie wciąż istnieje. Bezpieczeństwo Sojuszu jest uzależnione od szerokiej gamy wojskowych i pozawojskowych zagrożeń, które mogą wystąpić z wielu kierunków, co ważniejsze jednak: są one trudne do przewidzenia. Wśród wskazanych zagrożeń znajdują się:

- niestabilność wewnątrz i wokół obszaru euroatlantyckiego, a co za tym idzie możliwość wystąpienia regionalnych kryzysów na peryferiach terytorium Sojuszu, co wynika z problemów o charakterze ekonomicznym, społecznym i politycznym niektórych krajów położonych na obszarze i wokół terenów Sojuszu;

- istnienie znaczących sił nuklearnych poza Sojuszem;

- rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia;

- wyzwania o bardziej powszechnym charakterze jak: akty terroryzmu, sabotaż, przestępczość zorganizowana oraz zniszczenie bądź odcięcie od dopływu ważnych surowców.

Jak już wspomniałem, nadrzędnym celem NATO są sprawy związane z bezpieczeństwem narodowym. Sojusz w Nowej Strategii podkreśla w sposób szczególny, iż bezpieczeństwo Europy
i Ameryki Północnej jest niepodzielne. Co za tym idzie popiera wszelkie starania na rzecz umacniania więzi transatlantyckich. Istotny dla bezpieczeństwa jest również rozwój Europejskiej Tożsamości
w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony (ESDI) w ramach Sojuszu. Zgodnie z założeniem ESDI pozwoli uczynić udział europejskich państw Sojuszu w jego misjach i działaniach bardziej spójnym
i skutecznym wyrazem wspólnych obowiązków, wzmocni partnerstwo transatlantyckie, pomoże działać europejskim państwom Sojuszu samodzielnie, zgodnie z wymaganiami gotowości Sojuszu.

Głównym mechanizmem koordynacji wszystkich aspektów współpracy NATO z krajami partnerskimi jest Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego, powstała w 1997.

Na strategii NATO wyjątkową rolę, jaką dla bezpieczeństwa obszaru euroatlantyckiego odgrywa Rosja, a także Ukraina. To drugie państwo - jak czytamy w Koncepcji Strategicznej Sojuszu - zajmuje ważne miejsce w euroatlantyckiej architekturze bezpieczeństwa, jest ważnym
i wartościowym partnerem promowania stabilizacji i wspólnych wartości demokratycznych. Sojusz szczególnie zainteresowany jest również rejonem Morza Śródziemnego, bowiem bezpieczeństwo Europy jest ściśle związane z bezpieczeństwem i stabilnością tego obszaru. Proces Dialogu Śródziemnomorskiego NATO jest integralną częścią podejścia Sojuszu do kwestii współpracy
w dziedzinie bezpieczeństwa.

Koncepcja Strategiczna NATO traktuje również o siłach zbrojnych Sojuszu. W jej myśl obecność konwencjonalnych i nuklearnych sił Stanów Zjednoczonych w Europie pozostaje kluczowym elementem bezpieczeństwa Europy, które jest nierozerwalnie związane
z bezpieczeństwem Ameryki Północnej. Siły zbrojne Sojuszu mają za cel chronić pokój i zapobiegać wojnie oraz każdemu rodzajowi przymusu. Sojusz będzie utrzymywał w Europie w dającej się przewidzieć przyszłości odpowiednią kombinację sił konwencjonalnych i nuklearnych na możliwie najniższym, wystarczającym poziomie.

Ze względu na zróżnicowanie zagrożeń, jakim Sojusz będzie musiał się przeciwstawić, musi utrzymać poziom sił zbrojnych konieczny do skutecznego odstraszania oraz zapewnienia szerokiej gamy możliwości reakcji siłami konwencjonalnymi. Jednakże konwencjonalne siły Sojuszu samodzielnie nie zapewnią skutecznego odstraszania. Rodzi to konieczność posiadanie broni nuklearnej, co samo przez się czyni taką próbę nieopłacalną. W ten sposób broń nuklearna pozostaje jednym z kluczowych czynników przyczyniających się do utrzymania pokoju. Siły nuklearne pokazują, że jakikolwiek atak nie jest racjonalnym wyborem. Najwyższa gwarancja bezpieczeństwa Sojuszu zapewniana jest przez strategiczne siły nuklearne Sojuszu, w szczególności należące
do Stanów Zjednoczonych

W dowolnym czasie ograniczona, ale wojskowo znacząca część sił lądowych, lotniczych
i morskich powinna być zawsze gotowa do reakcji tak szybkiej, jak to będzie konieczne,
w odpowiedzi na każdą możliwość, wliczając w to również atak bez ostrzeżenia na członka Sojuszu. Większa liczba wojsk będzie utrzymana na odpowiednim poziomie gotowości do podtrzymania przedłużającej się operacji zarówno wewnątrz, jak i poza terytorium Sojuszu, wliczając w to wymianę rozmieszczonych jednostek.

9. STRUKTURA POLITYCZNA I WOJSKOWA NATO

W NATO istnieje podział na pion wojskowy oraz cywilny. Pion wojskowy stanowią następujące organy: Komitet wojskowy, Międzynarodowy Sztab Wojskowy oraz Dowództwa Regionalne. Natomiast pion cywilny składa się z: Rady Północnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony, Grupy Planowania Nuklearnego oraz Sekretariatu Generalnego.

Rada Północnoatlantycka (North Atlantic Council - NAC) jest to podstawowy organ decyzyjny NATO. W jej skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich w randze ambasadorów; jest organem plenarnym, wyposażonym w prawo powoływania innych organów NATO. Obraduje ona na posiedzeniach odbywających się na następujących szczeblach: szefów państw i rządów (są to tzw. szczyty NATO zwoływane okazjonalnie); ministerialnym (spotykają się ministrowie państw członkowskich, co najmniej dwa razy na rok); stałych przedstawicieli (spotykają się regularnie, co najmniej raz w tygodniu. Mają oni rangę ambasadorów i tworzą Radę Stałych Przedstawicieli - na jej forum zapada większość decyzji). Rada Północnoatlantycka jest zwoływana
na żądanie swego przewodniczącego lub któregokolwiek państwa członkowskiego. Przy podejmowaniu decyzji obowiązuje zasada jednomyślności - consensusu. Oznacza to, że nad daną sprawą nie odbywa się głosowanie. Podejmowane przez Radę zalecenia nie mają charakteru wiążącego bez względu na to, na jakim zapadły szczeblu. Do najważniejszych zadań Rady należą: konsultacje polityczne pomiędzy członkami, wyznaczanie dyrektyw dla władz wojskowych, obrona cywilna, ustalanie wysiłku zbrojeniowego państw członkowskich.

Komitet Planowania Obrony (Defence Planning Committee - DPC) jest to organ, który podejmuje zasadnicze decyzje w kwestii planowania obronnego Sojuszu. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich. Jego posiedzenia odbywają się na dwóch szczeblach: a) ministerialnym -
tu obradują dwa razy w roku ministrowie obrony państw członkowskich i b) stałych przedstawicieli.

Grupa Planowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group - NPG) zajmuje się planowaniem potencjału nuklearnego NATO i doktryną jego użycia. Zajmuje się ona oceną polityki nuklearnej przeciwników, bada kryteria i rozmieszczenie broni itp. Stanowi ona najważniejsze forum konsultacyjne we wszystkich sprawach związanych z rolą sił jądrowych w polityce wojskowej NATO. System ciał kolegialnych uzupełniają liczne komitety specjalistyczne, które działają na mocy mandatu przyznanego im przez Radę Północnoatlantycką (państwa członkowskie reprezentowane są w nich przez przedstawicieli delegacji narodowych), podejmują szczegółowe decyzje merytoryczne
w poszczególnych dziedzinach funkcjonowania Sojuszu oraz nadzorują ich wykonanie.

Sekretariat Międzynarodowy składa się z Sekretarza Generalnego, jego zastępcy
i 4 asystentów. Sekretarz Generalny pełni funkcje: przewodniczenia (przewodniczy m.in. posiedzeniom Rady Północnoatlantyckiej i Komitetu Planowania Obrony) i nadzorcze (sprawuje nadzór nad wykonywaniem uchwał organów NATO, opracowywaniem raportów itp.)

Zintegrowana Struktura Wojskowa (Integrated Military Structure) stanowi właściwą militarną część Sojuszu. Składa się ona z systemu funkcjonujących permanentnie połączonych dowództw
i sztabów oraz kontyngentów sił zbrojnych, wydzielonych przez państwa członkowskie do operowania w ramach połączonych zgrupowań strategicznych i operacyjnych w czasie konfliktu zbrojnego lub innej operacji wojskowej. Nastawiona jest ona na realizację planów nakreślonych przez strukturę polityczną Sojuszu oraz zgłaszanie ewentualnych uwag i wniosków dotyczących następnych okresów planistycznych.

Komitet Wojskowy jest najwyższym ciałem konsultacyjnym i doradczym Rady Północnoatlantyckiej w dziedzinie wojskowej. Jest to najwyższy organ decyzyjny w sprawach wojskowych NATO. Podlega on cywilnemu Komitetowi Planowania Obrony. Składa się
on z narodowych reprezentantów wojskowych, będący stałymi przedstawicielami szefów sztabów sił zbrojnych państw członkowskich. Obsługę prac Komitetu Wojskowego NATO zapewnia Międzynarodowy Sztab Wojskowy (IMS), który obok Sekretarza Generalnego i podległych mu biur (Sekretariat Wykonawczy, Biuro Prasy i Informacji, Biuro Bezpieczeństwa NATO) oraz Sztabu Międzynarodowego (IS) stanowi centralny organ wykonawczy Sojuszu. Komitet Wojskowy jest organem: kierowniczym (wobec dowództw regionalnych i innych organów wojskowych) oraz opiniującym (wobec Komitetu Planowania Obrony i Grupy Planowania Nuklearnego). Komitet Wojskowy obraduje na szczeblu szefów sztabów generalnych poszczególnych państw członkowskich (oprócz Islandii, która nie ma sił zbrojnych i Francji chyba, że jej Prezydent wyrazi indywidualną zgodę) oraz na szczeblu przedstawicieli sztabów generalnych (w formie stałego Komitetu Wojskowego).

Międzynarodowy Sztab Wojskowy jest organem pomocniczym i wykonawczym w stosunku do Komitetu Wojskowego. Wykonuje jego decyzje wydawane w formie rozkazów dla dowództw regionalnych. Ponadto Międzynarodowy Sztab Wojskowy przygotowuje plany, inicjuje studia nad problematyką wojskową, utrzymuje kontakty z Sekretarzem Generalnym oraz Komitetami.

Dowództwa Regionalne. Strategiczny obszar działania NATO został podzielony na 3 dowództwa i jedną strategiczną grupę terytorialną: a) dowództwo Europy (dowództwo Połączonych Sił Zbrojnych w Europie - SACEUR z siedzibą w Brukseli), b) dowództwo Oceanu Atlantyckiego (SACLANT z siedzibą w Norfolk w USA), c) dowództwo Kanału La Manche (z siedzibą w Northood w Wielkiej Brytanii), d) Strategiczna Grupa Regionalna USA - Kanada (CUSRPG z siedzibą w Arlington w USA). Niezależnie od przedstawionej struktury strategicznego obszaru działania NATO funkcjonuje jeszcze szereg innych form organizacyjnych realizujących cele i zadania sojuszu. Jedną z nich jest utworzenie w 1991 roku trzech dowództw podporządkowanych Zjednoczonemu Dowództwu w rejonach: Europy południowej, centralnej i północno - zachodniej.

Bibliografia:

- www.zbiordokumentow.pl

- www.nato.int

- Z. Cesarz, E. Stadtmüller, Problemy polityczne współczesnego świata, Wrocław 2002

- J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych: 1945-2000, Warszawa 2003

- Leksykon Współczesnych Międzynarodowych Stosunków Politycznych, pod red. Cz. Mojsiewicz, Wrocław 2004

Por. J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych: 1945-2000, Warszawa 2003, s. 475-476

Dokument podstawowy Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa, www.zbiordokumentow.pl

Por. http://www.nato.int/docu

Deklaracja Waszyngtońska, Waszyngton 1999, www.nato.int

Koncepcja Strategiczna Sojuszu, Waszyngton 1999, www.nato.int

Szerzej - patrz punkt 4. referatu.

17

---