KONCEPCJA PEDAGOGICZNA

MARII MONTESSORI

SPIS TREŚCI:

1. Życie Marii Montessori………………………………………. 3

- tło historyczne i wpływy środowiskowe

2. Główne założenia pedagogiki Marii Montessori………………. 7

2. 1. Koncepcja pedagogiki Marii Montessori ………………… 7

2.2. Zasady pedagogiczne Montessori ………………………… 8

1. Kara a nagroda ………………………………………………9

2. Rola nauczyciela ……………………………………………10

2.5. Wychowanie religijne ……………………………………… 12

3. System Marii Montessori w Polsce………………………… …13

4. Metoda Montessori a edukacja dzieci niepełnosprawnych……..15

Literatura………………………………………………………... 17

1. Życie Marii Montessori - tło historyczne i wpływy środowiskowe

Koniec wieku XIX i początek XX to bardzo trudny okres w dziejach włoskiego narodu. Pomimo politycznego zjednoczenia nadal utrzymywały się w kraju rażące różnice między północą, a południem, miastem i wsią, bogatymi i biednymi. Elita nadal miała decydujący głos w sprawach państwa. Ogromna liczba robotników i chłopów żyła w nędzy. Coraz więcej ludności napływało ze wsi do miast za chlebem, szukając pracy w nowo powstałych fabrykach i zakładach pracy. Bardzo szybko zaczęło brakować mieszkań jak miejsc pracy. Powstawały dzielnice nędzy. Wiele dzieci było zmuszone do podjęcia pracy. Szkoła stała się udziałem dzieci tylko z rodzin lepiej sytuowanych. Mimo iż, w 1859 roku wyszła ustawa nakazująca powszechny obowiązek szkolny, to jednak w 1860 roku trzy czwarte wszystkich mieszkańców mających ponad 10 lat nie umiało pisać, ani czytać.

W dobie tak trudnej sytuacji społeczno- politycznej przyszło żyć, działać i pracować Marii Montessori.

Maria Montessori przyszła na świat w 1870 w Chiaravalle , w prowincji Ancona we Włoszech. Jej ojciec Alessandro Montessori ( 1832- 1915), był urzędnikiem finansowym w Watykanie i pracował jako inspektor w przemyśle solnym i tytoniowym. Później objął urząd inspektora w zarządzie finansowym Romagny. W Chiaravalle kontrolował tamtejszy przemysł tytoniowy, gdzie poznał swoją przyszłą żonę. W młodości walczył w wojnach narodowo- wyzwoleńczych. Studiował arytmetykę i retorykę.

Matką Marii była Renilde Stoppani (1840- 1912). Pochodziła z rodziny właścicieli ziemskich i była bratanicą sławnego przyrodnika Antonio Stoppaniego. Była kobietą otwartą i zainteresowaną nowościami, chociaż żyła w kręgu rodziny. Maria w matce znalazła sojuszniczkę swych poczynań.

W 1873 państwo Montessori przeniosło się do Florencji, a w 1875 do Rzymu. Dla matki Marii było to prawdziwe błogosławieństwo. Rzym stwarzał optymalne możliwości kształcenia, gdyż był przepełniony uniwersytetami, teatrami, muzeami. W wieku sześciu lat Maria rozpoczęła edukację w szkole publicznej. Ponieważ miała skłonności do nauk przyrodniczych i matematycznych, w wieku trzynastu lat nie podjęła nauki w tradycyjnym gimnazjum, lecz w szkole, gdzie kładziono nacisk na nauki techniczne i przyrodnicze.

Młoda Maria Montessori od najmłodszych lat była wdrażana do społecznej odpowiedzialności. Codziennie otrzymywała określoną pracę do wykonania na rzecz innych, np. robiła na drutach rzeczy dla biednych, chodziła na spacery z upośledzoną dziewczynką z sąsiedztwa. Drobne czynności wykonywała z radością i ochotą, co znajdzie później odbicie w jej pedagogice.

Maria Montessori, mimo sprzeciwu ojca i utrudnień chciała podjąć studia medyczne zarezerwowane tylko dla mężczyzn. Gdy została odrzucona podjęła studia przyrodnicze i matematyczne, które ukończyła egzaminem w 1892 roku otrzymując,, Diploma di licenza”, świadectwo uprawniające do rozpoczęcia studiów medycznych. Raz poniżona zwróciła się z prośbą o protekcję do osobistości państwowych, a nawet do samego papieża Leona XIII. To właśnie on poparł jej prośbę i otworzył przed nią drzwi akademii medycznej. Maria Montessori była pierwszą kobietą studiującą medycynę, co wzbudziło olbrzymią sensację. Dla Marii nastał ciężki okres, by wytrzymać w tym męskim fachu. Oczy profesorów i studentów niemal bez przerwy były zwrócone na młodą studentkę. Wszyscy oczekiwali na jej pierwszą oznakę słabości. Pomimo oficjalnej zgody na studiowanie była dyskryminowana. Do sali wykładowej mogła wejść, kiedy weszli wszyscy studenci. Razem z mężczyznami nie mogła dokonywać sekcji zwłok. Sama, wieczorami w obecności damy do towarzystwa musiała pracować nad anatomią człowieka. Aby znieść zapach środków konserwujących zwłoki, wynajęła mężczyznę, który stał obok niej i palił fajkę. Przed końcem studiów medycznych skierowała swoje zainteresowania w stronę pediatrii i psychiatrii. W 1897 roku zakończyła studia medyczne olśniewającym wynikiem- na 110 punktów otrzymała 105. Odtąd pierwszej lekarce we Włoszech poświęcono bardzo dużo uwagi, informowały o niej wszystkie ówczesne gazety w całej Europie.

W tym samym roku została wybrana na delegatkę do reprezentowania swego kraju na Wielkim Kongresie Kobiet w Berlinie. W następnych latach pracowała w szpitalu w Rzymie oraz prowadziła własną praktykę lekarską. Leczyła nie tylko ciało, ale duszę. Zawsze była wrażliwa i otwarta na cierpienia i żale pacjentów. Od 1897 podjęła pracę jako asystent ochotnik w klinice psychiatrycznej. Tam natrafiła na grupę dzieci upośledzonych umysłowo, które stłoczone były w jednym pokoju i pozostawione bez opieki. Los tych dzieci głęboko wzruszył Montessori. Zaczęła studiować dzieła francuskich lekarzy: Jeana- Marca Gesparda Itarda oraz jego ucznia Edouarda Seguina. Zapoznała się z metodami, które miały pomóc godniej żyć dzieciom upośledzonym i głuchoniemym. Domagała się urządzenia specjalnych szkół dla dzieci upośledzonych umysłowo.

Maria Montessori była aktywnym członkiem Międzynarodowej Ligi Dla Wychowania Dzieci Niepełnosprawnych, a w 1899 roku została powołana do wykładania na uczelni kształcącej nauczycieli. W 1900 roku została dyrektorem instytutu kształcącego nauczycieli do pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo. Wreszcie mogła udowodnić, że w istocie dzieci niepełnosprawne były bardzo pojętne. Próbowała ćwiczyć percepcję i sprawność dzieci, podając im między innymi różnego rodzaju cylindry, które miały zostać umieszczone przez nie w pasujących do nich zagłębieniach. Ciągle dobierała zapachy, kształty i kolory polecając dzieciom je porównywać i porządkować. W 1901roku nagle pozostawiła swój instytut. Przyczyną tego były narodziny jej nieślubnego syna, którego oddała na wychowanie. Często jednak go odwiedzała, a gdy dorósł towarzyszył jej w wykładach. W 1906 roku otrzymała niezwykłą propozycję. Miała zająć się opieką biednych dzieci, podczas nieobecności ich rodziców. Wielu jej przyjaciół nie mogło się pogodzić z faktem, że lekarz i wykładowca ma zostać zwykłą kierowniczką. 6 stycznia został otwarty pierwszy dom dziecięcy w San Lorenzo. Montessori zaprojektowała małe stoły i krzesełka dopasowane do wzrostu dzieci, zorganizowała zabawki, przybory do pisania, malowania. Jako wychowawczyni, została zatrudniona kobieta, którą Montessori pouczyła o sposobie użycia materiałów dydaktycznych i opieki nad dziećmi. W ten sposób mogła dalej pracować jako wykładowca, chociaż często odwiedzała dom. Uczyła dzieci nie tylko posługiwania się materiałami dydaktycznymi, ale ćwiczyła umiejętności niezbędne w życiu codziennym. W celu nauczania czytania i pisania wymyśliła zestaw liter z papieru ściernego. W ciągu kilku tygodni dzieci nauczyły rozpoznawać się litery, nawet sylaby, czy zdania. Natomiast w nauce czytania pomagały karteczki z nazwami wyrazów naklejonych na odpowiednich przedmiotach. Ponieważ Maria Montessori była nie tylko pedagogiem, ale lekarzem, w związku z tym dbała o swoich wychowanków pod tym względem. Przeprowadzała regularnie badania lekarskie, przygotowywała propozycje zdrowego odżywiania, projektowała przyrządy gimnastyczne.

Swoją pracę pedagogiczną prowadziła nie tylko we Włoszech, ale i za granicami kraju. Tak więc na wielką skalę wprowadzała swój system wychowania i kształcenia w USA. Odwiedzała szkoły, wygłaszała referaty, prowadziła kursy.

Z Ameryki nie wróciła do rodzimych Włoch, lecz zamieszkała w Barcelonie, a w 1936 roku w Holandii. W krajach tych funkcjonowało wielkie grono zwolenników jej idei. W Holandii istniał ponad 200 szkół Montessori, także dla dzieci starszych. W 1939 roku wyruszyła do Indii. Mahatma Ghandi i Rabindranath Tagore byli zachwyceni jej ideami. Pomimo wojny pracowała nieustannie i wykształciła ponad 1000 nauczycieli.

W 1946 roku powróciła do Holandii, do swego domu w Amsterdamie. Jej energia twórcza pozostawała nadal niewyczerpana i pomimo swego wieku prowadziła kursy i publikowała. Jeszcze raz podjęła podróż do Indii i Pakistanu. Została wysunięta kandydatura do Pokojowej Nagrody Nobla. Zmarła 06. 05. 1952 roku w Nordwijk w Holandii.

2. GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI MARII MONTESSORI

2.1. Koncepcja pedagogiki Marii Montessori

Koncepcja pedagogiczna Marii Montessori obejmuje cały rozwój dziecka, poczynając od narodzenia aż do wkroczenia w wiek dorosły. Osobowość człowieka pojmuje jako jedność. Jej pedagogika jest bezpośrednio skierowana na dziecko wraz z jego potrzebami, na jego spontaniczność, aktywność, samostanowienie oraz dążenie do niezależności od dorosłych. Można wyróżnić trzy kwestie:

- dzieci potrzebują odpowiednich środków do sensownego rozwoju

- dzieci dla prawidłowego rozwoju ich duchowych kompetencji powinny wykonywać ćwiczenia usprawniające ich zmysły

- dzieci potrzebują ruchu

Celem metody Marii Montessori jest przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia przez wspieranie jego potencjalnych możliwości. Twierdziła bowiem, iż dziecko ma własny, naturalny plan rozwoju, aktywizowany przez środowisko wychowawcze. Pedagogikę pojmowała jako ,, pomoc do życia”. Ojciec, matka czy wychowawca mogą pomóc dziełu

stworzenia, jednak dziecko w oparciu o działające prawa musi stwarzać się

samo. ,,Pomóż mi to zrobić samemu” - z tą prośbą zwróciło się kiedyś dziecko

do Montessori. To życzenie podawała później często jako główną myśl swojej koncepcji wychowania.

Podstawową metodą rozwijającego się dziecka jest obserwacja. W klasach Montessori nauczyciel jest zobowiązany do prowadzenia systematycznej i wieloaspektowej obserwacji dziecka. Do podstawowych technik obserwacyjnych zalicza się: dziennik obserwacji, technikę próbek zdarzeń, technikę próbek czasowych.

2.2. Zasady pedagogiczne Montessorii

Rozwojowi społecznemu dzieci kształconych w systemie Marii Montessori sprzyjają zasady pracy dydaktyczno- wychowawczej. Większość tych zasad zapewnia podmiotowy charakter wychowania, dzięki czemu może dokonywać się proces wzrastania i przystosowania dziecka w społeczeństwo i jego kulturę.

1.Zasada indywidualizacji

Należy dużą wagę przykładać do obserwacji dziecka , w celu poznania jego rozwoju, określania aktualnych umiejętności, preferencji, zainteresowań, uzdolnień oraz celu dostrzegania i wykorzystania - dla stymulacji rozwoju- okresów szczególnej wrażliwości na poszczególne rodzaje oddziaływań i momentów gotowości do uczenia się określonych umiejętności.

2. Zasada samodzielności

Ta zasada sprzyja dostępności wszystkich materiałów dydaktycznych, znajdujących się w sali. Mają one stałe miejsce na półkach, w specjalnie zaprojektowanych szafkach, skąd dzieci biorą je samodzielnie i odkładają. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, którym materiałem będzie pracować. Dziecko wykorzystując materiał, musi rozwiązać samodzielnie zadanie. Nie ma bowiem możliwości naśladowania innego dziecka. Samodzielności sprzyja również własny stolik każdego dziecka, a także opracowanie materiałów zgodnie z zasadą izolacji i stopniowania trudności oraz możliwości dokonania samokontroli. Wbudowanie kontroli błędów w materiał dydaktyczny służy uniezależnieniu się dziecka od dorosłych, a także kształtowaniu się jego osobowości, a zwłaszcza zdobywaniu poczucia wiary w siebie, umiejętności analizy i oceny własnego działania, rozwijaniu wewnętrznej motywacji do działania. Świadomość możliwości popełnienia błędu i szacunek do osób je popełniających dostarcza dzieciom duchowej wolności, zmienia relacje między nimi , a nauczycielem w bardziej partnerskie.

3. Zasada wolności i swobody działania

Dzięki niej dziecko może zredukować swoją zależność od dorosłych i rozwinąć własną autonomię. Zasada ta odnosi się do wyboru przez dziecko rodzaju aktywności oraz jej przedmiotu: czasu, miejsca i formy pracy oraz sposobu jej wykonania. Prawo dziecka do wyboru zadań, ról, partnerów działania kształtuje poczucie odpowiedzialności za siebie oraz poczucie wpływu. Oba te doświadczenia są podstawą kształtowania się u jednostki poczucia ,,przyczynowości osobistej”, podstawowego kryterium podmiotowości.

1. Kara a nagroda

Maria Montessori przyznawała prawo do błędu wszystkim ludziom. Wiele z nich człowiek naprawia błędy metodą prób i błędów. W ten sposób stale zdobywa nowe wiadomości i umiejętności niezbędne do zrozumienia popełnianych omyłek. Rozpoznanie błędu a nie kara prowadzi do jego usunięcia. Kara stanowi rodzaj poniżania, znieważa człowieka i ubliża jego

godności. Szkolny system kar i nagród odrywa uwagę dziecka od zadań

edukacyjnych i kieruje ją w stronę ewentualnych konsekwencji wykonania bądź niewykonania pracy. Elementem motywującym do nauki staje się prawdopodobieństwo otrzymania kary lub nagrody. Ponadto kary i nagrody wpływają rywalizację, współzawodnictwo, arogancję, donosicielstwo, zazdrość.

Nie znaczy to, że w systemie Montessori rezygnuje się z nagród. Są one jednak natury wewnętrznej, a nie zewnętrznej. Nagrodą staje się satysfakcja dziecka z dobrze wykonanego zadania. Zadowolenie wzrasta, gdy nauczyciel lub koledzy okazują zainteresowanie i solidarność z jego pracą. Kontrola błędu kryje się w materiale dydaktycznym, kontroli koleżeńskiej lub nauczycielskiej. Kiedy dzieci nauczą się nimi posługiwać, zrozumieją ideę samokontroli, a to pozwoli im osiągnąć perfekcję, posłuszeństwo i dyscyplinę.

Dyscypliny wg Montessori nie osiąga się przymusem czy nakazem. Dziecko stanie się posłuszne, gdy ukształtuje świadomą siłę woli i samo będzie mogło decydować o swoim zachowaniu.

2.4. Rola nauczyciela

Maria Montessori nauczyciela widzi jako pomocnika dziecka w jego uczeniu się. Nauczyciel, który zaakceptuje dziecko jako istotę żywą i pełną aktywności, jest w stanie zejść na drugi plan, daje wyzwalającą się energię do działania. Według niej dobrego pedagoga powinien cechować spokój, miłość, cierpliwość i szacunek do dziecka. Głównym zadaniem nauczyciela jest przygotowanie otoczenia; sala lekcyjna ma być przygotowana ujmująco, a zarazem funkcjonalnie oraz powinna gwarantować zewnętrzny ład i porządek

Maria Montessori określiła zadania pedagogów w 12 punktach:

1. Nauczyciel ma obowiązek materialnego porządku: precyzyjnie pielęgnować otoczenie tak by było ono zawsze czyste i uporządkowane;

2. Nauczyciel powinien uczyć korzystać z pomocy dydaktycznych;

3. Nauczyciel jest aktywny, kiedy zaznajamia dziecko z otoczeniem, a pasywny, kiedy to zaznajomienie nastąpiło;

4. Powinien obserwować uczniów, aby ich siły nie marnowały się na szukanie pomocy lub prośba o pomoc;

5. Musi spieszyć z pomocą tam, gdzie jest potrzebny;

6. Powinien słuchać i odpowiadać, kiedy jest do tego zapraszany;

7. Ma respektować pracujące dziecko bez przerywania mu;

8. Powinien akceptować ucznia, który popełnił błąd bez poprawiania go

9. Powinien akceptować dziecko wypoczywające lub obserwujące pracę innych bez przymuszania go do działania;

10. Powinien takiemu dziecku pomóc, proponując mu przedmioty, które ono już raz odrzuciło, sugerując czego ono jeszcze nie zrobiło oraz gdzie popełniło błąd;

11. Dziecku poszukującemu powinien dawać swoją obecność, a temu które zajęło się konkretną pracą, nie może przeszkadzać;

12. Nauczyciel ukazuje dziecku, że jego praca jest zakończona, że dobrowolnie wyczerpał swoje siły i milcząco ofiarowuje mu swoją duszę jak duchowy przedmiot;

Nauczyciel podejmuje nową rolę. Nie jest centralnym punktem głównym organizatorem lekcji, lecz pomocnikiem w uczeniu się. Jak już wspominałam nauczyciel jest zobowiązany do systematycznej , gruntowej obserwacji

dziecka oraz zanotowania postępów w nauce . Notatki są niezbędne, aby nie stracić orientacji jak i z kim poszczególne dziecko chętnie pracuje, których dziedzin nauki unika, a które lubi.

Obok obserwacji uczniów , nauczyciel może indywidualnie poświęcić się pojedynczemu uczniowi. Jednak należy zachować pewne zasady. Dziecku, które pochłonięte jest pracą, nie należy jej przerywać dodatkowymi pytaniami typu: ,, Dasz sobie radę?”, ,, Orientujesz się w tym?”. Nauczyciela powinna w tym momencie cechować powściągliwość i pozwolić dziecku na pracę w spokoju, bez wtrącania się.

Zadaniem nauczyciela jest być pomocnikiem dziecka, obserwować jego rozwój, a w odpowiednich momentach wysuwać właściwe propozycje, jeżeli jest to konieczne, służyć pomocą. Wymaga to dokładnej znajomości dziecka i wrażliwych faz jego rozwoju.

2. 5. Wychowanie religijne

W pedagogice Marii Montessori ważne miejsce zajmuje wychowanie religijne. Skąd bierze się zainteresowanie religią? Odpowiedź jest prosta. Otóż wprost z obserwacji zachowań dziecka i próby zrozumienia jego tajemnicy. Tajemnicą jest ukryta w dziecku siła życia, przejawiająca się gotowością do zdobywania konkretnych umiejętności. Dziecko we właściwym czasie dla siebie zaczyna chodzić, mówić, nawiązywać kontakty społeczne, a także zaczyna być chłonne na religię. Religia bowiem zawiera odwieczne pytania człowieka o sens życia, pragnienia całościowego zrozumienia otaczającej rzeczywistości.

Dzieła Montessori przepełnione są obrazami, postaciami, opowiadaniami z biblii. Według niej nauczanie religii dla małego człowieka nie może się zaczynać od wyjaśnienia pojęć abstrakcyjnych. dziecko powinno uczyć się jej przez odpowiednio przygotowane otoczenie, materiał dydaktyczny oraz własne działanie. Aby umożliwić rozwój religijny utworzyła tzw.,,atrium”, które opisuje w następujący sposób:

,, Atrium nie jest kaplicą, lecz miejscem wyznaczonym dla wychowania religijnego. Jest ono jak gdyby przedsionkiem kościoła.”

Atrium nie powinno być miejscem, gdzie dzieci tylko siedzą, lecz powinno być to pomieszczenie, w którym cisza i skupienie oraz możliwość wykonania pewnych czynności pozwolą zdobyć dziecku określone wiadomości. Szczególne znaczenie posiadają działania, które odpowiadają ćwiczeniom z życia codziennego. Miejsce to powinno być wyposażone w stół nakryty białym obrusem, na którym stoi krzyż i świeca, wizerunek Matki Boskiej czczonej w danym kraju, a także Pismo Święte, książki, albumy o tematyce religijnej. Tajemnice wiary dzieci poznają za pomocą odpowiednio przygotowanego materiału dydaktycznego i wybranych cytatów biblijnych. Katechezy podzielone są na tematy wg kalendarza liturgicznego. Nauczyciel nie wyprzedza odpowiedzi dzieci, a pomaga im w samodzielnych obserwacjach, czekając na ich własne odkrycia. Ne żądamy nie oczekujemy od dziecka zbyt wiele, lecz pamiętamy, że dzieci w wieku od 3 do 6 lat cechują się nie tylko wielką wrażliwością , ale także zdolnością rozumienia rzeczy o wiele głębszą niż sądzimy.

3. SYSTEM MARII MONTESSORI W POLSCE

W Polsce metoda Marii Montessori wywarła duży wpływ na kształtowanie się całego systemu wychowania przedszkolnego w okresie międzywojennym. Mimo szerokiego rozpropagowania systemu, żadna placówka nie pracowała opierając się wyłącznie na jej poglądach. Główne przeszkody to brak funduszy na odpowiednie urządzenie pomieszczeń i ich wyposażenie w pomoce dydaktyczne. Niemniej jednak ówczesne przedszkola wykorzystywały wiele wskazówek włoskiej lekarki. Do najistotniejszych można zaliczyć:

• wyposażenie przedszkoli w meble i sprzęt dostosowane do wieku i wzrostu dziecka. Zastąpiły one ławki, które dotąd stanowiły podstawowe umeblowanie polskich ochronek.

• większą dbałość o czystość i odpowiednie warunki sanitarne

• wzbogacenie treści zabaw i zajęć, także form pracy na korzyść aktywnych inspirujących aktywność twórczą dziecka

• upowszechnienie pomocy dydaktycznych, głównie przeznaczonych dla rozwoju poszczególnych zmysłów

• zwrócenie uwagi na przestrzeganie ładu i systematyczności we wszystkich czynnościach wychowawców i wychowanków

• współpraca z lekarzem i rodzicami

• dbałość o rozwój fizyczny

• przejście od pełnienia funkcji opiekuńczo- wychowawczej do funkcji opiekuńczo- kształcącej

Wejście w życie ustawy jędrzewiczowskiej z 1932 roku zmieniło cele i zadania stawiane placówkom wychowania przedszkolnego II Rzeczpospolitej. Przedszkola stały się zakładami dydaktyczno- wychowawczymi, zajmującymi się wychowaniem fizycznym, moralnym i umysłowym. Konsekwencją tego było odrzucenie koncepcji Montessori.

Po latach zapomnienia teoria Montessori przeżywa renesans. Nauczyciele podejmują próby pracy wg jej założeń. Powstają przedszkola i szkoły montesoriańskie, m. in. w Lublinie, Łodzi, Warszawie, Przemyślu, Jarosławiu.

Spotkania rad pedagogicznych, dyskusje na temat pracy wg Montessori spowodowały początkowo ogromne zainteresowanie, które w następnych

latach jednak spadło. Przyczyn należy się dopatrywać w tym, że metoda wydała się zbyt kosztowna. Trudności dotyczyły: wyposażenia placówek w oryginalny sprzęt, duża odległość od ośrodków akademickich, wspomagających nauczycieli w codziennej pracy.

Dokonująca się reforma systemu edukacyjnego w Polsce wprowadziła wiele zmian w sposobie nauczania i wychowania. Pozostawia nauczycielom dużą swobodę w zakresie doboru metod i form pracy. Kształtuje zachowania twórcze nauczycieli. To nauczyciel pomaga opanować dziecku jego troski, lęki czy wątpliwości. Dzieci będą odsłaniały swoje wnętrze, ukazywały swoje prawdziwe problemy i wątpliwości. Mogą to być problemy przeżywane w sposób dramatyczny, dlatego ważne jest, aby nauczyciel prowadził zajęcia delikatnie, subtelnie. Żadne pytanie nie może zadziwić, ani rozśmieszyć. Niezależnie od światopoglądu czy oceny należy uszanować wypowiedź dzieci. To dzieci pokażą nam, czego oczekują, co jest im naprawdę potrzebne.

4. METODA MONNTESSORI A EDUKACJA DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH

W 1897 roku Montessori podjęła pracę w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego , podczas której zwróciła szczególną uwagę na dzieci upośledzone umysłowo. Dzięki rozważaniom psychologicznym doszła do wniosku, że problem ich rozwoju i kształcenia jest raczej natury pedagogicznej niż medycznej i że wymagają one odpowiednich warunków wychowawczych, czyli specjalnych metod pracy.

Do zalet Metody Montessori, istotnych dla edukacji dzieci niepełnosprawnych możemy zaliczyć:

• nauczyciel z troskliwością odnosi się do dziecka proponując mu zajęcie się pomocami dydaktycznymi

• nauczyciel wprowadza liczne ćwiczenia praktyczne, związane z kształceniem zaradności i współżycia w środowisku

• stwarza dziecku warunków do podejmowania samodzielnej decyzji odnośnie czasu zajmowania się daną pracą

• uznaje zasadę akceptacji i życzliwości, wszechstronnej poglądowości i przykładu oraz wszechstronnej pomocy i indywidualizacji

• nauczyciel stosuje nauczanie wielozmysłowe, które jest warunkiem niezbędnym do powstawania skojarzeń w procesie uczenia się

• wspomaga rozwój ruchowy. Ćwiczenia rewalidacyjne oddziałujące na zmysły mogą uaktywnić sferę ruchową i powinny być połączone z innymi rodzajami zajęć

• pomoce dydaktyczne są atrakcyjne i zachęcają do wytrwałości w pracy

• możliwość dostosowania materiału montessoriańskiego do potrzeb dzieci niepełnosprawnych. Część materiału może być stosowana bez przeróbek. W przypadku stosowania go przez dzieci niewidome, zmiana kolorów na zróżnicowaną fakturę lub alfabetu czarno drukowanego na alfabet Braille'a jest mechaniczna , przy zachowaniu określonych reguł. W metodzie Montessori, przy wykonaniu niektórych ćwiczeń, zaleca się dzieciom pełnosprawnym przesłonięcie oczu specjalną czarną opaską. Trudności wynikające z ograniczeń motorycznych lub koordynacji ruchowej, pokonuje się poprzez zastosowanie elementów spajających, które ułatwiają stabilizację poszczególnych części.

• Pedagogika Specjalna Montessori jest doskonałym instrumentem integracji. Wspieranie dziecka przy zintegrowanym wychowaniu dotyczy nie tylko czynności życia codziennego, ale przede wszystkim odnosi się do rozwoju społecznego.

Pedagogika Specjalna Montessori zakłada wczesną integrację społeczną, obejmującą środowisko rodzinne i przedszkolne, zaś później szkolne. W terapii indywidualnej rodzice otrzymują wyraźne wskazówki co do leczenia. Celem jest przeniesienie najmniejszych efektów uczenia się czynności życiowych do środowiska domowego. Efektywne wspieranie rozwoju społecznego poleca od terapii małych grup. Celem tej terapii jest kształtowanie umiejętności komunikacyjnych dzieci upośledzonych oraz wskazanie rodzicom , w jaki sposób mogą wpłynąć na skuteczna integrację swych dzieci w środowisku rodzinnym i sąsiedzkim.

Metoda Montessori sprawdziła się również podczas integracji dzieci przedszkolach. Wzajemna pomoc wśród maluchów pojawia się spontanicznie , przez co rozwija się samodzielność dziecka. Natomiast w szkole dzieci upośledzone są tak samo promowane jak dzieci uzdolnione. Ponieważ w metodzie Montessori nie ma klas wg roczników, społeczne procesy uczenia się wysuwają się na plan pierwszy i są uzależnione od wieku i doświadczenia dziecka.

LITERATURA:

1. Badura- Strzelczyk G., Pomóż mi to zrobić samemu, Kraków 1998

2. Baran Z., Cyran A., Mamara Z., Pedagogika Marii Montessori a wychowanie społeczne, w: Wychowanie w Przedszkolu, 2002 nr 6, s. 346

3. Bednarczuk B., Ocena pracy dziecka wg Montessori, w: Edukacja i dialog, 2002/ 7, s. 67

4. Guz S., Metoda Montessori a zachowania społeczne dzieci, w: Wychowanie w Przedszkolu, 2002 / 9, s. 515

5. Jordan J, Pomóż mi zrobić to samodzielnie, Warszawa 2002

16

---