dr Arkadiusz KUJAWA

USTRÓJ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Literatura

E. ZIELIŃSKI „Samorząd terytorialny w Polsce”, Warszawa 2004

M. CHMAJ „Ustrój samorządu terytorialnego w Polsce”, Warszawa 2007

B. DOLNICKI „Samorząd terytorialny”, Warszawa 2009

H. IZDEBSKI „Samorząd terytorialny, podstawy ustroju i działalności”, Warszawa 2009

Akty prawne

Konstytucja RP

Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 08.03.1990 r.

Ustawa o samorządzie powiatowym z dnia 05.06.1998 r.

Ustawa o samorządzie województwa z dnia 05.06.1998 r.

Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z dnia 24.07.1998 r.

Ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta z 20.06.2002 r.

Ustawa o referendum lokalnym z dnia 15.09.2000 r.

Ustawa o gospodarce komunalnej z dnia 20.12.1996 r.

Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z dnia 13.11.2003 r.

Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy z dnia 15.03.2002 r.

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. Nr 21, poz. 112)

UWAGA

Zajęcia miałem w pierwszej połowie 2010 r., kiedy obowiązywała „Ustawa Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw”. W związku z tym w niniejszych notatkach w temacie „Wybory do samorządów” wymieniłem artykuły ustawy Kodeks wyborczy, który wszedł w życie 01.08.2011 r.

Samorząd jest to wyodrębniona grupa społeczna, która posiada własne organy władzy. Organy samorządu wchodzą w skład jednolitego aparatu państwowego.

Samorząd terytorialny jest to wyodrębniona w strukturze państwa, powstała na mocy prawa wspólnota lokalnego społeczeństwa, której celem jest wykonywanie władzy publicznej i posiada materialne środki służące realizacji tych zadań.

Podmiotem samorządu terytorialnego jest społeczność lokalna. Samorząd powstaje z mocy prawa. Przynależność do samorządu terytorialnego jest samoistna.

Wykonywanie władzy publicznej samorządu terytorialnego polega na wykonywaniu zadań określonych w ustawach i wynikające z porozumień.

Jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną. Mogą posiadać własność i inne prawa majątkowe.

Zasady:

1. Zasada jednolitości - art. 3 Konstytucji RP (KRP).

2. Zasada decentralizacji - przekazanie do wykonywania zadań samodzielnie przez jednostki samorządu terytorialnego - art. 15 KRP.

3. Zasada korporacyjnego charakteru samorządu - art. 16 KRP.

4. Zasada praworządności - art. 7 KRP.

5. Zasada subsydialności (pomocniczości) - wspólnoty większe nie mogą przejmować mniejszych - art. 164 KRP.

6. Zasada jawności - art. 61 KRP.

7. Zasada adekwatności finansowania jednostek samorządu terytorialnego - art. 167 KRP.

Obowiązkowa znajomość zapisów rozdziału VII Konstytucji RP:

Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.

Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.

Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.

Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, Strasburg 1985 (Dz. U. z dnia 25 listopada 1994 r.) http://www.hfhrpol.waw.pl/pliki/Europejska_Karta_Samorzadu_Terytorialnego.pdf

WYBORY DO SAMORZĄDÓW

Art. 10. § 1. Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) ma:

/…/

3) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego:

a) rady gminy — obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy,

b) rady powiatu i sejmiku województwa — obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, oraz stale zamieszkuje na obszarze, odpowiednio, tego powiatu i województwa;

4) w wyborach wójta w danej gminie — osoba mająca prawo wybierania do rady tej gminy.

§ 2. Nie ma prawa wybierania osoba:

1) pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;

2) pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;

3) ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu.

Art. 11. § 1. Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) ma:

/…/

5) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego — osoba mająca prawo wybierania tych organów;

6) w wyborach wójta — obywatel polski mający prawo wybierania w tych wyborach, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym że kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

§ 2. Nie ma prawa wybieralności w wyborach osoba:

1) skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;

2) wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944—1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm. 4) ).

§ 3. Prawa wybieralności nie ma obywatel Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, pozbawiony prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem.

Zasady:

• zasada powszechności;

• zasada równości;

• zasada bezpośredniości - nie ma możliwości wskazania pełnomocnika do głosowania;

• zasada tajności.

Zasada wyborów proporcjonalnych - ma zastosowanie w miastach na prawach powiatu oraz dzielnicach miasta stołecznego Warszawy. Podział mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów odpowiednio na kandydatów danej listy. W podziale mandatów uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy w skali gminy oddano co najmniej 5 % ważnie oddanych głosów.

Zasady i tryb wyborów do rad, na urząd wójta (burmistrza, prezydenta miasta) są określone w Ustawie kodeks wyborczy w art. 369 - 493.

Państwowa Komisja Wyborcza jest stałym najwyższym organem wyborczym właściwym w sprawach przeprowadzania wyborów i referendów.

Stałymi organami wyborczymi są Państwowa Komisja Wyborcza oraz komisarze wyborczy. Organami wyborczymi powoływanymi w związku z zarządzonymi wyborami są odpowiednio okręgowe, rejonowe i terytorialne komisje wyborcze oraz obwodowe komisje wyborcze. Terytorialnymi komisjami wyborczymi są wojewódzkie, powiatowe i gminne komisje wyborcze.

W skład Państwowej Komisji Wyborczej wchodzi:

• 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wskazanych przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego;

• 3 sędziów Sądu Najwyższego, wskazanych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;

• 3 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazanych przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Sędziów powołuje w skład Państwowej Komisji Wyborczej Prezydent Rzeczypospolitej, w drodze postanowienia. W skład Państwowej Komisji Wyborczej może wchodzić lub zostać powołany także sędzia w stanie spoczynku.

Państwowa Komisja Wyborcza wybiera ze swojego składu przewodniczącego i dwóch zastępców przewodniczącego.

Funkcję sekretarza Państwowej Komisji Wyborczej pełni Szef Krajowego Biura Wyborczego, który uczestniczy w jej posiedzeniach z głosem doradczym.

Komisarz wyborczy - od art. 166 Kodeksu wyborczego.

Terytorialne komisje wyborcze - od art. 178

Obwodowe komisje wyborcze - od art. 182

Obwody głosowania - od art. 12

Ustalanie wyników głosowania - od art. 69

Protest wyborczy - od art. 82

Kampania wyborcza - od art. 104

Okręg wyborczy

Gmina - od art. 417

Powiat - od art. 454

Sejmik województwa - od art. 462

Wybory wójta, burmistrza i prezydenta miasta - od art. 470

Próg wyborczy - klauzula zaporowa - jest to minimalna ilość głosów jaka musi zebrać np. partia, by móc wziąć udział w głosowaniu - wynosi 5%.

Jeśli liczba kandydatów jest mniejsza lub równa liczbie radnych, to przeprowadza się tzw. „ciche wybory” polegające na tym, że się je nie przeprowadza, a mandaty otrzymują kandydaci.

Wybory uzupełniające i przedterminowe - od art. 383

REFERENDUM LOKALNE

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego - art. 170 Konstytucji RP.

Referendum to forma demokracji bezpośredniej, gdzie wspólnota samorządowa wyraża w drodze głosowania swoją wolę co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki lub w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Referendum obligatoryjne - w którym referendum jest jedyną możliwością podjęcia rozstrzygnięcia w pewnej sprawie, np. samoopodatkowanie.

Referendum fakultatywne - jest jednym z wielu możliwości podjęcia rozstrzygnięcia w jakiejś sprawie.

Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania w zakresie spraw dotyczącej tej wspólnoty albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami.

Prawo udziału w referendum mają osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki.

Inicjatorem referendum może być organ stanowiący jak i mieszkańcy.

Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego lub na wniosek co najmniej:

  1)   10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu,

2. 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

Referendum z inicjatywy organu stanowiącego

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Uchwała zawiera:

2. pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane mieszkańcom jednostki do wyboru,

3. termin przeprowadzenia referendum,

4. wzór karty do głosowania,

5. kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.

W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego jest samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, uchwała rady gminy wskazuje również cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania.

Uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w sprawie przeprowadzenia referendum podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, przy czym uchwała rady gminy podlega ponadto bezzwłocznemu rozplakatowaniu lub ogłoszeniu w inny sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:

• grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego - także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,

• statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego,

• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

Inicjator referendum powiadamia na piśmie przewodniczącego zarządu danej jednostki samorządu terytorialnego, a w gminie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia referendum.

Inicjator referendum, na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum, przy czym podanie do wiadomości w gminie następuje w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie, a w powiecie i w województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu terytorialnego.

Informacja o zamierzonym referendum powinna zawierać pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane do wyboru, a jeżeli wniosek dotyczy referendum w sprawie samoopodatkowania - cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania.

Informacja o zamierzonym referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego zawiera uzasadnienie odwołania.

W terminie 60 dni od dnia powiadomienia o zamierzonym referendum inicjator przeprowadzenia referendum zbiera podpisy mieszkańców uprawnionych do wybierania organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, którzy chcą poprzeć inicjatywę w tej sprawie.

Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30 % uprawnionych do głosowania. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów.

Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

Wynik referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne jest rozstrzygający, jeżeli za samoopodatkowaniem oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów.

Kampania referendalna

Kampania referendalna służy wyjaśnieniu przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, który zarządził referendum, istoty problemów rozstrzyganych w referendum, treści postawionych pytań i wariantów, a także prezentowaniu stanowiska inicjatora referendum oraz partii politycznych, zrzeszeń i mieszkańców w sprawie poddanej pod referendum.

Kampania referendalna rozpoczyna się z dniem podjęcia uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego lub postanowienia komisarza wyborczego o przeprowadzeniu referendum i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania.

W terminie 7 dni od dnia podania wyników referendum do wiadomości publicznej każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki samorządu terytorialnego może wnieść protest, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy, a naruszenie to mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum. Sąd okręgowy rozpatruje protest w ciągu 14 dni od dnia zgłoszenia protestu z udziałem wnoszącego protest i przedstawiciela właściwej terytorialnej komisji, a jeżeli protest dotyczy referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego - również z udziałem komisarza wyborczego.

ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych - art. 169 ust. 1 Konstytucji RP.

W skład rady wchodzą radni w liczbie:

• w gminach do 20.000 mieszkańców 15,

• w gminach do 50.000 mieszkańców 21,

• w gminach do 100.000 mieszkańców 23,

• w gminach do 200.000 mieszkańców 25 oraz po 3 na każde dalsze rozpoczęte 100.000 mieszkańców, nie więcej jednak niż 45 radnych.

Organami gminy są:

  1)   rada gminy,

  2)   wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Organ stanowiący jest organem obligatoryjnym, kolegialnym, kadencyjnym (4 lata).

Radny:

• pochodzi z wyboru;

• piastuje wolny mandat, tzn. nie jest związany z obietnicami z kampanii wyborczej;

• korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego;

• bez zgody organu stanowiącego pracodawca nie może rozwiązać umowę o pracę, rada gminy odmawia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym, jeżeli podstawą rozwiązania tego stosunku są zdarzenia związane z wykonywaniem przez radnego mandatu;

• przed przystąpieniem do wykonywania mandatu radni składają ślubowanie;

• mandatu radnego gminy nie można łączyć z mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody, członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego;

• nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności;

• nie może posiadać pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby;

• nie może podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu.;

• nie może wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w urzędzie gminy, w której uzyskała mandat, oraz wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy. Radny otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania mandatu oraz 3 miesięcy po jego wygaśnięciu.

Radny zobowiązany jest do:

• brania udziału w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany;

• utrzymywania kontaktu z mieszkańcami;

• musi informować o swojej działalności związanej z mandatem.

Wygaśnięcie mandatu radnego:

• gdy odmówi złożenia ślubowania;

• gdy pisemnie zrzeknie się mandatu;

• naruszy ustawowy zakaz łączenia funkcji radnego z innymi funkcjami;

• utraci prawo wybieralności albo utraci prawo wybierania;

• gdy zostanie wybrany na urząd wójta;

• w razie śmierci.

Na zasadach ustalonych przez radę gminy radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych.

Radni wybierają ze swojego grona przewodniczącego bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym.

Zadaniem przewodniczącego rady gminy jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.

Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji na dzień przypadający w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju.

Sesja nadzwyczajna - na wniosek wójta lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady gminy przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.

Rada gminy ze swojego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy. Komisja stała - na okres kadencji, komisja doraźna - do załatwienia jednej konkretnej sprawy.

W skład komisji wchodzą wyłącznie radni. W posiedzeniach komisji mogą uczestniczyć radni niebędący jej członkami. Mogą oni zabierać głos w dyskusji i składać wnioski bez prawa udziału w głosowaniu.

Rada może powoływać ekspertów.

Kluby radnych (partie polityczne) - nie ma regulacji ustawowej, zawarte mogą być wyłącznie w statucie gminy.

Organy wykonawcze:

Gmina - organem wykonawczym gminy jest wójt. Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy. Wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy. W miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta.

Uchwała rady gminy w sprawie nieudzielenia wójtowi absolutorium, podjęta po upływie 9 miesięcy od dnia wyboru wójta i nie później niż na 9 miesięcy przed zakończeniem kadencji, jest równoznaczna z podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta.

Wygaśnięcie mandatu wójta, burmistrza, prezydenta w gminie:

• gdy odmówi złożenia ślubowania;

• gdy pisemnie zrzeknie się mandatu;

• naruszy ustawowy zakaz łączenia funkcji radnego z innymi funkcjami;

• utraci prawo wybieralności albo utraci prawo wybierania;

• gdy zostanie wybrany na urząd wójta;

• w razie śmierci;

• gdy ZUS orzeknie o niezdolności do pracy.

Funkcji wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z:

• funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie;

• członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta;

• zatrudnieniem w administracji rządowej;

• mandatem posła lub senatora.

Zadania wójta:

• Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa;

• przygotowywanie projektów uchwał rady gminy;

• określanie sposobu wykonywania uchwał;

• gospodarowanie mieniem komunalnym;

• wykonywanie budżetu;

• zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych;

• kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz;

• wójt opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy;

• jest kierownikiem urzędu i wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych;

• wydaje decyzje administracyjne w sprawach indywidualnych.

Powiat - zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Członkiem zarządu powiatu nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.

Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Liczbę członków zarządu określa w statucie rada powiatu. Rada powiatu wybiera starostę bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Rada powiatu wybiera wicestarostę oraz pozostałych członków zarządu na wniosek starosty zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Uchwała rady powiatu w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu, chyba że po zakończeniu roku budżetowego zarząd powiatu został odwołany z innej przyczyny. Uchwałę w sprawie absolutorium rada powiatu podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady powiatu.

Rada powiatu rozpoznaje sprawę odwołania zarządu na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium. Po zapoznaniu się z opiniami komisji rewizyjnej oraz z uchwałą regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały rady powiatu o nieudzieleniu zarządowi absolutorium, rada powiatu może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Zadania zarządu powiatu:

• wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu określone przepisami prawa;

• przygotowywanie projektów uchwał rady;

• wykonywanie uchwał rady;

• gospodarowanie mieniem powiatu;

• wykonywanie budżetu powiatu;

• zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu.

W realizacji zadań zarząd powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu.

Zadania starosty:

• starosta organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego;

• kieruje bieżącymi sprawami powiatu;

• reprezentuje powiat na zewnątrz;

• opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy;

• w sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne starosta podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu. Czynności te wymagają przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu powiatu;

• jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.

Województwo - zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim. Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora. Uchwały zarządu województwa zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu zarządu w głosowaniu jawnym. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos marszałka województwa.

Sejmik województwa wybiera zarząd województwa, w tym marszałka województwa i nie więcej niż 2 wicemarszałków, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Sejmik województwa wybiera marszałka województwa bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Sejmik województwa wybiera wicemarszałków oraz pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu województwa mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa.

Zadania zarządu województwa - takie same jak zarządu powiatu.

Zadania marszałka województwa - takie same jak starosty.

Rada powiatu, sejmik województwa powołują (autorska koncepcja zarządu):

• starostę;

• marszałka;

• członków zarządu na wniosek starosty, marszałka.

W przypadku odwołania starosty odwołuje się zarząd.

Na miejsce odwołanego członka zarządu starosta, marszałek powołuje innego członka zarządu.

Jeżeli rezygnuje starosta, marszałek to rezygnuje cały zarząd. W miejsce członka zarządu powołuje się innego.

Skarbnik - powoływany przez radę gminy, powiatu, sejmik województwa na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka.

Sekretarz - powoływany tylko w gminie i powiecie.

Urząd gminy, miasta, starostwo powiatowe, urząd marszałkowski - aparat pomocniczy służący do wykonywania zadań organu wykonawczego (wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty marszałka województwa).

Podjęcie uchwały o nie udzielenie absolutorium jest formalnym wnioskiem o przeprowadzenie referendum i jest głosowaniem imiennym.

ZADANIA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Jednostki samorządu terytorialnego mogą wykonywać tylko zadania w interesie publicznym. Nie wolno wykonywać zadań o charakterze prywatnym. Wykonuje wszystko to, co nie zostało zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Gmina i powiat wykonują zadania o charakterze lokalnym, których celem jest zaspokajanie potrzeb lokalnych.

Województwo wykonuje zadania regionalne - istotą jest rozwój cywilizacyjny i kulturowy danego regionu. Dąży w sposób pośredni do zaspokajania potrzeb gmin i powiatów.

Gmina może tworzyć organy pomocnicze - sołectwa, rady osiedla, itp.

Zadania gminy:

Własne - to zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

1. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

2. gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4. działalności w zakresie telekomunikacji,

5. lokalnego transportu zbiorowego,

6. ochrony zdrowia,

7. pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

8. gminnego budownictwa mieszkaniowego,

9. edukacji publicznej,

10. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

11. kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

12. targowisk i hal targowych,

13. zieleni gminnej i zadrzewień,

14. cmentarzy gminnych,

15. porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

16. utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

17. polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

18. wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;

19. promocji gminy,

20. współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów,

21. współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Zlecone:

1. w drodze ustawy - ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów;

2. powierzone na podstawie porozumienia:

1. z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również zadania na podstawie porozumienia z organami tej administracji;

2. może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Zadania powiatu:

Własne - to zadania o charakterze ponadgminnym:

1. edukacji publicznej,

2. promocji i ochrony zdrowia,

3. pomocy społecznej,

4. polityki prorodzinnej,

5. wspierania osób niepełnosprawnych,

6. transportu zbiorowego i dróg publicznych,

7. kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

8. kultury fizycznej i turystyki,

9. geodezji, kartografii i katastru,

10. gospodarki nieruchomościami,

11. administracji architektoniczno-budowlanej,

12. gospodarki wodnej,

13. ochrony środowiska i przyrody,

14. rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,

15. porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

16. ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,

17. przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,

18. ochrony praw konsumenta,

19. utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

20. obronności,

21. promocji powiatu,

22. współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów,

23. działalności w zakresie telekomunikacji.

Z zakresu administracji rządowej - powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej, może też zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu.

Zadania powiatowych służb, inspekcji i straży - są zespolone pod wspólnym kierownictwem starosty.

Powiatową administrację zespoloną stanowią:

1. starostwo powiatowe,

2. powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu,

3. jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży:

1. powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

2. zatwierdza programy ich działania,

3. uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu,

4. w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,

5. zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.

Zadania województwa: samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:

1. pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,

2. pobudzanie aktywności gospodarczej,

3. podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

4. zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,

5. kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

Strategia rozwoju województwa zawiera:

1. diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa,

2. określenie celów strategicznych polityki rozwoju województwa,

3. określenie kierunków działań podejmowanych przez samorząd województwa dla osiągnięcia celów strategicznych polityki rozwoju województwa.

Organy samorządu województwa nie są organem kontrolnym dla gminy i powiatu oraz nie są organem wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy.

Formy realizacji zadań przez jednostki samorządu terytorialnego:

• przez działalność swoich organów;

• przez tworzenie odrębnych zakładów;

• poprzez tworzenie jednostek organizacyjnych.

FINANSE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Dochody budżetu gminy - podatkowe (gruntowy w gminie wiejskiej, od nieruchomości w miejskiej),podatek od spadków i darowizn to dochód gminy, dotacje, subwencje, kredyyt.

1. Źródłami dochodów własnych gminy są:

1. wpływy z podatków:

a) od nieruchomości,

b) rolnego,

c) leśnego,

d) od środków transportowych,

e) dochodowego od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej,

f) od posiadania psów,

g) od spadków i darowizn,

h) od czynności cywilnoprawnych;

2. wpływy z opłat:

a) skarbowej,

b) targowej,

c) miejscowej,

d) administracyjnej,

e) eksploatacyjnej - w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96, z późn. zm.),

f) innych stanowiących dochody gminy, uiszczanych na podstawie odrębnych przepisów;

3. dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od gminnych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gminnych jednostek budżetowych;

4. dochody z majątku gminy;

5. spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;

6. dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;

7. 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

8. odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

9. odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy;

10. odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

11. dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;

12. inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów.

Dochody budżetu powiatu - dotacje, subwencje, darowizny, kredyty. Podstawowe źródła dochodu powiatu to subwencje i dotacje. Subwencja ogólna składa się z:

• oświatowej,

• drogowej,

• wyrównawczej.

Budżety miast na prawach powiatu są ujmowane w 2 płaszczyznach - płaszczyzna gospodarki finansowej gminy i jednocześnie te dochody, które są dla powiatu.

Dotacje celowe na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, przekazywane są przez wojewodów.

Dotacje celowe na dofinansowanie inwestycji samorządowych realizowanych jako zadania własne.

Dochody uzyskane przez zakłady i jednostki budżetowe.

Powiaty korzystają również w podatku dochodowym.

Powiaty mogą mieć dochody z majątku (ale jest go mało).

Dochodami powiatu mogą być odsetki(z lokat), z jednej strony to dochód, a z drugiej strony powiat zaciąga kredyt krótkoterminowy i tymi odsetkami go spłaca.

Dochodami powiatu są (obligatoryjne):

• udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w wysokości określonej odrębną ustawą,

• subwencje z udziału państwa na zadania realizowane przez powiat,

• dotacje celowe z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiatowe służby, inspekcje i straże,

• dochody powiatowych jednostek budżetowych oraz wpłaty innych powiatowych jednostek organizacyjnych,

• dochody z majątku powiatu,

• odsetki za nieterminowe przekazywanie udziałów, dotacji i subwencji.

Dochodami powiatu mogą być(fakultatywne):

• subwencja wyrównawcza z budżetu państwa,

• dotacje celowe z budżetu państwa,

• dotacje z państwowych funduszy celowych,

• dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez powiat na mocy porozumień zawartych z organami adm. Rządowej,

• dotacje z budżetu województwa wykonywane przez powiat,

• spadki, zapisy, darowizny,

• odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych,

• odsetki i dywidendy od wniesionego kapitału

Dochody budżetu sejmiku województwa

Źródłami dochodów własnych województwa są:

1. dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich jednostek budżetowych;

2. dochody z majątku województwa;

3. spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa;

4. dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;

5. 5,0 % dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

6. odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

7. odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody województwa;

8. odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych województwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;

9. dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;

10. inne dochody należne województwu na podstawie odrębnych przepisów.

Subwencje - niewykorzystane nie podlegają zwrotowi.

Udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych.

W dwóch rodzajach podatków tak gminy jak i powiaty oraz sejmiki samorządowe posiadają udziały:

• podatek dochodowy od osób prawnych;

• podatek dochodowy od osób fizycznych (udział w %).

Udziały procentowe ulegają zmianie. Jednostki gospodarcze, które są zarejestrowane w danej gminie odprowadzają podatki od osób prawnych do gminy, w której znajduje się siedziba jednostki. Czyli gmina ma udział w podatku dochodowym od osób prawnych mających siedzibę na terenie gminy. (decyduje prawna siedziba) O podatku od osób fizycznych decyduje miejsce zamieszkania.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

Akt prawa miejscowego - normy prawne, które powszechnie obowiązują na oznaczonej części terytorium RP i wydawane są przez organy jednostek samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej.

Cechy aktów prawa miejscowego:

1. obowiązują na terenie organu, który je ustanowił,

2. wydawane są na podstawie upoważnienia ustawowego,

3. mają określoną formę - uchwały; zarządzenia - w wyjątkowych sytuacjach,

4. zawierają normy powszechnie obowiązujące,

5. muszą być podjęte i ogłoszone w odpowiednim trybie.

Organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie:

1. wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,

2. organizacji urzędów i instytucji gminnych,

3. zasad zarządu mieniem gminy,

4. zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

Rada powiatu stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu. Akty prawa miejscowego stanowione są w szczególności w sprawach:

1. wymagających uregulowania w statucie,

2. porządkowych, o których mowa w art. 41,

3. szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu,

4. zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada powiatu może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy.

Sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.

Akty prawa miejscowego są ustanawiane na podstawie ustaw szczególnych (ich konkretnej części).

Akty prawa miejscowego są ustanawiane na podstawie klauzuli generalnej (np. możliwość stanowienia własnego ustroju).

Podział aktów prawa miejscowego ze względu na podmiot:

• akty prawa miejscowego stanowione przez gminę, powiat, województwo;

• akty prawa miejscowego stanowione przez radę gminy, radę powiatu, sejmik województwa;

• akty prawa miejscowego stanowione przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zarząd powiatu.

Zarząd województwa nie może ustanawiać aktów prawa miejscowego.

Podział aktów prawa miejscowego ze względu na przedmiot:

• akty ustrojowo-organizacyjne - statuty;

• akty wykonawcze - mają uszczegółowić delegację ustawową. To najliczniejsza grupa;

• akty porządkowe.

Akty prawa miejscowego o charakterze porządkowym w województwie może wydawać tylko wojewoda.

By móc wydać akt o charakterze porządkowym musi on dotyczyć ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Dana kwestia nie może mieć uregulowania w innych przepisach powszechnie obowiązujących.

W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia. Zarządzenie takie podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady.

PROCEDURA UCHWAŁODAWCZA

Inicjatywa uchwałodawcza przysługuje:

• przewodniczącemu rady gminy (powiatu, zarządu województwa);

• komisje;

• kluby;

• poszczególni radni;

• organ wykonawczy.

Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.

Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy zwołuje komisarz wyborczy na dzień przypadający w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze kraju.

Uchwały rady gminy zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym.

W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się akty prawa miejscowego stanowione przez:

• wojewodę;

• organy administracji niezespolonej;

• sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy (w tym statuty województwa, powiatu i gminy).

Akt prawa miejscowego wchodzi w życie po upływie 14 dni od daty ogłoszenia w wojewódzki dzienniku urzędowym.

NADZÓR NAD JEDNOSTKAMI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Nadzór - jest to badanie działalności jednostek samorządu terytorialnego połączone z możliwością pomocy, wpływu, a także możliwością modyfikacji, dokonywane przez odpowiedni organ w celu zapewnienia zgodności działalności jednostki samorządu terytorialnego z prawem.

Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Nadzór sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe. Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.

Uchwała lub zarządzenie organu gminy sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia.

Organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub zarządzenia albo w toku tego postępowania, może wstrzymać ich wykonanie.

Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję. Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom gminy i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji gminy.

Zarząd komisaryczny powołuje się na 2 lata.

---