Prawo- uporządkowany zbiór norm postępowania. Ustanowionych lub uznanych przez państwo których realizacja zabezpieczona jest mocą przymusu państwowego.

Nierozerwalnie z prawem związane jest państwo. Państwo dysponuje aparatem przymusu (policja sąd prokuratura) . Aparat przymusu stosuje środki przymusu (kary pieniężne kary pozbawienia wolności eksmisja z mieszkania)

Prawo stanowione przez Państwo to prawo pozytywne a prawo niezależne od parlamentu a ustanowione przez Boga, sumienie, to prawo naturalne.

Prawo składa się z zakazów i nakazów. Zakazy to m.in. nie zabijać, nie kraść, zakaz znęcania się nad małoletnimi. Nakazy to m.in. nakaz płacenia podatku, nakaz przestrzegania prawa, nakaz chodzenia do szkoły do ukończenia 18lat.

Norma prawna- reguła postępowania zbudowana na podstawie przepisów prawnych wg pewnego wzorca.

Przykłady norm „ Kto wbrew obowiązkowi nie zgłasza właściwemu organowi podatkowemu przedmiotu opodatkowania i przez to nie bierze udziału w postępowaniu podatkowym, podlega karze pozbawienia wolności do 3lat lub grzywny.”

() hipoteza

________ dyspozycja

sankcja.

Budowa normy prawnej -norma prawna składa się z trzech elementów. Hipoteza- określa adresata normy prawnej mówi nam kto i w jakiej sytuacji powinien zachować się. Dyspozycja- określa zachowanie się adresata stanowiące zakaz lub nakaz normy prawnej. Sankcja- określa skutki prawne które występują jeżeli adresat wskazany w hipotezie nie zachowa się tak jak mówi o tym dyspozycja.

Rodzaje normy prawnej- ius cogens( jus kogens)- normy bezwzględnie obowiązujące. Nie dopuszczają do odmiennego uregulowania w oparciu o wolę stron. Np. normy kodeksu karnego. Ius dispositivum ( dispozitiwum) - normy względnie obowiązujące pozwalają na odstąpienie od nakazywanego przez nie obowiązku. Jeżeli tylko strony wyrażą taką wolę np. normy prawa cywilnego.

Działania - to zdarzenia zależne od woli ludzkiej np. umowa kupna sprzedaży, małżeństwo, rozwód.

Zdarzenia nie zależne od woli ludzkiej- np. śmierć upływ czasu , zdarzenia losowe- powódź.

Czyny zdarzenia które mają na celu nie wywołanie żadnych skutków prawnych. Dzielą się na dozwolone (zgodne z prawem) i niedozwolone ( niezgodne z prawem)

Dialekty- są to czyny nie dozwolone zakazane przez prawo cywilne.

Akty cywilnoprawne jednostronne- zdarzenie w którym bierze udział tylko jedna strona np. wypowiedzenie umowy albo sporządzanie testamentu.

Akty cywilno prawne dwustronne w zdarzeniu biorą udział przynajmniej 2 strony np. zawarcie umowy o prace.

Akty organów państwa- są wydawane przez organ administracji w indywidualnych zadań pozwolenie na budowę domu wydanie aktu zgonu.

Zdarzenie prawne jest to zdarzenie regulowane przez prawo wywołujące skutki prawne.

Stosunek prawny jest to stosunek społeczny regulowany przez normy prawne.

Rodzaje stosunków prawnych: stosunki cywilnoprawne- występuje równorzędność stron rzadna ze stron nie może niczego narzucać np. umowa kupna sprzedaży. Stosunki administracyjnoprawne charakteryzują się podporządkowaniem jednej strony - obywatela drugiej stronie - organowi administracji co wynika z władzctwa państwowego np. nakaz eksmisji nakaz zapłacenia kary

Elementy stosunku prawnego- podmiot prawa, podmiot obowiązku podmiot stosunku prawnego, prawo podmiotowe, obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu.

Wykładnia prawa oznacza ogół czynności poznawczych zmierzających do ustalenia właściwego sensu przepisów prawnych (interpretacja) w celu ich stosowania i przestrzegania zgodnie z wolą ustawodawcy

Rodzaje wykładni ze względu na osobę interpretatora wykładnia autentyczna (dokonywana przez podmiot który wydał normę prawną przez np. ministra Finansów wyjaśnia wątpliwości po wydaniu swojego rozporządzenia. Wykładania praktyczna dokonywana przez organy stosujące prawo np. sądy. Wykładnia doktrynalna dokonywana jest w pracach naukowych. Ze względu na metodę: wykładnia gramatyczna (językowa) bada treść normy prawnej przez badanie sensu użytych w niej słów. Wykładnia celowościowa ustala treść normy przez analizę celów. Wykładnia systemowa ustala treść normy przez analizę miejsca jakie zajmuje ona w systemie prawa. Wykładnia historyczna ustala treść normy prawnej na podstawie okoliczności towarzyszącej jej powstaniu.

Podział sądownictwa w polsce: Sąd Najwyższy (kasacja - sąd okręgowy II instancja- apelacja- sąd rejonowy I instancja) i ( kasacja- sąd apelujący II instancja- apelacja- sąd okręgowy I instancja)

Sąd najwyższy sprawuje nadzór nad sądami powszechnymi rozpoznaje kasacje wyjaśnia wątpliwości sporne np., w sprawie wyborów i referendów, prezesa powoduje prezydent RP na 6 letnią kadencje.

Sądy powszechne: sąd rejonowy- rozstrzygają jako pierwsza instancja większość spraw z zakresu prawa karnego cywilnego rodzinnego prawa pracy. Tworzy się je dla jednej lub większej liczby gmin. Sąd okręgowy - rozstrzygają sprawy z reguły o większej wadze rozpatrują również odwołania od orzeczeń sądów rejonowych. Tworzy się je dla obszaru gdzie działają co najmniej dwa sądy rejonowe. Sąd apelacyjny rozpoznają odwołania od orzeczeń sądów okręgowych są więc wyłącznie sądami II instancji. Tworzy się je dla obszarów na których działają co najmniej dwa sądy okręgowe.

Apelacja- odwołanie od decyzji sądu I instancji

Kasacja- odwołanie od decyzji sądu II instancji do sądu najwyższego.

Wymiar sprawiedliwości cechują dwa szczególne elementy: istnienie wyspecjalizowanych organów np. sady trybunały. Szczególna forma w jakiej wymiar sprawiedliwości jest dokonywany.

Sądy charakteryzują się w szczególności tym że powołane są do wymierzania sprawiedliwości. Są niezawisłe (niezależne) od innych organów państwowych. Wykonują orzeczenia w formie ustalonej w kodeksach.

Trybunał stanu orzeka o odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska rządowe za naruszenie konstytucji. Do odpowiedzialności mogą być postawieni prezydent RP, prezes i Członkowie Rady Ministrów, prezes NBP, Prezes NIK, członkowie Krajowej Rafy Radiofonii i Telewizji , Ministrowie Naczelny dowódca sił zbrojnych.

Trybunał konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją, działalności partii politycznych zgodności przepisów praw wydawanych przez centralne organy państwowe.

Minister edukacji Katarzyna Hall

Minister rolnictwa Marek Sowicki

Minister sprawiedliwości

Minister Finansów

Minister pracy

Minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski

Minister zdrowia Ewa Kopacz

Prezes NBP Sławomir Skrzypek

Premier Donald Tusk

Prezydent RP Lech Kaczyński

Organy współdziałające w ochronie prawnej: prokuratura adwokatura, radcowie prawni notariat.

Prokuratura na czele prokuratury stoi Prokurator generalny. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.

Zadania te prokuratura wykonuje przez : zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych. Prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczanie i zapobieganie, sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami . koordynowanie działalności w zakresie ściągania przestępstw.

Adwokaturę stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich.

 

Adwokatura powołana jest do:

ႠႠႠႠႠ Ⴗ udzielania pomocy prawnej

ႠႠႠႠႠ Ⴗ współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz

ႠႠႠႠႠ Ⴗ współdziałania w kształtowaniu i stosowaniu prawa.

 

Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Adwokat wykonując swoje obowiązki zawodowe podlega tylko ustawom.

Tytuł zawodowy „adwokat” podlega ochronie prawnej.

Radca prawny - prawnik świadczący pomoc prawną podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym oraz osobom fizycznym, która polega przede wszystkim na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Podstawową różnicą między radcami prawnymi a adwokatami jest możliwość świadczenia pomocy prawnej w stosunku pracy i pełnienia funkcji obrońcy w procesie karnym. Radcowie mogą pozostawać w stosunku pracy (czego nie wolno adwokatom), natomiast nie mogą być obrońcami w sprawach karnych i karnoskarbowych (do czego mają prawo adwokaci).

Notariat jest instytucją mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego i jego zgodności z obowiązującym prawem.
Do zakresu czynności notariatu należy przede wszystkim sporządzanie aktów notarialnych. W formie aktu notarialnego strony zawierają ważniejsze umowy i dokonują innych czynności prawnych. Niektóre umowy, np. sprzedaż nieruchomości, wymagają do swej ważności formy aktu notarialnego. Zadaniem notariatu jest też sporządzanie uwierzytelnionych odpisów dokumentów, przyjmowanie dokumentów na przechowanie, sporządzanie projektów aktów, sporządzanie protestów weksli i czeków, przyjmowanie oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku itd.
Notariusze przy sporządzaniu aktów notarialnych występują w charakterze osób zaufania publicznego, tzn. takich organów, do których strony zawierające umowę i wszelkie inne osoby mają pełne zaufanie. Dotyczy to zarówno bezstronności notariusza, jak i tego, że sporządzony akt jest zgodny z prawem i prawidłowy.

Akty normatywne : konstytucja, umowa, uchwała, ustawa, zarządzanie, rozporządzenia, umowy międzynarodowe.

Akty normatywne organów centralnych każdy człowiek czerpie informacje dotyczące prawa z różnych źródeł np. telewizja prasa, radio itp. Nie są to jednak źródła oficjalne. Urzędowymi źródłami informacji na temat obowiązującego prawa są dziennik ustaw RP, Monitor Polski dziennik urzędowe ministerstw i urzędów centralnych, wojewódzkie dzienniki urzędowe.

Akty normatywne organów państwowych centralnych podaje się do publicznej wiadomości w dzienniku ustaw RP, monitor, dzienniki urzędowe poszczególnych ministrów. akty normatywne dotyczące prawa miejscowego inaczej lokalnego . akty te ogłasza się w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie np. tablicy ogłoszeń urzędu. Akty normatywne i charakterze miejscowym są publikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym

Vacatio Legis jest to czas pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie. Jest to z reguły czas 14dni chyba że w treści aktu podany jest inny termin wejścia w życie. Czas ten jest potrzebny zainteresowanemu aby zapoznać się z treścią danego aktu normatywnego.

Elementy konstytucji: preambuła, I rzeczpospolita, II wolności prawa o obowiązki człowieka i obywatela, 3 źródła prawa, 4 sejm i senat, 5 Prezydent RP, 6 Rada Ministrów i Administracja rządowa, 7 Samorząd Terytorialny, 8 Sądy i Trybunały, 9 Organy kontroli Państwowej i ochrony prawa, 10 Finanse publiczne, 11 Stany nadzwyczajne, 12zmiana konstytucji, 13przepisy przejściowe i końcowe.

Konstytucja uchwalona z dnia 2kwietnia 1997r przez zgromadzenie narodowe 25maja 1997r została przyjęta w ogólnonarodowym referendum konstytucyjnym z 1992r zastąpiła przepisy małej konstytucji z 1992r oraz część przepisów konstytucji z 1952r

Konstytucja RP weszła w życiu po upływie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia.

W hierarchii aktów normatywnych konstytucja zajmuje naczelne miejsce ponieważ : zawiera szczególną treść zawartych w niej przepisów, ze względu na szczególny tryb jej uchwalenia i zmieniania (2/3 posłów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów), szczególna moc prawna konstytucji wszelkie pozostałe akty normatywne muszą być z nią zgodne.

Konstytucja podejmuje następujące treści: wolność prawa i obowiązki człowieka i obywatela, źródła prawa ( konstytucja ustawy, rozporządzenia), struktury sposób powoływania kompetencje i wzajemne zależności pomiędzy najważniejszymi organami państwa, podstawowe zasady ustrojowe państwa.

Ustawa akt normatywny wydawany przez sejm przy pomocy senatu.

Droga ustawodawcza ( uchwała) pierwszy krok uchwalenia to wniesienie do sejmu projektu ustawy czyli inicjatywa ustawodawcza. Inicjatywa może przysługiwać: senat, prezydent RP, grupa co najmniej 15posłów lub komisja sejmowa, rada ministrów, obywatele w grupie co najmniej 100tyś obywateli ( którzy mają prawo wyboru do sejmu)

Kolejnym etapem drogi ustawodawczej jest podjęcie przez sejm prac nad zgłoszeniem projektu. Prace te toczą się zazwyczaj na forum całego sejmu zasadnicza ich część jednak wykonywana jest w komisjach sejmowych. Zapoznanie posłów z projektem ustawy i dyskusja nad nim określa się jako czytanie projektu ustawy. Prace sejmu nad projektem odbywa się w trzech czytaniach. 1- obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawców. 2- obejmuje przedstawienie sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy przeprowadza się debatę zgłoszenia poprawki i wnioski. 3- obejmuje przedstawienie przez posła sprawozdawcę projektu z uwzględnieniem poprawek i po tym czytaniu odbywa się głosowanie. Głosowanie nad projektem ustawy może odbyć się wówczas gdy uczestniczący w nim połowie stanowią kworum- co najmniej połowa liczby posłów (230) Projekt ustawy zostaje przyjęty zwykłą większością głosów.

Ustawa uchwalona przez sejm jest przekazywana do senatu., senat może w ciągu 30dni ustawę przyjąć odrzucić bądź zaproponować sejmowi dokonanie w niej zmian. Jeżeli senat podjął decyzje o wniesieniu poprawek bądź odrzuceniu ustawy to wraca ona do sejmu gdzie odbywa się głosowanie. W głosowaniu musi uczestniczyć co najmniej połowa posłów. Do odrzucenia propozycji senatu wymagana jest bezwzględna większość głosów oddana w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Bezwzględna liczba głosów oznacza ze więcej niż połowa posłów uczestniczących w głosowaniu jest za odrzuceniem propozycji senatu.

Jeżeli sejm odrzucił propozycje senatu wówczas zostaje uchwalona wersja zaproponowana przez sejm.

Kolejnym organem państwa uczestniczącym podczas uchwalania ustawy jest prezydent. Ustawa zostaje przekazana do Prezydenta do podpisu a prezydent ma 21dni na podjęcie decyzji albo ją podpisze albo odmawia podpisania może też skierować ustawę do trybunału konstytucyjnego. Jeżeli prezydent zgłasza Veto (odwołanie) wówczas przekazuje ją z umotywowanym wnioskiem sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Ponowne uchwalenie ustawy a więc odrzucenie Veta prezydenta ma miejsce wówczas gdy w obecności co najmniej połowy posłów minimum 3/5 głosujących odpowiada się za uchwaleniem ustawy. Jeżeli sejm odrzucił Veto Prezydenta w terminie 7dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w dzienniku ustaw RP.

Rozporządzenia są przeciw kolejności ważności aktem normatywnym mogą być wydawane przez: prezydenta radę ministrów, prezesa rady ministrów, poszczególnych ministrów.

Rozporządzenia wydawane są zawsze w celu regulowania zagadnień zawartych w ustawie. Rozporządzenia są publikowane w dzienniku ustaw RP tekst rozporządzenia rozpoczyna się z reguły od słów „ Na podstawie artykułu.... ustawy z dnia zarządza się co następuje”

Umowa międzynarodowa to zgodne oświadczenia woli państwa z którego wynikają skutki prawa w sferze prawa i obowiązków.

Umowy międzynarodowe mogą mieć różne nazwy: traktat, pakt, konwencje, porozumienie, układy, konkordat.

Proces przygotowania umowy składa się z wielu elementów ostatnim jest ratyfikacja czyli zatwierdzenie umowy przez upoważniony do tego organ państwa. W Polsce jest nim prezydent RP.

Ratyfikacja niektórych umów przez prezydenta wymaga zgody parlamentu. Zgoda taka jest warunkiem podpisania umowy jeżeli dotyczy: pokoju sojuszu, układów politycznych i wojskowych, wolności prawa lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji. Członkostwa RP w organizacji międzynarodowej oraz znacznego obciążenia finansowego naszego państwa.

W przypadku umów nie wymagających zgody parlamentu premier jest zobowiązany do zawiadomienia sejmu o zamiarze przedłużenia prezydentowi umowy do ratyfikacji np. traktaty paryski lizboński.

Nazwa aktu	organ stanowiący	Sposób promulgacji
Konstytucja	sejm z pomocą senatu	Dziennik ustaw RP
Ustawa	Sejm z pomocą senatu	Dziennik ustaw RP
Umowa międzynarodowa	Ratyfikuje prezydent RP oraz sejm z pomocą senatu	Dziennik ustaw RP
Rozporządzenie	Prezydent rada ministrów prezes rady ministrów i ministrowie	Dziennik ustaw RP
akty prawa miejscowego	Organy samorządu terytorialnego i radni gminni i powiatowi sejmik wojewódzki	Wojewódzki dziennik urzędowy, sposób zwyczajowy na terenie

Uchwały należą do aktów normatywnych ale nie są źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Wydawane są przez organy wieloosobowe np. sejm senat rada ministrów. Mają jednak charakter jedynie wewnętrzny i obowiązują jednostki podległe. Z reguły mają dotyczyć spraw związanych z funkcjonowaniem sejmu i senatu powołania określonych osób na stanowiska państwowe. Uchwały są publikowane w Monitorze Polskim.

Zgromadzenia są aktami normatywnymi ale nie obowiązują powszechnie są wydawane przez prezydenta RP prezesa rady ministrów premiera poszczególnych ministrów. Mogą nie mieć jedynie charakteru wewnętrznego są wydawane na podstawie wyborów do sejmu bądź skrócenia kadencji sejmu a publikowane są w Monitorze Polskim.

Prawo lokalne stanowią przepisu powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa. Są wydawane przez organy samorządu terytorialnego lub organy administracji rządowej.

Gmina rada gminy jest organem stanowiącym prawo i kontrolnym. Na czele stoi przewodniczący rady gminy. Zarząd gminy jest organem wykonawczym na czele zarządu stoi prezydent burmistrz wójt. Rada gminy wydaje uchwały a zarząd zarządzenia. Przepisy gminne wchodzą w życie z dniem ogłoszenia.

Powiat rada powiatu jest to organ stanowiący i kontrolny. Na czele stoi przewodniczący rady powiatu. Zarząd jest organem wykonawczym na czele zarządu stoi starosta. Rada powiatu wydaje uchwały a zarząd zarządzenia. Akty prawa miejscowego powiatu wchodzą w życie z reguły po 14 dniach od ich ogłoszenia. Publikuje się je w Wojewódzkim dzienniku Urzędowym.

Województwo organami województwa są : sejmik wojewódzki który jest organem stanowiącym i kontrolnym na jego czele stoi przewodniczący sejmiku województwa. Zarząd jest organem wykonawczym na czele zarządu stoi marszałek województwa. Sejmik wydaje uchwały a marszałek zarządzenia. Akty prawa miejscowego województwa wchodzą w życie zazwyczaj z dniem ogłoszenia. Publikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Oprócz organów samorządu terytorialnego w każdym województwie działa wojewoda- przedstawiciel administracji rządowej w województwie. Wojewoda może wydawać akty prawa miejscowego m.in. rozporządzenia porządkowe jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia zdrowia zapewnienia porządku i spokoju publicznego. Wydawane w wojewódzkim dzienniku Urzędowym. W życie wchodzą po 14 dniach od ich ogłoszenia.

Inkorporacja- zbiór nowelizowanych przepisów ułożony wg pewnego porządku bez zmiany ich treści.

Norma może być prawna lub obyczajowa.

Osoba fizyczna to każdy człowiek. Początek i koniec osoby fizycznej wyznaczają fakty biologiczne narodziny i śmierć.

Zdolność prawna osoby fizycznej to zdolność do tego aby być podmiotem prawa i obowiązków z zakresu prawa cywilnego (od ur do śmierci)

Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych jest to możliwość zaciągania zobowiązań i nabywania prawa i rozporządzenia swymi prawami przez własne działania, na zakres zdolności do czynności prawnych wpływają: wiek i ubezwłasnowolnienie. Pełna zdolność do czynności prawnych ma osoba fizyczna która ukończyła 18lat.

Ograniczona zdolność do czynności prawnych ma osoba fizyczna między 13 a 18rokiem życia. Brak zdolności do czynności prawnych mają osoby które nie ukończyły 13lat.

Ubezwłasnowolnienie ograniczenie lub pozbawienie zdolności do czynności prawnych w drodze orzeczenia sądu . przyczyny mogą być: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, pijaństwo, narkotyki.

Sprawa o ubezwłasnowolnienie rozpatruje sąd okręgowy na wniosek: współmałżonka osoby, krewni w linii prostej ( dziadkowie rodzice dzieci wnuki) rodzeństwo, przedstawiciel ustawowy.

Uznanie za zmarłego to orzeczenie sądu w którym uznaje się osobę zaginioną za zmarłą. Zaginiony może być uznany za zmarłego jeżeli upłynęło 10lat od końca roku kalendarzowego w którym jeszcze żył. Jeżeli zaginiony ukończył 70lat wystarczy upływ 5lat.

Osoba prawna skarb państwa i wyodrębnione jednostki organizacyjne w którym na mocy szczególnych przepisów przyznano osobowość prawną

Do jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną zaliczamy: gminy, powiaty, województwa, spółki kapitałowe, Z.O.O, akcyjna (S.A), przedsiębiorstwa państwowe, fundacje, stowarzyszenia, spółdzielnie i banki państwowe

Wyróżniamy również jednostki organizacyjne które uzyskały osobowość prawną w drodze ustawy jest to : zakład ubezpieczeń społecznych ZUS, polska akademia Nauk, uczelnie wyższe.

Powstanie osoby prawnej osoba prawna nabywa zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych z chwilą wpisu do właściwego rejestru. Przestaje istnieć w momencie wykreślenia jej z rejestru.

Osoby prawne działają przez swoje organy: organem który reprezentuje osoby prawne jest zarząd, który składa się z osób fizycznych. Osoba prawna działa na podstawie umowy bądź statutu ale również na podstawie obowiązujących przepisów prawnych aktów normatywnych.

Gminy i powiaty po wcześniejszych konsultacjach z lokalnymi społecznościami tworzy i znosi rada Ministrów, natomiast województwa są tworzone na podstawie uchwały sądowej.

Rodzaje czynności prawnej: jednostronne czynności np. sporządzanie testamentu, wypowiedzenie umowy. Dwustronne np. umowa sprzedaży. Wielostronne no umowa spółki cywilnej zawarta przez kilka osób.

Czynność prawna zdarzenie w skład którego wchodzi przynajmniej jedno oświadczenie woli złożone przez osobę posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych.

Wady oświadczenia woli : brak świadomości i swobody (polega na anormalnym stanie psychicznym wyłączającym świadome lub swobodne podejmowanie decyzji może to być choroba psychiczna alkohol, presja fizyczna.) pozorność (fikcyjne oświadczenie woli np. strony zawierają transakcje sprzedaży pod którą ukrywają darowiznę). Błąd (polega na mylnym wyobrażeniu co do rzeczywistości np. nabywają kopie obrazu myśląc że to jest oryginał.) groźba (polega na skłonieniu kogoś do złożenia oświadczenie pod wpływem obawy że samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo)

Forma oświadczenia woli: ustna, pisemna, forma pisemna z urzędowym poświadczeniem daty (datę wpisuje notariusz bądź urzędnik) akt notarialny.

Przedstawicielstwo dzielimy na : ustawodawcze, i pełnomocnictw a pełnomocnictwo na ogólne, szczególne, rodzajowe, prokura.

Przedstawicielstwo jest to reprezentowanie przez osobę zwaną przedstawicielem ( pełnomocnikiem, prokurentem) innej osoby (reprezentowanego, mocodawcę) przy dokonywaniu czynności prawnych. Wyróżnia się dwa rodzaje przedstawicielstwa: ustawowe i pełnomocnictwo.

Przedstawicielstwo ustawowe charakteryzuje się tym że dokonywanie przez przedstawiciela czynności prawnych w czyimś imieniu wynika z obowiązujących ustaw. Przedstawicielami ustawowymi są rodzice albo opiekunowie

Pełnomocnictwo ogólne upoważnia pełnomocnika do dokonywania czynności zwykłego zarządu majątkiem mocodawcy np. właściciel sadu udzielając pełnomocnictwa ogólnego upoważnia pełnomocnika do następujących czynności: zbierania owoców, sprzedaży ich, zakupu środków ochrony roślin itp. Pełnomocnik nie może dokonać czynności wychodzących poza zwykły zarząd np. sprzedaży czy zlikwidować sad.

Pełnomocnictwo rodzajowe upoważnia pełnomocnika do dokonywania w imieniu mocodawcy powtarzalnych określonych w pełnomocnictwie czynnościach prawnych. Np. zawarcie umowy sprzedaży czy umowy o pracę

Pełnomocnictwo szczegółowe upoważnia pełnomocnika do dokonywania jednej określonej przez mocodawcę czynności. . Np. sprzedaż konkretnego samochodu lub nieruchomości.

Prokura szczególny rodzaj pełnomocnictwa udzielany przez spółki prawa handlowego wymagana jest forma pisemna na mocy udzielonej prokury wyznaczona osoba prokurent może dokonywać wszystkich czynności prawnych w imieniu spółki z wyjątkiem czynności związanych ze zbyciem czy wydzierżawieniem przedsiębiorstwa. Prokura musi być wpisaniu do rejestru handlowego.

W prawie cywilnym termin można oznaczyć następująco: poprzez wskazanie dokładniej daty (5.12.2008r.), przez wskazanie określonej liczby jednostek czasu np. (miesiące, dni, lata, godziny), przez wskazanie określonego zdarzenia (np. rozpoczęcie wakacji) zdarzenie musi być pewne i przyszłe

Jeżeli termin oznaczono na początek miesiąca to jest to zawsze pierwszy dzień miesiąca. Jeżeli wyznaczono go na środek miesiąca to jest to zawsze 15dzień miesiąca. Jeżeli na koniec miesiąca to jest to zawsze ostatni dzień danego miesiąca. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy termin upływa dnia następnego . jeżeli termin oznaczono na konkretny dzień to świadczenia należy wykonać do godz. 24

Przedawnienie roszczeń Istota przedawnienia polega na tym że po upływie określonego w ustawie czasu nie można roszczenia majątkowego dochodzić na drodze sądowej

Roszczenie jest to prawo do rządzenia do konkretnej osoby określonego zachowania.

Terminy przedawnienia 3lata dla świadczeń określonych oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, 10lat dla pozostałych roszczeń.

Zawieszenie biegu przedawnienia następuje gdy pojawiają się niżej wymienione roszczenia: roszczeń dzieci przeciwko rodzicom na czas władzy rodzicielskiej. Roszczeń przysługujących jednemu z małżonków przeciwko drugiemu (na czas trwania małżeństwa). Roszczeń którego uprawniony nie może dochodzić przed sądem z powodu przeszkody wywołanej siłą wyższą. Roszczeń osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym nad nimi opiekę

Przerwanie biegu przedawnień która spowodowała przerwanie, wiek przedawnienia liczy się od nowa

Jeżeli mimo upływu terminu przedawnienia dłużnik spełni świadczenie to nie możemy się później domagać jego zwrotu.

Rzecz przedmiot materialny wyodrębniony z przyrody i ma charakter samoistny

Zgodnie z przepisami prawa rzeczowego za rzecz nie uznaje się: energię i dóbr nie materialnych np. utwór muzyczny

Rzeczy mogą występować w postaci naturalnej czyli np. grzyb w lesie ale i przetworzonej np. grzyb marynowany.

Podział rzeczy 1. nieruchomości (grunty, budynki na trwałe związane z gruntem, części składowe budynków np. mieszkanie w bloku) i rzeczy ruchome (laptop, telewizor, telefon) 2. oznaczone co do tożsamości- posiada indywidualne cechy (obraz Hołd Pruski Jana Matejki, rękopis jakiegoś dzieła) i oznaczone co do gatunku- posiadają wspólne cechy (ziemniaki jabłka)3. podzielne- mogą być podzielne bez dokonywania w ich istotnych zmian (chleb, wędlina jabłko) i niepodzielne - podział powoduje albo dokonuje istotne zmiany rzeczy albo utratę jej wartości (lodówka, komputer, samochód)

Własność jest to prawo przedmiotowe bezwzględne (które przysługuje właścicielowi rzeczy) właściciel ma prawo korzystać z rzeczy czyli pobiera z niej pożytki przetwarzać ją, zużyć lub zniszczyć.

Pożytki dzielą się na pożytki naturalne i pożytki cywilne

Pożytki naturalne są to płody danej rzeczy np. owoce sadu czy skoszona trawa z łąki.

Pożytki cywilne dochody które przynosi rzecz np. czynsz otrzymany od osoby która to mieszkanie wynajmuje

Właściciel ma również prawo do rozporządzania rzeczą umożliwia ono właścicielowi przeniesienia własności rzeczy rozporządzanie rzeczą na wypadek śmierci i ustanowienie na niej np. hipoteki czy zastaw.

Formy nabycia prawa własności nabycie pochodne wtórne( przeniesienie prawa własności z jednej osoby na drugą) nabycie pierwotne (ma ono miejsce wówczas gdy nabywca prawa własności nie uzyskuje tego prawa od poprzedniego właściciela lecz nabywa je niezależnie od czyichkolwiek uprawnień np. zasiedzenie

Zasiedzenie to nabycie własności rzeczy przez jej posiadacza w drodze długotrwałego posiadaniania.

Współwłasność prawo własności przysługuje więcej niż 1osobie

Rodzaje współwłasności współwłasność łączna (opiera się na stosunku osobistym dopóki trwa stosunek osobisty nie można żądać podziału rzeczy wspólnej np. małżeństwo.) współwłasność ułamkowa (nie jest podporządkowana stosunkowi osobistemu każdy ze wspólników może rządzić swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli.)

Ograniczone prawa rzeczowe prawo do domku jednorodzinnego, użytkowanie - prawo niezbywalne, dotyczy rzeczy ruchomych i nieruchomych. Służebność(gruntowa (prawo zbywalne dotyczy nieruchomości, osobista prawo niezbywalne dotyczy nieruchomości). Hipoteka, zastaw, własnościowe współdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego i użytkowego.

Ograniczone prawa rzeczowe odnoszą się do cudzej rzeczy ograniczając cudze prawo własności dają możliwość korzystania z niego.

Użytkowanie jest prawem polegającym na tym że użytkownik może używać rzeczy cudzej i pobierać z niej pożytki. Przedmiotem użytkowania mogą być rzeczy ruchome i nieruchomości użytkownik powinien dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym użytkowaniem rzeczy. O potrzebie innych napraw powinien niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na ich dokonanie.

Służebność może być ustanowiona wyłącznie na nieruchomościach polega na ograniczeniu właściciela w jego prawach bądź na przyznaniu osobie uprawnionej prawa korzystania z cudzej rzeczy w oznaczonym zakresie. Służebność może powstać w drodze umowy przez orzeczenie sądu lub w drodze decyzji administracyjnej. Wyróżniamy służebność gruntową i osobistą np. gospodarz sąsiedniej nieruchomości (służebność gruntowa) albo konkretna osoba (służebność osobista) ma uprawnienia do przejeżdżania lub przechodzenia przez grunt sąsiada. Właściciel tego gruntu musi się na to zgodzić.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym które służy zabezpieczeniu wierzytelności pieniężnej. Ustanawia się ją zawsze na nieruchomościach. Do ustanowienia hipoteki potrzebna jest umowa stron oraz dokonanie wpisu do księgi wieczystej. Zaspokojenie następuje z reguły w ten sposób że nieruchomość zostaje sprzedana w drodze licytacji a z uzyskanej kwoty zostaje pokryta wierzytelność.

Zastaw polega na zabezpieczeniu wierzytelności konkretną rzeczą ruchomą. Sprowadza się do tego że w razie nie wykonania zobowiązania wierzyciel może zaspokoić swoją wierzytelność z rzeczy obciążonej zastawem.

Właściwe współdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego i prawo do domku jednorodzinnego spółdzielni mieszkaniowej różnią się jednym przedmiotem prawa (1 mieszkanie a 2 dom) obydwa dają posiadaczowi uprawnienia do zamieszkania obydwa są zbywalne.

Spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego różni się od poprzednich tym że posiadacz ma uprawnienia nie do zamieszkania ale do wykonywania działalności gospodarczej.

Użytkowanie wieczyste czas użytkowania wieczystego wynosi od 40-99lat oddającym grunt w użytkowanie może być: skarb państwa, gmina, związek gmin, treść użytkowania wieczystego jest określona w umowie sporządzonej w formie aktu notarialnego. Użytkownik uiszcza opłatę. Może on korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób i rozporządzać nim. Skarb państwa, gmina lub związek gmin nadal pozostaje właścicielem gruntu. Użytkowanie wieczyste jest prawem zbywalnym.

Księgi wieczyste to specjalny rejestr w którym przedstawiony jest stan prawny nieruchomości. Rejestr ten jednoznacznie określa jakie dokładnie prawa i komu przysługują do danej nieruchomości czyli dokładnie określając stan prawny nieruchomości.

Księgi wieczyste prowadzone są przez wydziały ksiąg wieczystych w sądach rejonowych właściwych wg miejsca położenia nieruchomości.

Księgi wieczyste posiadają jawność formalną co oznacza że w obecności prawnika każdy z nas może zapoznać się z treścią wpisów w księdze wieczystej. Nie mamy dostępu tylko do akt księgi.

Działy księgi wieczystej 1 obejmuje oznaczenie nieruchomości i wpisy praw związanych z własnością obejmuje ograniczone prawa rzeczowe ustanowione na korzyść nieruchomości. 2 obejmują wpis dotyczący własności i użytkowania wieczystego. 3 obejmują wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych z wyjątkiem hipoteki. 4 obejmuje wpisy dotyczące hipoteki

Prawo spadkowe dział prawa cywilnego regulujący przejście praw majątkowych osoby zmarłej na oznaczone osoby.

Spadek ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego które z chwilą jego śmierci przechodzą na osoby żyjące. Powołanie do spadku wynika z ustawy lub testamentu. Spadkodawcą mogą być wyłącznie osoby fizyczne natomiast spadkobiercą osoby fizyczne osoby prawne i jednostki nie posiadające osobowości prawnej. Spadkobiercą może być dziecko które w chwili otwarcia spadku jest już poczęte warunek musi urodzić się żywe. Spadek obejmuje tylko prawa majątkowe.

Otwarcie spadku jest to przekształcenie praw i obowiązków majątkowych osoby zmarłej w spadek.

Spadkobierca po otwarciu spadku może: przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi. Przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialność za długi. Odrzucić spadek.

Dziedziczenie ustawowe przejście majątku spadkowego na spadkobierców na mocy ustawy.

Jakie są zasady dziedziczenia ustawowego. Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas gdy: spadkodawca nie sporządził testamentu. Spadkodawca nie powołał spadkobierców. Testament jest nieważny. Jeżeli w testamencie rozporządzono tylko częścią majątku wówczas pozostała część podlega dziedziczeniu ustawowemu. żadna z osób powołanych w testamencie nie może lub nie chce dziedziczyć.

W polskim kodeksie cywilnym wyróżniono trzy grupy spadkobierców: małżonek dzieci spadkodawcy jeśli dziecko nie dożyło otwarcia spadku dziedziczą jego dzieci (wnuki spadkodawcy) w tej grupie małżonek i dzieci dziedziczą w częściach równych z tym że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całego spadku. Małżonek rodzice i rodzeństwo oraz dzieci rodzeństwa - spadkobiercy grupy II dochodzą do dziedziczenia wówczas jeżeli spadkodawca nie miał dzieci. W takim przypadku dziedziczy małżonek wspólnie z rodzicami i rodzeństwem. Udział małżonka jest stały i wynosi zawsze połowę spadku. Resztę dzielą między siebie rodzice i rodzeństwo. Każdy z rodziców otrzymuje ¼ tego co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwo w częściach równych. Skarb państwa

Testament jest to akt prawny za pomocą którego spadkodawca rozporządza własnym majątkiem na wypadek swej śmierci osoba sporządzająca testament określona jest jako testator

Kiedy testament jest nieważny? Jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadomie albo swobodne podjęcie decyzji. Jeżeli został sporządzony pod wpływem błędu- uzasadniającego przypuszczenie że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu nie sporządził by testamentu tej treści. Jeżeli został sporządzony pod wpływem groźby.

Rodzaje testamentu: testament notarialny- sporządzony w formie aktu notarialnego. Testament pisemny (holograficzny) sporządzony własnoręcznie. Testament ustny (allograficzny) osoba zamierzająca rozporządzić swoim majątkiem w ten sposób winna oświadczyć ustnie swoją wole wolę wobec przewodniczącego urzędu gminy, sekretarza gminy lub kierownika urzędu Stanu Cywilnego w obecności co najmniej dwóch świadków.

Rodzaje testamentu ustny sporządzony w obawie rychłej śmierci (oświadczenie woli składa się ustnie w obecności trzech świadków). Testament sporządzony na statku morskim lub powietrznym. Testament wojskowy.

Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być: osoby nie posiadającej pełnej zdolności do czynności prawnej. Osoba niewidoma głucha lub niema . osoba która nie może czytać i pisać. Osoba która nie włada jeżykiem w którym spadkodawca sporządza testament. Osoba skazana wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania. Osoba dla której w testamencie przewidziana jest jakakolwiek korzyść.

Rodzina która nie została powołana w testamencie do dziedziczenia mimo wszystko otrzymuje część majątku spadkowego nosi to nazwę zachowek.

Zachowek przysługuje: każdej osobie uprawnionej do zachowku, który jest trwale niezdolna do pracy i małoletni 2stępnym przysługuje ⅔ wartości udziału spadkowego który przypadłby przy dziedziczeniu ustawowym. Pozostałym osobą uprawnionym do zachowku przysługuje połowa wartości udziału spadkowego który by przypadł przy dziedziczeniu ustawowym.

Spadkodawca może pozbawić zachowku każdą z osób uprawnionych a jest to wydziedziczenie to powstanie testamentu i powinno określać przyczyny wydziedziczenia. Wydziedziczenie może mieć miejsce gdy osoba uprawniona do zachowku: wbrew woli spadkodawcy postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu zdrowiu przeciwko rażącej obrazy czci. Uporczywie nie dopełniła obowiązków wobec spadkodawcy.

W testamencie mogą być zawarte również postanowienia dotyczące zaposu wykonywania poleceń.

Zobowiązania stosunek prawny w którym jedna strona zwana wierzycielem może żądać od drugiej strony zwanej dłużnikiem określonego zachowania zwanego świadczeniem.

Źródła zobowiązań: umowa- dwustronne oświadczenie woli mające na celu powstanie stosunku zobowiązaniowego np. umowa kupna sprzedaży. Czynny niezadowolone - zachowania wyrządzające komuś szkodę majątkową i pociągające za sobą obowiązek naprawiania szkody odszkodowania lub zadość uczynienia za krzywdę niemajątkową. Wyróżniamy następujące odpowiedzialności za czyny : (odpowiedzialność za własne czyny, odpowiedzialność za cudze czyny, odpowiedzialność Skarbu Państwa za Szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy. Odpowiedzialność w związku z wykorzystaniem sił przyrody.) Bezpodstawne wzbogacenie- polega na uzyskaniu korzyści majątkowych kosztem innej osoby bez podstawy prawnej. Jednostronna czynność prawna- jest to przyrzeczenie publiczne rodzące stosunek zobowiązaniowy np. ogłoszenie o zaginięciu psa i oferowaniu nagrody za jego znalezienie.

Zasady wykonania zobowiązań: zobowiązanie powinno być wykonane zgodnie z jego treścią w sposób odpowiadający przyjętym regułom postępowania. Ważny jest również czas wykonania zobowiązania jak również miejsce (zobowiązania pieniężne miejsce zamieszkania bądź siedziba wierzyciela natomiast w przypadku zobowiązań nie pieniężnych siedziba dłużnika). Przy wykonaniu zobowiązań konieczne jest współdziałanie wierzyciela przy realizacji zobowiązania (np. remont domu)

Wygaśnięcie zobowiązań dzielimy na : śmierć dłużnika. Świadczenie w miejscu wykonania. Zwolnienie z długu ( jest to wygaśnięcie zobowiązania załatwia dłużnik z długu a dłużnik to zwolnienie z długu następuje wygaśnięcie zobowiązania lecz wierzytelność w żaden sposób nie jest zaspokojona). Potrącenie, kompensacja (występuje w tedy gdy: dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami. Wierzytelności są wymagalne . przedmiotem stosunków zobowiązaniowych występujących między nimi są albo pieniądze albo rzeczy tej samej jakości oznaczono gatunkowo.) przy spłacaniu tych że dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie, często z innych postawy prawnej. Odnowienie (polega na tym że dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie, często z innej podstawy prawnej). Założenie do depozytu sądowego (w określonych przez przepisy prawa sytuacjach dłużnika może doprowadzić do wygaśnięcia zobowiązania przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Może to mieć miejsce wówczas gdy dłużnik nie zna miejsca zamieszkania wierzyciela lub gdy wierzyciel odmawia pokwitowania spełnia świadczenia przez dłużnika)

Klasyfikacja umów wg liczby przedmiotów( umowy jednostronnie zobowiązujące - jedna strona jest dłużnikiem a drugim wierzycielem. Dwustronnie zobowiązujące, umowy wzajemne- każda z stron jest jednocześnie dłużnikiem i wierzycielem). Wg uregulowania w przepisach prawnych (umowy nazwane - uregulowane w aktach normatywnych przed wszystkim w kodeksie cywilnym. Umowy nienazwane- nie uregulowane w żadnym oknie normatywnym. Umowy mieszane- stanowią umów nazwanych ale zawierają też elementy umów nienazwanych ). Wg uzyskania korzyści majątkowych przez jedną lub obie strony umowy (umowy odpłatne powodują że każda ze stron umowy uzyskuje się korzyści majątkowe uzyskuje tylko 1ze stron np. umowa darowizny umowa użyczenia.

Dążenie do zabezpieczenia interesów stron i ułatwienia realizacji praw wynikających i ułatwienia realizacji praw wynikających z umów prowadzi często do zamieszczenia w treści umowy dodatkowych zastrzeżeń tj: zadatek(jest to pewna suma pieniędzy lub rzecz dana drugiej stronie. W razie nie wykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego odstąpić od umowy i zatrzymać otrzymany zadatek a jeżeli sama go dała może żądać sumy dwukrotnie wyżej. W razie wykonania umowy zadatek ulg zaliczeniu na poczet świadczenia strony która go dała.). kara umowna, odszkodowanie umowne ( jest to określona kwota pieniędzy która dłużnik powinien zapłacić wierzycielowi w razie niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego tytułem zrekompensowania poniesionej przez wierzyciela szkody). Prawo odstąpienia od umowy (jest to zastrzeżenie zawarte w umowie zgodnie z którym jednej lub obu ston będzie przysługiwało w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. O skorzystaniu z tego prawa należy poinformować drugą stroną stronę przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.). Prawo odstąpienia od umowy za zapłatą oznaczonej sumy(podobne do prawa odstąpienia od umowy różnica polega jedynie na tym iż strona odstępująca powinna zapłacić drugiej stronie określoną kwotę pieniędzy.). Umowa przedwstępna (jest to umowa przez którą jedna ze stron lub obie strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy, powinna ona określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej, oraz termin w ciągu którego ma być ona zawarta. W przypadku gdy jedna ze stron uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej druga strona ma do wyboru: dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej, domagać się wynagrodzenia szkody którą poniosła w skutek tego że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej)

Umowa Kupna i sprzedaży polega na tym że sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia na kupującego własności rzeczy i wydaniu mu jej. Natomiast kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić za nią. Podmiotami tej umowy są sprzedawca i kupujący. Konsumenta z tytułu sprzedaży chroni instytucja reklamacji i gwarancji.

Szczególne rodzaje sprzedaży sprzedaż na raty (dotyczy rzeczy ruchomych sprzedawcą morze być przedsiębiorstwo zajmujące się sprzedażą natomiast kupującym tylko osoba fizyczna. Kupujący płaci cenę w ratach natomiast rzecz staje się jego własnością już w momencie wydania mu jej). Sprzedaż z zastrzeżeniem własności rzeczy sprzedanej(może mieć miejsce gdy cena lub jej część będą zapłacone przez kupującego nie w momencie wydania rzeczy lecz w przyszłości. Sprzedawca zastrzega sobie własność do tej rzeczy aż do momentu całkowitego uiszczenia ceny przez kupującego). Sprzedaż na próbę ( umowa dochodzi do skutku jeżeli kupujący w określonym czasie nie zwróci rzeczy sprzedawcy. Kupujący zwracając rzecz nie musi uzasadniać dlaczego rzecz oddaje). Sprzedaż z prawem odkupu (występuje gdy w umowie zostanie zamieszczone zastrzeżenie które pozwala sprzedawcy odkupić rzecz od sprzedającego. Termin określony jest przez strony termin określony jest przez strony jednak nie może być dłuższy niż 5lat). Prawo pierwokupu (w sytuacji gdy jedna ze stron umowy- kupujący chciał odsprzedać zakupioną rzecz to sprzedawca ma pierwszeństwo w jej zakupie. Osoba trzecia może rzecz zakupić dopiero wówczas gdy uprawniony nie skorzystał z prawa pierwokupu. W przypadku nieruchomości prawo pierwokupu może wykonać w ciągu miesiąca w przypadku pozostałych rzeczy w ciągu tygodnia od momentu zawiadomienia uprawnionego o treści umowy zawartej z osobą trzecią

Umowy kodeksu cywilnego
Nazwa umowy	Strony w umowie	Obowiązki stron
Umowa najmu	Wynajmujący i najemca	Wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu czynsz.
Umowa Agencyjna	Przyjmujący zlecenia -agent i akwizytor	Agent zobowiązuje się do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów oznaczonego rodzaju na rzecz dającego zlecenia. Akwizytor zbiera zamówienia dla podmiotu gospodarczego.
Umowa dzierżawy	Wydzierżawiający I dzierżawca	Wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania pobierania z niej pożytków przez pewien czas. Dzierżawca zobowiązuje się płacić czynsz wydzierżawiającemu.
Umowa pożyczki	Pożyczkodawca i pożyczkobiorca	Pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonej co do gatunku. Pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy albo tą samą ilość rzecz tego samego gatunku i takiej samej jakości.
Umowa komisu	Przyjmujący zlecenie- komisant. Dający zlecenie komitent	Komisant zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie komitenta lecz w imieniu własnym. Natomiast w sytuacji gdy komisant sprzedał oddaną mu do sprzedaży rzecz za cenę niższą od ceny ustalonej przez komitenta wówczas ma on obowiązek zapłacenia różnicy dającemu zlecenia
Umowa dostawcy	Dostawca i odbiorca	Dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych ich do gatunku i dostarczania ich. Odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i zapłacenia za nie.
Umowa ubezpieczenia	Zakład ubezpieczeń i ubezpieczający	Zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do spełnienia określonych świadczeń i wypłacania odszkodowania. Ubezpieczający zobowiązuje się do płacenia składek
Umowa zlecenia	Wykonawca zleceniodawca	Wykonawca zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej lub zlecenia. Zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia.
Umowa rachunku bankowego	Bank i klient	Bank zobowiązuje się względem posiadacza do przechowywania jego środków pieniężnych oraz rozliczeń pieniężnych. Klient może zażądać zwrotu pieniędzy w całości lub po części za wyjątkiem sytuacji w których umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia.
Umowa o dzieło	Przyjmujący zamówienie	Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania zamówienia. Zleceniodawca zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia przyjmujący zamówienie ma dużą samodzielność w wykonywaniu dzieła.
Umowa o roboty budowlane	Wykonawca i inwestor	Wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu wykonanego zgodnie z projektem i zasadami. Inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności z przygotowaniem robót odebrania obiektu i zapłacenia wynagrodzenia.
Umowa użyczenia	Użyczający i biorący rzecz używaną	Użyczający zezwala biorącemu na bezpłatne używanie rzeczy przez określony czas. Biorący może rzecz używać w sposób odpowiadający jej właściwością i przeznaczeniu zobowiązany jest zwrócić tą samą rzecz w nie gorszym stanie.
Umowa poręczenia	Dłużnik i wierzyciel	Poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązani na wypadek gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Obowiązanie poręczyciela zależy od zobowiązania dłużnika głównego wygasa wraz z wygaśnięciem jego zobowiązania.
Umowa sprzedaży	Kupujący i sprzedający	Sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia na kupującego własności rzeczy i wydania mu jej. Kupujący zobowiązuje się zapłacić za tą rzecz i odebrać ją.

Zasada swobody umów . podmiot zawierając umowę swobodnie decyduje czy chce ją zawrzeć czy nie. Istnieje swoboda wyboru partnera umowy. Strony mogą ułożyć stosunek prawny wg swego uznania byle by jego treść lub cel nie sprzeciwiał się ustawie ani zasadą współżycia społecznego. Strony mają swobodę w wyborze formy umowy poza ściśle określonymi w prawie przypadkami których musi być zachowana szczególna forma .

Szczególnej formie prawnej wymagają: umowy dotyczące przeniesienia prawa własności nieruchomości - forma aktu notarialnego. Umowy dotyczące zbycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa albo ustanowienia na nim użytkowania - forma pisemna, z notarialnym poświadczeniem podpisu. Umowy z których wynika zobowiązanie do świadczenia wartości 2000zł i więcej, umowy pożyczki (500zł i więcej) umowa o roboty budowlane - forma pisemna

Sposoby zawierania umów cywilizacyjnych: oferta(jest to jednostronne oświadczenie woli które zawiera stanowczą propozycję zawarcia umowy i określa przynajmniej istotne postanowienia umowy). Rokowania (sposób zawarcia umowy który polega na tym że strony prowadzą rozmowy, negocjacje dotyczące warunków umowy, których celem jest osiągnięcie porozumienia czyli zawarcie umowy. W trakcie rokowań strony przekazują sobie informacje oceniają je i oddziaływują na siebie.

Podstawowym źródłem prawa pracy jest ustawa z dnia 26.06.1974r. Kodeks Pracy

Podstawą świadczenia pracy na rzecz pracodawcy może być: umowa o prace lub umowa cywilnoprawna osobą wykonującym prace na podstawie umów cywilnych nie przysługują uprawnienia przewidziane w kodeksie pracy np. prawo do urlopów. Stosunki pracy mogą powstać na podstawie: powołania(następuje w wyniku decyzji uprawnionego organu i polega na powierzeniu określonych funkcji. Powołanie może być poprzedzone konkursem np. na dyrektora gimnazjum). Wyboru (powstaje gdy z wyboru np. na funkcje wójta wynika obowiązek pracy w charakterze pracownika . rozwiązuje się wraz z wygaśnięciem mandatu). Mianowania (jest to charakterystyczny dla niektórych kategorii pracowników państwowych np. sędzia prokurator). Spółdzielczej umowy o pracy ( jest to stosunek pracy jaki występuje między spółdzielnią a jej członkiem . obok norm prawa pracy stosowane są przepisy prawa spółdzielczego). Umowy o prace(zgodne oświadczenie woli pracownika i pracodawcy powinna być zawarta na piśmie. Elementy umowy: rodzaj pracy, miejsce pracy, termin rozpoczęcia i zakończenia pracy.)

Umowa na czas nieokreślony jest najbardziej korzystną formą zatrudnienia dla pracownika, zapewnia bowiem pracownikowi najlepszą ochronę stosunku pracy.
Najbardziej pożądana przez pracowników, mniej chętnie postrzegana przez pracodawców. Tego typu umowa wiąże strony bezterminowo, przez co daje pracownikowi stabilizację zatrudnienia, pracodawcy zaś pozwala na zbudowanie stałych więzów z cenionym pracownikiem. Kodeks Pracy przewiduje trzy sposoby rozwiązania umowy na czas nieokreślony: za porozumieniem stron za wypowiedzeniem bez wypowiedzenia Umowa na czas nieokreślony może być przez pracodawcę wypowiedziana tylko z uzasadnionych powodów, a jeśli pracownik poprosi o reprezentowanie go przez związek zawodowy, to także dopiero po uprzedniej konsultacji pracodawcy z tym związkiem. Okres wypowiedzenia: to dwa tygodnie gdy pracownik był zatrudniony krócej niż sześć miesięcy jeden miesiąc jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej sześć miesięcy trzy miesiące gdy pracownik był zatrudniony trzy lata .Każda umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie i zawierać jasne określenie przede wszystkim: rodzaju pracy, miejsca jej wykonywania, terminu rozpoczęcia i wynagrodzenia. Pracodawca powinien najpóźniej w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia przez pracownika pracy potwierdzić to w formie pisemnej
Umowa na czas określony jest jedną z najpopularniejszych umów terminowych. Czas trwania umowy ustalają strony stosunku pracy w drodze negocjacji.
Charakterystyczną cechą tej umowy jest podanie przez strony w treści umowy konkretnej daty jej rozwiązania. Może być zawarta na dowolny okres, np. na dwa dni, jak również i na dwa lata, gdyż ustawodawca nie zawiera żadnych ograniczeń. Jest to rodzaj umowy terminowej. Umowa na czas określony może być także rozwiązana wcześniej w drodze wypowiedzenia z zachowaniem dwutygodniowego terminu wypowiedzenia o ile zostaje zawarta na czas dłuższy niż sześć miesięcy i o ile strony przewidziały taką możliwość w umowie. Do niedawna zawarcie z pracownikiem umowy o pracę na czas określony niosło za sobą pewne wymierne korzyści dla pracodawcy. Umowy o pracę na czas określony są bardzo wygodne dla pracodawcy a znacznie mniej dla pracownika. Pracownik jest bowiem pozbawiony poczucia bezpieczeństwa oraz uprawnień związanych ze stałym zatrudnieniem, ale w celu zapobiegania wielokrotnego zatrudnienia osób na czas określony Kodeks Pracy wprowadza korzystne dla pracowników ograniczenia. Jeżeli pracodawca zawarł z pracownikiem dwukrotnie umowę na czas określony w następujących po sobie okresach, to kolejna umowa powinna być zawarta na czas nieokreślony.

Ten rodzaj umowy umożliwia Ci sprawdzenie przyszłego pracownika. Z jednym pracownikiem możesz ją zawrzeć tylko raz, na okres nie przekraczający 3 miesięcy.Umowa musi zostać sporządzona na piśmie najpóźniej do 7 dni od daty podjęcia pracy i powinna precyzować co najmniej rodzaj pracy i miejsce jej wykonywania oraz termin rozpoczęcia pracy oraz wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy - to zastrzeżenie dotyczy wszystkich umów o pracę. Umowa jest korzystna ze względu na skrócone okresy wypowiedzenia takiej umowy, które wynoszą odpowiednio: 1) 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,2) 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,3) 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.W ciągu siedmiu dni od daty zatrudnienia powinieneś sporządzić i wysłać do ZUS zgłoszenie do ubezpieczenia pracownika.

Sposób rozwiązywania umowy o prace z dniem ukończenia pracy. Z upływem czasu na który była zawarta. Na mocy porozumienia stron( propozycje rozwiązania umowy może złożyć zarówno pracownik jak i pracodawca. Rozwiązanie umowy o prace na mocy porozumienia ma miejsce wówczas gdy obok porozumienia pracownika i zatrudniającego go pracodawcy dotychczasowy pracodawca zawarł porozumienie z pracodawcą który zamierza zatrudnić pracownika). Za wypowiedzeniem przez jedną ze stron(w ten sposób rozwiązuje się umową na czas nieokreślony i próbny. Nie wymagana jest zgoda drugiej strony przy rozwiązaniu umowy. W oświadczeniu pracodawca powinien wskazać przyczynę wypowiedzenia.) bez wypowiedzenia przez jedną ze stron (pracodawca może zwolnić pracownika bez wypowiedzenia z winy pracownika wówczas gdy popełnił przestępstwo, nastąpiło ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych np. porzucenie pracy, spożywanie alkoholu w miejscu pracy, pracownik ze swojej winy utracił konieczne uprawnienia do wykonywania pracy na danym stanowisku. Istnieją również okoliczności niezawinione przez pracownika które umożliwiają rozwiązywanie umowy bez wypowiedzenia np. niezdolność pracownika do pracy w skutek choroby trwającej dłużej niż 3miesiące podczas gdy pracownik był zatrudniony przez tego pracodawcę krócej niż 6miesięcy, trwająca dłużej niż miesiąc usprawiedliwiona nieobecność pracownika w pracy spowodowana innymi przyczynami niż choroba.)

Pracownik może również rozwiązać umowę w pracę bez wypowiedzenia jeżeli lekarz stwierdził szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika a pracodawca nie przeniósł go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy odpowiedzialnej ze względu na jego stan zdrowia i kwalifikacje zawodową

W związku z wypowiedzeniem rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. W świadectwie pracy podaje się informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego np. okres korzystania z urlopu bezpłatnego czy wychowawczego.

Urlop to czas wolny od świadczenia pracy przez pracownika przewidziany przepisami prawa, zależnie od rodzaju urlopu pracownik może dostawać w okresie urlopu wynagrodzenia lub nie. Wyróżniamy: urlop wypoczynkowy, urlop okolicznościowy, urlop macierzyński, urlop wychowawczy, urlop bezpłatny, urlop szkoleniowy.

Urlop wypoczynkowy Wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi obecnie;20 dni gdy staż pracy pracownika wynosi mniej niż 10 lat, 26 dni gdy staż pracy pracownika wynosi ponad 10 lat,

W roku, w którym pracownik podjął pracę nabywa on prawo do urlopu wypoczynkowego wraz z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po upływie roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym. Pojęcie stażu pracy dla celów ustalenia wymiaru urlopu jest bardzo szerokie i obejmuje: okres pozostawania w stosunku pracy i to bez względu na jego wymiar i czasu tego stosunku pracy oraz okresy poprzedniego zatrudnienia bez względu na przerwy w zatrudnieniu i sposób ich zakończenia jest to tak zwana zasada sumowania okresów zatrudnienia, okres nauki w szkołach ponadpodstawowych pod warunkiem ukończenia w nich nauki - okresy te nie ulegają sumowaniu, okresy zasadniczej służby wojskowej, okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownicy opiekującej się małym dzieckiem, okresy pozostawania bez pracy za które pracownik otrzymuje odszkodowanie, okres za który przyznano odprawy z tytułu zwolnień grupowych,

Urlop okolicznościowy Przysługuje pracownikowi lub pracownicy w związku z ważnym wydarzeniem rodzinnym (narodziny dziecka, ślub, pogrzeb). Pracownik za czas trwania urlopu okolicznościowego otrzymuje wynagrodzenie. W przypadku zaistnienia wydarzenia rodzinnego, z którym wiąże się urlop okolicznościowy, pracownik powinien sam wnioskować o jego otrzymanie (wraz z udokumentowaniem - świadectwo urodzenia dziecka, akt ślubu, czy akt zgonu). Urlop ten powinien być wykorzystany w czasie wystąpienia wydarzenia (tzn. pracodawca nie ma obowiązku uznania wniosku, jeśli czas między wnioskowanym urlopem a wystąpieniem wydarzenia jest zbyt długi).

Urlop taki jest krótkotrwały i wynosi 1-2 dni (w zależności od rodzaju wydarzenia i stopnia pokrewieństwa z osobą, której dotyczy wydarzenie):narodziny dziecka - 2 dni,ślub własny - 2 dni, ślub dziecka - 1 dzień , śmierć ojca/matki/małżonka/macochy/ojczyma/dziecka - 2 dni

śmierć brata/siostry/teścia/teściowej/babci/dziadka/innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką - 1 dzień

Urlop macierzyński Przysługuje pracownicy - kobiecie w związku z urodzeniem dziecka, jego wymiar wynosi 20 tygodni przy pierwszym porodzie i 20 tygodni przy każdym następnym, a 31 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. Część tego urlopu może przypadać przed datą porodu. Obecnie niewykorzystana część tego urlopu po porodzie, na skutek powrotu pracownicy do pracy, może być udzielona pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko. Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje także pracownikowi lub pracownicy, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza lub wystąpili o adopcję. Za czas urlopu macierzyńskiego nie przysługuje wynagrodzenie, lecz zasiłek macierzyński.

Urlop wychowawczy Przysługuje pracownikowi lub pracownicy, po przepracowaniu co najmniej 6 miesięcy, w wymiarze do 3 lat, w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, które nie ukończyło 4 roku życia. Urlop ten przysługuje także w celu opieki nad dzieckiem do 18 roku życia, które z powodu niepełnosprawności wymaga opieki pracownika.

Urlop bezpłatny może być udzielany na pisemny wniosek pracownika lub za wyrażoną zgodą pracownika. W pierwszym przypadku okresu urlopu nie wlicza się do okresu pracy natomiast w 2 przypadku urlop bezpłatny wlicza się do tego okresu.

Urlop szkoleniowy jest udzielany pracownikom podnoszącym kwalifikacje (kursy, studia podyplomowe, seminaria)

Pracownik który nie wykonuje lub nienależycie wykonuje obowiązki pracownicze może ponieść odpowiedzialność z tego tytułu wyróżnia się trzy rodzaje odpowiedzialności : odpowiedzialność porządkowa ma miejsce wówczas gdy pracownik nie przestrzega porządku i dyscypliny pracy. Może mieć postać kary upomnienia ( kara słowna), kara nagany (udzielana na piśmie odpis pisma składa się do akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy kare uważa się za niebyłą i wzmiankę o niej wykreśla się z akt osobowych), kara pieniężna (mogą być stosowane tylko w wymienionych przez kodeks pracy przypadkach). Odpowiedzialność dyscyplinarna jest formą odpowiedzialności porządkowej a ponoszą ją pracownicy zatrudnieni na zasadzie mianowania (sędzia prokurator pracownik samorządu terytorialnego). Odpowiedzialność materialna (wyróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności odpowiedzialność za szkody wyrządzone pracodawcy, odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi)odpowiedzialność za szkody pracownik ponosi gdy: pracownik nie wykonał lub nienależycie wykonał obowiązki, wystąpiła szkoda w mieniu pracodawcy, winę ponosi pracownik, istnieje związek przyczynowy między szkodą a działaniem pracownika.

Ochrona pracy kobiet uwzględnia w szczególności ochronę stosunku pracy kobiet w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego. Zakaz zatrudniania kobiet w ciąży w godzinach nadliczbowych w porze nocnej a opiekujących się dziećmi w wieku do 4lat w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej oraz delegowania ich poza stałe miejsce pracy. Zakaz zatrudniania kobiet przy pracach im wzbronionych szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.

Prace wzbronione kobietą związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycje ciała. W mikroklimacie gorącym zimnym i zmiennym. Narażeniu na hałas drgania. W podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu.

Prace fizyczne wzbraniane kobietą
Ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów po powierzchni płaskiej	12kg
Ręczne przenoszenie pod górę (po pochyleniach schodach)	8kg
Przewożenie na taczkach jednokołowych	50kg
Mężczyźni: Ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów po powierzchni płaskiej	30kg

Ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego obejmują zakaz rozwiązywania stosunku pracy z kobietami w ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego.

Ochroną tą nie są objęte kobiety w czasie trwania okresu próbnego (nie przekraczającego 1miesiąc) na jaki został zatrudnione

Ochrona pracy młodocianych: czas pracy młodocianego w wieku do 16lat nie może przekraczać 6godz na dobę natomiast w wieku powyżej 16lat nie może przekraczać 9godz na dobę. Do czasu pracy młodocianego wlicza się również czas nauki bez względu na to czy odbywa się ona w godz pracy w wymiarze wynikającym z obowiązującego wymiaru zajęć szkolnych. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godz nadliczbowych i w porze nocnej. Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną nie może być krótsza niż 14godz. Młodocianym jest osoba która ukończyła 15lat a nie przekroczyła 18lat. Młodociany pracownik uzyskuje prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego już po upływie 6miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy w wymiarze 12dni roboczych. Z upływem roku pracy młodociany nabywa prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26dni roboczych niezależnie od wykorzystanego już 12dniowego. Wymiar urlopu wypoczynkowego w 2i 3 roku nauki zawodu wynosi 26dni roboczych jednak tylko do ukończenia przez młodocianego 18roku życia. Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły urlop powinien być udzielony w okresie ferii szkolnych. Młodociani podlegają szczególnej ochronie zdrowia wyraża się ono tym iż jeżeli lekarz orzeknie że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego to pracodawca jest zobowiązany zmienić rodzaj pracy a jeżeli nie ma takiej możliwości powinien niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Pracę wzbronione młodocianym to m.in. praca pod ziemią poniżej poziomu gruntu i na wysokości, w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych, w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć które nastąpiło w związku z wykonaną pracą.

Wszystkie wymienione elementy (nagłość, przyczyna zewnętrzna, związek z pracą) muszą zaistnieć jednocześnie aby zdarzenie któremu uległ pracownik mogło być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.

Podział wypadków przy pracy ze względu na rodzaj doznanych obrażeń wypadki przy pracy dzielimy na: wypadki lekkie powodujące czasową niezdolność do pracy, wypadki ciężkie powodujące trwały uszczerbek na zdrowiu, wypadki śmiertelne. Za wypadek śmiertelny uważa się również taki wypadek na skutek którego poszkodowany umiera do pół roku po zaistniałym wypadku. Ze względu na ilość poszkodowanych wypadki dzielimy na : indywidualne kiedy jest tylko jeden poszkodowany, zbiorowe kiedy poszkodowane są co najmniej dwie osoby.

Obowiązki pracodawcy pracodawca jest zobowiązany w szczególności : zaznajomić pracowników podejmujących prace z zakresem ich obowiązków. Organizować pracę w sposób zapewniających pełne wykorzystanie czasu pracy osiąganie przez pracownika przy wykorzystaniu ich uzdolnień kwalifikacji (organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, przeciwdziałać w dyskryminacji w zatrudnieniu zwłaszcza ze względu na wiek, płeć, rasę, wyznanie religijne). Zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenia pracowników w zakresie BHP. Terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenia. Ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe. Zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników. Stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników. Prowadzić dokumentacje w sprawach związanych z stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników. Wpływać na kształcenie w zawodzie pracy zasad współżycia społecznego.

Obowiązki pracownika. Pracownik jest zobowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych które dotyczą pracy jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Pracownik jest zobowiązany w szczególności: przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, przestrzegać przepisów oraz zasad BFP a także przepisów przeciwpożarowych, dbać o dobro zakładu pracy chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach, przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7dni od zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy (PUP). Jeśli nie ma dla niego propozycji zatrudnienia i są spełnione następujące warunki : w okresie 18miesięcy pracował łącznie przez 365dni

Długość okresu pobierania zasiłku zależy od sytuacji na lokalnym rynku pracy oraz od sposobu rozwiązania umowy o pracę. Jeżeli bezrobotny sam wypowiedział umowę lub umowa została rozwiązana za porozumieniem przysługuje mu tylko 90dni pobierania zasiłku. Wysokość zasiłku zależy od liczby lat pracy bezrobotnego: do 5lat pracy 80% zasiłku podstawowego, od 5do 20lat 100%, powyżej 20lat 120% zasiłku podstawowego.

Okresy pobierania zasiłku 6miesięcy 12miesiecy 18miesięcy w zależności od stopy bezrobocia na danym terenie i od stażu pracy.

Osoba bezrobotna ma obowiązek : zgłoszenia się do PUP w wyznaczonych terminach, poddać się badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do pracy, powiadomić Urząd Pracy o podjęciu zatrudnienia

Każda osoba która podejmuje prace jest zobowiązana do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składki te są przekazywane na rachunek bankowy ZUS osobą ubezpieczonym i członkom ich rodziny przysługują świadczenia służące zachowaniu ratowaniu przywracaniu i poprawie zdrowia. Świadczenia te są udzielane w przypadku choroby urazu ciąży porodu i połogu oraz w celu zapobiegania chorobom i promocji zdrowia.

Osoby ubezpieczone mają zapewnione m.in. badania i porady lekarskie. Badania diagnostyczne. Leczenie (ambulatoryjne, w domu chorego, szpitalne, oraz w ramach pomocy doraźnie). Rehabilitacja lecznicza. Świadczenia pielęgniarskie. Opieka profilaktyczna. Zaopatrzenie w leki i materiały medyczne. Zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

Podstawowym aktem prawnym w zakresie prawa rodzinnego jest kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964 ujednolicona wersja kodeksu ujawniła się w roku 1999r

Prawa rodzinne zespół norm prawnych regulujących stosunki wynikające z małżeństwa pokrewieństwa opieki i kurateli

Małżeństwo jest najważniejszą i najbardziej doniosłą czynnością prawną z zakresu prawa rodzinnego.

Małżeństwo to uznany i regulowany przez prawo oparty na zasadzie równouprawnienia stron trwały związek kobiety i mężczyzny zawarty w celu wspólnego pożycia wzajemnej pomocy oraz zgodnego współdziałania dla dobra założonej rodziny

Kto nie może zawrzeć małżeństwa przeszkodami do zawarcia małżeństwa są nie osiągnięcie wieku uprawniającego do zawarcia małżeństwa (18lat) u kobiet dopuszcza się za zgodą sądu od 16lat. Całkowite ubezwłasnowolnienie osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma możliwości uzyskania zezwolenia na małżeństwo chyba że sąd zmieni ubezwłasnowolnienie na częściowe albo niweluje tą przeszkodę. Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu osoby chorej nie zagraża temu małżeństwu zezwolić na małżeństwo. Istnienie już ważnego małżeństwa (bigamia). Pozostawanie stron we wzajemnym stosunku pokrewieństwa. Pozostawanie stron w stosunku powinowactwa (rodzina małżonka). Pozostawanie stron w stosunku do przysposobienia (naturalna córka rodziców z adoptowanym bratem) przeszkoda ta wynika z faktu że między tymi osobami istnieje taki stosunek jak między rodzicami i dziećmi.

Jeżeli mimo istnienia przeszkody zostanie zawarty związek małżeński to można go unieważnić sądownie lub kościelnie. Unieważnienie nie jest równoznaczne z ustaniem małżeństwa (ustanie powoduje jedynie śmierć małżonka albo rozwód)

Rozwód rozwiązanie przez sąd na żądanie każdego z małżonków ważnie zawartego małżeństwa. Sąd orzeka o rozwodzie gdy nastąpiło zupełny(doszło do zerwania więzi duchowej fizycznej i gospodarczej) i trwały (brak perspektyw aby pożycie zostało przywrócone)

W sytuacji gdy nastąpił jedynie zupełny rozkład pożycia małżeńskiego sąd może orzec separacje separacja instytucja wprowadzona w 1999r pełni funkcje ochronną dla istniejącej rodziny.

Skutki prawne separacji: małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa. Między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa (w rozwodzie też tak jest). Małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej pomocy. Sąd rozstrzyga o sposobie korzystania z mieszkania (w rozwodzie też tak jest). Sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi dziećmi (w rozwodzie też tak jest).

W skład odrębnego majątku każdego z małżonków wchodzą przedmioty majątku nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej. Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie zapis lub darowiznę. Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków. Przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu. Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała. Przedmioty uzyskane z tytułu nagród z osobiste osiągnięcia jednego z małżonków. Prawa autorskie prawa twórcy wynalazku. Prawa niezbywalne

Intercyza majątkowa umowa małżonka umożliwiająca małżonku uregulowanie ich wzajemnych stosunków majątkowych. Może być zawarta przed ślubem lub w trakcie trwania małżeństwa w formie aktu notarialnego.

Konkubinat pożycie dwojga osób płci odmiennej które nie zawarły ze sobą związku małżeńskiego. Konkubenci nie mogą się wspólnie opodatkować ani ubezpieczyć, nie mogą także wzajemnie po sobie dziedziczyć, nie mają szans na przyznanie renty rodzinnej w przypadku zgonu partnera jeżeli mają wspólne dziecko to mężczyzna musi przejść przez całą procedurę uznania ojcostwa.

Władza rodzicielska zespół praw i obowiązków rodziców względem małoletniego dziecka. Na pojęcie władzy rodzicielskiej składają się opieka nad dzieckiem, zarząd nad majątkiem dziecka, przedstawicielstwo (reprezentowanie dziecka)

Sąd opiekuńczy może zawiesić władzę rodzicielską (gdy istnieje czasowa przeszkoda w wykonywaniu tej władzy). Pozbawić władzy rodzicielskiej (jeżeli przeszkoda ma charakter trwały np. choroba psychiczna rodzica, bicie dzieci itp.). ograniczyć władzę rodzicielską (występuje najczęściej w sytuacji gdy rodzice się rozwodzą lub pozostają w separacji np. jeden z rodziców ma prawo jedynie do współdecydowania o zmianie miejsca zamieszkania lub zmianie szkoły.

Krewni są to osoby pochodzące od wspólnego przodka

Wyróżnia się pokrewieństwo w linii prostej i bocznej linia prosta- jedna osoba pochodzi od drugiej(dziadkowie rodzice dzieci). Linia boczna- występuje gdy osoby pochodzą od wspólnego przodka ale jedna osoba nie pochodzi od drugiej (brat- siostra, kuzynowie, wujkowie, ciotki)

Pokrewieństwo określa się również w stopniach stopień pokrewieństwa to liczba urodzeń od wspólnego przodka np. dziadkowie i wnukowie II stopień, rodzeństwo II stopień.

Powinowactwo stosunek prawny łączący małżonka z krewnymi współmałżonka.

Określa się podobnie jak w pokrewieństwie w liniach i stopniach. Stosunek powinowactwa nie wygasa w mocy ustania małżeństwa (śmierć, rozwód) a jedynie w przypadku jego unieważnienia. W prawie Polskim powinowactwo w linii prostej jest przeszkodą do zawarcia małżeństwa np. między teściem a synową.

Przysposobienie adopcja przyjęcie małoletniej osoby obcej krewnej lub powinowatej do rodziny i ustanowienie w drodze orzeczenia sądowego takich stosunków jakie zachodzą między rodzicami i dziećmi.

Kuratela ochrona prawa oraz interesów osób które tej ochrony potrzebują. Kuratela głównie dotyczy majątku i ma krótkotrwały charakter. Ustanawia się ją np. dla osób częściowo ubezwłasnowolnionych, dla dziecka poczętego, dla osoby ułomnej. Ustanawia ją sąd opiekuńczy lub organ administracyjny.

Opiekun osoba sprawująca pieczę prawną nad osobą i majątkiem małoletniego którego rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej bądź są nieznani. Oraz nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie. Opiekuna powołuje sąd opiekuńczy. Ustaje z mocy prawa z chwilą przywrócenia rodzicom władzy rodzicielskiej lub uzyskania pełnoletności

Alimenty środki na utrzymanie które przysługują dzieciom oraz osobą nie mogącym utrzymać się samodzielnie a które znalazły się w niedostatku od osób związanych z nimi stosunkiem rodzinnym

7

---