Rynek - definiujemy jako ogół transakcji kupna i sprzedaży produktów rolnych oraz ogół warunków w których te transakcje się odbywają.
W gospodarce rynkowej najważniejszy jest konsument. Tylko taki produkt rolny może stać się przedmiotem transakcji kupna sprzedaży który znajduje aprobatę konsumenta. Tak więc producent który nie wytwarza „pod” konsument i nie bada rynku jest niekonkurencyjny.
Rynek jest miejscem gdzie toczy się konkurencja jest także bezwzględnym egzaminatorem jakości produktów rolnych. Tzn. że maleją i maleć będą szanse lokowania rynku rolnym produktów niechcianych przez konsumenta.
W agrobiznesie wyróżnia się III rynki na których przedmiotem transakcji są inne produkty.: środki produkcji i usługi produkcyjne. Produkty rolne. Artykuły żywnościowe.
Do podstawowych funkcji rynku rolnego należy: skup magazynowanie i przechowywanie żywności. Przemieszczanie i transport towarów. Uszlachetnianie i przetwarzanie produktów rolnych.
Funkcje te nazywane są często funkcjami alokacyjnymi polegającymi na ciągłym
przekazywaniu impulsów rynkowych od konsumenta.
Popyt to ilość zgłoszonego zapotrzebowania na dobro i usługi w danym czasie przy danej cenie. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na popyt jest cena.
Prawo popytu rynkowego mówi po tym że w miarę wzrostu ceny produktu ilość nabywanego dobra zmniejsza się ceteris paribus i odwrotnie.
Czynniki nie cenowe wpływające na zmianę popytu: dochody konsumentów- wzrost dochodów przesuwa krzywa popytu w górę tzn. ze popyt wzrasta i odwrotnie. Gusty i preferencje każdy z kupujących posiada własne gusty i preferencje do kupowanych dóbr. Np. mając ulubiony kolor kupujemy chętnie odzież w tym właśnie kolorze. Pojawiają się jednak tzw. Modne kolory które wywierają znaczący wpływ na gusty i preferencje kupujących odzież właśnie w kolorach mody. Ceny dóbr substytucyjnych- dwa dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny na jedno z nich przy zmienionej cenie dobra przesuwa popyt w kierunku dobra tańszego. Klasycznym przykładem substytutów jest masło- margaryna. Cechy dóbr komplementarnych jeżeli wzrost ceny na dane dobro wywołuje spadek popytu na drugie dobro i odwrotnie. Np. mieszkania i wyposażenia. Wzrost cen mieszkań wpływa na spadek popytu na meble sprzęt AGD itp. Przewidywanie cen relatywnych- jako kupujący możemy antycypować (wyprzedzać w czasie) zakupy dóbr przewidują zmiany ich cen. Liczba ludności- czyli wzrost liczby ludności przesuwa krzywą popytu w górę i odwrotnie. Np. wzrost stopy urodzeń oznacza że krzywa popytu na odżywki dla dzieci odzież dziecięcą zabawki itp. Przesunie się w górę.
Elastyczność popytu to wrażliwość popytu na własne determinanty(czynniki)wyraża w procentach stopień relacji popytu na zmianę czynnika wpływającego na popyt. Podstawowymi czynnikami które wpływają na popyt to cena i dochody.
Ogólna formuła elastyczności popytu ma postać: ED= %zmiana wielkości popytu: %zmiana czynnika wpływającego na popyt.
Elastyczność popytu wyraża %zmianę popytu do % zmiany czynnika wpływającego na popyt
Przypadki elastyczności popytu: elastyczny Ep>1 popyt na dane dobro jest elastyczny gdy % zmiana popytu jest większa niż % zmiana ceny. Popyt nie elastyczny - Ep<1 popyt na dane dobro jest nie elastyczny (stosunkowo sztywny) gdy % zmiana popytu jest mniejsza niż % zmiana ceny. Popyt sztywny- Ep= 0 popyt określany jest jako sztywny gdy po mimo zmiany ceny popyt się nie zmienia. Anomalia cenowa funkcji popytu- Ep>0 Anomalia cenowa funkcji popytu występuje gdy kierunek zmiany popytu jest zgodny z kierunkiem zmiany cen.
Rodzaje elastyczności popytu. Cenowa- stopień reakcji popytu na cenę informuje o ile % zmienił się popyt w skutek zmiany ceny. Elastyczność mieszana- wyraża % zmianę nabywanej ilości danego dobra pod wpływem zmiany ceny innego dobra. Elastyczność dochodowa- informuje w jaki sposób zmienia dochodów ludności ma wpływ na wielkość popytu na dane dobro.
Podaż to ilość danego towaru którą sprzedający zaoferują do sprzedaży w danym momencie i miejscu w zależności od poziomu cen.
Prawo podaży rynkowej mówi że wraz ze wzrostem ceny danego dobra ceteris paribus rośnie ilość oferowana tego dobra i odwrotnie. Dzieje się tak dlatego że producenci dostarczają swoje produkty w celu osiągnięcia zysku. Im wyższa jest cena tym większą stanowi zachętę do produkcji i sprzedaży danego dobra. Opierając się na założeniu że wszystkie inne niż cena czynniki utrzymują się na pewnym stałym określonym poziomie.
Przyczyny zmiany podaży zmiany w kosztach produkcji- jeżeli koszty produkcji spadną to sprzedający zaoferują większą jego ilość na sprzedaż i odwrotnie. Zmiany cen innych dóbr szczególnie gdy łatwo jest zmienić profil produkcji. Większość producentów często wytwarza więcej niż jeden produkt a zmiana relacji cen między tymi produktami może spowodować wzrost produkcji pewnych wyrobów i jednocześnie spadek produkcji innych. Oczekiwania- jeśli producenci spodziewają się podwyżek cen mogą zdecydować się na zwiększenie produkcji w chwili obecnej aby czerpać zyski w przyszłości.
Cena równowagi rynkowej to cena przy której rozmiary podaży zrównują się z rozmiarami popytu w danym czasie i przy danej cenie. „oczyszcza” rynek z nadmiaru popytu bądź podaży dlatego nosi nazwę ceny czyszczącej rynek.
Cena p1 jest stosunkowo wysoka i korzystna dla producentów przy której na rynku powstaje nadmiar produktu co oznacza że część wytworzonego wyrobu nie znajduje nabywcy. P2 jest stosunkowo niska a więc mniej korzystna dla producentów przy której powstaje niedobór produktów co oznacza że kupujący nie mogą nabywać dostatecznej ilości produktów.
Mechanizm rynkowy to proces regulowania decyzji producentów i konsumentów wynika ze wzajemnych zależności między elementami rynku (cena popytem i podażą) i polega na tym że jakakolwiek nierównowaga pomiędzy nimi uruchamia siły ( reakcje sprzedających i kupujących) kierujące popyt i podaż do stanu równowagi osiągniętej przy cenie równowagi rynkowej. Popyt= podaż =cena
Konkurencja jest cechą chą charakterystyczną gospodarki rynkowej to proces oddziaływania uczestników rynku którzy realizują swój cel jakim jest maksymalizacja satysfakcji przedstawiają korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny jakości różnorodności produktów aby zwiększyć liczbę zawieranych transakcji handlowych.
Rodzaje konkurencji: cenowa w której sprzedawcy rywalizują ze sobą na rynku po przez cenę. Nie cenowa oparta o : jakość oferowanych produktów, świadczenia usług serwisowych, warunki finansowania zakupów np. sprzedaż ratalna, reklama, tworzenie pozytywnego wizerunku (IMAG) tworzenie pozytywnej atmosfery wokół firmy ( public relations)
Efektem działania konkurencji na rynku między producentami jest bardzo dobre zaopatrzenie sklepów oraz możliwość nabycia przez konsumentów towarów tańszych i o wyższej jakości. Konkurując o nabywców producenci częściej wykorzystują konkurencje poza cenową.
Rodzaje konkurencji |
Liczba producentów |
Swoboda wejścia i wyjścia na rynek |
Stopień kontroli cen |
Rodzaje produktu |
Przykłady rynku |
|
Konkurencja doskonała |
Bardzo mała |
Bardzo łatwa |
żaden |
Standardowy- znany homogenicznym jednorodnym) |
Rynek złota płodów rolnych (pszenicy, ziemniaków) |
|
Czysty (pełny monopol brak konkurencji) konkurencja niedoskonała |
Jeden monopolista |
zablokowana |
Ogromny |
Jeden nie posiadający bliskich substytutów |
Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej np. dostawca wody |
|
Konkurencja monopolistyczna |
Wielu (8) |
względnie |
znaczący |
Zróżnicowany będący bliskim substytutem |
Rynek pasty do zębów odzieży książek sprzętu RTV |
|
Oligopol ( konkurencja i współpraca) |
Kilku (3,5) |
trudna |
znacząca |
Zróżnicowany (heterogeniczny) lub standaryzowany |
Rynek motoryzacyjny stal środki czystości |
|
Specjalnym charakterem oligopolu jest urlop tzn. taka struktura rynku w której występuje tylko nie zależnych od siebie producentów oferowanych na ten sam produkt. Zaopatrują oni znaczną liczbę odbiorców ale żaden z nich nie jest w stanie opanować całego rynku a wejście innych firm na rynek jest bardzo trudne.
Cena pieniężny wyraz wartości towarów ma wiele nazw : renta opłata procent stawka emerytura płaca premia.
Rodzaje cen: minimalna nie można sprzedać przy niżej po cenie niższej. Maksymalna przy której sprzedawcy za dany towar nie mogą żądać więcej zbytu nabywca płaci producentowi za produkt. Bazowa cena zbytu podatnik +dopłaty Hurtowa Cena zbytu - marża. Detaliczne cena hurtowa +marża detaliczna.
Funkcje ceny informacyjni stymulacyjna ceny wyznaczają kierunki produkcji czyli stanowią główne źródła informacji niezbędnych w podejmowaniu decyzji produkcyjnych i inwestycyjnych przez producenta. Dochodowa relacja ceny produkcji środków produkcji powinna gwarantować wzrost poniesionych kosztów i odpowiedni poziom dochodów.
Rynek jest podstawowym pojęciem związanym z gospodarką rynkową. Razem z instytucjami z nim związanymi tworzy mechanizm który pozwala producentom na kontakt z nabywcami chętnymi do zakupu.
Klasyfikacja rynku: ze względu na przedmiot transakcji rynek towarowy- przedmiotem transakcji są dobra materialne czyli artykuły spożywcze przemysłowe surowce np. rynek zbożowy mięsny meblarski. Usługi- przedmiotem transakcji są wykonywane usługi np. rynek ubezpieczeń, usług budowlanych itp. Rynek finansowy- przedmiotem transakcji są kapitały krótko i długo terminowe na tym rynku spotykają się inwestorzy z poszukującymi kapitałów przedsiębiorstwami np. rynek pieniężny kapitałowy i walutowy. Rynek pracy to rynek osób poszukujących prace i przedsiębiorców którzy tworzą miejsca pracy i poszukują siły roboczej. Ze względu na zasięg geograficzny lokalny- obejmuje swym zasięgiem niewielki obszar gromadzi kupujących i sprzedających z jednej gminy lub miasta. Regionalny obejmuje obszar województwa kontrahenci pochodzą z jednego regionu. Krajowy umożliwia zawieranie transakcji po między kupującymi i sprzedającymi z całego kraju. Międzynarodowy umożliwia spotkanie się i zawarcie transakcji przedsiębiorcą z całego świata np. światowe giełdy towarowe i kapitałowe w Lądynie Nowym Yprku i Tokyo
Segment część (fragment )rynku która została wyodrębniona ze względu na należącą do niej grupę konsumentów którzy posiadają podobne postępowania wobec danego produktu lub usługi (mające wspólne wyobrażenia o oczekiwania dotyczące produktu czy usługi)
Segmentacja proces w którym zmierza się do wyodrębnienia segmentów rynku a mianowicie do podziału jego na jednorodne grupy z punktu widzenia reakcji konsumentów.
Kryteria segmentacji rynku.
Kryteria odnoszące się do konsumenta |
Kryteria odnoszące się do produktu |
|||||
Kryteria geograficzne |
Kryteria demograficzne |
Kryteria ekonomiczne |
Kryteria społeczne |
wzorce konsumpcji |
Warunki zakupu |
Oferowane korzyści |
|
|
|
|
|
|
|
Gospodarstwa domowe to dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarabiania i wydawania pieniędzy. W gospodarstwie domowym występują osoby pracujące, pobierające emeryturę bądź rentę, utrzymujące się z nie zarobkowych źródeł np. odsetek od lokat bankowych, gry na giełdzie, osoby pozostające na utrzymaniu osoby samotne utrzymujące się samodzielnie to jednoosobowe gospodarstwa domowe
Przedsiębiorstwa to niezależna jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem organizacyjnym ekonomicznym i prawnym. Jej celem jest produkcja dóbr i usług.
Banki dokonują trzech kategorii operacji bierne- polegają na gromadzeniu środków pieniężnych przez zaciąganie zobowiązań. Czynne polegają na udzielaniu różnego rodzaju kredytów. Usługowe czynności wykonywane są przez banki na rachunek i zlecenie klientów np. prowadzenie rachunków bankowych.
Gospodarstwo rolne posiadają cechy gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa
Państwo reprezentowane jest przez rząd oraz wyspecjalizowane instytucje i agendy (filie oddziały) np. ministerstwa urzędy.
Konsument to osoba nabywająca dobra lub usługi w celu zaspokojenia swoich bieżących potrzeb
Konsumpcja polega na jednorazowym zużyciu określonych dóbr w celu zaspokojenia potrzeb (np. żywność lekarstwa obejrzenie filmu) lub też na używaniu dobra przez dłuższy okres czasu (np. samochód odzież)
Konsumowanie dobra dzieli się na dobra jednorazowego użytku i dobra trwałego użytku.
Teoria wyboru konsumenta zakłada że wszystkie decyzje podejmowane przez konsumenta podlegają określonym ograniczeniom z jednej strony są to preferencje i gusta a z drugiej strony możliwości finansowe określone przez wielkość dochodu i ceny rynkowe dobra. Dlatego konsument jest zmuszony do dokonywania wyboru pomiędzy różnymi dobrami i usługami.
Konsument to podmiot racjonalny ponieważ dokonując wyboru dąży do osiągnięcia maksymalnych korzyści jakie w danych warunkach może uzyskać z konsumpcji.
Elementy teorii zachowania konsumenta: wybierając między różnymi alternatywnymi konsumpcji konsument robi to świadomie zgodnie z własnym interesem i własnymi korzyściami. 2 Posiada pełną i prawdziwą informacje o produktach sam potrafi ocenić najlepiej na czym polega jego korzyść. 3 decyduje o wyborze struktury własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami dochodami i cenami dóbr obowiązującymi na rynku.
Konsument zaspokajać swoje potrzeby może zastąpić jedne dobra innymi zjawisko to określamy mianem dóbr substytucyjnych.
Użyteczność ( zadowolenie) jest to suma zadowolenia jaką osiąga indywidualny konsument ze spożycia lub posiadania danego dobra
Użyteczność całkowita UC/UT jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi UC= Σ*Q
Użyteczność marginalna (krańcowa) UM/MU wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia(zmniejszenia) konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę. UM ∆UC/ ∆ Q
Prawo malejącej użyteczności marginalnej mówi że zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest większe niż drugiej kolejnej jednostki w rezultacie przyrosty z zadowolenia konsumpcji mierzonej jako użyteczność marginalna zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra
Preferencje konsumenta są odzwierciedleniem jego gustu preferuje jedne kombinacje ( koszyki dóbr) nad innymi- w szczególności preferuje takie koszyki które maksymalizują jego użyteczność ( satysfakcje czerpie z ich konsumpcji) czyli woli koszyki bardziej użyteczne od mniej użytecznych.
Założenia dotyczące preferencji 1kompletność konsument dokonuje wyboru między różnymi kombinacjami konsumpcji dóbr potrafi określić które preferuje bardziej a które mniej tzn jeżeli wybierze koszyk B w porównaniu z A tzn że preferuje bardziej B niż A. 2 przechodniość (zgodność) jeżeli konsument preferuje koszyk A nad koszykiem B i jednocześnie preferuje koszyk B nad koszykiem C wówczas konsument preferuje koszyk A nad koszykiem C. 3. jednoznaczność dla każdej pary dóbr koszyków AiB konsument jest w stanie ustalić jednoznaczną relacje preferencji między nimi . Konsument preferuje koszyk A nad koszykiem B. Konsument preferuje koszyk B nad koszykiem A. Oba koszyki posiadają taką samą użyteczność dla konsumenta są wiec dla niego wzajemnie obojętne.
Pełna informacja konsument dysponuje pełną informacją dotyczącą dostępnych na rynku dóbr a także dokładnie wie które są dla niego bardziej a które mniej użyteczne. Innymi słowy konsument nie myli się w ocenie swoich preferencji.
Nienasyconość oznacza że konsument woli zawsze więcej niż mniej i preferuje te koszyki dóbr które dostarczają mu więcej zadowolenia.
Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr które są dla konsumenta obojętne każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie. Oznacza to że dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowolenia.
Zbiór krzywych obojętności tworzy tzw mapę obojętności konsumenta. (IC)
Wszystkie kombinacje na danej krzywej obojętności konsumenta odznaczają się takim samym poziomem zadowolenia konsumenta. Poziom zadowolenia konsumenta wzrasta w miarę przesuwanie się konsumenta z krzywej obojętności położonej niżej na krzywą położoną wyżej czyli z IC1 na IC2 z IC2 na IC3 itd. Krzywym położonym wyżej można przypisać większe wartości tzn że im wyżej położona jest krzywa tym bardziej preferowane są jej kombinacje w ten sposób powstaje uporządkowany system preferencji konsumenta,
Cechy krzywej obojętności mają zawsze nachylenie ujemne czyli w prawo w dół, nie mogą się przecinać, ilość krzywych jest nieograniczona, są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych.
Linia ograniczenia konsumenta obrazuje wszystkie możliwe kombinacje zakupu dwóch dóbr kiedy wydany jest cały wydawany dochód.
Graficzny sposób wyznaczania linii budżetowej linia oddziela kombinacje osiągalne od nieosiągalnych w przestrzeni trójkątnej poniżej linii budżetowej znajduje się wszystkie kombinacje osiągalne dla konsumenta przy danym dochodzie każda kombinacja powyżej linii przedstawia kombinacje nie osiągalne przynajmniej aż do zmiany cen dóbr lub dochodu konsumenta.
Celem konsumenta jest osiąganie maksymalnych korzyści z konsumpcji. Dokonujemy wyboru pomiędzy produktami i usługami których użyteczność całkowita jest największa
Ograniczenie wyboru konsumenta ma charakter obiektywny do najważniejszych należą: zasoby pieniężne którymi dysponuje konsument, ceny produktów i usługi.
Konsument podejmuje decyzje dotyczące zakupu różnych dóbr musi uwzględnić wielkość budżetu którym dysponuje
Budżet -dochody (płacowe, nie płacowe). Wydatki (konsumpcja, oszczędności)
Ograniczenie budżetu konsumenta wyrażamy równaniem: I= Px*Qx+Py*Qy
Optimum konsumenta to przecięcie linii budżetowej konsumenta z najwyżej położoną krzywą obojętności.
Równowaga konsumenta to stan w którym konsument jest najbardziej zadowolony z osiągniętej kombinacji ilości nabywanych dóbr.
O tym czy dane dobro można zaliczyć do grupy dóbr normalnych czy podrzędnych decydują preferencje konsumenta i poziom jego dochodów w zależności od tego jak zmienia się wielkość popytu konsumenta na dane dobro w reakcji na wzrost dochodu dobra dzieli się na normalne i podrzędne.
Dobra normalne jeżeli wzrasta dochód konsumenta a ceny dóbr pozostają nie zmienione wówczas wielkość popytu na dane dobro wzrasta. Do dóbr naturalnych zaliczyć można większość towarów na rynku.
Dobra podrzędne (niższego rzędu) jeżeli dochód konsumenta wzrasta a ceny dóbr zostają nie zmienione wówczas większość popytu spada. Konsument kupuje je gdy nie stać je na nic lepszego np. używana nisko gatunkowa odzież podstawowe art. Spożywcze.
W rzeczywistości gospodarczej przeważają dobra normalne w sytuacji dwóch dóbr kiedy jedno z nich jest dobrem podrzędnym to drugie musi być dobrem normalnym. Możliwe jest również że wszystkie dobra są dobrami normalnymi ale nie wszystkie dobra mogą być równocześnie dobrami podrzędnymi
Krzywe Engla są graficzną postacią zależności wydatków na poszczególne dobra od wysokości dochodów konsumenta spadają ceteris paribus rozmiary kupowanego prze konsumenta dobra i odwrotnie.
Pierwsza prawidłowość dotyczy wydatków na żywność które rosną mniej niż proporcjonalnie (wolniej) w stosunku do przyrostu dochodu. Oznacza to że procentowy wzrost konsumpcji żywności jest mniejszy niż procentowy wzrost dochodu. W konsekwencji udział żywności w konsumpcji zmniejsza się w miarę bogacenia się konsumentów.
EDI<1 współczynnik elastyczności dochodowej popytu jest mniejszy od jedności
Druga prawidłowość dotyczy wydatków na dobra podstawowe (odzież opłaty za mieszkanie gaz i energię) przyrostowi dochodów towarzyszą proporcjonalne (równe) przyrosty wydatków na dobra. EDI = 1 współczynnik elastyczności dochodowej jest (równy) zbliżony do jedności
Trzecia prawidłowość dotyczy wydatków na dobra luksusowe ( samochody biżuteria podróże) wydatki wzrastają bardziej niż proporcjonalnie (szybciej) w stosunku do wzrostu dochodów konsumentów. W miarę osiągnięcia coraz wyższych dochodów (bogacenia się) zwiększa się udział dóbr luksusowych w konsumpcji.. EDI> 1 współczynnik elastyczności dochodowej popytu jest większy id jedności
Wzrost ceny dobra x uruchamia działanie dwóch sił wpływających na decyzje konsumenta: efekt substytucji, efekt dochodowy
efekt substytucji, polega na tym że wzrost ceny dobra x skłania ceteris paribus konsumenta do zastąpienia dobra x przez dobro y które staje się relatywnie tańsze
działanie efektu substytucji jest zawsze jednoznaczne i działa w jednym kierunku tzn dobro relatywnie droższe zastępowane jest przez dobro relatywnie tańsze tak więc wzrost ceny dobra x przy niezmienionej cenie dobra y skłania konsumenta do zastąpienia (substytucji) dobra droższego dobrem tańszym w takim przypadku popyt na dobro x spadnie a popyt na dobro y wzrośnie.
efekt dochodowy w wyniku wzrostu ceny dobra x zmniejsza się dochód realny konsumenta co wpływa na wielkość zakupów dobra x i y
działanie efektu dochodowego zależy od tego czy mamy do czynienia z dobrami normalnymi czy podrzędnymi. Jeżeli dobra x i y są dobrami normalnymi wtedy dochodowy zmniejsza konsumpcje oby dwóch dóbr.
W przypadku kiedy jedno z dóbr (x lub Y) jest podrzędne wówczas efekt dochodowy prowadzi do wzrostu konsumpcji dobra podrzędnego.
Paradoks Velbena związany jest z efektem snobizmu. Dotyczy dóbr luksusowych i najbogatszych grup społecznych. Jest to wzrost popytu na dobro luksusowe mimo wzrostu ich cen. Posiadanie dóbr luksusowych jest środkiem dowartościowania się dlatego popyt na nie jest tym większy im mniej ludzi je posiada i paradoksalnie rośnie wraz z ceną. Przyczyna tego zjawiska tkwi w chęci uzyskania statusu materialnego za sprawą posiadania dóbr na pokaz. (np. rzadkie dzieła sztuki markowe ubrania itp.)
Paradoks Giffena sytuacja ekonomiczna w której popyt na dane dobro wzrasta po mimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu zwanych dobrami Giffena, których cena jest relatywnie niższa niż od innych substytutów lub dane dobro nie posiada bliskich substytutów np. chleb dlatego popyt rośnie. Giffen zaobserwował że wzrost popytu na chleb mimo wzrostu ceny ma miejsce u najuboższych gospodarstw domowych w których wydatki na chleb były wysokie w stosunku do całości wydatków. Chleb jest specyficznym dobrem konsumpcyjnym dlatego nie posiada bliskich substytutów a gospodarstwa nie mogą go wyeliminować ze swojego koszyka nabywanych dóbr i usług.
Paradokd Giffena i Velbena to dwa przypadki zaprzeczające działaniu krzywej popytu kiedy to wzrost ceny danego dobra powoduje spadek popytu na to dobro.
Badania marketingowe to zbiór technik i zasad analizowania i interpretowania informacji które ułatwiają podejmowanie decyzji marketingowych. Ich podstawową cechą jest systematyczność.
Celem badań jest dostarczanie informacji ograniczających ryzyko w podejmowaniu decyzji. Muszą być kompleksowe systematyczne oraz poparte właściwą metodologią i wiarygodnymi źródłami informacji. Nie zastępują podejmowania decyzji lecz je wspomagają.
Czynniki wpływające na skuteczność i efektywność badań: czas ( wyniki badań muszą być przeprowadzone w odpowiednim czasie) dostępność informacji o przedmiocie badań ( bez rzetelnych źródeł informacji badanie nie ma sensu) relacja korzyści płynących z badań do kosztów ponoszonych z tytułu ich przeprowadzenia.
Etapy badań marketingowych 1. dokładne sformułowanie problemów i celów badań. 2 wybór sposobu przeprowadzenia badań. 3. zbieranie i opracowywanie informacji. 4. analiza uzyskanych informacji i interpretacja wyników. 5. prezentacja wyników.
Klasyfikacja badań wg zakresu badań np. popyt podaż, częstotliwości prowadzenia badań, sposobu udzielania odpowiedzi na postawione pytania, źródła pochodzenia informacji.
Badania są istotnym źródłem informacji dla przedsiębiorstwa ich wyniki są przesłanką do podejmowania decyzji min. Sytuacji rynkowych ilości i jakości produkcji struktury popytu na rynku. Dzięki badania można zlokalizować braki lub niedociągnięcia w określonej dziedzinie także za ich pomocą usunąć te usterki. Przedsiębiorstwa posiłkując się wynikami badań opracowują również prognozy rynkowe.
Analiza wytwórczych źródeł informacji głównymi wtórnymi źródłami informacji są publikacje organów państwowych np. urzędów statystycznych po drugie placówek naukowo badawczych po trzecie biuletyny agencji badań rynkowych np. rynek rolny publikacje prasowe. Technika ta nie wymaga dużych nakładów finansowych.
Obserwacja rynku polega na gromadzeniu i rejestrowaniu informacji o faktach i zdarzeniach które miały miejsce w obecności badającego. Obserwacje można przeprowadzić w warunkach naturalnych np. na targu w sklepie lub sztucznych w laboratorium. Może być prowadzona systematycznie lub sporadycznie i przypadkowo
Eksperyment polega na badaniu zjawiska zachodzącego pod wpływem czynnika prowadzonego przez badającego lub w kontrolowanych przez niego warunkach.
Badania kwestionariusza to podstawowe narzędzie badawcze. Wyróżniamy kwestionariusze zamknięte ( zawierają ściśle określone pytania) stosowane są głównie w badaniach ankietowych. Oraz kwestionariusze otwarte ( pytania zadawane są w ten sam sposób) spotykane najczęściej w wywiadach.
Wywiad technika prowadzenia badań za pomocą kwestionariusza która polega na przeprowadzeniu rozmowy przez badającego z osobą badaną (respondentem)
Badania ankietowe należą do grupy badań socjologicznych pozwalających na uzyskanie informacji w sposób bezpośredni. Ankieta może być przesłana pocztą zamieszczona w prasie wyłożona w sklepie. Lub przeprowadzona osobiście przez ankietera.
Komunikowanie się konsumenta z rynkiem czyli porozumiewanie się konsumenta z nabywcami oznacza wymianę informacji. Producenci informują nabywców o wytworzonych produktach i ich cechach warunkach zakupu a jednocześnie zbierają informacje na temat oczekiwań konsumentów w zakresie oferowanych produktów poprzez badania marketingowe które przekazywane są klientom poprzez promocje.
Promocja stanowi jedno z głównych narzędzi kierowania przez przedsiębiorstwo rynkiem. Po przez promocje lansuje się wizerunek przedsiębiorstwa i produktu zachęca do zakupu określonych dóbr i usług w określonym miejscu i czasie
Sytuacje w których stosuje się promocje: wprowadzenie na rynek produktu lub zmienionego, istnienie na rynku dużej ilości takich samych produktów. Pozyskiwanie dla istniejącego produktu nowych nabywców. Istnienie nadmiernych zapasów lub konieczność sezonowej aktywizacji sprzedaży. Wzmocnienie na rynku pozycji marki i produktu.
Rodzaje promocji: konsumencka- dostarczanie bezpłatnych próbek konkursy nagrody kupony na zakupy. Handlowa- prezenty, materiały reklamowe, promocje handlowe, targi. Dodatkowa- obejmuje zespół środków zwiększających atrakcyjność produktu dla nabywców i podwyższają ich skłonność do zakupu.
Sprzedaż osobista polega na prezentowaniu oferty przedsiębiorstwa i aktywizacji sprzedawcy za pomocą kontaktów sprzedawcy z kupującymi
Public relations ( stosunki z otoczeniem)ma na celu uzyskanie zrozumienia i zaufania opinii publicznej do przedsiębiorstwa i stworzenie jego atrakcyjnego wizerunku.
Reklama to bezosobowa płatna i kierowana do masowego odbiorcy forma przekazu informacji Celem reklamy jest przyciągnięcie uwagi potencjalnego odbiorcy wywołania zainteresowania reklamą a następnie wywołania pragnienia wykorzystania oferty aż do sfinalizowania transakcji zakupu.
Funkcje reklamy: inicjowanie ( przyciąganie uwagi) informowanie o korzyściach zakupu, ilustrowanie czyli utrwalenie pamięci np. kolor dźwięk i obraz
Cechy reklamy publiczny sposób prezentowania, bezosobowa forma prezentacji, duża siła perswazji.
Sponsoring to finansowanie różnych przedsięwzięć po to aby w czasie trwania imprez rozpowszechnić nazwę przedsiębiorstwa marka produktu i działań prowadzących przez przedsiębiorstwo. Polega na dofinansowaniu indywidualnych sportowców, klubów sportowych imprez sportowych lub kulturowych w zamian za możliwość eksponowania swojego znaku towarowego.
Giełda towarowa to miejsce gdzie towar nie występuje fizycznie handluje się na niej tylko prawami do towarów które gdzieś są zmagazynowane lub które zostaną dopiero wydobyte zebrane lub zrobione. Spełniają główną rolę w obrocie towarami rolno spożywczymi. Jest rynkiem formalnym i miejscem gdzie skupia się podaż i popyt oraz kształtuje się cena towarów zawierane są także transakcje kupna i sprzedaży w ściśle określonym czasie.
Giełdy działają najczęściej jako spółki akcyjne których akcjonariuszami są: agencje rynkowe, fundacje rozwoju gospodarczego, banki, izby gospodarcze, producenci, hurtownicy.
Cechy giełdy: obrót towarem standaryzowanym czyli ujednoliconym co do ilości i jakości wg ściśle określonych reguł i metod. Transakcje zawierane są na zasadach uczciwości i rzetelności kupieckiej. Dokonywanie transakcji następuje przez pośredników czyli maklerów. Bezwarunkowe podporządkowanie się zasadą zwyczajom i regulaminom.
Towary będące przedmiotem obrotu giełdowego: zboże(pszenica, kukurydza, jęczmień, owies żyto ryż), inne towary roślinne ( cukier kawa kakao, soja ziarno, śruta ,olej, nasiona i oleje lniane i rzepakowe bawełna, kauczuk, ziemniaki, drewno) pochodzenia zwierzęcego (bydło żywe, prosięta, bydło tuczone, tusze wołowe i wieprzowe. Jaja, wełna blojrely) metale (miedź ,złoto, aluminium, cynk, ołów, nikiel, srebro)Surowce i produkty chemiczne (ropa naftowa, benzyna, olej napędowy i opałowy, propan)
Przetarg jest to sposób wyboru dostawcy towaru czy wykonawcy robót. To publiczny zakup lub sprzedaży po najkorzystniejszych warunkach i cenie. Jest rodzajem konkursu w którym organizator przetargu spośród wielu uczestników wybiera jednego oferującego wg niego najlepsze warunki zawarcia transakcji
Zalety przetargu zmniejsza ryzyko zawarcia transakcji z firmą która może nie wywiązać się z przyjętych zobowiązań. Stwarza równe szanse wszystkim oferentom. Stwarza rynek zdrowej i uczciwej konkurencji. Nabycie lub zbycie na korzystnych warunkach towarów i usług.
Szczegółowe zasady i tryb prowadzenia przetargów regulują przepisy ustawy z dnia 29stycznia 2004r- prawo zamówień publicznych. Uregulowania te wynikają z potrzeby zapewnienia przejrzystości rozdysponowania dużych kwot by uniknąć korupcji i nadużyć.
Rodzaje przetargów: nieograniczony, otwarty publiczny ( w którym mogą uczestniczyć wszyscy zainteresowani poprzez złożenie ofert). Ograniczony, zamknięty (w którym oferty mogą złożyć tylko kontrahenci zaproszeni do przetargu). Dwustopniowy (1stopień- dostawcy składają oferty i ta cześć ma charakter nieograniczony. 2 ograniczony jest do wybranych ofert może być poprzedzony negocjacjami). Organizowane w postaci licytacji ( czyli kto da więcej np. przy sprzedaży używanego sprzętu dzierżawy sprzedaży działek itp.)
Wadium podczas przetargu wnosi się przed upływem terminu składania ofert. Organizator przetargu określa kwotę w granicach od 5/10 do 3% wartości zamówienia/ formy wadium w pieniądzu, w poręczeniach bankowych, gwarancjach bankowych, gwarancjach ubezpieczeniowych. Wadium jest wartością zabezpieczającą ofertę.
Aukcja jest instytucją w której w określonym miejscu i czasie odbywa się sprzedaż w drodze publicznej licytacji, która gwarantuje zachowanie równych szans dla wszystkich uczestników aukcji.
Cele aukcji osiągnięcie jak najkorzystniejszej ceny sprzedaży. Koncentracja podaży i popytu. Niezależność producentów od niekorzystnych cen przypadkowych pośredników. Ułatwienie producentom kupującym zawarcia transakcji. Zapewnienie usług związanych z uszlachetnianiem towarów (sortowanie, pakowanie)
Przedmiotem aukcji są towary masowe niestandaryzowane których nie można kupić bez obejrzenia no: konie i inne zwierzęta hodowlane, zwierzęta futerkowe, kamienie szlachetne, dzieła sztuki, ryby, warzywa i owoce, skóry i futra, bawełna itd.
Aukcje mogą być organizowane cyklicznie, doraźnie lub stale
Interwencjonizm państwa to czynne jego oddziaływanie na gospodarkę narodową. Ma dwa znaczenia: w szerokim ujęciu obejmuje wszelkie oddziaływania państwa na gospodarkę jest w tedy równoznaczny z każdą obecnością państwa w gospodarce klasyczne funkcje państwa( tworzenie i egzekwowanie państwa, polityka pieniężna, otrzymanie systemów miar i wag oraz norm, obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne). W wąskim ujęciu- państwo oddziałuje na funkcje inne niż wyżej wymienione.
Interwencja państwowa realizowana jest przez instrumenty rządowe takie jak : ministrów, pozarządowe organy państwowe, organy samorządu terytorialnego.
Najskuteczniejsze są instytucje finansowe i bankowe które oddziałują na: rozmiary i strukturę inwestycji, stopę wzrostu gospodarczego, poziom zatrudnienia, płace, dochody, rozmiary konsumpcji, eksport i import.
Formy interwencji państwa bezpośrednie oddziaływanie na administrację i przedsiębiorstwa państwowe. Ustawodawstwo (ustalanie minimalnych płac, czasu pracy). Wydatki budżetowe, planowanie rozwoju gospodarczego kraju. Rozwiązywanie pojawiających się problemów społeczno gospodarczych.
Działania interwencyjne dzielimy na zewnętrzne- do które należy system ochrony czyli uprzywilejowanie produkcji krajowej wobec zagranicznej produkcji krajowej wobec zagranicznej. Polega on na wszelkiego rodzaju ochronie na granicy a więc na cła kontyngentach ilościowych lub wartościowych surowych przepisów sanitarnych, opłatach i dopłatach wyrównawcze. Kontyngenty to określone przez państwo limity wielkości lub wartości przywozu albo wywozu danego towaru. Opłaty wyrównawcze których celem jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności. Cło jest świadczeniem finansowym na rzecz państw zbliżonym do podatków. Jest przymusowe i bezzwrotne. Jest ochroną rynku krajowego i rodzimych producentów przed towarami wyprodukowanymi zagranicą. Jest opłatą pobieraną na granicy celnej państwa lub granicy Unii celnej od importu (przewozu) eksportu (wywozu) lub tranzytu (przewozu) o tym jakie towary podlegają ocleniu i w jakiej wysokości określa taryfa celna. Rodzaje ceł wg kierunku ruchów towarów: importowe ( chroniące producentów - rynek krajowy przed napływem towarów z zagranicy i zwiększenie dochodów państwa). Eksportowe (wywozowe. Ograniczające wywóz towarów będących w niedostatku na rynku krajowym). Tranzytowe (przewozowe. Opłata nakładania na obcych kupców przejeżdżających przez dany kraj. Są stosowane bardzo rzadko). Działania wewnętrzne polegają na wsparciu różnymi środkami i sposobami działalności poszczególnych odcinków czy też całych gałęzi produkcji. W tym celu najczęściej używane są polityka podatkowa (ulgi) kredytowa (kredyty preferencyjne).
Cła fiskalne ustanowione w celu zapewnienia państwu odpowiednich dochodów budżetowych ich wysokość nie może być ustalona dowolnie i na dowolny towar.
Cła ochronne ustanowione w celu stworzenia ochrony produkcji krajowej w konkurencji z produkcją zagraniczną. Cło podwyższa cenę towaru zagranicznego na rynku krajowym które konkurują z towarami krajowymi.
Cło antydumpingowe są stosowane w razie substydiuowania dotowania eksportu przez państwo
Cła wyrównawcze stanowią rodzaj ceł ochronnych z tym że przedmiotem ochrony nie jest cały przemysł krajowy ale tylko jego nowe gałęzie i branże
Cele ceł ochrona bilansu płatniczego (zestawienie dochodów i wydatków w kraju z zagranicy sporządzany dla całej gospodarki narodowej). Ochrona produkcji krajowej. Zapewnienie pożądanego tępa i struktury wzrostu gospodarczego. Poprawa dostępu towarów krajowych do rynków zagranicznych. Zwiększenie stanu zatrudnienia. Przeciwdziałanie inflacji i osiąganie porządnej struktury dochodów ludności.
Protekcjonizm celny to polityka ochrony produkcji i handlu krajowego przed konkurencja zagraniczną. Stosowany jest głównie przez rządy krajów słabo rozwiniętych ze względu na to iż w początkowym okresie nie jest konkurencyjny w stosunku do zagranicy.
Instrumenty paracelne to takie które działają tak jak cło mimo że nimi nie są. Są to wszystkie obowiązkowe opłaty nakładane na towary importowe lub eksportowe. Tak jak cło stanowią instrumenty za pomocą których realizuje się politykę fiskalną państwa oraz niektóre cele polityki gospodarczej (ochrona krajowej produkcji) ochrona równowagi bilansu płatniczego zapobieganie brakowi towarów na rynku krajowym.
Do najważniejszych opłat zalicza się: zmienne opłaty wyrównawcze stanowią różnice między ceną która winna kształtować się na rynku wewnętrznym a ceną rynku światowego. dzięki temu przy stałej cenie wewnętrznej spadek ceny na rynku światowym powoduje wzrost opłaty i odwrotnie, zmienne opłaty są uznawane za najkorzystniejszy środek ochrony rynku wewnętrznego. Różne opłaty i podatki za odprawę celną (manipulacyjne licencyjne) powielane przy wydawaniu dokomntu upoważniającego do importu lub eksportu. Początek eksportowy ustanawiany gdy jest obawa ze eksport może doprowadzić do braku towarów na rynku wewnętrznym i w rezultacie do wzrostu cen. Depozyty powielane przy wydawaniu licencji eksportowych lub importowych zwracane w przypadku realizacji transakcji a przepadające jeśli nie doszło do niej w określonym terminie. Restrykcyjne przepisy fitosanitarne normy jakościowe wymagania zdrowotne
Bilans płatniczy to najważniejszy wskaźnik pozwalający ocenić relacje gospodarcze państwa z resztą świata. Jest to zestawienie wszystkich transakcji finansowych zarówno wpływów jak i wydatków danego kraju z zagranicą.
Na bilans płatniczy składają się: rachunek obrotów bieżących (który stanowi bilans handlowy, którego najważniejszą częścią jest zestawienie wartości eksportu i importu). Rachunek obrotów kapitałowych (odzwierciedla m.in. wielkość inwestycji oraz przepływem pieniężne np. kredyty.)
Saldo bilansu transakcji autonomicznych pozwala obliczyć zestawienie zobowiązań i należności w rachunkach obrotów bieżących i kapitałowych. Jeśli saldo jest ujemne musi zostać zrównoważone przez tzw. Transakcje wyrównawcze czyli uzupełnienie deficytu środkami z rezerw rządowych bądź z zaciągniętego kredytu.
Równoważenie bilansu jest niezbędne ponieważ tylko w ten sposób można uniknąć niekorzystnych dla gospodarki gwałtownych wahań kursów walutowych. Jeżeli deficyt będzie utrzymywał się to może doprowadzić do obniżenia poziomu rezerw państwowych i destabilizacji sytuacji gospodarczej albo do gigantycznego zadłużenia a nawet nie wypłacalności państwa. Dlatego rządu mogą np. zachęcać zagranicznych inwestorów do zainteresowania swojego kapitału gwarantując specjalne ulgi i przywileje podatkowe lub odwrotnie tzn czyli utrudniać eksport wprowadzając cła i inne bariery.
Papiery wartościowe są dokumentami stwierdzającymi istnienie określonych praw majątkowych . realizacja tych praw możliwa jest jedynie na podstawie okazywania tych dokumentów bądź ich zwrotu. Papiery wartościowe są z reguły dokumentami o finansowym charakterze.
Akcja to papier wartościowy który stanowi część kapitału akcyjnego spółki jest dokumentem stwierdzającym uczestnictwo jej właściciela w kapitałach S.A. właściciela akcji czyli akcjonariusz jest uprawniony do: działu w zyskach (dywidendy), głosu na wolnym zgromadzeniu akcjonariuszy, próby akcji w nowej emisji, majątku spółki w razie jej likwidacji.
Rodzaje akcji imienne- zbywane tylko za pisemnym oświadczeniem właściciela i zgodą zarządu spółki. Akcje na okaziciela- zbywanie bez formalności poprzez wręczenie. Zwykłe-emitowane przez spółkę i charakteryzuje się nieograniczonym potencjałem wypłaty dywidendy i wzrostu cen. Akcje uprzywilejowane - akcje o szczególnych uprawnieniach dotyczą prawa głosu podziału i wysokości dywidendy oraz podziału majątku w razie likwidacji.
Prawa akcjonariuszy: do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, do udziału w zyskach czyli dywidendy, poboru nowych akcji.
Obligacje są formą pożyczki udzielaną przez nabywcę ich remitentowi (Skarb Państwa, Związki Samorządowe, duże przedsiębiorstwa)
Weksle dokument w którym ktoś zobowiązuje się do zapłaty pewnej kwoty pieniędzy innej osobie. Najczęściej wręczany jest przez dłużnika swojemu kontrahentowi i w praktyce oznacza odroczenie zapłaty.
Czeki zastępują w obrocie pieniądz gotówkowy. Są pisemnym zaleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty wydany bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Czeki kasowe (gotówkowe) i rozrachunkowe (bezgotówkowe)
Bony papier wartościowy krótkookresowy (zazwyczaj od 3-12miesiecy). Emitowany przez Rząd jest potwierdzeniem zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu zaciągniętego kredytu w formie pieniężnej.
Banknoty czyli pieniądz papierowy będące prawnym środkiem płatniczym. Emitowane przez Bank Centralny.
VAT (Volume Added Tax) jest najważniejszym podatkiem pośrednim od towarów i usług nazywany również podatkiem od wartości dodanej.
Stawki VAT-u: 22% dla większości produktów. 7% dla produktów niezbędnych do zużycia tj żywność leki artykuły do dzieci węgiel, usługi przewozowe. 3% na towary i usługi związane z rolnictwem w tym produkty rolne nie przetworzone. 0% np. maszyny i urządzenia rolnicze, prasa i książki, oraz towary i usługi eksportowane. Zwolniona nie jest stawką podatku po prostu część towarów i usług zostało zwolnione z VATu przedmiotowo.
Konstrukcja VATu do wartości sprzedanego towaru firma dolicza podatek (VAT należny). Od zakupionych dóbr dolicza się podatek (VAT naliczony). Do urzędu skarbowego odprowadza się różnice VAT należny- VAT naliczony= VAT do zapłaty w US.
Akcyza należy do podatków pośrednich obciążających konsumpcje pobierany jest od przedsiębiorcy który ją dolicza do ceny płaconej przez konsumenta.
Celem akcyzy jest ograniczenie niektórych dóbr ze względu na ich szkodliwość zdrowotną bądź wyczerpywania się rezerw. Niektóre wyroby akcyzowe to m.in.: paliwa, energia elektryczna, bron myśliwska i gazowa, wyposażenie kasyn np. automaty hazardowe, samochody, jachty, wyroby kosmetyczne i perfumeryczne, alkohol, tytoń.
Podatek akcyzowy obowiązuje we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Niektóre wyroby muszą zostać oznaczone znakami skarbowymi akcyzy czyli tzw. Banderolą, bądź pieczęcią co oprócz podwyższenia cen produktów jest najbardziej widocznym przejawem istnienia tego podatku.
Banderola na butelkach z alkoholem i paczkach papierosów to znak ze od każdego sprzedanego produktu państwo pobiera opłatę akcyzową. Podobnie jak VAT akcyza jest także źródłem znacznych dochodów budżetowych.
Fundusze przeznaczone dla krajów UE: phare( przystosowanie do członkostwa w UE w tym dostosowanie prawa do norm unijnych.) ISPA (duże inwestycje w rozwój komunikacji i ochrony środowiska). SAPARD (modernizacja rolnictwa zaopatrzenia w wodę rozbudowa dróg sieci energetycznych wspieranie przedsiębiorczości na wsi)
Fundusz Kohezyjny przeznaczony na wsparcie finansowe tych krajów których PKB wynosi ponad 10% i jest niższy od średniej produktu narodowego krajów UE.
Fundusze Strukturalne mają wyrównywać różnice między Europejskimi regionami. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego przeznaczony na rozwój infrastruktury technicznej tworzenie miejsc pracy w rejonach gospodarczo opróżnionych. Europejski Fundusz Socjalny- aktywizacja bezrobotnych zwłaszcza ludzi młodych i kobiet. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej na rozwój terenów wiejskich.
Inne programy dla obywateli Państw Członkowskich. Integracja wspiera współprace regionów i obszarów przygranicznych. Młodzi dla Europy- przedsięwzięcia inwestycyjne przez młodzież np. wzajemne wizyty z obcych krajów, wspólne obozy szkoleniowe. SOCRATES- współpraca między wyższymi uczelniami z różnych krajów np. wymiana studentów wspólne programy kształcenia. LEONARDO- kształcenie zawodowe młodych ludzi z obszarów przygranicznych. EQUAL- jego celem jest rozwój rynku pracy.
Główne organy Parlament Europejski (PE) reprezentuje obywateli Unii jest przez nich bezpośrednio wybierany opiniuje decyzje Rady UE i kontroluje posiada także kompetencje legislacyjne np. uchwala unijny budżet
Rada UE reprezentuje poszczególne państwa członkowskie jest głównym organem decyzyjnym Unii. Zajmuje się sprawami gospodarczymi m.in. polityka rolna i walutowa
Komisja Europejska która dba o wspólne dobro całej Unii i jest jej najważniejszym organem wykonawczym prowadzi na bieżąco wszystkie sprawy administracyjne, realizuje politykę gospodarczą Unii zarządza unijnym budżetem i reprezentuje ją w kontaktach międzynarodowych.
Wyżej wymienione organy wspólnie opracowują założenia polityki i prawodawstwo obowiązujące w Unii i zasadniczo przygotowaniem nowych aktów prawnych zajmują się Komisja jednak to Parlament i Rada je przyjmuje. Wykonaniem tak ustawionych przepisów zajmuje się Komisja na równi z państwami członkowskimi zaś nad ich przestrzeganiem czuwa sama Komisja
Instytucje UE trybunał sprawiedliwości ( rozstrzyga spory między państwami członkowskimi oraz między instytucjami Unijnymi a poszczególnymi krajami). Trybunał Obrachunkowy( kontroluje wydatki z unijnych urzędów i nadzoruje sposób wykonywanie budżetu.). Europejski bank centralny(prowadzi politykę pieniężną Unii i dba o stabilność notowań Euro. Do jego zadań należy także przeciwdziałanie inflacji). Europejski bank inwestycyjny(udziela pożyczek na bardzo dogodnych warunkach na infrastrukturę i przemysł słabszych ekonomicznie członków UE). Komitet ekonomiczno społeczny (w którym zasiadają przedstawiciele opiniodawczych grup z różnych krajów. Reprezentujący związki zawodowe organizacje ekologiczne i konsumenckie). Komitet regionalny (w którego opiniach znajdują się odzwierciedlenie interesy społeczności lokalnych miast i regionów)
UE ma swój odrębny budżet z którego wielką skale można dotować rolnictwo finansować fundusze strukturalne.
Uchwalenie budżetu co rok projekt budżetu przygotowuje komisja Europejska, który musi zostać zaakceptowany przez rade a potem staje się przedmiotem debat w parlamencie Europejskim. Następnie rada akceptuje lub odrzuca poprawki parlamentu a całą procedurę kończy uchwalenie ostatecznego tekstu budżetu przez parlament Europejski.
Główne źródła dochodu budżetu: opłaty wyrównawcze (cła importowe na produkty sprowadzane do unii). Cła ze wspólnych taryf celnych. Wpływy ze wspólnej części VAT u. Wpływy z państw członkowskich. Wpływy z działalności Unii. Podatki nałożone na niektóre towary rolne np. cukier.
Budżet UE na lata 2007-2013 to ok. 853 miliardy Euro z czego: 35% na wsparcie dla rolników o do cen żywności. 30% na wsparcie biednych regionów. 10% na rozwój obszarów wiejskich. 8% badania. 7% modernizacja przemysłu. 5% pomoc regionom rozwijającym się i dla krajów członkowskich. 2% pomoc dla krajów sąsiadujących i kandydujących. 1%zpieczeństwo obywateli.
Z budżetu finansowane są także badania naukowe które sprzyjają rozwojowi technologicznemu - pewne kwoty przeznacza się na edukacje i ochronę praw konsumentów.
Polska jest członkiem UE od 1 maja 2004r. Na mocy tzw. Traktatu akcesyjnego podpisanego 16kwietnia 2003r. W Atenach będącego prawną podstawą przystąpienia (akcesji) Polski do UE. Faktyczny proces integracji polski rozpoczął się w Atenach 8kwietnia 1994r. Z chwilą złożenia przez Polskę wniosku i członkostwo w UE i potwierdzenia go przez wszystkie państwa członkowskie podczas konferencji w Essen 9 i 10grudnia 2004r.
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych pomiędzy Polską a w tedy jeszcze wspólnotą Europejską nastąpiło 16wrzesnia 1988 a rok później w Warszawie podpisano negocjacje w sprawie umowy o handlu i współpracy handlowej i gospodarczej.
MRiRW powstało w wyniku rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 października 1999r zajmuje się sprawami produkcji rolnej rozwojem polskiej wsi przemysłem spożywczym ryboustwem nadzorem fitosanitarnym i weteraryjnym
Minister Marek Sawicki kieruje następującymi działami administracji 1 rolnictwo 2 rozwój wsi 3 rynki rolne.
Kierownictwo MRiRW sekretarz stanu, podsekretarz stanu, dyrektor generalny, radca generalny.
Dział rolnictwo zajmuje się: produkcją roślinną i ochroną roślin uprawnych, nasiennictwem. Produkcja zwierząt i hodowlą zwierząt, ochroną zdrowia zwierząt, opieką weterynaryjną. Ochroną zdrowia publicznego. Nadzorem nad zdrowotną jakością środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego. Izbami rolniczymi, związkami zawodowymi rolników i organizacjami społeczno zawodowymi rolników. Rybactwem śródlądowym i ryboustwem morskim.
Dział Rozwoju Wsi zajmują się ochroną gatunków przeznaczonych na cele rolne. Infrastruktura wsi. Ubezpieczeniem społecznym rolników, wspieraniem towarzyszenia miejsc pracy w związku z restrukturyzacją państwowej gospodarki rolnej. Wspieraniem działań mających na celu udzielanie pomocy byłym pracownikom przedsiębiorstw państwowych. Rozwojem przedsiębiorczości zwłaszcza podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, wspomaganiem aktywności zawodowej i gospodarczej mieszkańców wsi.
Dział Rynki Rolne obejmuje sprawy dotyczące przetwórstwa i przechowalnictwa rolno spożywczego jakości handlowej przedsiębiorstw spożywczych oraz mechanizmów regulacji rynków rolnych.
ANR (agencja nieruchomości rolnej) jest instytucją powierniczą której Skarb Państwa powierzył wykonanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia państwowego w rolnictwie. Powstała 15lipca 2003r w miejsce Agencji Własności rolnej Skarbu Państwa.
Agencja wykonuje w imieniu własnym prawa i obowiązki związane z mieniem Skarbu Państwa które powierzył jej po zlikwidowanych Przedsiębiorstwach Gospodarki Rolnej w tym również prawa i obowiązki wynikające z decyzji administracyjnej.
Agencja działa na podstawie: umowie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa z dnia 19 października 1991r. Statut
ANR nie posiada własnych zadań ale realizuje zadania wynikające z polityki państwa a w szczególności: tworzeniem i poprawą struktury obszarowej gospodarstw rodzinnych. Wykonywaniem prawa własności i innych praw rzeczowych stosunku do nieruchomości rolnych Skarbu Państwa i w szczególności są to obrót nieruchomościami rolnymi, restrukturyzacja nieruchomości rolnych, racjonalne wykorzystanie nieruchomości rolnych , administrowanie, sprzedawanie za zgodą prezesa.
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa powstała w 1994r jej celem jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich zajmuje się wdrażaniem programów UE oraz udziela pomocy ze środków krajowych.
Głównymi benificjentami działań realizowanych AR i MR są rolnicy i przedsiębiorcy sektora rolnego oraz grupy producentów.
Agencją kieruje prezes powołany przez premiera RP na wniosek ministra rolnictwa i rozwoju wsi oraz ministra finansów AR i MR ma 16 oddziałów regionalnych oraz 314 Biur powiatowych.
Centrum Doradztwa Rolniczego (CDR) z siedzibą w Brwinowie wraz z oddziałami w Krakowie Poznaniu i Radomiu, rozpoczęło swoją działalność w dniu 1stycznia 2005r. W wyniku przekształcenia Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich. Obejmuje zasięgiem swego działania cały kraj i podlega bezpośrednio ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Określone ustawą działania Centrum uwzględniają działania: na rzecz poprawy poziomu dochodów rolniczych, podnoszenia konkurencyjności rynkowej gospodarstw rolnych, wspierania zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, podnoszenie poziomu kwalifikacji zawodowych rolników o innych mieszkańców obszarów wiejskich.
ARR (Agencja Rynku Rolnego) to Państwowa jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną od 1maja 2004 jest agencją płatniczą UE i działa zgodnie z prawodawstwem Unijnym. Siedzibą Agencji jest Warszawa. W jej skład wchodzi biuro zwane centralą i 16 oddziałów terenowych działających na obszarze województw. Powstała na podstawie ustawy z 7czerwca 1990r aktualnie działa na podstawie ustawy o ARR i Organizacji niektórych rynków rolnych z 11marca 2004r, na podstawie statutu. ARR realizuje interwencyjną politykę rolną państwa w celu stabilności rynku produktów rolnych i żywotnościowych oraz ochrony dochodów uzyskiwanych w rolnictwie.
Zadania Agencji: interwencyjny skup i sprzedaż produktów rolnych oraz ich przetwórstwo na rynku krajowym i rynkach zagranicznych. Gromadzenie i gospodarowanie państwowymi rezerwami produktów rolnych i produktów żywnościowych w ramach określonych zadań oraz przenoszonych na ten cel środków finansowych. Udzielanie poręczeń, kredytów ( z wyjątkiem kredytów inwestycyjnych) przedsiębiorca realizującym zadania zlecone przez agencje. Analiza rynków produktów rolnych i żywnościowych. Przedstawienie radzie ministrów propozycji regulacyjno prawnych w zakresie funkcjonowania rynku produktów rolnych i żywotnościowych a w porozumieniu z Ministrem Gospodarki propozycji dotyczących regulacji handlu zagranicznego w zakresie produktów będących przedmiotem działalności interwencyjnej agencji. Inicjowanie i udział w działaniach organizacyjnych mających na celu rozwój rynku produktów rolnych i żywnościowych.
Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA
Fundacja została powołana przez Ministra rolnictwa i Gospodarki żywnościowej w wyniku podpisanego 23 sierpnia 91r porozumienia między Rządem RP a komisją wspólnoty Europejskich.
FAPA wspiera działania mające na celu rozwój obszarów Wiejskich Rolnictwa Rynków Rolnych i Sektorów związanych z Rolnictwem.
Fundacja Administruje i kontroluje bezzwrotną pomoc zagraniczną na rzecz Polskiej Wsi rolnictwa i przetwórstwa. Udzielaną przez UE w ramach programu PHARE oraz innych programów pomocy zagranicznej.
Podstawowym instrumentem wykorzystywania środków PHARE jest pomoc tj. organizacja szkoleń doradztwo opracowania badawczo wdrożeniowe.
Programy i projekty koordynowane przez Fundacje wspierają m.in. : dostosowanie ram prawnych dla sektora rolnego do wymagań UE. Dostosowanie kontroli jakości żywności. Odpowiednie przygotowanie służb weterynaryjnych i fitosanitarnych do spełnienia standardów UE. Wyżej wymieniona pomoc służyła przede wszystkim przygotowaniu polskiego sektora Rolnego do Integracji z UE
Izby Rolnicze w Polsce są formą samorządu rolniczego i jako zdecentralizowane organizacje administracji państwowej są niezależne w wykonywaniu swoich zadań podlegają tylko ustawą a ich samodzielność podlega ochronie sądowej
podstawowe zadania izb: opracowanie analiz ocen opinii oraz wniosków z zakresu produkcji rolnej i rynku rolnego i przedstawienie ich organom samorządu terytorialnego i administracji rządowej. Występowanie do organów samorządu terytorialnego i administracji rządowej z inicjatywą w zakresie regulacji prawnych oraz opiniowanie projektów przepisów. Prowadzenie działań na rzecz organizacji rynku rolnego oraz poprawy warunków zbytu płodów rolnych dokonywania analiz kosztów i opłacalności produkcji rolniczej.
Instytut ekonomiki rolnej i gospodarki żywnościowej jest samodzielną placówką naukową powstałą w 1983r w wyniku połączenia Instytutu Ekonomiki Rolnej oraz Instytutu Ekonomiki i Organizacji Przemysłu Spożywczego.
Instytut świadczy usługi w zakresie upowszechnienia wiedzy i jej przepływu od nauki do praktyki w formie: udziału pracowników naukowych instytutu w seminariach i konferencjach lokalnych. Wykładów dla pracowników ODR (ośrodki Doradztwa rolniczego) członków Izb rolniczych a także grup producentów, konsultacji dla rolników oraz małych i średnich przedsiębiorców. Udostępnianie informacji w postaci wyników rachunkowości rolnej analiz rynkowych itp.
Działalność KRUS powstała 20grudnia 1990 i prowadzi działalność: prewencyjną na rzecz zapobiegania przy pracy rolniczej i chorobą zawodowym. Rehabilitacje leczniczą dla osób uprawnionych do świadczeń KRUS zagrożonych całkowitą niezdolnością do pracy lub wykazujących okresowo całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym. Orzecznictwo lekarskie dla ustalenia prawa ubezpieczonych do świadczeń rentowych i odszkodowawczych. Zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne. Świadczenia kombatanckie dla inwalidów wojennych. Pełni funkcje płatnika składek na ubezpieczenie społeczne.
Władze Kasą kieruje prezes podległy ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa jest powołany i odwoływany przez prezesa rady ministrów (premiera) może mieć jednego lub dwóch zastępców których powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw rolnictwa na wniosek prezesa.
Struktura organizacyjna centrala 16 oddziałów regionalnych, 220 placówek terenowych, inne jednostki organizacyjne (5centrów i 2ośrodki rehabilitacji rolników)
Za realizacje zadań przedzielonych poszczególnym strukturom kasy odpowiadają przed prezesem: dyrektorzy Biur Centrali Kasy, dyrektorzy Oddziałów Regionalnych. Kierownik Placówek terenowych. Dyrektorzy innych jednostek organizacyjnych tj centrów Rehabilitacji rolników i ośrodków rehabilitacyjnych
Instytut Ochrony Roślin (IOR) podlega MRiRW. Naukowy Instytut branżowy z siedzibą w Poznaniu. Zajmuje się m.in. : profilaktykom i zwalczaniem szkodliwych gatunków nicieni i ślimaków. Badaniem aktywności biologicznej naturalnych związków roślin. Testowaniem biologicznej aktywności substancji w odniesieniu do owadów. Badaniem skuteczności środków ochrony roślin w walce ze szkodnikami w warunkach laboratoryjnych i polowych.
Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) został utworzony w 1950r. Jest jednostką badawczo rozwojową podlegającą MRiRW z siedzibą w Puławach. Prowadzi prace badawcze obejmujące uprawe roślin, nawożenie i żyzność gleb, rozpoznanie i ochrone przestrzeni rolniczej. Jako placówka naukowo badawcza prowadzi wielokierunkową działalność usługową konsultacyjną i doradczą w dziedzinie rolnictwa w zakresie m.in.: szkolenia specjalistów rolniczych. Upowszechnienie innowacji. Opracowanie analiz, syntez oraz ekspertyz na użytek producentów rolnych administracji terenowej i centralnej. Wymiany krajowej i międzynarodowej (kadry, publikacje). Tworzenie wewnętrznej i ogólnokrajowej informacji naukowo technicznej. W zakresie współpracy z przedsiębiorstwami przemysłu rolno spożywczego i wytwarzającymi środki do produkcji rolniczej. W zakresie normalizacji i wynalazczości.
Centralny Inspektat Standaryzacji (CIS) jest to Państwowa jednostka organizacyjna powołana 12września 1996r. Podlega MRiRW. Sprawuje państwowy nadzór standaryzacyjny nad towarami rolno spożywczymi w obrocie z zagranicą. Celem tego nadzoru jest: zapewnienie wprowadzenia na rynek krajowy towaru o jakości handlowej zgodnej z wymaganiami oraz czuwanie nad konkurencyjnością polskich towarów rolno spożywczych wywożonych zagranicę.
Instytut warzywnictwa został utworzony w 1964r na bazie SGGW ( Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego) i zakładu warzywnictwa w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG). Jest wiodącą w kraju instytucją prowadzącą badania naukowe w zakresie warzywnictwa: handlu, technologii uprawy i nawożenia. Metody ochrony przed chorobami i szkodnikami, metody przechowywania składowania i przetwórstwo warzyw gruntów uprawnych pod szkłem i folią.
Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt (KCHZ) podlega MRiRW. To państwowa jednostka budżetowa z siedzibą w Warszawie której głównym zadaniem jest ocena wartości użytkowej, hodowlanej zwierząt, kontrola hodowli i rozrodu oraz dostarczanie informacji na ten temat .
Zadania centrum: prowadzenie systemów informacyjnych dla potrzeb oceny wartości użytkowej i hodowlanej zwierząt. Ustalanie założeń krajowych programów hodowlanych.
RYNEK BURAKÓW
Łączna uprawa wynosi 2,5% gruntów ornych i 1,4%użytów rolnych.
Rynek branżowy cukru obejmuje następujące produkty: cukier z buraków cukrowych i trzciny cukrowej. Buraki cukrowe. Trzcine cukrową. Melase. Płynny cukier i syrop. Sztuczny miód i karmel. Pulpe buraczaną. Produkty uboczne z cukru. Izoglukoze. Syropy z izoglukozy. Syrop iluninowy.
Produktami ubocznymi w przemyśle cukierniczym są: mellassa stanowiąca cenny surowiec w przemyśle do produkcji alkoholu, drożdży. Wysłotki buraczane wykorzystywane jako pasza dla zwierząt.
Przystąpienie polski do UE zmieniło sytuacje na krajowym rynku cukru począwszy od marca 2004r nastąpił wzrost zapotrzebowania na cukier co spowodowało gwałtowny wzrost cen.
Wspólna polityka rolna UE określa zasady systemu magazynowania tworzenia i gospodarowania zapasami cukru. Przechowywaniem zajmują się cukrownie licencjonowane składy handlowe. Firmy te mają zapewniony comiesięczny zryczałtowany zwrot kosztów magazynowania.
Zwiększenia krajowego zużycia cukru zwiększenie zużycia w przemyśle oraz dodatnie saldo w handlu zagranicznym spowodowało zmniejszenie nagromadzonych nadwyżek cukru na rynku krajowym. Import cukru do krajów UE chroniony jest wysokimi stawkami celnymi na zewnętrznej granicy wspólnoty
RYNEK ZBÓŻ
Złożoność rynku zbóż polega na tym że zboża wykorzystywane są jako towar: konsumpcyjny, produkcyjny (wykorzystywane na pasze dla zwierząt), jako towar przemysłowy (surowiec dla przemysłu przetwórczego)
Sytuacja na rynku zbóż silnie wpływa na rynki innych produktów to jest: rynek pasz, rynek mięsa wieprzowego, wołowego i drobiowego, rynek mleka, rynek zbóż( pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, przężyta, gryki i kukurydza
Uprawa zboża dominuje w produkcji rośliny i zajmuje ok. 70% gruntów ornych. W polsce obejmuje pszenice mieszanki zbożowe jęczmień żyto i przężyto. Obecnie zwiększa się uprawa przężyta i kukurydzy kosztem żyta i owsa.
Kraje UE mają nadprodukcje zbóż polska więcej zboża importuje niż eksportuje. Największym producentem zbóż w Unii jest Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania
RYNEK OWOCÓW I WARZYW
Wyżej wymieniony rynek(warzyw i owoców) składa się z wielu rynków i charakteryzuje go duże zróżnicowanie pod względem: asortymentu, trwałości produktów, skali przetworzenia, powiązania z rynkiem światowym
Owoce i warzywa uprawnione są na około 3% powierzchni użytków rolnych. Polska jest dużym producentem owoców i warzyw i w Unii zajmuje 5miejsce pod względem uzyskanych zbiorów. Największy udział w produkcji w latach 2002/2004 z warzyw gruntowych zajmuje: kapusta 30% marchew 19% cebula 16% buraki 8% ogórki 6% pomidory 5% kalafiory 4%. W produkcji owoców jabłka 70% truskawki i porzeczki 5% wiśnie 6% .śliwki 4%
Polska jest największym w Unii producentem mrożonek owocowych i zagęszczonych soków owocowych. W produkcji mrożonek owoców zajmujemy 3miejsce po Belgii i Hiszpanii. Do krajów UE eksportujemy mrożonki, zagęszczony sok jabłkowy, zagęszczony sok z owoców miękkich , świeże owoce.
Z pośród krajów Unii w Polsce spożycie owoców i ich przetworów jest najmniejsze a w spożyciu warzyw wyprzedza nas 10krajów
W polsce owoce i warzywa świeże sprzedawane są głównie na lokalnych targowiskach 40%, poprzez giełdy i rynki hurtowe 20%, sieć detaliczną (sklepy) 25%, bezpośrednio w gospodarstwie 15%, przydrożnie i z samochodów dostawczych 5%
Od 1 maja 2004r na rynku owoców i warzyw obowiązują regulacje Unijne dotyczące standardów handlowych z który zwolnieni są producenci sprzedający owoce bezpośrednio konsumentom.
RYNEK MLEKA
Chów bydła mlecznego w Polsce jest jedną z podstawowych gałęzi produkcji zwierzęcej. W 2004r aż 800 000 gospodarstw prowadziło chów bydła mlecznego. W wydatkach na żywność polskiego społeczeństwa bardzo duży jest udział mleka i jego przetworów. Wydatki na nabiał i masło stanowią w budżetach rodzinnych aż 12% wydatków na żywność.
Zmieniają się preferencje konsumentów tzn maleje spożycie mleka płynnego śmietany i napojów mlecznych z wyjątkiem jogurtów, a zwiększa spożycie serów twarogowych i dojrzewających. Polska jest jednym z największych producentów mleka w Europie porównywalnym z Holandią i znajdujemy się na 4 miejscu po Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii. W ramach przygotowań do integracji polska wprowadziła system kwot wraz z listą instrumentów wspierających rynek. Kwotowane jest mleko sprzedawane do mleczarni ale nie jest kontrolowane mleko zużywane w gospodarstwie na potrzeby rodziny.
RYNEK MIĘSA
Ważną rolę w żywieniu ludzi oprócz mleka odgrywa mięso i jego przetwory ze względu na dostarczanie pełnowartościowego białka zwierzęcego. Spożycie mięsa podrobów i tłuszczów w polsce systematyczni wzrasta. W dłuższym czasie ilość o struktura spożycia mięsa zależy od dochodów ludności im bardziej zamożna tym szybciej zwiększa się udział w konsumpcji wyrobów trwałych tj. polędwica, szynka, bekon. Rynek mięsa jest jednym z większych rynków branżowych ponieważ występuje na nim obrót mięsem wieprzowym, wołowym, drobiowym, końskim i baranim a także obrót zwierzętami hodowlanymi. Największy udział w tym rynku ma rynek wieprzowy i wołowy. Korelacja (powiązanie) rynku mięsa z rynkiem zbóż i pasz. Podaż mięsa wieprzowego jest ściśle powiązana z ceną zbóż mięsa i wyrobów . gdy cena zboża jest niska cena mięsa wieprzowego wysoka wówczas rolnicy zagospodarowują zboże w gospodarstwie. W ten sposób zwiększa się stosunkowo szybko podaż mięsa a co za tym idzie spada jego cena, pogarsza się opłacalność i zmniejsza się pogłowie trzody chlewnej. W 2003r produkcja mięsa wieprzowego i wołowego osiągnęły rekordową ilość co było korzystne dla konsumentów (niskie ceny) i eksportu, niekorzystne dla producentów. Niskie ceny zwierząt przy stosunkowo wysokich cenach pasz spowodowały zmniejszenie chowu trzody chlewnej i bydła co wywołało wzrost cen detalicznych na mięso w 2004r i ograniczył się popyt.
RYNEK NAWOZÓW MINERALNYCH
Podaż nawozów na podstawie danych GUS zużycie nawozów mineralnych (NPK) pod zbiory w 2007r było wyższe o 0,2% w stosunku do roku 2006 w przeliczeniu na 1ha użytków rolnych. Zużycie osiągnęło w całym rolnictwie 121,8kg NPK i było o 1,5kg niższe niż w 2006r (123,3kg) ilość stosowanych nawozów zależy od regionu dlatego utrzymało się duże zróżnicowanie poziomu nawożenia NPK między województwami. Poziom nawożenia zbliżony do poziomu UE osiągnęlo 13województw (120 kg/ha) 3 województwa wykazały się niskim nawożeniem podkarpackie (64,4 kg/ha) małopolskie (70,9 kg/ha) podlaskie (89,3 kg/ha)
Ceny w grudniu 2007r w porównaniu do grudnia 2006r. Średni wzrost cen nawozów m.in. wynosił 16,3% a nawozów wapniowych (CaO) 28,6%. Pomimo wysokich podwyżek cen NPK popyt na nie został utrzymany niemal na poziomie 2006r