V DZIAŁ

Temat: Norma i przepis prawny.

1. Pojęcia normy prawnej oraz jej struktura.

2. Pojęcia przepisu i jego stosunek do normy prawnej.

3. Rodzaje przepisów prawnych.

4. Stosunek normy prawnej do przepisy prawnego.

Norma prawna - musi określać adresata normy oraz warunki normatywnego postępowania, sposób postępowania oraz konsekwencje związane z niezastosowaniem się adresata do wskazanego przez normę postępowania.

Musi posiadać trzy cechy:

1. Musi spełniać funkcję normatywną.

2. Musi należeć do systemu prawa.

3. Musi być w określony sposób zbudowana.

Norma prawna jest to reguła, wskazówka określonego postępowania. Na budowę normy prawnej składają się następujące elementy:

1. Np.. Osoba „A” w sytuacji „B”, powinna zachować się w sposób „C”.

Jeżeli postąpi w sposób „nie C”, to podlega karze.

1. Hipoteza - Osoba „A” w sytuacji „B” - jest to ten element normy prawnej, który określa przede wszystkim do kogo i w jakich warunkach znajduje zastosowanie dyspozycja normy prawnej,;

2. Dyspozycja - „(…)powinna zachować się w sposób „C”(…)” - jest najważniejszą częścią normy prawnej, wskazuje ona na sposób postępowania, jakiego od adresata normy wymaga, oczekuje normodawca. W dyspozycji wyróżniamy normy o charakterze: abstrakcyjnym, konkretnym.

1. Norma konkretna - to norma, w której dyspozycja określa postępowanie jednorazowe np. stawianie się w konkretnej instytucji oraz w wyznaczonym dniu i czasie. Jednorazowe zachowanie adresata.

2. Norma abstrakcyjna - powtarzalny typ zachowań np. (zakaz zabicia człowieka obejmuje nieograniczoną liczbę zabójstw dokonywanych w różny sposób, na różnych ofiarach i przez różnych sprawców). Dotyczy stałego lub wielokrotnego zachowania się adresata normy.

3. Sankcja - „Jeżeli postąpi w sposób „nie C”, to podlega karze” - to ta część normy prawnej, która mówi o tym, jak zareaguje państwo na niezastosowanie się adresata do wskazań zawartych w dyspozycji, jeśli nastąpiły okoliczności przewidziane w hipotezie, czyli sankcja zawiera konsekwencje niestosowania się do wymagań dyspozycji. Wyróżniamy 3 podstawowe rodzaje sankcji:

1. Sankcja karna (represyjna, penalna) - jest to sankcja gdzie za zachowanie niezgodne z dyspozycją grozi kara.

2. Sankcja egzekucyjna (restytucyjna - łac. restytution przywrócić do stanu poprzedniego) - polega na zmuszeniu adresata do zachowania się polegającego na przywróceniu stanu przed naruszeniem.

3. Sankcja nieważności - polega na unieważnieniu czynności z powodu jej niezgodności z prawem.

Art. 148&1 KK - kto zabije człowieka

Gdzie „kto” - hipoteza, a „zabije człowieka” dyspozycja

Pierwszy podział norm prawnych ze względu na element adresata to:

- generalne (ogólne) <=> indywidualne („kto” - hipoteza)

Podział norm ze względu na adresata:

• Normy jednostkowe - takie, które skierowane są dokładnie do jednego adresata.

• Normy ogólne - takie, które są adresowane do więcej niż jednego adresata.

• Normy indywidualne - takie, których adresat normy oraz okoliczności, w których ma on w wyznaczony sposób postępować, są określone indywidualnie, imiennie.

• Normy generalne - wskazują adresata jako element klasy podmiotów wyodrębnionych ze względu na określoną cechę, z reguły zaadresowane do ogółu ludzi lub rodzajowo osób np. policjantów. Można spotkać jednak normy generalne, które zawsze są jednostkowe np. normy skierowane do Prezydenta RP.

Adresat:

- n. jednostkowe

* n. indywidualne

* n. generalne

- n. ogólne

* n. generalne

Przepis prawny - jest to gramatyczna jednostka zdaniowa wyodrębniona graficznie w tekście aktu normatywnego pochodzącego od powołanego organu państwowego, ogłoszonego we właściwej publikacji urzędowej.

Ze względu na konkretność (czy przepis zawiera wszystkie elementy normy prawnej, czy nie) wyróżniamy przepisy:

• kompletne - zawiera pełny opis pożądanego zachowania się adresata, adresat wie wszystko, co trzeba wiedzieć, aby postępować zgodnie z przepisami;

• niekompletne (odsyłające) - nie zwierają pełnego opisu pożądanego zachowania, dopiero znajomość przepisu odsyłającego i tego, do którego odsyła, pozwala adresatom postępować zgodnie z życzeniem normodawcy.

Ze względu na sposób związania adresatów wyróżniamy przepisy:

- bezwzględnie obowiązujące (imperatywne) - wyznaczają jakąś powinność i nie dopuszczają innego zachowania, a więc zawierają one reguły postępowania obowiązujące adresatów i wyłączają odmienne uregulowanie danych spraw przez zainteresowanych;

- względnie obowiązujące (dyspozytywne) normodawca sygnalizuje ich charakter za pomocą takich zwrotów jak - jeśli strona nie postąpi inaczej itp

Ze względu na sposób zredagowania przepisu wyróżniamy przepisy:

• zakazujące - zawierają zakaz określonego zachowania, najczęściej pod rygorem sankcji;

• nakazujące - zawierają dyspozycję formułującą nakaz określonego sposobu postępowania, najczęściej pod rygorem poniesienia ujemnych konsekwencji prawnych w wypadku niezastosowania się do nakazu;

• dozwalające - ani nie nakazują, ani nie zakazują określonego postępowania, przewidują natomiast dla określonych adresatów możliwość wyboru zachowania.

Ze względu na zakres regulacji wyróżniamy przepisy:

• ogólne - regulują szeroki zakres praw, obejmują szeroki zakres adresatów, ustanawiają w dyspozycji ogólne reguły zachowania;

• szczególne - ustanawiają wyjątki, odrębne uregulowania w stosunku do przepisu ogólnego, niekiedy przepis szczególny musi zawierać te charakterystyki, które zawiera przepis ogólny, a ponadto jakąś dodatkową.

Stosunek normy prawnej do przepisu prawnego.

1. Norma prawna pokrywa się z przepisem prawnym.

2. Jeżeli przepis zawiera dwa lub więcej norm prawnych.

3. Jeden przepis może zawierać hipotezę a inny przepis inne fragmenty normy prawnej np. dyspozycję, sankcję.

4. Niektóre przepisy nie zawierają norm prawnych np. wstępy do aktów normatywnych, słowniczki wyrażeń ustawowych.

VI. DZIAŁ

Tworzenie prawa.

Tworzenie prawa - tworzenie norm prawa obowiązującego.

Stanowienie prawa jest to świadomy i celowy akt aktem władzy publicznej. Charakteryzuje się trzema cechami:

1. Sformalizowany - jest wydany przez uprawniony organ, zachowanie odpowiedniej procedury i w odpowiedniej formie.

2. Prospektywny - zawiera normy mające charakter generalno-abstrakcyjny.

3. Konstytutywny (deklaratywny, deklaratoryjny) - wyraża się w tym że aktem stanowienia kompetentny organ władzy publicznej wprowadza do systemu prawa lub usuwa z niego normy prawne (stwarzanie nowego systemu norm prawnych).

Źródła prawa:

1. Źródła prawa w sensie formalnym - są to efekty działalności prawotwórczej uprawnionych organów. Inaczej to forma aktu w którym zawarte są normy prawne.

2. Źródła prawa w sensie materialnym - rozumiemy wszystko to co wpływa na treść prawa w sposób pośredni i bezpośredni, np. gospodarka, normy moralne, stosunki społeczne.

3. Źródła poznania prawa - rozumiemy wszelkiego rodzaju dokumenty i obiekty na których podstawie możemy ustalić treść norm prawnych

• Oficjalne (Dziennik Ustaw, Monitor Polski)

• Nieoficjalne (gazety, książki itp.)

Pojęcie aktu prawego i charakterystyka jego rodzaju.

Akt prawny - ujęty w odpowiedniej formie wyraz woli organów władzy publicznej (organów państwowych, samorządowych) ustanawiający normy ogólne (np. ustawa), a także działanie organu państwa lub innego podmiotu prawa zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi i w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym.

Akt normatywny (akt przetwórczy, prawodawczy) - każdy dokument władzy publicznej wydany w określonej przez prawo formie, na podstawie konstytucyjnie lub ustawowo przyznanych kompetencji, zawierający ujęte w przepisy normy prawne, regulujące jakiś zespół stosunków społecznych.

Akt nienormatwny - jest zindywidualizowanym aktem w konkretnej sprawie dotyczący określonych osób lub instytucji, nie ma w nich norm prawnych, są w nim natomiast zastosowane normy prawne do rozstrzygnięcia konkretnego przypadku.

Cechy systemu źródeł prawa w Rzeczpospolitej Polskiej.

Przez system źródeł prawa w danym państwie rozumiemy całokształt form działalności prawotwórczej zaakceptowanej w danym systemie prawnym w ich powiązaniu i hierarchicznym układzie.

Moc prawa danego aktu normatywnego może być wyższa, niższa lub równa mocy prawnej innych aktów. Przyjmuje się:

1. Akt normatywny o niższej mocy prawnej nie może być niezgodny z aktem normatywnym o wyższej mocy prawnej.

2. Akt normatywny o wyższej mocy prawnej może uchylić o niższej mocy prawnej.

3. Akt normatywny o wyższej mocy prawnej przesądza w pewnym stopniu o treści aktu o niższej mocy prawnej.

4. Istnieje obowiązek wydawania aktów o niższej mocy prawnej jeżeli są one niezbędne do realizacji aktów o wyższej mocy prawnej.

Konstytucja → Ustawa (rozporządzenie z mocą ustawy) → Ratyfikowane umowy międzynarodowe → Rozporządzenia → Uchwały Sejmu i Senat → Uchwały Rady Ministrów → Zarządzenia → Akty prawa miejscowego

Charakterystyka poszczególnych aktów normatywnych składających się na system źródeł prawa RP.

Konstytucja - jest aktem normatywnym, która zajmuje naczelne miejsce w systemie źródeł prawa.

1. Jest tylko jeden akt normatywny o takiej nazwie i randze w państwie.

2. Konstytucja zawiera zasady stanowienia i obowiązywania aktów tworzących ten system stanowi więc fundament normatywny całego systemu prawa oraz muszą być z nią zgodne inne akty normatywne.

3. Uchwalenie nowej zmiany i uchylenie dotychczasowej konstytucji odbywa się w szczególnym, innym niż w wypadku pozostałych ustaw trybie.

4. Konstytucja zawiera szczególną treść.

W doktrynie prawa konstytucyjnego ustawą konstytucyjną nazywa się akt prawny o najwyższej mocy prawnej, uchwalany w trybie przewidywanym dla zmiany konstytucji, różniący się od niej treścią. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku nie wymienia tej kategorii aktów wśród powszechnie obowiązujących źródeł prawa.

Ustawa.

Ustawa - akt normatywny, ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne, uchwalany przez parlament w szczególnym trybie, o nieograniczonym zakresie przedmiotowym i najwyższej, po konstytucji, mocy prawnej. Cechy Ustawy:

1. Ustawa jest aktem normatywnym o najwyższej po konstytucji mocy prawnej.

2. Ustawa jest aktem podporządkowanym konstytucji co oznacza wymaganie zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi.

3. Jest aktem najściślej związanym z funkcją tworzenia prawa właściwym do stanowienia norm o charakterze generalno-abstrakcyjnym.

4. Z punktu widzenia przedmiotu regulacji ustawa jest aktem nieograniczonym.

5. Uchwalenie ustawy następuje w specjalnej procedurze określonej mianem trybu ustawodawczego.

Quorum - jest to niezbędna, minimalna liczba posłów, która musi obowiązywać, aby sejm mógł przystąpić do głosowania nad projektem ustawy.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Ratyfikowane umowy międzynarodowe obowiązujące przed wejściem w życie nowej konstytucji ustawy zasadnicze nie rozstrzygały pozycji umów międzynarodowych w stosunku do prawa krajowego. Poglądy doktryny i orzecznictwo ulegały w tej kwestii wyraźnej ewolucji.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe są źródłem powszechnie obowiązującego prawa w RP, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. W konstytucyjnym porządku prawnym umowy międzynarodowe są usytuowane poniżej konstytucji, z którą powinny być zgodne.

Skuteczność umów międzynarodowych względem pozostałych aktów normatywnych jest uzależniona od trybu ratyfikacji.

Umowy międzynarodowe, które są ratyfikowane przez Prezydenta RP, za uprzednią zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie, i które są ogłoszone w trybie wymaganym dla ustaw, mają moc prawną ustawy. Jednak w sytuacji zaistnienia kolizji takiej umowy z ustawą pierwszeństwo ma ustawa.

Umowy międzynarodowe ratyfikowane bez upoważnienia ustawy w wypadku zaistnienia kolizji jej norm z ustawą ustępują swą skutecznością ustawie, lecz mają pozycję nadrzędną nad innymi aktami normatywnymi.

Rozporządzenie z mocą ustawy

Konstytucja RP w art. 234 przyznaje Prezydentowi RP prawo wydania rozporządzeń z mocą ustawy. Omawiany akt normatywny ma charakter źródła powszechnie obowiązującego prawa. Prezydent może wydać rozporządzenie z mocą ustawy:

• jest stan wyjątkowy

• sejm nie może się zebrać na posiedzeniu

• z wnioskiem o wydanie rozporządzenia wystąpiła Rada Ministrów

• aktem tym nie można zmienić konstytucji ani żadnej ordynacji wyborczej

• rozporządzeniem tym można tylko uregulować niektóre kwestie związane ze stanem wyjątkowym

• podlega zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

Warunkiem wejścia w życie tych rozporządzeń jest ich ogłoszenie.

Rozporządzenie

Jedyny akt organów władzy wykonawczej uznany przez konstytucję za źródło powszechnie obowiązującego prawa.

• Upoważnienie do wydawania rozporządzeń przysługuje tylko prezydentowi, rządowi, prezesowi Rady Ministrów, ministrom, Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji, przewodniczącym określonych w ustawie komitetów powołanych w skład Rady Ministrów;

• Rozporządzenie może być wydane wyłącznie wtedy, gdy ustawa w odpowiednim przepisie upoważnia do wydania rozporządzenia,

• Upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania, a także wytyczne dotyczące treści tego aktu. Wytyczne dotyczące treści rozporządzenia są wskazówkami wyznaczającymi treść rozporządzenia lub sposób ukształtowania jego treści,

• Upoważnienie do wydania rozporządzenia może mieć charakter obligatoryjny albo fakultatywny,

• Do wydania rozporządzenia może ustawa upoważnić dwu lub więcej ministrów,

• Rozporządzenia nie może wykraczać poza granice udzielonego w ustawie upoważnienia,

• Rozporządzenie nie może być sprzeczne ani z ustawą, która jest dla niego bezpośrednią podstawą, ani z innymi obowiązującymi ustawami,

• Rozporządzenie powinno powoływać się na upoważnienie zawarte w ustawie, tj. wskazać szczegółowy przepis ustawy, który zawiera takie upoważnienie,

• Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi (tzw. zakaz subdelegacji) ani zaniechać wydania,

• Warunkiem mocy prawnej rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Akty prawa miejscowego

Akty te obowiązują wyłącznie na obszarze działania danego organu. Akty prawa miejscowego są stanowione przez organy samorządu terytorialnego (sejmik województwa, radę powiatową, zarząd powiatu, radę gminy i zarząd gminy), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Na podstawie przepisów uprawniających terenowe organy administracji publicznej do stanowienia aktów prawa miejscowego można wyróżnić akty zawierające statuty, akty zawierające przepisy wykonawcze, tj. akty wydawane na podstawie upoważnień szczegółowych, przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych. Akty prawa miejscowego są publikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Źródła prawa mający charakter wewnętrzny:

1. Uchwały Rady Ministrów są to akty kierownictwa wewnętrznego, tzn. obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe Radzie Ministrów. Wydawane są na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie oraz ogólnych konstytucyjnych norm kompetencyjnych. Niektóre uchwały Rady Ministrów mogą nie mieć charakteru normatywnego, np. uchwała powołująca daną osobę na określone stanowisko. Uchwały podpisuje prezes Rady Ministrów. Publikowane są w Monitorze Polskim.

2. Zarządzenia są aktami wewnętrznymi wydawanymi tylko na podstawie upoważnienia ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarządzenia wydawane przez Prezydenta i prezesa Rady Ministrów są ogłaszane w Monitorze Polskim. Zarządzenia wydawane przez ministrów publikowane są w dziennikach resortowych. Zarządzenia Komendanta Głównego publikowane są w Dzienniku urzędowym Komendy Głównej.

Obowiązywanie aktu normatywnego w czasie

Akt normatywny - obowiązuje od momentu, który wyznaczył ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. Data publikacji jest data uwidoczniona na stronie tytułowej danego oficjalnego organu publikacyjnego, w którym ten akt jest wydrukowany. Akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia chyba ze dany akt normatywny określi termin dłuższy. W uzasadnionych wypadkach akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym nie z14 dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa nie stoją temu na przeszkodzie dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym. Nadanie aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej jest możliwe tylko wówczas, gdy zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.

Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ich ogłoszenia. Jednak w uzasadnionych wypadkach przepisy porządkowe maga wchodzi w życie w terminie krótszym niż 3 dni a jeżeli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne

szkody lub poważne zagrożenie życia zdrowia czy mienia można zarządzić wejście w życie takich przepisów z dniem ich ogłoszenia.

Vacatio legis- Okres od dnia ogłoszenia aktu normatywnego do chwili wejścia w życie. Jego długość powinna być dostosowana do potrzeb danego aktu normatywnego

3 powody wydłużenia vacatio legis:

• obszerność aktu normatywnego i jego doniosłość społeczna

• fakt ze niektóre akty normatywne wprowadzają nowe instytucje, reformują znane struktury organizacyjne

• podaje się okoliczność, iż uzyskanie wiadomości o akcie normatywnym, dotarcie do jego tekstu jest utrudnione dla pewniej kategorii podmiotów (podmioty zamieszkałe za granica lub mające siedzibę poza krajem)

Obliczając termin wejścia w życie aktu normatywnego określonego w dniach nie uwzględnia się dnia ogłoszenia z wyjątkiem przypadków, gdy akt normatywny wchodzi z dniem ogłoszenia. Terminy zaś wejścia w życie określone w tygodniach miesiącach lub latach kończą się z upływem dnia, który nazwa lub data odpowiada dniowi ogłoszenia a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było- w ostatnim dniu tego miesiąca.

Klauzula derogacyjna-zamieszczana na końcu aktu normatywnego, w której wyszczególnia uchylone akty normatywne czy poszczególne przepisy.

Zasada: przepisy późniejsze uchylają wcześniejsze zawarte w aktach normatywnych równorzędnych lub niższych. Od tej zasady istnieje wyjątek:, gdy przepis późniejszy ma charakter ogólny to nie uchyla on przepisu wcześniejszego o charakterze szczególnym.

Ważna jest również zasada ze przepis szczególny uchyla przepis szczególny.

Niekiedy akt normatywny obowiązuje od daty, która sam skazuje jako moment końcowy swego obowiązywania. Przeważnie data ta jest precyzyjnie wyznaczona czasami zaś wskazana w sposób ogólny.

Niestosowanie przepisu-akt prawotwórczy przestaje obowiązywać, choć nie został uchylony innymi aktami i nie została w nim oznaczona data końcowa jego obowiązywania, jeżeli jego przepisy nie znajdują przez bardzo długi czas zastosowania i wytwarza się przy tym powszechne przeświadczenie ze akt ten nie obowiązuje, czyli mamy do czynienia z uchyleniem aktu przez brak stosowania.

Obowiązywanie aktu normatywnego w przestrzeni

Prawo wewnętrzne ustanowione przez organy władzy publicznej obowiązuje na terytorium danego państwa. Zasada jest ze akty normatywne wydawane przez organy centralne obowiązują na terytorium danego państwa, chyba ze same stanowią inaczej.

Wyjątki pojęcia terytorium państwa:

• rozszerzenie - omawianej zasady dotyczy statków morskich powietrznych i kosmicznych podnoszących banderę lub mających znak danego państwa

• ograniczenie zasady terytorialności jest związane z eksterytorialnością placówek dyplomatycznych państw obcych znajdujących się na terytorium danego państwa. Pewne ograniczenia wiążą się tez z bazami wojskowymi i pobytem obcych sil zbrojnych na terytorium danego państwa.

Akty normatywne prawa miejscowego wydawanie przez terenowe organy administracji publicznej obowiązują na terytorium, na którego obszarze organy te sprawują władze.

Obowiązywanie aktu normatywnego co do osób: Zasada jest ze prawo danego państwa obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na jego terytorium bez względu na ich przynależność państwowa. Wyjątek od tej zasady dotyczy przedstawicieli innych państw akredytowanych w danym państwie, którzy korzystają z przywilejów dyplomatycznych. Państwo gwarantuje tez niekiedy niektórym osobom, nietykalność. Ograniczenie czy wyłączenie jurysdykcji następuje także wobec członków obcych sil zbrojnych, stacjonujących na terytorium danego państwa. Kwestie te są regulowane w specjalnych umowach.

Budowa aktu normatywnego:

jest związana z zasadami techniki prawodawczej. Przez pojęcie zasady techniki prawodawczej (legislacyjnej) rozumie się, że są to dyrektywy wskazujące jak poprawnie redagować akty normatywne)

prawo obowiązujące w danym kraju jest zawarte a w aktach normatywnych. Ogół zwrotów językowych zawartych w aktach normatywnych techniki prawodawczej (są to dyrektyw nazywamy tekstem prawnym. Sposób budowy tekstu prawnego określają dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego.

Każdy akt normatywny ma określona strukturę graficzna i merytoryczna.

Struktura graficzna aktu normatywnego to ustalenie reguł dotyczących formalnego podziału tekstu prawnego.

Ustęp - artykuł (punkty, litery, tirety) - oddziały - rozdziały - działy - tytuły - księgi - części.

Podstawowa jednostka redakcyjna i systematyzacyjna rozporządzenia naraz aktów o charakterze wewnętrznym (uchwał i zarządzeń) i aktów prawa miejscowego jest paragraf (można go dzielić na ustępy, punkty, litery, tirety).

Struktura merytoryczna aktu normatywnego

Akt normatywny składa się z tytułu i części. Tytuł składa się z 3 części:

• oznaczenia aktu np., ustawa, rozporządzenie

• daty uchwalenia czy wydania aktu normatywnego

• ogólnego określenia przedmiotu aktu

Każda część tytułu podaje się w oddzielnym wierszu w kolejności jak wyżej. Data aktu normatywnego

jest poprzedzona zwrotem „z dnia” i zawiera wskazanie dnia nazwę miesiąca określona słownie oraz rok-cyframi arabskimi znakiem „r”. Przedmiot aktu normatywnego należy określić oznaczając w sposób ogólny i zwięzły treść oraz zakres regulowanego aktem zagadnienia bez powołania a tytule aktu dat innych aktów normatywnych i numeracji dzienników publikacyjnych

treść aktu norm. Może zawierać:

preambułę - wstępna część aktu normatywnego umieszczona między tytułem a przepisami merytorycznymi. Element obligatoryjny aktu normatywnego. Występuje zazwyczaj w ustawach konstytucyjnych a także aktach o szczególnie uroczystym charakterze, aktach nowatorskich lub w sytuacjach, gdy prawodawca chce wyraźnie określić motywy wydania aktu, cele, którym ma służyć lub funkcje jakie ma on spełniać.

Przepisy ogólne - powinny określać:

• zakres przedmiotowy i podmiotowy stosunków regulowanych przez dany akt, a w razie potrzeby również zakres stosunków wyłączonych spod jego działania

• zasady wspólne dla dalszych przepisów.

Problematyka przepisów ogólnych jest uzależniona od charakteru normowanej materii. W przepisach ogólnych objaśnia się także używane w akcie określenia i skróty. Niekiedy w przepisach ogólnych spotyka się z definicjami podstawowych pojęć dla danego aktu normatywnego. W razie większej liczy pojęć wymagających wyjaśnienia w części ogólnej, na końcu umieszcza się słowniczek.

Przepisy szczegółowe - to przede wszystkim katalog podstawowych instytucji regulowanych przez dany akt normatywny. Przepisy szczegółowe stanowią przeważnie najobszerniejszą część aktu norm. Na treść przepisów szczegółowych rzutuje specyfika regulowanego przedmiotu. Zaleca się by przepisy były uporządkowane:

• przepisy prawa materialnego

• przepisy o organach i trybie postępowania

• przepisy karne

Przepisy zmieniające - zawarte są przepisy wprowadzające zmiany w innych aktach normatywnych

Przepisy przejściowe - należy normować oddziaływanie nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem dotychczasowego prawa. Należy w szczególności:

• unormować sposób zakończenia postępowania w sprawach będących w toku

• rozstrzygnąć, czy i w jakim zakresie stosuje się n nowe przepisy do uprawnień i obowiązków powstałych pod działaniem dotychczasowego prawa

• rozstrzygnąć czy i przez jaki czas utrzymuje się w mocy instytucje prawne które znosi nowe prawo

• rozstrzygnąć czy utrzymuje się w mocy dotychczasowe przepisy wykonawcze od czasu zastąpienia ich nowymi

Przepisy dostosowujące - reguluje się w szczególności:

• sposób powołania po raz pierwszy organów lub instytucji tworzonych nowa ustawa

• sposób przekształcenia organów lub instytucji utworzonych na podstawie dotychczasowej ustawy w organy lub instytucje tworzone przez nowa ustawę

• sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nowa ustawa, zasady zagospodarowania ich mienia

• uprawnienie i obowiązki ich dotychczasowych pracowników

Przepisy końcowe - w następującej kolejności:

• przepisy uchylające

• przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie

• przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego

Zmiana aktu normatywnego nazywa się nowelizacją. Polega ona na:

• dodaniu do aktu nowelizowanego nowych przepisów

• uchyleniu z aktu obowiązującego określonych przepisów

• zastąpieniu jakichś przepisów w obowiązującym akcie normatywnym przepisami o innym brzmieniu lub innej treści

Przewiduje się 2 formy nowelizacji: odrębną ustawę nowelizującą oraz przepisem innej ustawy

jeżeli liczba zmian w ustawie jest znaczna lub gdy ustawa była uprzednio wielokrotnie nowelizowana i posługiwanie się tekstem ustawy może być utrudnione, Marszałek Sejmu ogłasza tekst jednolity ustawy. Powołany przepis ustawy stosuje się odpowiednio do ogłaszania tekstów jednolitych aktów normatywnych innych niż ustawa. Teksty jednolite aktów normatywnych innych niż ustawa ogłasza organ właściwy do wydania danego aktu normatywnego. Tekst jednolity redaguje się wg następujących zasad:

• zachowuje się numeracje pierwotnego tekstu ustawy, bez wprowadzenia w tej numeracji zmian wynikających z dokonanej nowelizacji

• w miejsce przepisów uchylonych wpisuje się określenie skreślony, podając w odnośniku tytuł ustawy uchylającej w całości oraz wskazując przepis nowelizujący i datą jego wejścia w życie

• przy przepisach zmieniających albo nowych podaje się w odnośniku tytuł ustawy nowelizującej w całości oraz wskazuje przepis nowelizujący i datę jego wejścia w życie

Kodeks - uznaje się za kwalifikowana formę porządkowania prawa, ponieważ nazwę te nadaje się ustawie jedynie wtedy gdy spełnia określone warunki. W szczególności musi być to ustawa która w sposób wyczerpujący, oparty na spójnym zespole zasad normuje jakąś rozległą, lecz wyodrębnioną dziedzinę stosunków społecznych. Ustawa taka powinna możliwie jednolicie kształtować podstawowe instytucje prawne i być wydawana , gdy istnieje duże prawdopodobieństwo ze będzie aktem stabilnym, podstawowa regulacja danej gałęzi prawa

Kodyfikacja - łączy się z ustanowieniem nowego aktu normatywnego, w Polsce -ustawy. Błędy w ogłoszonym tekście aktu prawnego prostuje się w formie obwieszczenia.

Prawo wspólnot europejskich - stało się częścią naszego systemy prawa wewnętrznego. Wspólnotowy porządek prawny jest oparty na zasadach:

• prawo wspólnotowe ma pierwszeństwo wobec prawa państw członkowskich

• bezpośrednie obowiązywanie i stosowanie prawa wspólnotowego oraz jego bezpośredni skutek

• hierarchia źródeł prawa wspólnotowego w obrębie poszczególnych kategorii źródeł

• transgraniczność prawa wspólnotowego

• jednolitość prawa wspólnotowego

W doktrynie przyjął się podział źródeł prawa UE na źródła prawa pierwotnego oraz prawa pochodnego.

Do zakresu prawa pierwotnego należą traktaty założycielskie, umowy o przystąpieniu oraz inne umowy, których ranga jest równa traktatom założycielskim. W nich odkreślone są podstawowe zasady funkcjonowania UE oraz jej struktura ustrojowa. Pełnią one funkcje Karty Konstytucji UE.

Prawem pochodnym jest prawo stanowione prze organy Wspólnoty na podstawie i w granicach wyznaczonych przez prawo pierwotne. Pochodne źródła prawa to:

Rozporządzenia - obowiązują bezpośrednio stanowiąc automatycznie element ustawodawstwa poszczególnych państw członkowskich. Są one więc instrumentem ujednolicenia a więc harmonizacji prawa. Maja charakter norm generalno-abstrakcyjnych to znaczy wiążą one instytucje wspólnotowe państw członkowskich oraz krajowe sady i instytucje. Rada UE uchwala 2 rodzaje rozporządzeń:

• podstawowe - na podstawie bezpośrednich deklaracji traktatowych

• wykonawcze - określające sposoby realizacji tych pierwszych

Dyrektywa - akt normatywny UE wiążący państwa członkowskie będące jej adresatem w zakresie rezultatów, terminów i ich osiągnięciu, pozostawiając organom wewnętrznym państwa wybór form i metod jej realizacji. Dyrektywy są wydawane na podstawie Traktatu, adresowane są do państw członkowskich UE i podlegają dopiero przystosowaniu do wewnętrznego porządku prawnego poszczególnych państw. Moc prawna wiążąca dyrektywy jest zatem ograniczona pod względem podmiotowym, wiąże bowiem tylko państwa członkowskie, do których jest adresowana oraz pod względem przedmiotowym gdyż wiąże te państwa tylko w zakresie celów jakie są w niej określone. Państwo członkowskie jest zobowiązane do wykonania dyrektywy w drodze ustanowienia przepisów prawa wewnętrznego.

Decyzje - są zasadniczo wydawane przez Parlament Europejski, Rade UE, Komisję Europejska i ETS. Są aktami regulującymi sytuacje indywidualne i konkretne. Od rozporządzenia różni je to że odnoszą się do skonkretyzowanej liczby adresatów, którymi mogą być nie tylko państwa członkowskie, lecz inne podmioty prawa. Oraz to ze w przeciwieństwie do dyrektyw określają również tryb i środki urzeczywistniania zawartego w nich nakazu względnie zakazu.

Zalecenia i opinie - są to akty niewiążące prawnie dla adresatów którymi mogą być organy wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawa. Omawiane akty wymieniają stanowiska danego organu wspólnotowego w pewnej dziedzinie lub konkretnej sprawie. Są wydawane przez komisje europejska, jak również przez parlament oraz rade UE.

Hierarchia porządku normatywnego:

• prawa międzynarodowe

• prawo UE

• prawo wewnętrzne

VII DZIAŁ

System prawa.

W znaczeniu ogólnym to całokształt norm obowiązujących w danym państwie, czasie, uporządkowany według określonych kryteriów.

Wyróżniamy prawo:

• cywilne,

• administracyjne,

• karne,

• materialne,

• finansowe.

Powyższe można nazwać tzw. ujęciem prawa w układzie poziomym.

Kryterium podmiotowe - tutaj wyróżnieniem jest podmiot stosunków społecznych, czyli kto w te stosunki wchodzi.

Tzw. kryterium metody regulacji -uzależnione jest od celów, czy zadań jakie stawia sobie państwo, od podmiotów, których regulacja ma dotyczyć, od więzi jakie między nimi występują. Wyróżnić można tzw. metodę cywilną, karną i administracyjną.

Metoda cywilna - występuje na gruncie prawa cywilnego, rodzinnego, handlowego. Występuje w tych dziedzinach, gdzie prawo respektuje równość stron danego stosunku, gdzie pozwala kształtować stosunki prawne. Metoda ta jest oparta na równorzędności podmiotów.

Metoda administracyjna - tutaj występuje tzw. zwierzchnictwo organów władzy publicznej w stosunku do obywateli i stosunki są tak regulowane by zapewnić właściwe funkcjonowanie państwa. Spotkać je można na gruncie prawa konstytucyjnego i administracyjnego.

Metoda karna - opiera się ona na ochronie podstawowych wartości ważnych dla jednostki i ogółu społeczeństwa stąd występują zakazy dokonywania określonych działań, by tych wartości nie naruszyć.

Czyny zagrożone pod groźbą kary to:

• przestępstwa

• wykroczenia

i prawo określa odpowiedzialność za ich popełnianie.

Metoda ta występuje na gruncie prawa karnego, w postępowaniu administracyjnym (postępowanie karno-administracyjne) i finansowym (postępowanie karno-skarbowe).

Tak zwane pionowe (hierarchiczne ujęcie systemu prawa).

Kryterium wyróżnienia stanowi tzw. moc prawna poszczególnych norm prawnych. Normy prawne mają ją różną, gdyż zawarte są w aktach o różnej mocy. Akty te pochodzą od różnych organów, które w hierarchii organów zajmują różne miejsca, wreszcie treść stosunków społecznych i ich waga mają wpływ na tę moc. System prawa w ujęciu pionowym to pionowy układ norm, z którego wynika iż:

• normy prawne wyższego rzędu (np. w konstytucji, ustawach są nadrzędne, stanowią podstawę prawną dla norm hierarchicznie niższych);

• normy niższe muszą być zgodne z normami wyższymi (nie może być sytuacji odwrotnej);

• tak rozumiany system prawa w ujęciu pionowym jest ściśle powiązany z tzw. systemem źródeł prawa.

Zasady systemu prawa.

W gruncie norm tworzących system prawa można wyróżnić takie, które mają charakter zasadniczy w stosunku do innych wśród, których funkcjonują. Takie normy można nazwać zasadami systemu prawa. Są normy, które są zasadami dla całego systemu prawa (np. zasada humanizmu, zasada politycznego państwa prawnego, zasada suwerenności, zasada podziału władzy i zasada równowagi władzy). Są i takie normy, które mają charakter zasadniczy, a tylko w danej gałęzi prawa np. w prawie karnym procesowym - zasada domniemania niewinności, zasada swobodnej oceny dowodów, w prawie rodzinnym i opiekuńczym - zasada troski o dobro dziecka. W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się tzw. instytucje prawne (grupa norm regulujących wyczerpująco typ stosunków) np. rozwód, małżeństwo, własność. I w ramach tych instytucji wyróżnić można takie normy, które mają charakter zasadniczy w stosunku do pozostałych.

Niektóre zasady systemu prawa są wprost wysłowione w tekście, a inne są tworzone w drodze interpretacji określonych przepisów. Przepisy prawne, cały system prawa powinien być tak zbudowany, interpretowany, by tych zasad nie naruszać.

Cechy systemu prawa:

1. Niesprzeczność.

2. Zupełność.

Niesprzeczność - chodzi o to, aby nie doszło do takiej sytuacji, że w konkretnych warunkach temu samemu adresatowi prawo coś nakazuje i jednocześnie zabrania (system prawa całkowicie nie jest

sprzeczny to pewna iluzja, pewne dążenie do doskonałości w praktyce) jednak sprzeczności się jednak zdarzają. Wynika to z szybkiego rozwoju stosunków społeczno-ekonomicznych, z pewnych zmian, które niesie ze sobą życie, a ustawodawca ich nie zauważył, z konfliktów interesów określonych grup i co rzadziej, z braku znajomości zasad legislacyjnych.

Wyróżnić można sprzeczności logiczne, przeciwieństwa logiczne i sprzeczności prakseologiczne.

Sposoby usuwania sprzeczności w praktyce są następujące:

1. Można analizować dwie sprzeczne ze sobą normy i stwierdzić, że jedna z nich nie obowiązuje.

2. Można analizować dwie sprzeczne ze sobą normy i przypisać im takie znaczenie, przy którym nie są ze są sprzeczne.

Ad. 1.

Tu stosuje się tzw. reguły kolizyjne

• reguła chronologiczna (czasowa) - norma wydana później uchyla normę wydaną wcześniej,

• reguła merytoryczna (treściowa) - norma szczególna uchyla normę ogólną (przy założeniu, że nie jest hierarchicznie niższa),

• reguła hierarchiczna - norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu.

Ad. 2.

Tutaj zastosowanie mają tzw. reguły wykładni systemowej.

Zupełność - wyraża się ona w tym, że wszystko to, co na gruncie przyjmowanej wiedzy powinno być przez prawo uregulowane, jest przez prawo uregulowane. Nie występują braki tzw. „luki w prawie”. O luce w prawie możemy mówić wtedy, gdy dany stosunek społeczny nie jest uregulowany, a powinien być, gdyby ustawodawca działał racjonalnie. Występują różne luki w prawie: swoista luka w prawie, luki techniczne, luki logiczne, luki aksjologiczne.

Sposobami usuwania luk w prawie jest tzw. analogia. Z ustawy tzw. (analogia legis) i tzw. analogia z prawa (z polskim systemie prawa zabroniona).

Analogia legis - zabroniona w prawie karnym, dopuszcza się ją w prawie administracyjnym, czy cywilnym.

Luki i analogia w prawie. Zakłada się, że system prawny obowiązujący w danym państwie jest zupełny: nie ma zagadnień, których nie można by prawnie rozstrzygnąć na podstawie norm w nim zawartych, nie ma faktów, co do których nie można by ustalić ich kwalifikacji prawnej. Ustaleniem takim jest też stwierdzenie, że z danym faktem prawo nie wiąże żadnych skutków prawnych, bądź takich skutków których ktoś się dopatruje. W związku z tak rozumianą zupełnością systemu prawa trudno jest mówić o tzw. lukach aksjologicznych lub o tzw. lukach pozornych. Ustawodawca decyduje o tym, jakie materie i jak je uregulować prawnie. Jeżeli jakichś materii nie uregulował to znaczy, że nie chciał tego uczynić. Nie można na tej podstawie, że ktoś - nie będąc ustawodawcą - chciałby, aby dane materie były uregulowane prawnie i to w określony sposób twierdzić iż w prawie występuje luka. O luce pozornej mówi się wtedy, gdy z braku dostatecznej znajomości prawa i techniki posługiwania się nim komuś się wydaje, że jakieś materie nie są prawnie uregulowane. Istnieją jednak tzw. luki rzeczywiste. Można o nich mówić w odniesieniu do konstruowanych przez prawo instytucji prawnych. Nazywa się ej niekiedy lukami konstrukcyjnymi.

Analogia z prawa występuje wtedy, rozstrzyga się jakąś sprawę nie uregulowaną prawnie nie na podstawie określonych norm prawa regulujących stan rzeczy najbardziej podobny, bo ich brak, lecz na podstawie zasad systemu prawa bądź zasad danej gałęzi prawa, a nawet czasami tylko na podstawie fundamentalnych ocen uznawanych w obowiązującym prawie. Granice między analogią z ustawy a analogią z prawa nie są ostre. Stosowanie analogi z prawa w polskim systemie prawnym jest niedopuszczalne. Również stosowanie analogi z ustawy w pewnych dziedzinach prawa jest niedopuszczalne. Tak jest przede wszystkim w prawie karnym, gdzie obowiązuje zasada nie ma przestępstwa, jeżeli dany czyn nie był zabroniony prawnie pod karą w momencie jego popełnienia.

DZIAŁ VIII

Stosowanie prawa i wykładnia prawa.

Stosowanie prawa to działalność władcza organów państwowych polegająca na wydawaniu decyzji indywidualno-konkretnych (akty stosowania prawa) na podstawie norm prawnych (aktów tworzenia prawa). Stosowanie prawa polega na zastosowaniu normy prawnej do jakiegoś indywidualnego przypadku. Jest domeną organów sądowych i administracyjnych (zarówno administracji rządowej, jak i samorządowej).

Uogólniając, proces stosowania prawa można podzielić na kilka etapów:

- ustalenie przepisów prawnych, które zamierza się zastosować do rozstrzygnięcia powstałego problemu prawnego;

- ustalenie stanu faktycznego, z którym organ stosujący prawo łączy określone konsekwencje prawne;

- subsumcja, czyli stwierdzenie, że dany stan faktyczny jest objęty przepisem prawnym;

- decyzja organu stosującego prawo, że dany stan faktyczny pociąga za sobą skutki prawne wyrażone w przepisach prawnych.

Wykładnia prawa (interpretacja prawa) jest to zespół zmierzających do ustalenia treści norm prawnych zawartych w przepisach prawnych. Celem wykładni jest wiec ustalenie właściwego znaczenia normy prawnej, tak aby można ją było uznać za wypowiedź prawodawcy niebudzącą żadnych wątpliwości. W praktyce prawniczej wykładnia prawa to najczęściej ustalenie znaczenia tylko tych przepisów prawnych, które budzą wątpliwości przy sięganiu do aktów stosowania prawa.

Od wykładni należy odróżnić teorie wykładni prawa, czyli rozważania i ich rezultaty na temat procesu wykładni prawa, jej celów, skutków itp. Wyróżnia się dwa rodzaje teorii wykładni prawa: opisowe i normatywne.

1. Opisowe teorie wykładni przedstawiają, jak w rzeczywistości przebiegają procesy wykładni i kto je wykonuje. Materiału empirycznego do tego typu ustaleń dostarcza przede wszystkim orzecznictwo. Poza tym teorie opisowe dokonują analizy, jakie czynniki i w jakim stopniu oddziaływają na proces wykładni prawa oraz formułują ogólne tendencje interpretacyjne. Ogólnie można stwierdzić, że opisowe teorie wykładni prawa ustalają, jak prawo jest interpretowane, jakie czynniki warunkują procesy wykładni, w jaki sposób interpretatorzy dochodzą do jakichkolwiek ustaleń, uogólniają praktykę wykładni.

2. Teorie normatywne nie obrazują rzeczywistego przebiegu wykładni prawa, a formułują postulaty na temat, jak ten proces winien przebiegać. Wśród normatywnych teorii wykładni odróżnia się tzw. Teorie statyczne oraz teorie dynamiczne. Teorie statyczne widza cel wykładni w zachowaniu niezmienności prawa i pewności prawnej. Dlatego wychodzą z założenia, że normy prawne raz wysłowione w określonych przepisach nie ulegają zmianie. Znaczenie normy jest wiec, takie jakie chciał nadać pracodawca w momencie tworzenia.

Podstawowe rodzaje wykładni prawa.

1. Rodzaje wykładni ze względu na kontekst, w jakim występuje norma.

1. Wykładnia językowa polega na poszukiwaniu właściwej treści przepisów prawa metodą analizy wyrażeń użytych w tych przepisach przez dokonywanie oceny ich znaczenia na podstawie treści, jaka tym wyrażeniom jest nadawana powszechnie w języku potocznym. Wymaga znajomości form i reguł gramatycznych obowiązujących w języku polskim: m.in. interpunkcji, części mowy, budowy, odmiany wyrazów, składni itp.

2. Wykładnia systemowa polega na wyjaśnieniu sensu normy prawnej na podstawie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ogólnym systemie norm prawnych oraz na podstawie zestawienia jej z normami, wśród których została umieszczona.

3. Wykładnia funkcjonalna (całościowa) polega na usuwaniu trudności w rozumieniu tekstu prawnego przez sięganie do celu, powodu (rationis legis) jaki przyświecał ustawodawcy, a także do funkcji, jaką dana norma może spełnić, oraz do oce3n i norm moralnych funkcjonujących w społeczeństwie. Wykładnia funkcjonalna jest powszechnie zalecanym współcześnie sposobem interpretacji przepisów prawnych.

2. Rodzaje wykładni prawa ze względu na rezultat (wyniki, zakres).

1. Wykładnia literalna to wykładnia, przy której rezultaty innych wykładni pokrywają się z rezultatem wykładni językowej.

2. Wykładnia rozszerzająca ma miejsce wówczas, gdy ustalenia wykładni systemowej i wykładni funkcjonalnej rozszerzają zakres zastosowania przypisu w stosunku do zakresu wyznaczonego przez wykładnie językową.

3. Wykładnia zawężająca występuje wówczas, gdy w wyniku wykładni systemowej i funkcjonalnej przyjmujemy węższy sens rozumienia normy, niż wynikałoby to z wykładni językowej. W wyniku wykładni ulega zawężeniu liczba sytuacji, w których znajduje zastosowanie dyspozycja danej normy prawnej.

3. Rodzaje wykładni ze względu na osobę interpretatora i moc wiążącą.

1. Wykładnia autentyczna jest to wykładnia dokonana przez organ, który wydał przepis podlegający interpretacji. Moc prawna tej wykładni jest równa mocy prawnej aktu normatywnego. Ten rodzaj wykładni wynika z zasady: komu przysługuje stanowienie prawa, temu przysługuje i jego wykładnia (cuius est condere, eius est interpretari).

2. Wykładnia legalna to wykładnia dokonywana przez podmiot uprawniony przez prawodawcę do dokonywania wykładni norm zawartych w określonych aktach normatywnych. Nazwa tej wykładni wiąże się z faktem, że upoważnienie do dokonywania wykładni jest zawarte w normach obowiązującego prawa, które wyznaczają równocześnie procedurę jej dokonywania oraz zakres jej mocy wiążącej.

3. Wykładnia doktrynalna (naukowa) jest to wykładnia dokonywana przez przedstawicieli doktryny prawniczej. Współcześnie ma formę głos do orzeczeń organów stosujących prawo, komentarza testów prawnych i opracowań naukowych. Wykładnia ta nie ma mocy wiążącej, jednak jej wpływ na praktykę interpretacji przepisów prawnych jest znaczny i stale rośnie.

4. Wykładnia operatywna obejmuje wszystkie przypadki wykładni dokonywanej przez sady oraz inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych spraw karnych, cywilnych i innych. Wykładnia ma charakter konkretny i wiążę jedynie w tej sprawie, w której jej dokonano.

4. Rodzaje wykładni prawa wyróżnione ze względu na materiały.

1. Wykładnia historyczna interpretator dokonuje wykładnia przede wszystkim na podstawie aktualnie obowiązującego prawa. Może również ustalać znaczenie normy prawnej za pomocą materiałów historycznych. Bierze wtedy pod uwagę materiały informujące o genezie tego przepisu i dyskusjach prowadzonych wokół niego.

2. Wykładnia porównawcza wtedy gdy interpretator porównuje interpretowane przepisy z przepisami obowiązującymi w innych krajach.

Orzeczenia Sądu Najwyższego, w których jest zawarta wykładnia.

Jeżeli Sąd Najwyższy, rozpoznaje kasację lub inny środek odwoławczy, poweźmie poważne wątpliwości co do wykładni prawa, może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego sądu. Również przy rozpatrywaniu apelacji jeżeli powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy. Sąd Najwyższy władny jest przejąć sprawę do rozpoznania. Uchwała Sądu Najwyższego, w której jest zawarte rozstrzygniecie zagadnienia prawnego wiąże wszystkie sądy w danej sprawie- nie tylko sąd II instancji ale sąd I instancji w razie przekazania mu sprawy do ponownego rozpoznania, sąd II instancji rozpoznający wówczas ponownie sprawę i Sąd Najwyższy rozstrzygający kasację. Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego i Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego. Podobnie jak Sąd Najwyższy, Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na izby: Finansową - sprawującą nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach zobowiązań podatkowych i innych świadczeń pieniężnych do których mają zastosowanie przepisy, podatkowe oraz egzekucji świadczeń pieniężnych. Gospodarczą - nadzorującą orzecznictwo sądów administracyjnych w sprawach działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, budżetu, dewizowych , papierów wartościowych, bankowości, ubezpieczeniowych, ceł, cen, stawek taryfowych oraz opłat; ogólno administracyjną - sprawującą nadzór nad orzecznictwem sądów wojewódzkich w sprawach niewymienionych w pkt. 1 i 2, w szczególności w sprawach z zakresu budownictwa i nadzoru budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, leśnictwa, rolnictwa, zatrudnienia, ustroju samorządu terytorialnego, gospodarki nieruchomościami, prywatyzacja mienia, powszechnego obowiązku wojskowego, spraw wewnętrznych i stawek taryfowych związanych z właściwością tej izby. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sadów administracyjnych, podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowo administracyjnej, rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i miedzy samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej oraz inne sprawy przekazane do jego kompetencji na mocy przepisów szczególnych.

Wnioskowania prawnicze - Argumentum a contrario (wnioskowanie przez przeciwieństwo) polega na założeniu, że przepis ustawy zawiera dwa prawidła: pozytywne i negatywne, wynikające z pierwszego, jako przeciwieństwo. Innym wnioskowaniem z norm o normach jest wnioskowanie argumentum a fortiori. Wnioskowanie to przebiega według schematu: ,, Jeśli A, to tym bardziej B”. Argumentum a maiori ad minus (wnioskowanie z większego na mniejsze) polega na rozumowaniu, że skoro ustawa zezwala na stosowanie prawa w szerszym zakresie, to tym samym zezwala na stosowanie prawa w mniejszym zakresie. Chodzi tu o zasadę, że ,,kto jest uprawniony lub obowiązany ( nakaz) do czynienia więcej, ten jest (tym bardziej) uprawniony lub obowiązany czynić mniej. Drugi wyróżniony tu schemat wnioskowania, to argumentum a minori ad maius (wnioskowanie z mniejszego na większe). Polega na tym, że skoro ustawa zakazuje stosowania prawa w mniejszym zakresie, to tym samym zabrania stosowania tego prawa w szerszym zakresie. Zasada ta głosi: ,,komu zakazano czynić mniej, temu zakazano czynić więcej”. Innym rodzajem wnioskowania jest wnioskowanie z celu o środkach. Polega ono na tym, że jeżeli dozwolony jest prawnie cel, to dozwolone są także środki niezbędne do realizowania tego celu.

---