maNorma prawna a przepis prawny.

1.Norma prawna- Zach się które ustosunk w oparciu przepis prawny. Musi zawierać 3 el. : a)musi spełniać funkcje normatywną b) musi należeć do systemu prawa c) musi być zbudowana w odp sposób.2.Schemat normy prawnej: Osoba `A' w sytuacji `B' - hipoteza, powinna się zachować w sposób `C' - dyspozycja, jeżeli postępuje w sposób `nie C' to podlega każe `K' - sankcja. 3.Rodzaje Sankcji: karna(represyja, penalna)- polega na wymierzeniu kary wobec winnego naruszenia prawa; egzekucyjna ( na zmuszaniu przez państwo adresata do Zach zgodnego z obowiązkiem wyznaczonym w dyspozycji; nieważności. 4Przepis prawny: gramatyczna jednostka zdaniowa, graficznie wyodrębniona z tekstu aktu normatywnego, pochodząca od uprawnionego organu państ. I ogłoszona w określonym piśmie publikacyjnym. 5.Stosunek normy prawnej do systemu normatywnego: norma i przepis się pokrywają, 1przepis zaw 2 lub więcej norm, 1przepis może zaw fragment normy prawnej, norma prawna nie zawiera przepisu prawnego. 6.Rodzaje przepisów prawnych: kompletny (pełen opis porządanego zachowania); niekompletny(odsyła do 2 przepisu); blankietowy (odsyła do przepisu dopiero wdrażanego); bezwzględnie obowiązujący (nie dopuszcza innego sposobu postęp.); względnie obowiązujący (adresat może skorzystać lub nie); nakazujący; zakazujący; dozwalający (możliwość wyboru). 7.Normy dzielimy ze względu na adresata: jednostkowe ( skierowane dokładnie do 1 adresata), ogólne (do więcej niż jednego człowieka), indywidualne, generalne ( do ogółu ludzi), Ze wzglądu na typ Zach.: konkretne (jednorazowe Zach), abstrakcyjne ( stałe lub wielokrotne Zach się).

Stosowanie prawa i wykładnia prawa

1. Znaczenie orzecznictwa SN dla policjanta.

Policjant powinien interesować się szczególnie orzecznictwem Sądu Najwyższego, zwłaszcza w sprawach karnych. Kontynuowanie przez policjanta zaintere­sowań orzecznictwem Sądu Najwyższego wpływa na podniesienie poziomu pracy dochodzeniowo śledczej. Wyraża się to m.in. w skuteczniejszym ujawnianiu przestępstw, we właściwym dokumentowaniu ustawowych znamion przestępstwa, poprawnej kwa­lifikacji czynu itd.

2. Gdzie jest publikowane orzecznictwo SN i innych organów sądowych?

- Specjalne wydawnictwa: Orzecznictwo Sądów Polskich, Orzecznictwo SN - Izba Cywilna, Izba Karna i Wojskowa, zbór urzędowy; Izba Administracyjna Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

- Czasopisma Prawnicze - „Państwo i Prawo”, „Przegląd Sądowy”, „Monitor Prawniczy”

- Inne czasopisma - „Gazeta Sądowa”, „Prawo i Życie”

3. Co rozumie się przez pojęcie „stosowanie prawa”?

Stosowanie prawa to działalność władcza organów państwowych polegająca na wydawaniu decyzji indywidualno-konkretnych (akty stosowania prawa) na podstawie norm prawnych. Stosowanie prawa jest przede wszystkim domeną organów sądowych i admini­stracyjnych (zarówno administracji rządowej, jak i samorządowej). Wyróżnia się 4 typy stosowania prawa: typ sądowy, administracyjny, quasi-sądowy i quasi-administracyjny.

4. Czy policja stosuje prawo?

Organy Policji są organami administracji państwowej stosują formy typowe dla nich. Do prawnych form działania tych organów należy również wydawanie aktów admi­nistracyjnych, a więc aktów stosowania prawa. Istota aktu administracyjnego polega na tym, że są to oparte na ogólnie obowiązujących przepisach prawa czynności administra­cyjnego organu państwa, którego przejawem woli jest prawne określenie sytuacji kon­kretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie. Organami Policji są: Komendant Główny Policji, Komendant Wojewódzki, Komendant Powiatowy Policji, Komendant Komisariatu. Decyzja administracyjna występuje wówczas, gdy właściwy organ Policji, działając na podstawie przepisów prawa, rozstrzygnął indywidualną spra­wę co do jej istoty w trybie określonym przez k.p.a. Do Policji należą też rozstrzygnięcia bezpośrednie, to decyzje admi­nistracyjne o szczególnej formie, uwzględniającymi specyfikę działań dotyczących ochrony obywateli oraz ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

5. Jakie przyczyny determinują potrzebę dokonywania wykładni prawa?

Wątpliwości powodujące konieczność posługiwania się wykładnią są wywołane różnymi przyczynami. Są to:

• błędy językowe,

• użycie wieloznacznych wyrazów i sformułowań albo nazw o nieostrym zakresie i niejasnej treści

• rozbieżności między gramatycznym sformułowaniem normy a celem, dla które­
  go realizacji jest powołana norma lub akt normatywny;

• zmiana ustroju społeczno-gospodarczego lub politycznego i inne ważniejsze zmiany w stosunkach społecznych, które narzucają konieczność odmiennego rozumienia norm prawnych;

• ogólny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych mogący powodować wątpliwo­ści, czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego.

6. Co jest celem wykładni prawa?

Celem wykładni jest więc ustalenie właściwego znaczenia normy prawnej, tak aby można ją było uznać za wypowiedź prawodawcy niebudzącą żadnych wątpliwości. W praktyce prawniczej wykładnia prawa to najczęś­ciej ustalenie znaczenia tylko tych przepisów prawnych, które budzą wątpliwości przy sięganiu do aktów stosowania prawa.

7. Rodzaje wykładni:

ze względu na kontekst, w jakim występuje norma, czy też sposób dokonywania wykładni:

- Wykładnia językowa polega na poszukiwaniu właściwej treści przepisów prawa metodą analizy wyrażeń użytych w tych przepisach przez dokonywanie oceny ich zna­czenia na podstawie treści, jaka tym wyrażeniom jest nadawana powszechnie w języku potocznym. Stosowanie tego rodzaju wykładni wymaga znajomości form i reguł gramatycznych obowiązujących w języku polskim.

- Wykładnia systemowa polega na wyjaśnieniu sensu normy prawnej na podsta­wie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ogólnym systemie norm prawnych oraz na podstawie zestawienia jej z normami, wśród których została umieszczona. Przy wykładni systemowej bierze się pod uwagę, prócz norm sąsiadujących, także tytuł działu, w którym dana norma jest zamieszczona oraz tytuł ustawy.

- Wykładnia funkcjonalna (celowościowa) polega na usuwaniu trudności w rozu­mieniu tekstu prawnego przez sięganie do celu, powodu (rationis legis), jaki przyświecał ustawodawcy, a także do funkcji, jaką dana norma ma spełniać, oraz do ocen i norm moralnych funkcjonujących w społeczeństwie. Interpretator przy ustalaniu podstaw wykładni funkcjonalnej może korzystać z następujących materiałów:

wstępów do aktów prawnych, gdzie bywają określone cele prawa;

materiałów zdających sprawę z dyskusji w toku powstawania danego aktu praw­nego

wypowiedzi osób zajmujących kierownicze stanowiska w państwie;

społecznych ocen i przekonań dotyczących prawa.

ze względu na wyniki (rezultat, zakres) wykładni;

- Wykładnia literalna to wykładnia, przy której rezultaty innych wykładni pokrywają się z rezultatem wykładni językowej.

- Wykładnia rozszerzająca ma miejsce wówczas, gdy ustalenia wykładni systemo­wej i wykładni funkcjonalnej rozszerzają zakres zastosowania przepisu w stosunku do zakresu wyznaczonego przez wykładnię językową.

- Wykładnia zwężająca występuje wówczas, gdy w wyniku wykładni systemowej i funkcjonalnej przyjmujemy węższy sens rozumienia normy, niż wynikałoby to z wykładni językowej. W wyniku wykładni ulega zwężeniu liczba sytuacji, w których znajduje zastosowanie dyspozycja danej normy.

ze względu na osobę interpretatora i moc wiążącą;

- Wykładnia autentyczna jest to wykładnia dokonywana przez organ, który wydał przepis podlegający interpretacji. Moc prawna tej wykładni jest równa mocy prawnej aktu normatywnego. Ten rodzaj wykładni wynika z zasady: komu przysługuje stanowie­nie prawa, temu przysługuje i jego wykładnia Wykładnia autentyczna może być dokonana w tym samym akcie normatywnym, w którym znajduje się interpretowana norma. Znajduje on wyraz w tzw. definicjach legalnych. Ma to miejsce wówczas, gdy prawodawca mocą zamieszczonych w tekście przepisów prawa wiążąco ustala rozumienie poszczególnych terminów występujących w tym akcie.

- Wykładnia legalna jest to wykładnia dokonywana przez podmiot uprawniony przez prawodawcę do dokonywania wykładni norm zawar­tych w określonych aktach normatywnych. Nazwa tej wykładni wiąże się z faktem, że upoważnienie do dokonywania wykładni jest zawarte w normach obowiązującego prawa, które wyznaczają równocześnie procedurę jej dokonywania oraz zakres jej mocy wiążącej. Wykładnia legalna ma z zasady charakter abstrakcyjny, jest podejmowana w for­mie uchwał na specjalnych posiedzeniach sądu lub innego organu stosującego prawo.

- Wykładnia doktrynalna (naukowa) jest to wykładnia dokonywana przez przedsta­wicieli doktryny prawniczej. Współcześnie ma formę glos do orzeczeń organów stosu­jących prawo, komentarza do tekstów prawnych i opracowań naukowych. Wykładnia ta nie ma mocy wiążącej, jednak jej wpływ na praktykę interpretacji przepisów prawnych jest znaczny i stale rośnie.

- Wykładnia operatywna obejmuje wszystkie przypadki wykładni dokonywanej przez sądy oraz inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych spraw karnych, cywilnych i innych. Wykładnia ta ma charakter konkretny i wiąże jedynie w tej sprawie, w której jej dokonano.

ze względu na materiały.

O wykładni porównawczej mówimy wtedy, gdy interpretator porównuje interpre­towane przepisy z przepisami obowiązującymi w innych krajach.

8. Czym się różni wykładnia autentyczna od wykładni legalnej?

Wykładnia autentyczna może być dokonana w tym samym akcie normatywnym, w którym znajduje się interpretowana norma. Znajduje on wyraz w tzw. definicjach legalnych.

Ten rodzaj wykładni wynika z zasady: komu przysługuje stanowie­nie prawa, temu przysługuje i jego wykładnia.

Wykładnia legalna wykładnia dokonywana przez podmiot uprawniony przez prawodawcę do dokonywania wykładni norm zawar­tych w określonych aktach normatywnych, jest podejmowana w for­mie uchwał na specjalnych posiedzeniach sądu lub innego organu stosującego prawo.

9. Scharakteryzuj podstawowe rodzaje wnioskowań prawniczych.

Argumentum a contrario (wnioskowanie przez przeciwieństwo) polega na zało­żeniu, że przepis ustawy zawiera dwa prawidła: pozytywne i negatywne, wynikające z pierwszego, jako przeciwieństwo. Można to wnioskowanie przedstawić w postaci takiego schematu: „Jeśli A, to B, jeśli nie A, to nie B".

wnioskowanie argumentum afortiori. Wnioskowanie to przebiega według schematu: „Jeśli A, to tym bardziej B".:

- Argumentum a maiori ad minus (wnioskowanie z większego na mniejsze) polega na rozumowaniu, że skoro ustawa zezwala na stosowanie prawa w szerszym zakresie, to tym samym zezwala na stosowanie prawa w mniejszym zakresie. Chodzi tu o zasadę, że „kto jest uprawniony lub obowiązany (nakaz) do czynienia więcej, ten jest (tym bardziej) uprawniony lub obowiązany czynić mniej".

- Argumentum a minori ad maius (wnioskowanie z mniejszego na większe). Polega na tym, że skoro ustawa zakazuje stosowania prawa w mniejszym zakresie, to tym samym zabrania stosowania tego prawa w szerszym zakresie. Zasada ta głosi: „komu zakazano czynić mniej, temu zakazano czynić więcej".

Wnioskowanie z celu o środkach. Polega ono na tym, że jeżeli dozwolony jest prawnie cel, to dozwolone są także środki niezbędne do zrealizowania tego celu.

Stosunek prawny

1. Stosunek prawny i jego cechy.

Stosunek prawny - więź (zależność) łączącą co najmniej dwa podmioty, wyrażającą się w wyznaczonych przez normy prawne uprawnieniach i obowiązkach tych podmiotów względem siebie.

4 ogólne cechy stosunku prawnego:

- stosunek prawny jest zawsze stosunkiem, między co najmniej 2 podmiotami społecznymi, którymi są ludzie lub na ich podobieństwo pojmowane zespoły ludzi.

- cechuje go ściśle określone wzajemne zachowanie się stron (uczestników) stosunku.

- powstaje zawsze jako stosunek społeczny wyznaczony przez normę prawną.

- realizacja stosunku prawnego jest zabezpieczona środkami przymusu państwowego.

Elementy stosunku prawnego:

- podmiot (osoby fizyczne-( i niefizyczne), treść, przedmiot.

2. Stosunek społeczny i jego rodzaje

- Stosunki gospodarcze - przedmiotem działalności gospodarczej jest przede wszystkim produkcja (usługi), wymiana i podział produktów. Ten ostatni dokonuje się nie tylko wśród konsumentów. Odbiorcami produkcji są także inni producenci, handlowcy i pośrednicy.

- Stosunki moralne są to stosunki uwarunkowane zachowaniem się ludzi polegają­cym na czynieniu przez nich dobra lub zła

- Stosunki kulturalne zachodzą w sferze twórczości i odbioru wartości kulturalnych (artystycznych, estetycznych).

- Stosunki religijne powstają między wiernymi na płaszczyźnie dogmatów wiary oraz ich zewnętrznej manifestacji przejawiającej się m.in. w formach publicznego upra­wiania kultu religijnego.

Wśród stosunków społecznych wyróżnia się stosunki tetyczne (stanowione) i fak­tyczne.

- Stosunkami tetycznymi nazywają się te stosunki społeczne, które są uregu­lowane przez jakąś normę postępowania (np. normę moralną, obyczajową, estetyczną, prawną),

- natomiast pozostałe stosunki społeczne, do których nie odnosi się żadna norma postępowania, nazywa się stosunkami faktycznymi.

3. Właściwości podmiotu stosunku prawnego:

Podmiotami (stronami) stosunku prawnego są osoby które w nim występują jako uprawnione lub zobowiązane do określonego zachowania się względem innych osób, uczestników tego stosunku. Jako podmiot stosunku prawnego osoba fizyczna musi posiadać dwa atrybuty: zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

4. Czym się różni zdolność prawna od zdolności do czynności prawnych?

Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Zdolność prawną nabywa się z chwilą urodzenia i traci z chwilą śmierci. Nie można jej odebrać lub ograniczyć, jest ona uważana za stan przyrodzony.

Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do nabywania praw, zaciągania obowiązków oraz roz­porządzania nimi swym własnym działaniem. Konstrukcja zdolności do czynności prawnych osób fizycznych jest w ko­deksie cywilnym konstrukcją złożoną. W świetle bowiem obowiązujących przepisów osoba fizyczna może nie mieć zdolności do czynności prawnych, mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz mieć pełną zdolność do czynności prawnych.

5. Kto nie posiada zdolności do czynność prawnych?

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz ubezwłasnowolnione całkowicie.

6. Kto posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych?

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby od 13. do 18. roku życia oraz ubezwłasnowolnione częściowo.

7. Osoba prawna - jednostka organizacyjna wyposażona przez normę prawną w zdolność do samo­dzielnego występowania w obrocie prawnym jako podmiot praw i obowiązków. Jest ona tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka. Osobami prawnymi są: Skarb Państwa, przedsiębiorstwo państwowe, wyższe uczelnie, spółki kapitałowe, fundacje, gmina, spółka akcyjna spółdzielnia itd.

Cechy osoby prawnej: musi zawierać - element osobowy; element majątkowy (wyodrębniony majątek którym włada); element organizacyjny; cel, określony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej albo w statucie

8. Treść i podmiot stosunku prawnego:

Na treść stosunku prawnego składają się uprawnienia(ma prawo, może, zezwala się, jest dozwolone) i obowiązki jego podmiotów.

Roszczenie - szczególny rodzaj uprawnienia dający prawo osobie do żądania określonego zachowania się innej osoby.

Obowiązek prawny - wiążę się z ustanowieniem przez przepis prawny nakazu lub zakazu określonego zachowania się.

Przedmiot stosunku prawnego - są to zachowania się podmiotu lub zachowanie się ich rzeczy.

9. Czynnościami prawnymi nazywa się świadome i zgodne z przepisami prawa zacho­wanie podmiotów, zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli. Nieodzownym elementem czynności prawnej jest co najmniej jedno oświadczenie woli.

Orzeczenia sądowe są etapem końcowym procesu stosowania prawa. Orzeczenie sądowe to decyzja sądu zamykająca postępowanie sądowe oraz orzekająca o jakimś konkretnym stosunku prawnym (o obowiązkach i uprawnieniach stron tego stosunku).

10. Klasyfikacja stosunków prawnych:

- ze względu na metodę regulacji prawnej:

Stosunek cywilnoprawny - Podmioty tych stosunków są równoprawne (równorzędne). Nawiązanie stosunków z pewnymi wyjątkami jest dobrowolne, Przedmiot i treść stosunków są określone swobodnie przez strony. Za naruszenie uprawnień i niewykonanie obowiązków grozi sankcja nieważności lub sankcja egzekucyjna.

Stosunek administracyjno-prawny jest stosunkiem prawnym wynikającym z podległości jednego podmiotu kompetencji innego podmiotu. Podmioty tych stosunków nie są równoprawne. Z jednej strony władza publ. (państwowa, samorządowa) reprezentowana przez organ, np. ministra a z drugiej np.: osoby prawne. Zawiązanie stosunku prawnego może być dobrowolne dla jednej strony, a nawet dla obu stron. Przedmiot i treść stosunku z regóły są określone przez normy bezwzględne obowiązujące, a zatem nie mogą być dowolnie ustalone przez strony. Za niewykonanie obowiązków na strony są przewidziane sankcje egzekucyjne.

Stosunki prawnokarne - podmioty tych stosunków nie są równoprawne. Z jednej strony przestępcy, natomiast z drugiej strony - państwo działające za pośrednictwem, np. organów ścigania, prokuratorskich, sądowych itp. Nawiązywane są w wyniku popełnienia przez indywidualnego sprawcę czynu zabronionego przez ustawę karną. Status prawny tych stron jest wyznaczony przez normy bezwzględnie obowiązujące. Sankcje mają charakter karny, a posiłkowo egzekucyjny. (?)

Stosunki pracy z zakresu ubezpieczeń społecznych zawierają cechy łączące elementy stosunku cywilnoprawnego i administracyjno-prawnego, natomiast w stosunkach z zakresu odpowiedzialności skarbowej, celnej i dewizowej można wyróżnić cechy charakterystyczne dla stosunków administracyjno-prawnych i prawno-karnych. W podanych przypadkach można mówić o stosunkach mieszanych.

- ze względu na liczbę osób uczestniczących:

Stosunki prawne dwustronni i stosunki prawne wielostronne;

- ze względu na wyodrębnienie co do tożsamości podmiotów:

Stosunki dwustronne (wielostronne) zindywidualizowane,

Stosunki jednostronne niezindywidualizowane,

Stosunki obustronne niezindywidualizowane;

11. Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw, zaciągania obowiązków oraz roz­porządzania nimi swym własnym działaniem.

3 kategorie zdolności do czynności prawnych: PEŁNA - os. pełnoletnia i brak ubezwłasnowolnienia; OGRANICZONA - małoletni 13 lat, nie ukończył 18, ubezwłasnowolniony częściowo; UBEZWŁASNOWOLNIENIE - częściowe lub całkowite, niedorozwój umysłowy, stany wywołane alkoholizmem, narkotykami, choroba psych.

12. Sposoby tworzenia osób prawnych:

I. Tryb rejestracyjny - os. prawna jest powoływana z inicjatywy założycieli, osobowość prawną zaś uzyskuje wraz z chwilą wpisania do odpowiedniego rejestru na podstawie decyzji sądu rejestrowego.

II. Tryb ustawowy (erekcyjny) - w drodze Ustawy tworzy się pewną instytucję, a przepisy tej ustawy nadaje jej jednocześnie osobowość prawną (np. powst. uniwersytetów)

III. Tryb notyfikacyjny (powiadomienie) - wyst. Wówczas gdy warunkiem powstania os. prawnej jest powiadomienie odpowiednich władz państwowych (np. partie Polit.)

13. Podmioty ustawowe - jedn. Organizacyjne którym ustawa przyznaje zdolność prawną (zdolność do czyn. prawnych) - spółka jawna; spółka partnerska; s. komandytowa; s. komandytowo-akcyjna.

14. Prawo podmiotowe - kompleks uprawnień prostych, przyjmuje się że jest to przyznana i zabezp. Przez normę prawną oraz wynikająca ze stosunku prawnego sfera możliwości postępowania w określony sposób.

15. Klasyfikacja zdarzeń prawnych - zdarzenia faktyczne z którymi norma prawna łączy powstanie, zmianą lub ustanie konkret. st. prawnego.

Rodzaje:

I. zdarzenia naturalne - są wynikiem władzy przyrody, np. wpływ czasu, pożar

II. czynności prawne - dla ich zaistnienia ważne jest przynajmniej 1 oświadczenie woli

16. Omów powstanie stosunku prawnego oraz wskaż jego elementy:

Np. - Podmiot (os. fizyczne i niefizyczne)

- Treść (uprawnienia i obowiązki podmiotów wyznaczone przez normę prawną)

- Przedmiot (zachowanie się podmiotów polegające na realizacji uprawnień i obowiązków, niekiedy również rzeczy związane z tym zachowaniem)

System prawa i jego charakterystyka

1. System prawa- (ogólnie) to system prawa określonego państwa, całokształt obowiązujących w nim norm prawnych w określonym czasie, uporządkowany wg. przyjętych kryteriów.

System prawa- (ujęcie poziome) to całokształt obowiązujących norm prawnych w danym państwie i określonym czasie, uporządkowanych wg. przyjętych kryteriów.

System prawa-(ujęcie pionowe, hierarchiczne) podstawowym kryterium porządkowania norm jest tutaj ich moc prawna, zależna od miejsca, jakie w systemie organów państwowych zajmuje organ, który dany akt zawierający normę prawną wydał, to system norm prawnych będących treścią aktów normatywnych, określających stosunki między normami różnego rzędu, np. między normami konstytucyjnymi a normami ustawowymi. Pionowe powiązanie norm prawnych, polegające na tym, że normy niższego rzędu:

- mają podstawę prawną w normach hierarchicznie wyższych, np. w konstytucji, ustawach (związek dynamiczny);

- zakres ich regulacji jest wyznaczony przez normy wyższego stopnia (związek statyczny);

- nie mogą być sprzeczne z normami hierarchicznie wyższymi.

2. Zasady systemu prawa - to te normy obowiązującego prawa, które mają charakter „zasadniczy", są normami prawnymi o szczególnie doniosłym znaczeniu dla tego systemu. Odgrywają zasadniczą rolę w procesie tworzenie i stosowania prawa ponieważ:

- Wyznaczają one kierunek działań prawodawczych, wskazując, jakie stany rzeczy prawodawca powinien osiągnąć przez tworzenie prawa oraz jakich wartości w procesie prawodawczym nie powinien naruszać;

- ukierunkowują proces interpretacji prawa;

- wskazują kierunki stosowania prawa, zwłaszcza zaś sposoby czynienia użytku z tzw. luzów decyzyjnych;

- ukierunkowują sposób czynienia użytku z różnych, przysługujących określonym podmiotom „praw".

3. System prawa powinien być niesprzeczny, tzn. spójny wewnętrznie, wolny od niezgodności. Chodzi o to, by nie zdarzały się sytuacje, w których w odniesieniu do tej samej kwestii obowiązuje kilka sprzecznych ze sobą norm. Trzy rodzaje sprzeczności norm:

- Sprzeczności logiczne polegaj ą na merytorycznej niezgodności dwóch wzorów po­stępowania.

- Przeciwieństwa logiczne polegają na tym, że dwie normy lub więcej norm naka­zują adresatowi różnego rodzaju zachowania niemożliwe do jednoczesnej realizacji.

- Sprzeczności prakseologiczne polegają na tym, że zachowanie zgodne z jedną normą unicestwia całkowicie lub w części skutek zachowania zgodnego z drugą normą.

- Sprzeczności usuwane przez prawodawcę nazywa się sprzecznościami realnymi,

- Sprzeczności, które może wyeliminować praktyka prawnicza- sprzecznościami pozornymi.

4. Sprzeczności usuwa się z systemu prawa dwoma sposobami:

- Pierwszy polega na tym, że może usunąć je prawodawca, poprawiając w drodze legislacji tekst prawny.

- Drugi sposób wiąże się z instrumentami, jakimi dysponuje doktryna i praktyka, które pozwalają na usuwanie sprzeczności norm. Instrumenty te przedstawiono poniżej:

5. Usuwanie sprzeczności:

- po pierwsze można analizować obowiązywanie tych norm, stwierdzając, że są one wprawdzie sprzeczne, lecz jedna z nich nie obowiązuje; stosuje się więc następujące reguły kolizyjne:

• reguła chronologiczna (czasowa) (norma wydana później uchyla normę wydaną wcześniej);

• reguła merytoryczna (treściowa) (norma szczególna uchyla normę ogólną);

• reguła hierarchiczna (norma wyższego rzędu uchyla normę niż­szego rzędu).

- można analizować znaczenie tych norm i stwierdzić, że można im przypisać takie znaczenie, przy którym nie są one sprzeczne. następuje za pomocą wykładni systemo­wej

6. Zupełność systemu prawa- ogólnie oznacza, że normodawca rzeczywiście przewidział unormowanie każdej sytuacji wymagającej rozstrzygnięcia na gruncie pra­wa, czyli nie ma zachowań bądź zdarzeń, których nie można by prawnie rozstrzygnąć na podstawie norm w nim zawartych, czy orzec, że jest ono regulowane bądź indyferentne prawnie.

7. Luki prawne - termin ten służy do określenia, braków występujących w systemie prawa, o luce w prawie można mówić jedynie wtedy, gdy brak jest regulacji dla takiego stosunku społecznego, który, biorąc pod uwagę całokształt obowiązującego ustawodaw­stwa, powinien być uregulowany.

Rodzaje luk prawnych:

- Konstrukcyjne

• Swoista luka w prawie dotyczy sytuacji, gdy brak jest normy, która zgodnie z inną normą powinna być ustanowiona.

• Z luką techniczną mamy do czynienia wówczas, jeśli jakaś norma prawna normuje dane zagadnienie, lecz w sposób niewyczerpujący i nieprecyzyjnie21. Wiąże się ona z brakiem uregulowania wszystkich koniecznych elementów ważnego dokonania określonej czynności prawnej.

- Logiczne- kiedy w sy­stemie prawa jakieś zachowanie jest unormowane przez normy formalnie niezgodne.

- Aksjologiczne- polega na ujemnej ocenie przez określoną osobę braku regulacji prawnej w pewnej kwestii. Wypełnienie luki aksjologicznej wymaga ustanowienia takiej normy prawnej.

8.Usuwanie luk w drodze analogii:

• analogia z ustawy (analogia legis) - ma zastosowanie gdy:

- brak jest normy regulującej stan faktyczny, który należy rozstrzyg­nąć

- istnieje w systemie prawnym norma przewidująca sytuację podobną do tej, którą należy rozstrzygnąć;

- ze względu na to, że pewien stan faktyczny został uregulowany, a stan faktyczny będący przedmiotem oceny jest do niego istotnie zbliżony, powinien być przez prawo potraktowany analogicznie do stanu określonego w normie.

• analogia z prawa (analogia iuris)- ma zastosowanie gdy:

- brak jest normy regulującej stan faktyczny, który należy rozstrzyg­nąć;

- nie istnieje w systemie prawa norma przewidująca sytuację podobną do tej, którą należy rozstrzygnąć, nie ma więc możliwości zastosowania analogii z ustawy;

- podmiot stosujący prawo opiera swoje rozstrzygnięcie na stworzonej przez siebie normie, wyprowadzonej z ogólnych zasad ustawodawstwa, z zasad określonej gałęzi prawa, czy nawet z podstawowych ocen uznawanych w obo­wiązującym prawie.

9. Podział prawa:

- Prawo publiczne to zbiór norm odnoszących się do interesów państwa. Zalicza się do niego obecnie takie gałęzie prawa, jak: prawo konsty­tucyjne, prawo administracyjne, prawo karne, prawo finansowe. Regulują one przede wszystkim stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami państwa.

- Prawo prywatne to zbiór norm odnoszących się do interesów jednost­ki. Prawo prywatne normuje stosunki między równouprawnio­nymi podmiotami, głównie z obrotu majątkowego, spraw rodzinnych itp. Podstawowe jego gałęzie to prawo cywilne i prawo rodzinne.

Podział ogółu norm prawnych na normy prawa materialnego i formalnego:

- Do prawa materialnego należą te normy, które regulują merytoryczną treść stosunków prawnych, czyli uprawnienia i obowiązki prawa oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie lub niedopełnienie. Normy prawa materialnego mają charakter pierwotny. Stanowią one istotę systemu prawa.

- Na prawo formalne składają się te normy, które regulują tryb postępowania przed organami państwa, związany z dochodzeniem uprawnień i obowiązków określonych w prawic materialnym

10. Gałąź prawa- to ukształtowany historycznie kompleks norm prawnych regulujących określoną kategorię stosunków społecznych. W polskim prawie wyróżnia się na ogół następujące gałęzie prawa:

- wewnętrznego: prawo konstytucyjne, prawo administracyjne, prawo finansowe, prawo karne, prawo karne procesowe, prawo cywilne, prawo cywilne procesowe, prawo rolne, prawo pracy

- zewnętrznego: prawo międzynarodowe publiczne ponadnaro­dowego, np. prawo wspólnotowe

11. Gałęzie prawa charakterystyka:

- Prawo konstytucyjne. Podstawowym jego źródłem jest bowiem konstytucja, to zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Określa w szczególności podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania, podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa, systemu organów państwowych, status obywatela w państwie, podstawy systemu wyborczego.

- Prawo administracyjne- konkretyzuje postanowienia prawa konstytucyjnego i określa szczegółowe zasady organizacji i działania organów władzy publicznej oraz stosunki tych organów z obywatelami państwa i cudzoziemcami

- Prawo finansowe- obejmuje normy regulujące gospodarkę pieniężną państwa. W szcze­gólności takie kwestie, jak: gromadzenie, dystrybucja i wydatkowanie środków pienięż­nych przez państwo, tryb działania organów i instytucji finansowych.

- Prawo cywilne odnosi się do bardzo szerokiego zakresu stosunków społecznych. Obejmuje normy, które regulują stosunki majątkowe i niektóre osobiste między równorzędnymi podmiotami. Prawo cywilne reguluje stosunki prawne między wszelkimi podmiotami prawa, a więc między osobami fizycznymi, między osobami prawnymi a osobami fizycznymi oraz między osobami prawnymi.

- Prawo procesowe cywilne (prawo postępowania cywilnego) to zespół norm re­gulujących tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez sądy i niektóre inne organy oraz właściwość tych organów'9. Szczegółowo prawo procesowe cywilne reguluje m.in. zasady postępowania sądowego i jego tryb, określa prawa i obowiązki stron oraz innych uczestników postępowania, a także reguluje tryb wykonywania i zaskarżania orzeczeń sądowych. Opiera się na kodeksie postępowania cywilnego.

- Prawo rodzinne zawiera normy regulujące stosunki w rodzinie, w szczególności zawarcie i rozwiązanie małżeństwa oraz skutki prawne związku małżeńskiego, stosunki między rodzicami a dziećmi oraz stosunki wynikające z przysposobienia i opieki. Nadto prawo rodzinne zajmuje się stosunkami majątkowymi w rodzinie.

- Prawo karne (materialne) to dziedzina prawa określająca czyny będące przestępstwami, kary, środki kania i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialności karnej. W prawie karnym wyodrębnia się części, są to:

prawo karne, prawo karne wojskowe.

- prawo o wykroczeniach- podstawowym aktem jest tutaj kodeks wykroczeń (k.w.), a w zakresie procedury — kodeks postępowania w sprawach o wykro­czenia (k.p.w.) Prawo o wykroczeniach określa czyny będące wykroczeniami i zasady odpowiedzialności za nie. Różni się od prawa karnego wagą czynów, którymi każda z tych dziedzin prawa się zajmuje.

- Prawo procesowe karne (prawo postępowania karnego) jest to zespół norm praw­nych, regulujących tryb prowadzenia i rozstrzygania w sprawach o przestępstwa przez organy wymiaru sprawiedliwości. W szczególności normują one takie kwestie, jak: właś­ciwość sądu, uprawnienia uczestników procesu karnego (prokuratury, obrońcy, oskarżo­nego, świadka, biegłego itd.), formy postępowania, zasady orzekania, środki odwoławcze od wyroków.

- Prawo rolne - zwane agrarnym, jest stosunkowo młodą gałęzią prawa. Prawo to składa się z norm regulujących stosunki włas­ności i użytkowania ziemi, wykorzystania jej na cele rolnicze, jak również wykorzystania jej do innego, pozarolniczego przeznaczenia.

- Prawo pracy - obejmuje normy regulujące stosunki pracy powstające między pra­cownikiem a pracodawcą w ramach świadczenia pracy przez pracownika. W szczególności prawo pracy reguluje zasady prawa pracy, formy nawiązania stosunku pracy i jego rozwiązania, wynagrodzenie za pracę, obowiązki pracownika i pracodawcy, od­powiedzialność materialną pracowników, zasady ustalania czasu pracy, urlopy pracow­nicze, zatrudnienie młodocianych i ich ochronę, ochronę pracy kobiet, bezpieczeństwo i higienę pracy, czy też rozstrzyganie sporów między pracownikiem a pracodawcą. Opiera się na Ko­deksie pracy.

- Prawo prywatne międzynarodowe jest, częścią prawa we­wnętrznego w danym kraju. Jest zbiorem norm kolizyjnych o charakterze odsyłającym, które wskazują, jakie przepisy (rodzime bądź innego kraju) należy zastosować w celu rozstrzygnięcia stosunku prawnego z dziedziny prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy, w którego stanie faktycznym znajduje się element obcy.

- Prawo międzynarodo­we publiczne- to zespół norm prawnych (źródłem tego prawa są zwykle umowy i zwyczaj) regulujących stosunki wzajemne pomiędzy państwami a innymi podmiotami (np. organizacjami międzynarodowymi) oraz innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Do zakresu regulacji tego prawa należą m.in. kwestie prowadzenia wojny i związane z nią zakazy, nakazy, stosunki dyplomatyczne, konsularne, komunikacja międzynarodo­wa, morze, połowy.

12. Obok omówionych wyżej podstawowych gałęzi prawa wyróżnia się tzw. gałęzie prawa kompleksowe. Jest to systematyka prawa dokonywana ze względu na określone dziedziny działalności ludzkiej. Gałąź kompleksowa zawiera normy z różnych gałęzi podstawowych. Systematyka kompleksowa ma m.in. na celu ułatwienie przyswojenia i stosowania prawa przez ludzi, którzy w działalności swojej stykają się z określonymi zespołami norm prawa, należącymi do różnych gałęzi podstawowych.

13. Prawo międzynarodowe, a prawo wewnętrzne:

wewnętrznego: prawo konstytucyjne, prawo administracyjne, prawo finansowe, prawo karne, prawo karne procesowe, prawo cywilne, prawo cywilne procesowe, prawo rolne, prawo pracy. Prawo międzynarodo­we publiczne- to zespół norm prawnych (źródłem tego prawa są zwykle umowy i zwyczaj) regulujących stosunki wzajemne pomiędzy państwami a innymi podmiotami (np. organizacjami międzynarodowymi) oraz innymi podmiotami prawa międzynarodowego.

Tworzenie prawa

1. Tworzenie prawa- oznacza tworzenie norm prawa obowiązującego.

2. Źródła prawa ze względu na sposób powstawania / formy tworzenia prawa:

1. Prawo zwyczajowe - to prawo, które jest tworzone przez ujęcie w akt normatywny (usankcjonowanie) zwyczajów postępowania, które wykształciły się i były praktykowane w procesie historycznym,

2. Prawo precedensowe- formalne źródło prawa w krajach anglosaskich, istotna rola w jego tworzeniu przypada sądom, polega na wyprowadzaniu z wcześniejszych orzeczeń sądów, co do podobnych spraw, ogólnej zasady postępowania na której, opiera aktualnie wydawane orzeczenie, inaczej prawo precedensowe polega na wydawaniu przez sąd wiążących rozstrzygnięć konkretnych spraw, które stają się wzorcem dla rozstrzygnięcia spraw podobnych

3. Prawo prawnicze- jest to prawo, które obecnie nie ma mocy obowiązującej może jedynie oddziaływać siłą autorytetu intelektualnego, ale w przeszłości było tworzone przez prawników lub uczonych którzy wydawali własne opinie, komentarze itp. Na których opierały się sądy przy wydawaniu orzeczeń

4. Normy religijne- jest to prawo którego źródłem są normy religijne zawarte np. w Koranie

5. Prawo stanowione- jest podstawową i najważniejszą formą prawa we współczesności, stosowanie prawa jest świadomym i celowym aktem władzy publicznej, a wydany akt charakt. się 3 cechami: jest sformalizowany prospektywny (normuje sytuacje które mogą dopiero wystąpić w sposób abstrakcyjny i generalny), konstytutywny (wprowadzenie lub usunięcie z systemu prawa norm prawnych)

6. Prawo kontraktowe- prawo tworzone w drodze zawierania umów, najbardziej rozpowszechnione w stosunkach międzynarodowych, nie odgrywa większej roli we współczesnym prawie wewnętrznym

3. Stanowienie określają 3 cechy: jest świadomym, celowym, aktem wł. publ.

4. Akt stanowiony określa się 3 cechami:

- jest sformalizowany - polega to na tym, że jest wydawany przez uprawnione organy z zachowaniem określonej procedury w określonej formie;

- jest prospektywny - uprawniony organ stanowi normy generalno-abstrakcyjne

- jest konstytutywny - aktem stanowienia jest kompetentny organ wł., który wprowadza do systemu prawa lub usuwa z niego normy prawne.

5. Źródła prawa w sensie formalnym - akty normatywne; forma aktu w którym zawarte są normy prawne;

6. Źródła prawa w sensie materialnym - jest to wszystko co wpływa na treść prawa w sposób bezpośredni lub pośredni.

7. Czynniki wpływające na treść prawa: panująca ideologia, syt. ekonomiczna, przekonania moralne i religijne, warunki geograficzne, układ sił Polit. W państwie.

8. Źródła poznania prawa - są to wszelkiego rodzaju dokumenty i obiekty na których podstawie możemy ustalić treść norm prawnych (Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Org. Centralnych, Woj. Dziennik Urzędowy)

9. AKT PRAWNY - akt normatywny (np. ustawa) lub akt nie normatywny (indywidualny, np. wyrok sądowy)

10. AKT NORMATYWNY - akt prawodawczy i akt prawotwórczy, rozumiany akt który zawiera normy prawne (generalno-abstrakcyjne)

11. Akt normatywny (akt prawotwórczy, akt prawodawczy)- to każdy dokument organów władzy publicznej wydany w określonej przez prawo formie na podstawie konstytucyjno lub ustawowo przyznanych kompetencji, zawierające ujęte w przepisy normy prawne, regulujące jakieś zachowania lub stosunki społeczne w sposób abstrakcyjny

12. Akt nie normatywny - to zindywidualizowany akt w konkretnej sprawie, dotyczący określonych osób i instytucji, są w nim zastosowane normy prawne do rozstrzygnięcia konkretnego przypadku np. wyrok sądu, decyzja administracyjna

11. Cechy systemu źródeł prawa w RP - jest to całokształt form działalności prawotwórczej zaakceptowany w danym systemie prawnym i które przesądzają o tym, że tworzone w ten sposób normy prawne należą do danego systemu prawa w ich powiązaniu i hierarchicznym układzie.

12. Cechy systemu źródeł prawa w RP: to całokształt form działalności prawotwórczej zaakceptowanej w danym systemie prawnym i które przesądzają o tym że tworzone w ten sposób normy należą do danego systemu prawa w ich powiązaniu i hierarchicznym układzie. Cechy systemu prawa to Hierarchiczność (każdy rodzaj aktu ma swoją moc prawną), zupełność systemu prawa i powszechnie przyjmuje się, że:

1. Akt normatywny o niższej mocy prawnej nie może być niezgodny z aktem normatywnym o wyższej mocy prawnej

2. Akt normatywny o wyższej mocy prawnej może uchylić akt normatywny o niższej mocy prawnej

3. Akt normatywny o wyższej mocy prawnej przesądza w pewnym stopniu o treści aktu o niższej mocy prawnej

4. Istnieje obowiązek wydawania aktów o niższej mocy prawnej, jeżeli są one niezbędne do realizacji aktów o wyższej mocy prawnej

13. Źródła prawa powszechnie obowiązującego (wiążą wszystkich organy, funkcjonariuszy, instytucje, obywateli, i inne osoby pod jurysdykcją RP):

1. Konstytucja

2. Ustawy

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. Rozporządzenia z mocą ustawy

5. Rozporządzenia

6. Akty prawa miejscowego

14. Akty prawa wewnętrznego (mają typowy wewnętrzny charakter, podlegają im tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty):

1. Uchwały rady ministrów

2. Zarządzenia prezydenta RP

3. Zarządzenia prezesa rady ministrów

4. Ministrów oraz przewodniczących komitetów powołanych w skład Rady ministrów

15. CHARAKTERYSTYKA AKTÓW NORMATYWNYCH SKŁADAJĄCYCH SIĘ NA SYSTEM ŻRÓDEŁ PRAWA:

Konstytucja RP jest najważniejszym prawem ponieważ:

1. Zawiera ona zasady stanowienia i obowiązywania aktów tworzących ten system

2. Jest fundamentem całego systemu prawa

3. Z nią muszą być zgodne wszystkie inne akty normatywne

Konstytucja (ustawa konstytucyjna): jest aktem normatywnym, który zajmuje naczelne miejsce w systemie źródeł prawa. O jego szczególnej mocy i randze świadczy to, że:

- jest tylko jeden akt normatywny o tej nazwie i randze w państwie; konstytucja jest aktem o najwyższej mocy prawnej w hierarchii źródeł
prawa, zawiera bowiem zasady stanowienia i obowiązywania aktów tworzących ten system, stanowi fundament normatywny całego systemu prawa oraz muszą być z nią zgodne wszystkie inne akty normatywne; uchwalanie nowej, zmiana i uchylanie dotychczasowej konstytucji odbywa się w szczególnym, innym niż w wypadku pozostałych ustaw, trybie; konstytucja zawiera szczególną treść, jej postanowienia odnoszą się do podstawowych zasad ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego państwa, organizacji, zadań i kompetencji oraz wzajemnych relacji między orga­nami państwa, zawiera także regulacje dotyczące samorządu terytorialnego oraz określa podstawowe wolności, prawa i obowiązki człowieka oraz obywatela.

Ustawa konsty­tucyjna jest uchwalana w trybie przewidzianym dla zmiany konstytucji i ma równą z nią moc prawną. Ustawa konstytucyjna to akt prawny o najwyższej mocy prawnej, uchwalany w trybie przewidywanym dla zmiany konstytu­cji, różniący się od niej treścią^. Obejmuje swym zakresem jedynie część zagadnień, które są regulowane zwykle przez konstytucję, stanowi jedynie wycinek treści pełnej ustawy zasadniczej.

Ustawa- to akt normatywny, ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne, uchwalany przez parlament w szczególnym trybie, o nieograniczonym zakresie przedmiotowym i najwyższej, po konstytucji, mocy prawnej

Cechy ustawy:

- jest ona aktem prawnym o najwyższej, po konstytucji, mocy prawnej.

- jest aktem podporządkowanym konstytucji, co oznacza wymaganie zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi.

- jest aktem najściślej związanym z funkcją tworzenia prawa, właś­ciwym do stanowienia norm o charakterze generalnym i abstrakcyjnym.

- z punktu widzenia przedmiotu regulacji ustawa jest aktem nieograniczo­nym.

- do wydawania ustawy jest upoważniony Sejm, z istotnym udziałem Senatu.

- ustawę podpisuje Prezydent RP i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. Ogłoszenie to jest warunkiem koniecznym do jej obowiązywania.

Inicjatywa ustawodawcza to prawo przedstawienia Sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, że Sejm takim projektem musi się zająć; może go później w głosowaniu odrzucić, lecz nie może pozostawić bez rozpatrze­nia. Inicjatywę ustawodawczą posiadają: posłowie, Senat, Prezydent, Rada Ministrów, grupa co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

Quorum to wymaga­na przepisami prawa minimalna liczba członków organu kolegialnego, gwarantująca uznanie ważności posiedzenia danego organu i uprawniająca organ do podejmowania rozstrzygnięć. Quorum wymagane przy uchwalaniu ustawy wynosi połowę ogólnej licz­by posłów. Ustawy są uchwalane zwykłą większością głosów (1/2 l. posłów -230) Większość taką projekt uzyskuje, gdy w głosowaniu opowiada się za nim większa liczba posłów niż przeciwko niemu

Obecnie ratyfikowane umowy międzynarodowe są źródłem po­wszechnie obowiązującego prawa w RP. W konstytucyjnym porządku prawnym umowy międzynarodowe są usytuowane poniżej konstytucji, z którą powinny być zgodne. Ustawa o umowach międzynarodowych wyróżnia umowy ratyfikowane i umowy nie podlegające ratyfikacji.

- Umowy międzynarodowe, które są ratyfikowane przez Prezydenta RP, za uprzednią zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie, i które są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw, mają moc prawną ustawy. Jednak w sytuacji zaistnienia kolizji takiej umowy z ustawą pierwszeństwo ma umowa.

- Umowy międzynarodowe ratyfikowane bez upoważnienia ustawy w wypadku zaistnienia kolizji jej norm z ustawą ustępują swą skutecznością ustawie, lecz mają pozycję nadrzędną nad innymi aktami normatywnymi.

Rozporządzenie z mocą ustawy to akt normatywny, który ma charakter źródła powszechnie obowiązującego prawa. Może być wydawany przez Prezydenta tylko przy zachowaniu określonych warunków i w określonym zakresie przedmiotowym. Prezydent może wy­dać rozporządzenie z mocą ustawy w czasie stanu wyjątkowego, i to jedynie wówczas, gdy :

- Sejm nie może zebrać się na posiedzenie;

- na wniosek Rady Ministrów, skierowany do niego o wydanie takiego aktu.

- Nie mogą one zmieniać Konstytucji, ordynacji wybor­czej do Sejmu, Senatu i organów samorządowych oraz ustawy o wyborze Prezydenta RP i ustawy o stanach nadzwyczajnych

- Rozporządzenia z mocą ustawy mogą dotyczyć zasad działania organów władzy publicznej oraz zakresu ograniczeń wolności i praw człowieka w czasie stanu wojennego, a także określenia podstawy, zakresu i trybu wyrównywania strat majątko­wych wynikających z wprowadzonych ograniczeń.

- Rozporządzenia z mocą ustawy podlegaj ą zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

- Warunkiem wejścia w życie tych rozporządzeń jest ich ogłoszenie.

Rozporządzenie- jedyny akt organów władzy wykonawczej uznany przez konstytucję za źródło powszechnie obowiązującego prawa.

Cechy rozporządzenia:

- Upoważnienie do wydawania rozporządzeń przysługuje — w naszym systemie
prawnym — tylko prezydentowi, rządowi, prezesowi Rady Ministrów, mini­strom, Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji, przewodniczącym określonych
w ustawie komitetów powołanych w skład Rady Ministrów.

- Rozporządzenie może być wydane wyłącznie wtedy, gdy ustawa w odpowiednim przepisie upoważnia do wydania rozporządzenia.

- Upoważnienie do wydania rozporządzenia powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia oraz zakres spraw przekazanych do uregulowania, a także wytyczne dotyczące treści tego aktu.

- Upoważnienie do wydania rozporządzenia może mieć charakter obligatoryjny albo fakultatywny.

- Do wydania rozporządzenia może ustawa upoważnić dwu lub więcej mini­strów.

- Rozporządzenie nie może wykraczać poza granice udzielonego w ustawie upoważnienia.

- Rozporządzenie nie może być sprzeczne ani z ustawą, która jest dla niego bez­pośrednią podstawą, ani z innymi obowiązującymi ustawami.

- Rozporządzenie powinno powoływać się na upoważnienie zawarte w ustawie,
tj. wskazać szczegółowy przepis ustawy, który zawiera takie upoważnienie.

- Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi (tzw. zakaz subdelegacji) ani zaniechać wydania.

- Warunkiem mocy prawnej rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

16. AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

- to źródła powszechnie obowiązującego prawa o ograniczonym terytorialnie zasięgu,

- obowiązują one wyłącznie na obszarze działania organów, które je ustanowiły,

- są stanowione przez organy samorządu terytorialnego (sejmik województwa, radę powiatową, zarząd powiatu, radę gminy i zarząd gminy) oraz terenowe organy administracji rządowej (wojewodę i or­gany administracji niezespolonej), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.

Na podstawie przepisów uprawniających terenowe organy administracji publicznej do stanowienia aktów prawa miejscowego można wyróżnić:

- akty zawiera­jące statuty,

- akty zawierające przepisy wykonawcze,

- przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych.

Uchwały Sejmu i Senatu - Zalicza się do nich uchwały, w których Sejm podejmuje wszelkie rozstrzyg­nięcia o charakterze indywidualnym lub wyraża swoje stanowisko w sprawach ogólnych. Szczególnym aktem normatywnym uchwalanym przez Sejm i Senat w formie uchwały, mającym odrębną podstawę konstytucyjną, jest regulamin, reguluje materię wewnętrzną (organizacja wewnętrzna i porządek prac Sejmu (Senatu) oraz tryb powoływania i działania jego organów), określa sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec organów ustawodawczych. W literaturze wskazuje się, że w systemie źródeł prawa regulaminy izb zajmują szczególne miejsce, znajdując się niejako poza generalną hierarchią norm. W relacji do ustaw charakteryzuje je rozdzielność zakresu normowania, tzn. z jednej strony regulamin ma wyłączność regulacji spraw konstytucyjnych zastrzeżonych do jego zakresu, a ustawy nie mogą w ten zakres wkraczać, z drugiej zaś — regulamin nie może normować materii zarezerwowanej dla ustawy. Uchwały Sejmu lub Senatu są ogłaszane w Mo­nitorze Polskim. Niektóre uchwały są publikowane w Dzienniku Ustaw RP.

Uchwały Rady Ministrów- W obecnym stanie prawnym uchwały mogą być jedynie aktami kierownictwa we­wnętrznego, tzn. obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe Radzie Ministrów. Podlegają one kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. W Konstytucji nie określono podstawy wydawania uchwał Rady Ministrów. Nie przesądzono więc, czy akty te mogą być wydawane na podstawie upoważnienia zawar­tego w ustawie, nie zaś ogólnych konstytucyjnych norm kompetencyjnych. Niektóre uchwały Rady Ministrów mogą nie mieć charakteru normatywnego, np. uchwała powołująca daną osobę na określone stanowisko. Uchwały podpisuje prezes Rady Ministrów. Publikowane są w Monitorze Pol­skim.

Zarządzenia są aktami wewnętrznymi wydawanymi tylko na podstawie upoważ­nienia ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Do wydawania zarządzeń jest uprawniony Prezydent RP, prezes Rady Ministrów i ministrowie. Zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obo­wiązującym prawem.

17. Przebieg i zakres tworzenia prawa przez ministra spraw wewn. I administracji.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji jest uprawniony do wydawania rozporządzenia. Jest to akt normatywny zaliczany do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Zarządze­nie, ma charakter wewnętrzny i obowiązuje tylko jednostki organizacyjne podległe wymienionemu organowi. Akty normatywne wydawane przez ministra podlegają kontroli z punktu widzenia zgodności z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami. Minister może wydawać rozporządzenia i zarządzenia, które są aktami konkretyzującymi ustawę.

Zakres działów jakimi kieruje minister:

- administracji publicznej

(np. administracji, reform i organizacji struktur administracji publicznej, zespolonej administracji rządowej w województwie, podziału administracyjnego państwa oraz nazw jednostek osadniczych i obiektów fizjograficznych, ewidencji ludności, dowodów osobistych i paszportów, zbiórek publicznych)

- informatyzacji (np. infrastruktury informatycznej oraz systemów i sieci teleinformatycznych, technologii i technik informacyjnych oraz standardów informatycznych, informatyzacji administracji rządowej i samorządowe)

- spraw wewnętrznych (np. ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochronę granic Państwa, kontrolę ruchu granicznego i cudzoziemców, sprawy obywatelstwa, sprawy obrony cywilnej, sprawy ochrony przeciwpożarowej)

- wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych (Stosunków Państwa z Kościołem Katolickim oraz innymi kościołami i związkami wyznaniowymi, związane z zachowaniem, a także i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz zachowaniem i rozwojem języka regionalnego)

Ministra SWiA wobec przekazanych mu do uzgod­nienia projektów aktów normatywnych przygotowanych przez naczelne i centralne organy administracji rządowej;

Rola Departamentu Legislacyjnego MSWiA w działalności prawotwórczej Ministra SWiA:

- obsługa prawna i legislacyjna urzędu ministra

- jest czuwanie nad zgodnością tworzonych przepisów prawnych resortu spraw wewnętrznych i administracji z obowiązującym systemem prawnym i zasadami techniki prawodawczej oraz koordynowanie działalności legislacyjnej w resorcie

- koordynacja projektów stanowisk: rządu wobec przekazanych Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji przez Prezesa Rady Ministrów innych niż rządowe projektów aktów ustawodawczych, Ministra SWiA wobec przekazanych mu do uzgod­nienia projektów aktów normatywnych przygotowanych przez naczelne i centralne organy administracji rządowej;

- nadzorowanie terminowości opracowywania projektów aktów prawnych i stano­wisk pozostających we właściwości Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji;

- prowadzenie rejestru aktów normatywnych wydawanych przez Ministra SWiA oraz redagowanie i dystrybucja Dziennika Urzędowego MSWiA;

- wykonywanie zadań z zakresu pomocy prawnej, w tym zapewnienie ochrony prawnej interesów ministra;

- prowadzenie spraw dotyczących umów międzynarodowych w zakresie należą­cym do właściwości ministra;

18. Budowa aktu normatywnego:

Zasady techniki prawodawczej (legislacyjnej) to dyrektywy wskazujące, jak poprawnie redagować akty normatywne.

Tekstem prawnym - Ogół zwrotów językowych zawartych w aktach normatywnych.

Systematyka wewnętrzna aktu normatywnego - dyrektywy określające sposób budowy tekstu prawnego.

Struktura graficzna (formalna) to układ aktu normatywnego, ustalenie reguł dotyczących formalnego podziału tekstu prawnego. Podstawową jednostka redakcyjną ustawy jest artykuł. Jeżeli samodzielną myśl wyraża zespół zdań dokonuje się podziału artykułu na ustępy. W obrębie artykułu (ustępu) zawierającego wyliczenie wyróżnia się dwie części, wprowadzenie do wyliczenia oraz punkty. Wyliczenie może kończyć się częścią wspól­ną, odnoszącą się do wszystkich punktów. W obrębie punktów można dokonać dalszego wyliczenia, wprowadzając litery. W sferze liter można dokonać kolejnego wyliczenia, wprowadzając tirety. W celu systematyzacji przepisów ustawy artykuły można grupować w jednostki systematyzacyjne wyższego stopnia. Podstawową jednostką redakcyjną i systematyzacyjną rozporządzenia oraz aktów o charakterze wewnętrznym (uchwał i zarządzeń) i aktów prawa miejscowego jest paragraf. Paragrafy można dzielić na ustępy, ustępy na punkty, punkty na litery, a litery
tirety.

Struktura merytorycz­na (treściowa)- porządkuje się przepisy prawne biorąc pod uwagę ich treść. Akt normatywny w ujęciu merytorycznym składa się z tytułu i treści (1. wstęp, podanie podstawy prawnej, przepisy ogólne, przepisy szczegółowe, przepisy przejściowe i dostosowujące, przepisy końcowe)

19. Kodeks (łac. codex, księga, zbiór przepisów prawa) uznaje się za kwalifikowaną formę porządkowania prawa, ponieważ nazwę tę nadaje się ustawie jedynie wtedy, gdy spełnia ona określone warunki. W szczególności musi to być ustawa, która w sposób wyczerpujący, oparty na spójnym zespole zasad normuje jakąś rozległą, lecz wyodrębnioną dziedzinę stosunków społecznych. Ustawa taka powinna możliwie jed­nolicie kształtować podstawowe instytucje prawne i być wydawana wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że będzie aktem stabilnym, podstawową regulacją danej gałęzi prawa.

20. Tekst jednolity ma być pomocą przede wszystkim dla podmiotów stosujących prawo. Musi zatem zawierać wszystkie przepisy obowiązujące w danym momencie w ich obec­nym brzmieniu oraz w sposób czytelny przekazywać informację, kiedy i jakim aktem wprowadzono określone zmiany.

21. Nowelizacja to zmiana aktu normatywnego. Nowelizacja polega na:

- dodaniu do aktu nowelizowanego nowych przepisów,

- uchyleniu z aktu obowiązującego określonych przepisów,

- zastąpieniu jakichś przepisów w obowiązującym akcie normatywnym przepisami o innym brzmieniu lub innej treści.

Przewiduje się dwie formy nowelizacji: odrębną ustawą nowelizującą oraz przepisem innej ustawy. Jeżeli wprowadzane zmiany miałyby być liczne lub miałyby naruszać konstrukcję lub spójność ustawy albo gdy ustawa była już poprzednio wielokrotnie nowelizowana, należy zrezygnować z nowelizacji na rzecz opracowania projektu nowej ustawy. Tekst jednolity redaguje się według następujących zasad:

zachowuje się numerację pierwotnego tekstu ustawy, bez wprowadzenia w tej nume­racji zmian wynikających z dokonanej nowelizacji

w miejsce przepisów uchylonych wpisuje się określenie „skreślony", podając w od­ nośniku tytuł ustawy uchylającej w całości oraz wskazując przepis nowelizujący i datę jego wejścia w życie; przy przepisach zmieniających albo przepisach nowych podaje się w odnośniku tytuł ustawy nowelizującej w całości oraz wskazuje przepis nowelizujący i datę jego wejścia w życie.

22. Obowiązywanie aktu normatywnego w czasie, przestrzeni i co do osób:

w czasie - Istotne dla stosowania prawa jest ustalenie momentu początkowego i momentu koń­cowego obowiązywania danych norm prawnych. Zwykle akt obowiązuje od momentu, który wyznaczył ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. Datą publikacji jest data uwidoczniona na stronie tytułowej danego oficjalnego organu publi­kacyjnego, w którym ten akt jest wydrukowany (patrz załącznik, l w aneksie).

- Akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy.

- Odstępstwa od tej zasady mogą polegać na tym, że w uzasadnionych wypadkach akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni

- A jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycz­nego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym.

- Nadanie aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej jest możliwe tylko wówczas, gdy zasady demokratycz­nego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie.

- Przepisy porządkowe stanowione przez wojewodów oraz organy samorządu powiatu i gminy wchodzą w życie po upływie trzech dni od dnia ich ogłoszenia.

- W uzasadnionych wy­padkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż trzy dni, a jeżeli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne szkody, można zarzą­dzić wejście w życie takich przepisów z dniem ich ogłoszenia.

- Akt normatywny obowiązuje tak długo, dopóki nie zostanie uchylony przez inny, równorzędny lub wyższy, akt normatywny.

w przestrzeni - Zasadą jest, że akty normatywne wydawane przez organy centralne obowiązują na terytorium danego państwa, chyba że same stanowią inaczej. Rozszerzenie omawianej zasady dotyczy statków morskich, powietrznych i kos­micznych podnoszących banderę lub mających znak danego państwa (tzw. terytorium pływające, powietrzne, kosmiczne).

Ograniczenie zasady terytorialności jest związane z eksterytorialnością placówek dyplomatycznych państw obcych znajdujących się na terytorium danego państwa.

co do osób - Zasadą jest, że prawo danego państwa obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na jego terytorium, bez względu na ich przynależność państwowa. Wyjątek od tej zasady dotyczy przedstawicieli innych państw akredytowanych w danym państwie, którzy korzystają z przywilejów dyplomatycznych. Państwo gwa­rantuje też niekiedy nietykalność (wyłącza stosowanie wobec nich określonych przepisów prawa karnego), np. immunitet parlamentarny, sędziowski.

23. Obowiązywanie prawa w czasie:

MOMENT POCZĄTKOWY:

- od daty ustanowienia danego aktu normatywnego,

- od daty podpisania aktu normatywnego,

- od daty publikacji danego aktu w urzędowym organie publikacyjnym,

- od daty wskazania w akcie normatywnym w terminie późniejszym od jego publikacji,

- niekiedy od daty wskazanej w akcie normatywnym od sytuacji mających miejsce przed datą ustanowienia danego aktu.

MOMENT KOŃCOWY:

- do daty, którą akt normatywny sam wskazuje jako datę końcową swego obowiązywania,

- do czasu aż akt normatywny zostanie uchylony,

- brak stosowania.

24. Rodzaje większości:

- większość bezwzględna (absolutna) - ponad połowa ważnie oddanych głosów;

- większość kwalifikowana - l. głosów większa od połowy ogólnej l. głosujących określona stosunkiem głosów oddanych do głosów biorących udział w głosowaniu, np. ¾.

- większość względna - największa liczba głosów oddanych na 1 kandydata (lub listę kandydatów), która jest jednak mniejsza od sumy głosów oddanych na pozostałych kandydatów.

- większość zwykła - większość głosów ważnie oddanych mniejsza od sumy głosów przeciw i wstrzymujących się, lecz większa od liczby głosów przeciw.

25. System źródeł prawa (hierarchiczny porządek)

- źródła powszechnie obowiązującego prawa:

• Konstytucja

• Ratyfikowane ustawy międzynarodowe

• Ustawa - rozporządzenie z mocą ustawy

• Rozporządzenie

- źródła o charakterze wewn. I obowiązujące tylkok jednostki organizacyjne podległe organom wydającym akty:

• Uchwała zgromadzenia narodowego

• Uchwała Sejmu

• Uchwała Senatu

• Uchwała Rady Ministrów

• Zarządzenia

- źródła prawa powszechnie obowiązującego:

• Akty prawa miejscowego

---