Pismo arabskie i zasady transkrypcji

W języku arabskim pisze się od strony prawej do lewej. Litery łączą się ze sobą. Większość liter ma cztery formy, w zależności od miejsca w wyrazie: samodzielną, początkową, środkową i końcową. Niektóre litery nie łączą się z następnymi i w związku z tym mają tylko dwie formy: samodzielną i końcową. Trzy litery mają podwójną funkcję - oznaczają zarówno spółgłoski, jak i długie samogłoski.

końcowa	środkowa	początkowa	samodzielna	transkrypcja	wymowa
ـا			ا	' ^1), a	tzw. hamza ^2), długie a
ـب	ـبـ	بـ	ب	b	b
ـت	ـتـ	تـ	ت	t	t
ـث	ـثـ	ثـ	ث	s	angielskie th w zwrocie thank you
ـج	ـجـ	جـ	ج	dż	dż
ـح	ـحـ	حـ	ح	h	gardłowe h
ـخ	ـخـ	خـ	خ	ch	charczące ch
ـد			د	d	d
ـذ			ذ	z	angielskie th w wyrazie that
ـر			ر	r	r
ـز			ز	z	z
ـس	ـسـ	سـ	س	s	s
ـش	ـشـ	شـ	ش	sz	sz
ـص	ـصـ	صـ	ص	s	emfatyczne^3) s
ـض	ـضـ	ضـ	ض	d	emfatyczne^3) d
ـط	ـطـ	طـ	ط	t	emfatyczne^3) t
ـظ	ـظـ	ظـ	ظ	z	emfatyczne^3) angielskie th w wyrazie that
ـع	ـعـ	عـ	ع	' ^1)	spółgłoska gardłowa dźwięczna
ـغ	ـغـ	غـ	غ	gh	francuskie r
ـف	ـفـ	فـ	ف	f	f
ـق	ـقـ	قـ	ق	k	tylne (języczkowe) k
ـك	ـكـ	كـ	ك	k	k
ـل	ـلـ	لـ	ل	l	l
ـم	ـمـ	مـ	م	m	m
ـن	ـنـ	نـ	ن	n	n
ـه	ـهـ	هـ	ه	h	angielskie h w wyrazie how
ـو			و	w, u^4)	ł, długie u
ـي	ـيـ	يـ	ي	j, i	j, długie i
ـة			ة	-, t	-, t ^5)
ـى			ى	a	długie a

¹ Tę spółgłoskę transkrybuje się tylko, jeżeli znajduje się między samogłoskami.

² Hamza jest spółgłoską krtaniową. Dźwięk ten występuje w języku polskim, lecz nie ma znaczenia fonologicznego. Pojawia się między samogłoskami, np. w wyrazie nieetyczny, jeżeli rozdzieli się dwie samogłoski e.

³ W wymowie spółgłosek emfatycznych biorą udział boki języka. Między policzkami a bokami języka tworzy się szczelina. Drugą ważną cechą wymowy spółgłosek emfatycznych jest welaryzacja, która polega na ściągnięciu podniebienia miękkiego w czasie artykulacji.

⁴ Poza tym, że litera ta oznacza spółgłoskę wymawianą jak polskie ł oraz długą samogłoskę u, może być elementem dyftongu au i wtedy jest również transkrybowana jako u.

⁵ Litera ta oznacza końcówkę żeńską. W transkrypcji zapisuje się ją jako t, ale tylko, jeżeli występuje jako pierwszy element struktury typu status constructus.

Litery ل i ا nie łączą się normalnie: لـا, lecz tworzą specjalną ligaturę: لا (forma końcowa ـلا).

Inne znaki

Spółgłoska zwana hamzą²⁾ w zależności od otoczenia samogłoskowego może występować samodzielnie ء lub opierać się na literach ي , و , ا. Przyjmują one wtedy postać:

końcowa	środkowa	początkowa	samodzielna
ـأ			أ
ـإ			إ
ـؤ			ؤ
ـئ	ـئـ	ئـ	ئ

Hamzę z następującą po niej długą samogłoską a zaznacza się tzw. maddą آ nad literą ا.

Pozostałe znaki pisma arabskiego

W języku arabskim istnieją również znaki pisane pod i nad literami, które zapisuje się tylko w Koranie, tekstach religijnych oraz przy nauce tego języka. Jest to tzw. wokalizacja. Czasami tych znaków używa się również w zwykłych tekstach, aby uniknąć dwuznaczności. W słowniku znaki wokalizacyjne pomijam, ponieważ wymowę wyrazów można odczytać z transkrypcji polskiej.

znak	wymowa/znaczenie
َ	krótkie a
ُ	krótkie u
ِ	krótkie i
ً	końcówka gramatyczna an
ٌ	końcówka gramatyczna un
ٍ	końcówka gramatyczna in
ْ	brak samogłoski po spółgłosce
ّ	podwojenie spółgłoski

Istnieją również dwa inne znaki stosowane w wokalizacji, które jednak mogą nie wyświetlić się na komputerach bez zainstalowanego języka arabskiego. Wasla ( ٱ ) na literze ا oznacza wypadnięcie hamzy²⁾ wskutek łączenia międzywyrazowego. W niektórych wyrazach używa się archaicznego znaku ٰ nad literą, który oznacza długie a.

Wyjątki w pisowni arabskiej

1. W wyrazach obcych krótkie samogłoski zapisuje się często jako długie, np. بيل كلينتون Bill Clinton.
2. W kilku wyrazach długie a jest zapisywane jako و, np. صلاة salat 'modlitwa'.
3. W niektórych formach czasowników po literze و występuje nieczytane ا.
4. Imię عَمْرو Amr pisze się z dodatkowym و dla odróżnienia od imienia عُمَر Umar.
5. W wyrazie أولاء ula'i 'ci' i jego pochodnych pierwsza samogłoska jest wymawiana krótko, wbrew pisowni.
6. Wyraz مائة 'sto' jest wymawiany mi'a.

Cyfry

Arabowie oprócz cyfr arabskich używają cyfr zwanych hinduskimi:

0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
٠	١	٢	٣	٤	٥	٦	٧	٨	٩

---