MGR ILONA SZYMAŃSKA

PRZEDSZKOLE NR 3 Z ODDZIAŁEM INTEGRACYJNYM

MYSZKÓW

AUTYZM

PLAN PRACY:

Wstęp 2

1. Autyzm - geneza, uściślenie pojęcia 2

2. Przyczyny autyzmu 4

3. Objawy i zachowania autystyczne w różnych

okresach rozwoju 5

4. Diagnoza dziecka autystycznego 7

5. Terapia 8

6. Załączniki 13

7. Bibliografia 17

Wstęp

Autyzm to objaw psychopatologiczny, polegający na znacznej przewadze zainteresowania chorego swoimi przeżyciami wewnętrznymi i na postępującej utracie kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym.

Stwierdzono, że 1 na 2500 osób, w tym 4 chłopców na 1 dziewczynkę cierpi na zaburzenia rozwojowe zwane autyzmem.

Dla określenia dzieci autystycznych posługiwano się w przeszłości różnymi terminami. Ponad 20 takich określeń diagnostycznych zebrali Laufer i Gair w 1969 roku. Należą do nich m.in. terminy: schizofrenia dziecięca, psychoza symbiotyczna, stan z pogranicza psychozy, dzieci nietypowe.

W procesie rozwoju dziecka wykształcają się przystosowawcze formy zachowań. Istotne jest przy tym, do jakiej rzeczywistości dziecko przystosowuje się - tej, którą odbiera jako zagrażającą, chaotyczną i niezrozumiałą, czy też jako budzącą zaufanie, uporządkowaną i zachęcającą do aktywności poznawczej.

Jakość rzeczywistości odbieranej przez dziecko odzwierciedla się więc na poziomie jego zachowań. W związku z tym jeżeli:

- występują zachowania świadczące o lęku przed otaczającą

rzeczywistością,

- powstają wzorce zachowań służące izolowaniu się od

zewnętrznego, zbyt frustrującego świata,

- występują zachowania świadczące o niewykształceniu się więzi

emocjonalnej z rodzicami

wówczas można przypuszczać, że rozwija się proces choroby psychicznej, określanej jako psychoza dziecięca. Dziecko, u którego występują w/w objawy, określa się mianem dziecka psychotycznego.

1. Autyzm - geneza, uściślenie pojęcia

Charakterystyczne cechy zachowań autystycznych zostały

opisane mniej więcej w tym samym czasie przez

L. Kannera z Baltimore w 1943 r. i H. Aspergera z Wiednia w 1944 r.

L. Kanner podał następujące cechy syndromu określanego autyzmem wczesnodziecięcym. Według niego dzieci z zaburzeniami wczesnodziecięcego autyzmu wykazują rozwój fizyczny odpowiadający ich wiekowi biologicznemu. Nieprawidłowości są szczególnie widoczne w zakresie mowy, np. brak gaworzenia w okresie niemowlęcym lub brak posługiwania się wydawanymi dźwiękami w celu komunikowania się z otoczeniem.

Zdarza się, że niektóre dzieci rozpoczynają wymawiać słowa we właściwym czasie, a dopiero po pewnym okresie następuje nagłe zahamowanie mowy. Inne wykazują wyraźne opóźnienie rozpoczęcia mowy, w związku z czym uznawane są często za dzieci głuche. Również często daje się zauważyć opóźnienie rozwoju intelektualnego, które wiąże się niekiedy z występowaniem wybiórczych uzdolnień, np. wyjątkowa pamięć, zdolności muzyczne czy niezwykła zręczność manipulacyjna.

W przeciwieństwie do L. Kannera określenia psychoza autystyczna użył H. Asperger. Taką diagnozę stawiał dzieciom, które charakteryzowały się:

- wysokim ilorazem inteligencji,

- wczesnym rozwojem mowy na wysokim poziomie

gramatycznym i pojęciowym, nie służącej jednak do

nawiązywania kontaktów z ludźmi,

- bogatym słownictwem i wysoką umiejętnością tworzenia

neologizmów, które służą wyrażaniu przeżyć

emocjonalnych związanych ze stanem psychozy,

- szczególnymi zainteresowaniami, pogłębiającymi izolowanie

się od środowiska społecznego,

- dziwacznymi zachowaniami.

Wyżej opisane klasyczne modele (Asperger i Kanner) stały się punktem wyjścia do różnych określeń zaburzeń autystycznych, jednak najbardziej rozpowszechniło się pojęcie autyzm wczesnodziecięcy.

M. Creak (1963 r.) i inni wyodrębnili 9 kryteriów zachowań

najbardziej charakterystycznych dla autyzmu wczesnodziecięcego.

Są to:

1. poważne zaburzenia sfery emocjonalnej, szczególnie widoczne w relacjach z otoczeniem,

2. wyjątkowe uzdolnienia lub prawidłowy rozwój fragmentarycznych funkcji intelektu na tle jego ogólnego opóźnienia,

3. brak poczucia tożsamości,

4. patologiczne zaabsorbowanie wybranymi przedmiotami,

5. niechęć do wszelkich zmian,

6. nasilony niepokój oraz lęk, bez widocznych przyczyn,

7. dziwaczność zachowań jako forma nieodpowiednich reakcji na stymulację zewnętrzną,

8. zaburzenia mowy lub całkowity jej brak,

9. stereotypy ruchowe,

10. wprowadzanie przedmiotów w ruch wirowy,

11. stereotypowe zabawy, brak zabaw twórczych,

12. wyraźna nadaktywność ruchowa,

13. zachowanie się z rezerwą w stosunku do rówieśników,

14. wyrażanie potrzeb za pomocą gestów, przez używanie ręki dorosłego,

15. unikanie kontaktu wzrokowego,

16. brak reakcji na dźwięki, sprawianie wrażenia głuchego.

2. Przyczyny autyzmu

Jeszcze niedawno problemy dzieci autystycznych uważane były za skutek emocjonalnej ucieczki od nieczułych rodziców i innych dorosłych.

Obecnie uważa się, że autyzmu nie powoduje uraz emocjonalny, lecz:

- organiczne uszkodzenie mózgu (pnia mózgu, płatów czołowych

bądź tworu siateczkowego) być może w życiu płodowym, ale

niewykluczone, że w okresie okołoporodowym lub w

pierwszych miesiącach życia dziecka. Towarzyszyć temu mogą:

epilepsja, pewne formy porażenia mózgowego, objawy

opóźnienia umysłowego, zaburzenia mowy, zakłócenia

metabolizmu i inne poważne zaburzenia rozwoju w okresie

dzieciństwa,

- choroby przemiany materii, defekty poszczególnych organów

zmysłowych.

Niektórzy badacze sądzą, że na wystąpienie choroby może mieć także wpływ dziedziczenie pewnych skłonności. Wiadomo też, że wśród wszystkich dzieci z danej rodziny choruje na autyzm zazwyczaj jedno dziecko. Problem występuje najczęściej w rodzinach o wysokim poziomie intelektualnym.

Jeżeli chodzi o autyzm wczesnodziecięcy do tej pory nie udało się ustalić jednoznacznej etiologii.

Badanie neurologiczne EEG mózgu i tomografia komputerowa nie wykazują uszkodzeń, które powodują zachowania autystyczne.

Zainteresowano się ostatnio możliwościami wykorzystania sekretny - hormonu pobudzającego wątrobę do wydzielania żółci, a jednocześnie stymulującego czynności trzustki. W jednym z badań poświęconych związkom sekretny z autyzmem skoncentrowano się na trojgu dzieciach z autyzmem i zaburzeniami trawiennymi. Badanie to pokazało, że po doprowadzeniu sekretny funkcje trawienne uległy poprawie, a jednocześnie pacjenci stali się bardziej komunikatywni i lepiej społecznie przystosowani. Jakkolwiek nie ma jeszcze oficjalnych publikacji na ten temat, to jednak wiadomo, że autyzm występuje częściej wśród dzieci mających krew grupy A. Istnieją też niedawne doniesienia o poprawie osiągniętej w przypadkach autyzmu po przejściu na dietę zgodną z grupą krwi. Dieta zgodna z grupą A ogranicza udział w pokarmie pewnych lektyn współdziałających z sakretyną, nie jest więc pozbawione sensu przypuszczenie, iż poprawa we wspomnianych przypadkach była następstwem usprawnienia metabolizmu sekretny.

3. Objawy i zachowania autystyczne w różnych okresach

rozwoju

Autyzm wczesnodziecięcy to schorzenie, które sprawia bardzo poważne wątpliwości w zakresie rozpoznania i terapii. Dzieci z zachowaniami autystycznymi zdecydowanie różnią się od swoich rówieśników, zarówno tych, których rozwój przebiega normalnie, jak i tych, którzy wykazują różne inne objawy nieprawidłowego rozwoju - załącznik nr 1.

Zachowania autystyczne możemy zaobserwować już u dzieci w wieku niemowlęcym.

Można wyróżnić dwa rodzaje niemowląt autystycznych.

I grupa - od urodzenia wykazują patologiczne cechy zachowań:

dzieci te głośno krzyczą i płaczą szczególnie po

przebudzeniu, uspokajają je spokojne, rytmiczne ruchy,

np. jazda samochodem,

- podczas przytulania zachowują zazwyczaj nienaturalną

sztywność.

II grupa - to dzieci nadmiernie spokojne i niewymagające, nie

odczuwające głodu, nie dopominają się pokarmu.

Aktywność niektórych z tych dzieci polega na

powtarzających się rytmicznie ruchach, np. skrobaniu

kołderki lub łóżeczka, postukiwaniu w przedmiot,

bujaniu się a nawet uderzaniu główką.

Często są zafascynowane światłem lub czymś co

migocze, nie wykazując żadnego zainteresowania swym

otoczeniem.

Rodzice dzieci autystycznych często podają w wywiadach brak gaworzenia.

Okres 2 - 5 lat

W tym okresie zachowania autystyczne są już bardziej wyraziste. Wygląd zewnętrzny tych dzieci nie różni się na ogół od wyglądu ich zdrowych rówieśników. Dziecko natomiast sprawia znaczne kłopoty wychowawcze z powodu swych zaburzeń. Charakterystyczny jest brak kontaktu wzrokowego. Jeśli już na kogoś patrzy, można to określić jako patrzenie bez postrzegania lub „niewidzący wzrok”.

W tym okresie życia wzrasta liczba zachowań patologicznych:

2. szczególne upodobanie do określonych przedmiotów, których brak powoduje ataki złości,

3. niechęć do zmian otoczenia,

4. szczególna dbałość o ustalony przez siebie porządek i czynności,

5. nieuzasadnione krzyki i lęki,

6. izolowanie się od otoczenia, (brak reakcji na stymulację zewnętrzną, np. dźwięki - podejrzenie głuchoty),

7. stereotypy ruchowe,

8. wyrażanie potrzeb odbywa się za pomocą gestów, np. przez posługiwanie się ręką dorosłego,

9. zaburzenia mowy:

1. 50 % dzieci autystycznych nie mówi,

2. występują echolalie odroczone lub bezpośrednie wraz ze słyszaną intonacją,

3. w mowie nie występuje zaimek „ja” - zastępowany jest zaimkiem II lub III osoby,

4. głośność i tempo mówienia,

5. nie czuje przerw między słowami,

6. monotematyczność,

7. zadawanie tych samych pytań,

10. stereotypy ruchowe:

1. trzepotanie ramionami i rękami,

2. podskakiwanie w górę,

3. grymasy,

4. manieryzmy chodzenia,

5. krążenie wokół osi swego ciała, np. ręce blisko oczu,

6. fascynacja przedmiotami (ruchy kończyn i twarzy znacznie nasilają się),

10. brak świadomości fizycznej innych ludzi,

11. nieumiejętność zabawy i naśladowania,

12. popadanie w stany krzyku lub płaczu, psychotycznego

śmiechu - problem z jego przerwaniem,

13. nieprawidłowe reakcje na środowisko fizyczne:

a) dotyk - agresja, autoagresja,

b) smak - ograniczenie w jedzeniu, piciu, obwąchiwanie

przedmiotów, branie do ust przedmiotów niejadalnych

(rozwolnienia, zatwardzenia),

c) słuch - nie lubi hałasu (w mieście, w przedszkolu),

nadselektywność - wyłapuje dźwięki niesłyszalne przez

zdrowych rówieśników, zasłanianie uszu,

14. stymulacje - światłem, dźwiękiem, wzrokiem, liczbami, ciałem,

rysowanie, przewracanie kartek w książce itp.,

15. zachowania rytualistyczne - np. chodzi spać o tej samej

godzinie, obsesja czasu, jeden program w telewizji,

16. unikanie interpretacji - podawanie faktów,

17. problemy z pojęciami abstrakcyjnymi i metaforami oraz

związkami przyczynowo - skutkowymi,

18. dysharmonie rozwojowe (genialność).

4. DIAGNOZA DZIECKA AUTYSTYCZNEGO

Diagnozowanie osób autystycznych stwarza w praktyce duże problemy. Wielu badaczy próbowało ustalić istotne czynniki dla diagnozy. Opierali się oni na występowaniu określonej liczby kryteriów specyficznych w repertuarze zachowań dziecka. Aby zdiagnozować i ocenić dzieci autystyczne L. Wing (1970), a w szczególności M. Rutter, L. Bortak i S. Newman (1971) proponują, aby diagnozę autyzm stawiać tylko wtedy, jeśli występują wszystkie specyficzne zachowania.

Diagnoza według według M. Ruttera i L. Winga - jako decydujące symptomy podają:

- autystyczne zachowanie w stosunku do innych ludzi,

- opóźnienia i zaburzenia mowy,

- zachowania stereotypowe.

Opisu choroby dokonuje się przez dokładne wyliczenie cech psychotycznych zachowań, dokonywane w wyniku wnikliwego wywiadu z rodzicami. Wywiad taki należy jednak uzupełnić badaniem kwestionariuszowym dotyczącym symptomatologii autystycznej.

Diagnoza według kwestionariusza CLAK K. Makity i

K. Umazu:

- kwestionariusz składa się z 28 grup cech zachowań

autystycznych, zebranych w 11 większych zespołów. Zawiera

również informacje o historii rozwoju dziecka, aktualnym jego

środowisku wychowawczym oraz próbuje uchwycić rozwój

percepcji. Uzyskane wyniki można przedstawić graficznie w

formie kołowego psychogramu. Pozwala to określić dziecko od

strony jego funkcji motorycznej, emocjonalno - społecznej i

dojrzałości do podejmowania różnych zadań.

Kwestionariusz ten wypełniają opiekunowie.

Diagnozowanie w warunkach klinicznych wymaga długiego okresu obserwacji. Ważne jest ustalenie związków przyczynowo - skutkowych pomiędzy określonym zachowaniem a sytuacją, w której to zachowanie wystąpiło. Służy temu analiza funkcjonalna zachowań. Metoda ta polega na opisie specyficznych cech zachowań w powiązaniu z sytuacją, w której wystąpiły.

Analizę zachowań prowadzi się na podstawie obserwacji etiologicznej. Podstawą obserwacji jest zestawienie najczęściej występujących przyczyn i następstw zachowań, a także czasowych korelacji różnych aspektów zachowania. Każdy ruch dziecka może być zarejestrowany i scharakteryzowany za pomocą przestrzennej koordynacji kończyn i ciała, orientacji podmiotu wobec osi ciała oraz otoczenia, które czasowo współwystępują z zachowaniem. Celem takiej obserwacji zachowań powinno być funkcjonalne wyjaśnienie ich określonych form.

Diagnoza według Karsa:

- w celu zdiagnozowania dziecka autystycznego stosujemy:

1. wywiad - załącznik nr 3,

2. obserwację - stosowane obserwacje dzielimy na:

a) obserwację nieukierunkowaną - bez naszej ingerencji,

b) obserwację z częściową ingerencją - próbujemy co jakiś czas przerwać

ciągłe działanie dziecka poprzez poproszenie go o wykonanie zadania,

c) obserwacja zadaniowa - wymagamy od dziecka wykonania konkretnego

zadania,

3. kwestionariusz: „Skala oceny autyzmu dziecięcego” - załącznik nr 3,

4. kwestionariusz: „Zaburzenia autystyczne” - załącznik nr 4.

5. TERAPIA

Terapia dziecka psychotycznego jest procesem długotrwałym wymagającym oddziaływań wielokierunkowych. W Polsce istnieją placówki diagnostyczno - terapeutyczne, są jednak bardziej wyspecjalizowane w kierunku diagnozy. Niewiele jest ośrodków prowadzących na swoim terenie intensywną terapię dzieci psychotycznych. Podstawowym warunkiem prowadzenia terapii powinna być akceptacja dziecka, wszystkich jego zachowań i potrzeb. Szczególnie ważne jest to w pierwszym okresie leczenia pacjenta, kiedy wszystkie posunięcia terapeutyczne mają na celu nawiązanie z nim kontaktu. Dziecko doskonale wyczuwa emocje wzbudzane sobą w innych ludziach, a szczególnie w dorosłych. Wystarczy, że jakiekolwiek zachowanie małego pacjenta wzbudza emocje negatywne u terapeuty, a nawiązanie prawdziwego kontaktu między nimi staje się niemożliwe. Niemożliwe zatem staje się prowadzenie terapii przez tego terapeutę. Wydaje się, że pełna akceptacja chorego dziecka, to podstawowy problem do rozwiązania również w rodzinie tego dziecka.

W terapii pacjenta z zachowaniami autystycznymi można wyodrębnić 4 fazy:

1. nawiązanie kontaktu z terapeutą,

2. rozbudzanie procesów poznawczych,

3. ukształtowanie poczucia tożsamości,

4. kształtowanie zachowań społecznych.

Techniki terapeutyczne stosowane w poszczególnych fazach są zróżnicowane, a ich wybór i proporcje zależą od cech indywidualnych dziecka i stopnia zaburzenia. Również czas trwania poszczególnych etapów terapii jest od niego uzależniony.

W poszczególnych fazach terapii można zastosować następujące metody:

1. poszczególnych celu nawiązania kontaktu z terapeutą:

a) bierna obecność terapeuty w pustym pomieszczeniu z dzieckiem.

W takiej sytuacji terapeuta jest głównym źródłem bodźców dla dziecka

oprócz cech pomieszczenia, a dziecko przyzwyczaja się do niego,

poznaje jego cechy i akceptuje bądź odrzuca;

b) odzwierciedlanie czynności i zachowań dziecka przez terapeutę.

Pacjent spostrzega nagle, że ktoś inny posługuje się jego własnym

„językiem”, który dotychczas nie był przez nikogo rozumiany ani

akceptowany. Stwarza to szansę porozumienia się w „języku”

stworzonym przez chorego. Staje się to również źródłem poczucia

bezpieczeństwa dla dziecka;

c) wyśpiewywanie lub szeptanie imienia dziecka i tego, co chce się mu

powiedzieć.

Ze względu na szczególną wrażliwość dzieci autystycznych na muzykę i często umiejętność bezbłędnego powtarzania melodii po jednokrotnym usłyszeniu, nadawanie melodii wypowiedziom stwarza szansę uzyskania reakcji pacjenta na bodźce płynące z otoczenia, a także bycia zaakceptowanym przez niego.

2. W celu rozbudzenia procesów poznawczych:

a) zajęcia relaksacyjne redukujące napięcie mięśniowe i obniżające poziom

lęku:

- masaże mięśniowe,

- zabawy plastyczne,

- zabawy muzyczne indywidualne i grupowe,

- zabawy wodne i masaże wodą,

- zabawy materiałem nieustruktalizowanym (piach, groch, kasza, masa

mączno - solna).

Zajęcia relaksacyjne odgrywają istotną rolę przy rozbudzaniu w dziecku

zainteresowania otoczeniem. Aby mogło ono bowiem koncentrować

uwagę na bodźcach płynących z otoczenia i mogło łączyć te bodźce w

określone całości, musi czuć się spokojnie i bezpiecznie. W trakcie

terapii daje się zauważyć rozbudzenie zainteresowania otoczeniem po

zajęciach relaksacyjnych. Koncentracja uwagi na przedmiotach i

aktywność poznawcza trwają znacznie dłużej niż bez relaksacji;

b) aktywność terapeuty na zabawkach w obecności dziecka.

W takiej sytuacji terapeuta dostarcza wzorców zachowania wobec

Określonych przedmiotów, podkreślając cechy i funkcje tych

przedmiotów. Często przez naśladownictwo, nawet znacznie odroczone

w czasie, chorzy uczą się właściwych form aktywności poznawczej, a

także wzrasta u nich motywacja do zainteresowania się otaczającym

światem;

c) ćwiczenia samoobsługi.

Pacjenci, u których aktywność poznawcza została rozbudzona, są już w

stanie zrozumieć funkcje poszczególnych przedmiotów i użyteczność

całych sekwencji zachowań doprowadzających do określonego celu. W

związku z nabywaniem tych umiejętności możliwe jest wprowadzenie w

tym okresie terapii, ćwiczeń samoobsługi - nauki samodzielnego jedzenia,

picia, ubierania się i rozbierania, a także zgłaszania potrzeb

fizjologicznych.

3. W celu kształtowania się poczucia tożsamości:

a) werbalizowanie czynności i zachowań dziecka.

Nazywanie czynności i zachowań dziecka, w czasie gdy je ujawnia,

Stwarza dziecku szansę zrozumienia, że jego zachowania są odbierane

przez otoczenie, że mają znaczenie dla tego otoczenia oraz że coś się

wkoło zmienia, gdy jest się aktywnym. Odkrycie, że można być

źródłem zmian zewnętrznych, umożliwia kształtowanie się świadomości

własnego ja. Sprawczość działania wynikająca z własnej aktywności

wpływa na rozbudowę powstającej struktury ja. Proces ten umożliwia

również określenie siebie jako elementu rzeczywistości, podlegającego

działaniom innych;

b) gimnastyka służąca nawiązaniu kontaktu z partnerem.

Podczas takiej gimnastyki dziecko nabiera zaufania do partnera, uczy

się odczuwać własne ciało, co również wpływa na kształtowanie się

poczucia tożsamości.

4. W celu kształtowania zachowań społecznych:

a) ćwiczenia logopedyczne,

b) zabawy muzyczne w grupie rówieśniczej,

c) zabawy gimnastyczne z innymi dziećmi,

d) zabawy tematyczne w grupie,

e) wykonywanie przez dzieci wspólnych prac,

f) zabawy z rówieśnikami z przyjęciem określonych reguł gry.

Wszystkie wymienione powyżej metody dzieci psychotycznych wymagają określonych zasad postępowania. Jedną z podstawowych jest ciągłość oddziaływań. Często zdarza się, że po tygodniowej nieobecności małego pacjenta na zajęciach trzeba zaczynać wszystko od początku, a więc nawiązywanie kontaktu, przyzwyczajanie do otoczenia, wprowadzanie w nowe sytuacje. Szczególnie wyraźnie występuje to u dzieci rozpoczynających leczenie. Z ciągłością oddziaływań wiąże się również ich regularność. Bardzo istotne znaczenie ma konsekwentnie przestrzegana kolejność określonych zajęć i zawsze ta sama pora ich organizowania. Po pewnym czasie daje się zauważyć, że dzieci czekają na swoje zajęcia, a często domagają się ich, stojąc już przy drzwiach prowadzących, np. do pracowni plastycznej. Stałość i regularność stosowanych technik zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa, a także zwiększa stopień rozumienia sytuacji zewnętrznych. Niezwykle istotna jest również jednorodność oddziaływań terapeutycznych. Dotyczy to głównie sposobu prowadzenia zajęć, sposobu porozumiewania się z dzieckiem, a także temperamentu i cech osobowości terapeuty. W związku z tym ważne jest, aby terapię dziecka psychotycznego prowadził zawsze ten sam terapeuta.

W trakcie leczenia dziecka rodzice powinni być zaznajamiani ze wszystkimi stosowanymi technikami. Służy to przeniesieniu oddziaływań terapeutycznych na teren domu. Często trudno jest sprostać oczekiwaniom rodziców, którzy chcieliby widzieć natychmiastowy efekt terapii. Długi czas oczekiwania na kolejne niewielkie efekty zniechęca je do tej pracy. Porzucają ją, kierując aktywność w innych kierunkach, np. nadmiernej opiekuńczości lub aktywności społecznej na rzecz innych chorych dzieci. Budującym przykładem są rodziny, które z pełną akceptacją stanu swego dziecka, z pełnym zrozumieniem jego potrzeb, otaczają swe dziecko ciepłem, serdecznością i czułością w każdej czynności i w każdym geście. I to jest właśnie najważniejsze źródło uzdrawiania chorego człowieka.

Rodzaje terapii stosowanej w pracy z dzieckiem autystycznym:

1. System TEACCH - program terapii i edukacji dzieci autystycznych i

mających zaburzenia w komunikacji.

Zainaugurowany w 1966 r. w Instytucie Psychiatrii

Wydziału Medycyny na Uniwersytecie Północnej

Karoliny przez prof. E. Schoplera.

Proces nauczania składa się z 3 stopni:

1. Na wstępie dokonuje się oceny poziomu rozwojowego dziecka na

podstawie jego możliwości w różnych dziedzinach nauki.

2. Na bazie tej oceny opracowuje się strategię nauczania, która ma

pomóc w realizacji krótkofalowych krótkofalowych odległych celów

nauczania.

3. Cele te wprowadza się w życie w ramach indywidualnego programu

poprzez specyficzne ćwiczenia.

Terapia odbywa się od 15 minut do 1 godziny dziennie w grupach:

pięcioro dzieci + jeden terapeuta i jeden asystent.

Dużą wagę przywiązuje się tu do organizacji przestrzeni fizycznej -

wszystkie działania wykonuje się w jednym kierunku - od lewej do

prawej. System TEACCH nie zakłada rozwoju mowy, bazuje na

percepcji wzrokowej i motoryce, dzieci uczą się samodzielnie, jak

również wskazane jest podawanie leków psychotropowych.

2. Terapia behawioralna - twórcą terapii jest Skiner.

Główne cele terapii behawioralnej:

1. Wygaszanie (eliminowanie) trudnych zachowań - redukowanie

zachowań niepożądanych.

2. Rozwijanie zachowań deficytowych - takich, które dziecko powinno posiadać.

3. Generalizowanie i utrzymanie efektów terapii (ostatni etap nauki).

Zachowanie zgeneralizowane występuje wtedy, gdy:

- jest trwałe w czasie,

- pojawia się w różnych środowiskach i różnych miejscach,

- rozszerza się na wiele pokrewnych zachowań.

Terapia behawioralna odbywa się w systemie 1x1 czyli dziecko - terapeuta. Miejsce pracy dziecka jest zorganizowane tak, aby nie dostarczało innych bodźców. W miejscu pracy znajdują się: krzesło, stół, nagrody, pomoce. Dziecko siedzi naprzeciw terapeuty (bardzo blisko).

Polecenia wydawane przez terapeutę są jak najbardziej zredukowane, np. siadaj. Za polecenie wykonane prawidłowo dziecko jest każdorazowo nagradzane nagrodami biologicznymi i społecznymi oraz tołkenami.

W terapii behawioralnej nie zaleca się przyjmowania przez dziecko leków psychotropowych, chyba że są one niezbędne w leczeniu, np. epilepsji.

ZAŁĄCZNIK NR 1

1. ZESPÓŁ ASPERGERA (ASPERGER`S DISORDER)

A. Jakościowe zaburzenia interakcji społecznych, manifestowane przez

przynajmniej dwa z następujących:

1. znaczne zaburzenia w używaniu różnorodnych zachowań niewerbalnych,

takich jak kontakt wzrokowy, mimika twarzy, postawa ciała i gestykulacja służąca regulowaniu interakcji społecznych,

2. brak rozwoju relacji z rówieśnikami odpowiednich do poziomu rozwojowego,

3. brak spontanicznego dzielenia się radościami, zainteresowaniami lub osiągnięciami z innymi ludźmi (np. brak pokazywania, przynoszenia lub wskazywania przedmiotów, zainteresowania)

4. brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności.

B. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowań,

zainteresowań i aktywności, manifestowane przez przynajmniej jeden

z następujących:

1. pochłaniające przywiązanie do jednego lub więcej stereotypowych i ograniczonych wzorców zainteresowań, które są anormalne ze względu na swoje nasilenie lub przedmiot,

2. widoczne nieelastyczne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych rutyn lub rytuałów,

3. stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe (np. trzepotanie rękami lub palcami, złożone ruchy całego ciała),

4. uporczywe zaabsorbowanie fragmentami przedmiotów.

C. Zaburzenie powoduje klinicznie istotne trudności w funkcjonowaniu

społecznym, zawodowym lub w innych znaczących sferach

funkcjonowania.

D. Brak klinicznie istotnego, ogólnego opóźnienia w rozwoju języka

(np. pojedyncze słowa używane przed 2 rokiem życia, zwroty

komunikacyjne używane przed 3 rokiem życia).

E. Brak klinicznie istotnego opóźnienia w rozwoju poznawczym lub w

rozwoju odpowiednich dla wieku umiejętności samoobsługi, zachowań

adaptacyjnych (innych niż interakcje społeczne) i zainteresowania

otoczeniem w dzieciństwie.

F. Kryteria nie odpowiadają innemu specyficznemu Rozległemu Zaburzeniu

Rozwojowemu lub Schizofrenii.

ZAŁĄCZNIK NR 2

WYWIAD

1. 1. Czy dziecko mówi, rozumie mowę, rozumie polecenia?

2. Rozwój fizyczny, choroby, leki.

3. Czy dziecko bawi się z dziećmi czy samo?

4. Niepokojące, powtarzające się zachowania.

5. Ulubione zabawki dziecka.

6. Czy dziecko jest agresywne, autoagresywne?

7. Czy dziecko lubi być przytulane?

8. Czy dziecko potrafi skupić uwagę na danym temacie?

2. 1. Dane o rodzinie.

- wiek, jaka rodzina, która ciąża, przebieg ciąży,

przebieg porodu.

2. Rozwój fizyczny - choroby, sen itp.

3. Rozwój mowy - np. czy dziecko mówiło i przestało.

4. Czym dziecko lubiło się bawić jako niemowlę, jako

trochę starsze?

5. Co dziecko lubi robić najbardziej, jak spędza wolny

czas?

6. Czy i jak dziecko reaguje na polecenia?

7. Kiedy dziecko wpada w złość?

8. Co dziecko je codziennie?

9. Jak dziecko śpi, czy dobrze zasypia?

10. Czy dziecko lubi chodzić nowymi trasami, czy lubi

zmiany, nowe zabawki?

11. Czy dziecko lubi obwąchiwać przedmioty?

Czy dziecko lubi jeść rzeczy niejadalne?

12. Czy dziecko nie jest głuche?

13. Czy dziecko mówi, jak się wypowiada?

14. Jak dziecko reaguje na dotyk?

15. Czy dziecko ogląda reklamy, teleturnieje?

16. Czy dziecko wykazuje zainteresowania książeczkami?

ZAŁĄCZNIK NR 3

SKALA OCENY AUTYZMU DZIECIĘCEGO

KARTA OCEN wg Karsa

Instrukcja: Przyznaj ocenę globalną dla każdej dziedziny (zakreśl kółkiem

jedną ocenę dla każdej dziedziny)

15 - 29,5 - NIE MA AUTYZMU

30 - 36,5 - AUTYZM LEKKI I UMIARKOWANY

37 - 60 - AUTYZM ZNACZNY

	w granicach lekko umiarkowanie głęboko normy zaburzone zaburzone zaburzone
I. Kontakty społeczne	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
II. Naśladownictwo	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
III. Reakcje emocjonalne	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
IV. Posługiwanie się ciałem	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
V. Posługiwanie się przedmiotami	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
VI. Adaptacja do zmian	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
VII. Reakcje wzrokowe	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
VIII. Reakcje słuchowe	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
IX. Smak, węch, dotyk (reakcje, sposób posługiwania się)	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
X. Lęk i niepokój	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
XI. Komunikacja werbalna	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
XII. Komunikacja niewerbalna	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
XIII. Poziom aktywności	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
XIV. Poziom i harmonijność rozwoju intelektualnego	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4
XV. Ogólne wrażenie	1 1,5 2 2,5 3 3,5 4

Ocena łączna ____________________

ZAŁĄCZNIK NR 4

299.00 ZABURZENIA AUTYSTYCZNE (AUTISTIC DISORDER)

A. Łącznie sześć (lub więcej) punktów z (1), (2) i (3), w tym przynajmniej dwa z

(1) i po jednym z (2) i (3):

(1) jakościowe zaburzenia interakcji społecznych, manifestowane przez

przynajmniej dwa z następujących:

(a) znaczne zaburzenia w używaniu różnorodnych zachowań

niewerbalnych, takich jak mimika twarzy, postawa ciała i

gestykulacja służąca regulowaniu interakcji społecznych

(b) brak rozwoju relacji z rówieśnikami odpowiednich do poziomu

rozwojowego

(c) brak spontanicznego dzielenia się radościami, zainteresowaniami lub

osiągnięciami z innymi ludźmi (np. brak pokazywania, przynoszenia

lub wskazywania przedmiotów, zainteresowania)

(d) brak społecznej lub emocjonalnej wzajemności

(2) jakościowe zaburzenia w komunikowaniu się, manifestowane przez

przynajmniej jedno z następujących:

(a) opóźnienie lub całkowity brak rozwoju języka mówionego (czemu

nie towarzyszy próba kompensowania poprzez alternatywne sposoby

komunikacji, takie jak gestykulacja lub mimika)

(b) u jednostek z adekwatną mową znacznie zaburzona zdolność do

inicjowania lub podtrzymywania konwersacji z innymi

(c) stereotypowe i powtarzające się użycie języka lub język

idiosynkratyczny

(d) brak zróżnicowanych, spontanicznych zabaw w udawanie lub zabaw

w naśladowanie społeczne odpowiednich do poziomu rozwojowego

(3) ograniczone, powtarzające się stereotypowe wzorce zachowań,

zainteresowań i aktywności, manifestowane przez przynajmniej jeden

z następujących:

(a) pochłaniające przywiązanie do jednego lub więcej stereotypowych i

ograniczonych wzorców zainteresowań, które są anormalne ze

względu na swoje nasilenie lub przedmiot

(b) widocznie nieelastyczne przywiązanie do specyficznych,

niefunkcjonalnych rutyn lub rytuałów

(c) stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe (np. trzepotanie

rękami lub palcami, złożone ruchy całego ciała)

(d) uporczywe zaabsorbowanie fragmentami przedmiotów

B. Opóźnienia lub nienormalne funkcjonowanie w przynajmniej jeden z

następujących sfer, zapoczątkowane przed 3 rokiem życia: (1)

interakcje społeczne, (2) język używany do komunikacji społecznej, lub

(3) symboliczna lub wyobrażeniowa zabawa.

C. Zaburzenie nie odpowiada lepiej kryteriom Zespołu Retta lub

Dziecięcego Zaburzenia Dezintegracyjnego.

VII. BIBLIOGRAFIA

1. „Zindywidualizowana ocena i terapia dzieci autystycznych oraz dzieci z

zaburzeniami rozwoju”

- „Profil psychoedukacyjny” - E. Schopler, R. Jay Reichler,

M. Lansing - tom I.

Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym, Gdańsk 1995

- „Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów” -

E. Schopler, R. Jay Reichler, M. Lansing - tom II

Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym, Gdańsk 1995

- „Ćwiczenia edukacyjne dla dzieci autystycznych” - M. Lansing,

E. Schopler, Dansing. Waters - tom III

Stowarzyszenie Pomocy Osobom Autystycznym, Gdańsk 1995

2. „Dziecko niepełnosprawne w rodzinie” pod red. I. Obuchowskiej

Wydawnictwa Szkolne I Pedagogiczne, Warszawa 1995

3. „Domowy poradnik medyczny” - pod red. Prof. dr hab. K. Janickiego

Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1989

4. „Encyklopedia Pedagogiczna” - pod red. W. Pomykało

Fundacja Innowacyjna, Warszawa 1993

5. „Encyklopedia medycyny naturalnej” nr 54

Polskie Media Amer. Com SA, Poznań 2000

10

---