1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa chemiczna: Wodorotlenek wapnia [wapno gaszone]

Wzór konstytucyjny: Ca(OH)₂

Wzór sumaryczny: H₂CaO₂

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbol zagrożenia (R)
wodorotlenek wapnia - stały	100	1305-62-0	215-137-3	C	38

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja nie jest niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała niepalna.

Zagrożenie toksykologiczne: Większa ilość wodorotlenku wapnia działa szkodliwie na cały organizm. Powoduje ogólną toksemię, lecz zazwyczaj nie wywołuje groźnego schorzenia.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Wodorotlenek wapnia działa szkodliwie na organizmy wodne i lądowe. Większa ilość zakłóca równowagę pH.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego pyłem wodorotlenku wapnia środowiska. Skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji leżącej.
2.	W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie i zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	Przepłukać usta. Podać 0,5 l wody do wypicia. U osoby przytomnej wywołać wymioty lub wykonać płukanie żołądka.
2.	Zapewnić spokój, leżenie i ciepło. Zapewnić pomoc lekarską.

Skażenie oczu:
1.	Usunąć szkła kontaktowe. Skażone oczy delikatnie oczyścić mechanicznie. Następnie oczy należy obficie i długo przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki. Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego dla złagodzenia bólu. Oczy osłonić gazą.
2.	Zapewnić konsultację lekarza okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.
2.	Zasięgnąć porady dermatologa, gdy wystąpi podrażnienie skóry.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Zagrożenia pożarowe:	Substancja niepalna. Nie stwarza zagrożenia pożarowego i wybuchowego.
W przypadku pożaru sąsiednich obiektów stosować:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC lub BC, gaśnice pianowe.
Zalecenia szczegółowe:	Nie jest zalecane stosowanie wody w przypadku gaszenia obiektów w sąsiedztwie magazynowania wodorotlenku wapnia. Podczas kontaktu tlenku wapnia z wodą następuje wydzielanie znacznych ilości ciepła. Jeżeli w czasie pożaru niezbędne staje się użycie wody, należy ją tak zastosować, aby unikać kontaktów z wodorotlenkiem wapnia. Należy unikać wprowadzania wody do wnętrza pojemników z wodorotlenkiem wapnia, gdyż wskutek wydzielającego się ciepła może nastąpić uszkodzenie pojemników.
Sprzęt ochronny strażaków w warunkach dużego pożaru:	Szczelne ubrania przeciwchemiczne. Niezależne aparaty izolujące drogi oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Środki ochrony osobistej:	Ubrania robocze ze zwartej tkaniny, rękawice z tworzywa powlekanego, buty robocze, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Uszczelnić uszkodzone opakowania, zebrany ze środowiska wodorotlenek wapnia umieścić w opakowaniu zastępczym. Zebraną substancję skierować do wtórnego zagospodarowania (np. do odkwaszania gleby).
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze.
Metody utylizacji:	Na drodze składowania w wyznaczonym miejscu - zgodnie z wymogami ujętymi w rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas wykonywania wszelkich czynności z wodorotlenkiem wapnia nie jeść, nie pić, nie zażywać lekarstw, unikać bezpośrednich kontaktów z substancją, unikać wdychania pyłów, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej.
Zalecenia szczególne dotyczące magazynowania:	Wszelkie pomieszczenia magazynowe muszą być wentylowane. Podłoga powinna być wykonana z materiału ceramicznego.
Magazynowanie:	Wodorotlenek wapnia przechowuje się luzem, w suchych i szczelnych pomieszczeniach zamkniętych, o drewnianych podłogach zabezpieczonych przed przenikaniem wilgoci z gruntu. Wodorotlenek wapnia układa się w pryzmach lub pojemnikach. Opakowaniami indywidualnymi są wielowarstwowe worki papierowe, rzadziej plastikowe. Okres przechowywania powinien być jak najkrótszy. Wodorotlenek wapnia przechowywany jest również w wielowarstwowych workach papierowych piętrzonych w ośmiowarstwowe stosy. Personel magazynowy należy wyposażyć w niezbędne certyfikowane ochrony osobiste. Przechowywać w oddzieleniu od materiałów utleniających i środków żywności. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać wodorotlenek wapnia, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowa substancja może być wykorzystana rolniczo do odkwaszania.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania wodorotlenku wapnia.

Ochrony osobiste

Ręce:	Rękawice z tworzywa sztucznego, odpornego na działanie czynników żrących.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z zawartością pyłu wodorotlenku wapnia (filtr cząsteczkowy - oznaczonym kolorem białym i symbolem P2).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z wodorotlenkiem wapnia. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie zażywać leków podczas pracy. Na bieżąco usuwać substancję, która wydostała się do środowiska. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie tlenku wapnia w środowisku pracy:

NDS 2 mg/m³

NDSCh - nie ustalono

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 74,09 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych wodorotlenek wapnia jest ciałem stałym, białym, występującym w postaci miałkiego proszku.
9.3	Gęstość: 2,13 g/cm^3
9.4	Temperatura topnienia: W warunkach normalnych substancja stała.
9.5	Temperatura wrzenia: Nieoznaczalna, ponieważ w wyższych temperaturach następuje rozkład termiczny (580^oC) - wodorotlenek wapnia traci wodę.
9.6	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach Wodorotlenek wapnia trudno rozpuszcza się w wodzie (w temperaturze 20^oC 1,26 g/l). Roztwór wodny wodorotlenku wapnia nosi nazwę wody wapiennej.
9.7	pH 1% roztworu: 13
9.8	Inne: Wodorotlenek wapnia otrzymywany jest przez działanie obliczonej ilości wody na tlenek wapniowy. Wodorotlenek wapnia stosowany jest do wyrobu zaprawy murarskiej, w przemyśle garbarskim, cukrowniczym, do zmiękczania wody. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest jako dodatek do kazeinianu sodu. W Polsce maksymalna dozwolona ilość, jaka może być dodawana do tej substancji, nie została określona i zależy od tzw. dobrej praktyki przemysłowej.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	Wodorotlenek wapnia jest substancją reaktywną chemicznie. Szybko chłonie ditlenek węgla z powietrzem, tworząc węglan wapnia.
Właściwości korozyjne:	Silne w obecności wilgoci. W środowisku bardzo wilgotnym wodorotlenek wapnia wchodzi w reakcje z metalami takimi jak: cyna, cynk i glin. W wyniku reakcji powstaje wodór, który z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia:

Oczy	tak
Skóra	tak
Spożycie	tak
Wdychanie pyłów	tak

Działanie miejscowe:

Wdychanie pyłów, par i aerozoli: Wodorotlenek wapnia jest substancją żrącą i drażniącą. Działa tak zarówno jako substancja, stała jak i w postaci roztworu. Wiążąc się z białkami, tworzy białczany, z tłuszczami zaś mydła. Wywołuje oparzenia błon śluzowych i skóry. Powoduje to powstawanie martwiczych uszkodzeń w miejscu kontaktu z tkanką. Powstaje martwica rozpływowa. Silny efekt drażniący powoduje utratę napięcia naczyń krwionośnych i zahamowanie czynności serca. Dawka trująca wynosi kilkadziesiąt gramów roztworu 2-3%, zaś dawka śmiertelna 10-30 gramów.

Spożycie większej ilości: Powstają nudności i pobolewanie gardła oraz trudności z połykaniem. W groźniejszych przypadkach w wymiocinach może znajdować się krew. Zdarzają się wypadki przedziurawienia jelit. Pacjent odczuwa ostry ból, nawet gdy nie nastąpiła jeszcze perforacja jelit. Uszkodzenia ścian przełyku są głębokie i powodują często silny ból w klatce piersiowej.

Kontakt ze skórą: Pojawia się ból, a następnie zblednięcie skóry w miejscach narażenia. Mogą powstawać pęcherze. W ciężkich przypadkach powstaje chemiczne poparzenie.

Kontakt z oczami: Pojawia się ból, zaczerwienienie i łzawienie. Jest możliwość powstania poparzenia chemicznego.

Skutki zdrowotne narażenia ostrego: Następstwami nadmiernego wdychania pyłów wodorotlenku wapnia są: podrażnienie błon śluzowych oczu i dróg oddechowych, znużenie, zawroty głowy, bóle głowy, nudności, wymioty, bezsenność.

Skutki zdrowotne narażenia przewlekłego: Osoby, które są chronicznie narażone na oddychanie powietrzem z zawartością pyłów tlenku wapnia, mogą uskarżać się na podrażnienia błon śluzowych, bóle i zawroty głowy, problemy z układem pokarmowym, wysuszenie skóry.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Wodorotlenek wapnia (wapno hydratyzowane) wywołuje silne wydzielanie śluzu i powoduje ciężkie uszkodzenie skrzeli. Średnio duże pstrągi wyginęły w wodzie zawierającej 180 mg Ca(OH)₂/dm³ po 10 minutach, zaś po 26 minutach w wodzie o zawartości 85 mg Ca(OH)₂/dcm³.

Stopień zagrożenia wód: mały.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 02 01 - wodorotlenek wapnia.

Sposób likwidacji 4: „Procesy zobojętniania kwasów i zasad.”?

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z papieru,

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych.

15. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Wodorotlenek wapnia nie jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna wg ADR/RID/IMO/IATA i nie podlega ograniczeniom wynikającym z tych przepisów.

Inne informację:

14.1	Symbole niebezpieczeństwa (R):	38
14.2	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-24/25

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1;1998:1998zpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r.( Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r.( Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi wodorotlenku wapnia, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy wodorotlenku wapnia. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 38	Działa drażniąco na oczy.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 24/25	Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Wodorotlenek wapnia
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie Data wydania: 20.12.2002 Strona /stron 7/7
Nazwa:	WODOROTLENEK WAPNIA - STAŁY

Wodorotlenek wapnia

---