1. Czym jest filozofia?

Wielu twórców filozofii -> wiele kierunków. Wpływ czynników społecznych, politycznych, religijnych, naukowych.

Filozofia jest formą świadomości społecznej (świadomość społeczna = zespół poglądów wspołnych dla określonej grupy społecznej). Inne typy ś.sp.:

- artystyczna (związana z subiektywnym poznaniem)

- religijna (podwojenie świata: ludzki i boski)

- ideologiczna (fałszowanie informacji, walka o władzę)

- prawno-polityczna

- moralnościowa (rozróżnianie dobra i zła)

- naukowa (rozróżnianie prawdy i fałszu)

Poznanie potoczne: nie oparte na logice, brak precyzji myślowej. Przykład: horoskopy.

2. Historia filozofii.

Przez długi czas filozofia była tożsama z nauką. Tales, Pitagoras, Demokryt czy Heraklit byli zarówno filozofami, jak odkrywcami praw przyrody.

VII w. p.n.e. - początki europejskiej myśli filozoficznej.

V w. p.n.e. - sformułowano podstawowe zagadnienia filozofii. Wykształciła się filozofia przyrody. Zadawano pytania: skąd bierze się zróżnicowanie świata przyrody? Jaka jest pierwotne źródło ruchu? Heraklit sformułował zasadę panta rhei (wszystko płynie). Twierdzono, że zmiany w przyrodzie wywoływane są przez zjawiska o odmiennych cechach.

V-III w. p.n.e. - Sokrates tworzy nurt praktyczno-etyczny filozofii. Pytał: kim jest człowiek i co powinien robić? I odpowiadał: każdy znajduje odpowiedź w swojej duszy. Wiele wieków później Kartezjusz włączył się do tego prądu (myślę, więc jestem). Platon stworzył idealizm: stwierdził, że na początku jest idea, która dopiero później zmienia się w materię. Arystoteles kontynuował tę myśl, starając się pogodzić świat idei ze światem materii; pojęcia umiaru i złotego środka. W tym okresie powstała również szkoła stoików, którzy twierdzili, że od człowieka nic nie zależy i wszyscy jesteśmy jedynie aktorami.

pierwsze wieki n.e. - chrześcijaństwo. Filozofia zostaje zepchnięta na margines, dopiero święty Augustyn stworzył pierwszy system filozofii chrześcijańskiej. Wówczas również zaczęły wyraźnie rysować się dwie tendencje w filozofii: z jednej strony, łączenie różnych idei w spójny światopogląd; z drugiej, wydzielanie nowych nauk przyrodniczych.

średniowiecze: duże wpływy Kościoła chrześcijańskiego. Uporządkowano nauki: na szczycie stała teologia (św. Tomasz z Akwinu), następnie jej służebnica - filozofia, a poniżej nauki szczegółowe. Nauki stojące niżej w tej hierarchii nie mogły przedstawiać tez sprzecznych ze stojącymi wyżej.

czasy nowożytne: wzrosło zapotrzebowanie na wiedzę praktyczną. Nastąpił szybki rozwój nauk przyrodniczych, znaczenie filozofii zmalało.

XIX w. - nowa koncepcja filozofii, oparta na założeniach szczegółowych. Nauki badają świat przyrody (biologia, chemia, fizyka), świat społeczny (historia, socjologia, pedagogika), świat myśli (psychologia, logika). Wszystkie te nauki formułują twierdzenia. Powstają nowe nauki, przesuwają się granice pomiędzy nimi. Natomiast filozofia formułuje najwyższe, najbardziej ogólne prawa.

Neopozytywizm: zasada fizykalizmu - operujemy pojęciami fizycznymi, które można zweryfikować. Wiedza naukowa nie pozwala na twierdzenia ogólne, nie można używać terminu „każde” jeśli nie sprawdziliśmy wszystkich możliwości. Tak więc twierdzenia typu „każde ciało zanurzone w cieczy traci na ciężarze tyle, ile waży wyparta ciecz” są nieweryfikowalne. Filozofia powinna poprzestać na zdawaniu relacji z doświadczeń. Zdania winny być atomowe (konkretne), weryfikowalne fizycznie. Logiczna analiza języka naukowego. Spojrzenie zupełnie odmienne od poprzednich!

Egzystencjalizm: religijny (Heidegger, Kafka, Dostojewski), laicki (Jean-Paul Sartre). Podstawowa teza: egzystencja poprzedza esencję. „Istota” nie jest z góry określona; z naszej egzystencji wynikają właściwości, dzięki którym tworzymy się jako ludzie. Człowiek dysponuje wolną wolą, niezależną od czynników zewnętrznych. Dzięki woli stawiamy sobie cele i dobieramy środki do ich realizacji. Każdy człowiek jest niepowtarzalny w swoim zachowaniu, nie można więc sformułować ogólnych praw. Filozofia powinna zajmować się odpowiedzią na pytanie: kim jesteśmy?

3. Działy filozofii.

ONTOLOGIA - nauka o bycie, tym co istnieje.
- czym jest materia
- artybuty materii: ruch, determinizm, czasoprzestrzeń

EPISTEMOLOGIA / GNOSEOLOGIA - nauka o poznaniu.
- co jest przedmiotem wiedzy? cechy otoczenia, czy nasze wrażenia z nim związane?
- jakie są źródła wiedzy? wewnętrzne czy zewnętrzne?

- jakie są kryteria prawdziwości wiedzy? co jest prawdą, a co nie?
- czy można uzyskać wiedzę absolutną?
- czy istnieją granice poznania?

ANTROPOLOGIA - kim jest człowiek?
- co odróżnia człowieka od zwierząt?

4. Główne klasyfikacje myśli filozoficznej.

1. Główne zagadnienia filozoficzne
2. Formy idealizmu filozoficznego
3. Fazy rozwoju filozofii materialistycznej
4. Monizm i dualizm
5. Realizm a idealizm
6. Materializm a spirytualizm

Przeżycia psychiczne:
- poznawcze - zmysłowe, rozumowe
- emocjonalne
- wolicjonalne

Podstawowe zagadnienie filozofii: różnica między duchem i materią.

Demokryt: świat jest materialny, złożony z atomów. Istnieją dusze, ale one również są materialne.

Tomasz z Akwinu: byt składa się z duszy i ciała. Dusza jest ponadczasowa, chociaż ma początek w czasie.

Kartezjusz: ciało i dusza są przeciwstawne. Ciało zajmuje przestrzeń (rozciągłe). Dusza jest nierozciągła.

4 kryteria wyróżniania kierunków myśli filozoficznych:
- pierwotność: który z bytów, materialny czy duchowy, jest pierwotny? materializm / idealizm
- do ilu substancji da się sprowadzić różnorodność przedmiotów? monizm / dualizm / pluralizm
- czy byty istnieją obiektywnie? realizm / idealizm
- jaka jest natura bytu? materializm / spirytualizm

Idealizm: byty są konkretnymi przedmiotami bądź ideami (np. dobro, sprawiedliwość, piękno).
Idea -> przedmiot.
Platon: świat doznań jest światem cieni. Idee uzewnętrzniają się w przedmiotach i zachowaniach - wówczas możemy je dojrzeć.
Istnieją byty ogólne, które nie są związane z konkretnymi przedmiotami.
Działanie człowieka: porównujemy przedmioty, wyodrębniamy cechy wspólne i tak powstaje pojęcie ogólne. Platon reprezentował idealizm obiektywny: idee i pojęcia ogólne istnieją bez naszego wpływu.

Materializm: myślenie i życie duchowe są funkcjami materii, wysoko wyspecjalizowanej.

Monizm: materialistyczny (wszystko jest materią) lub idealistyczny (wszystko jest ideą).

Dualizm: istnieją zarówno materia, jak i duch. Arystoteles: rzeźba składa się z granitu i kształtu. Każdy byt posiada formę i materiał.

Realizm: to, co istnieje, jest obiektywne. Zarówno idealiści, jak materialiści są realistami.

Idealizm subiektywny: cechy zjawisk i przedmiotów powstają dopiero wtedy, gdy je postrzegamy. Przykład: nie istnieje przedmiot „armia”, my tak jedynie nazywamy grupę żołnierzy o pewnych cechach.

Arystoteles wyróżniał dwie kategorie bytów: zależne i niezależne. Przykład: „młodość” jest bytem zależnym, bo istnieje wówczas, jeśli istnieją ludzie młodzi.

5. Materia.

Czy materia jest ciągła, czy dyskretna?
Anaksymenes twierdził, że materia jest ciągła i wszystko jest złożone z pramaterii.
Leukyppos i Demokryt reprezentowali koncepcję atomistyczną: materia składa się z niepodzielnych elementów, zwanych atomami.

Koncepcja atrybutywistyczna: szukanie wspólnych własności materii, takich jak nieprzenikliwość czy ciężar. W XVII wieku odkryto, że ciężar (masa grawitacyjna) jest zmienny, więc powstało pojęcie masy inercyjnej (niezmiennej). Największy wpływ miały odkrycia Newtona. Sformułowano definicję materii: ciała mające niezmienną masę, zajmujące określoną przestrzeń i nieprzenikliwe. Dopuszczano istnienie substancji nieważkich: cieplika, fluidu magnetycznego, eteru.

XVII w., Hobbs: materia jest tym, co istnieje obiektywnie. Ta definicja szybko okazała się zbyt szeroka. Sformułowano inną: materia jest tym, co pobudza nasze zmysły. John Stuart Mill sprecyzował: materią jest to, co może wywołać wrażenia.

Współczesne rozumienie materii: materia jest obiektywną rzeczywistością, która może wywołać wrażenie. Cechami materii są: ruch, istnienie w czasie i przestrzeni oraz determinizm.

Nowe odkrycia w fizyce zmieniają te poglądy: można doprowadzić do anihilacji elektronu i pozytonu, w związku z czym następuje przemiana materii w dwa kwanty promieniowania gamma. Materia może zmieniać się w energię.

Atom: kiedyś odrzucany, dzisiaj powszechnie uznany. Atomy nie okazały się niepodzielne, odkryto mniejsze cząstki (elektrony, protony i neutrony, zwane wspólnie hadronami), Niels Bohr zapoczątkował fizykę kwantową. Odkryto oddziaływania silne i słabe, wiele mniejszych cząstek (np. kwarki), materia okazała się mieć naturę korpuskularną bądź falową. Nie odkryto cząstki elementarnej (z której zbudowane byłyby wszystkie inne).

6. Czas i przestrzeń.

Czas i przestrzeń uważano za substancje różne od materii. Demokryt twierdził, że przestrzeń jest nieskończona i materialna, natomiast czas wiązał z pojęciem ruchu.

Newton uznał czas za substancję niematerialną, natomiast przestrzeń za niezależną od istnienia materii. Z przestrzeni wynikały miary rozciągłości (rozmiarów) i odległości.

Kant: czas jest formą wewnętrznego zmysłu - postrzegamy go, odczuwamy jego upływ. I czas, i przestrzeń dane są człowiekowi a priori. Zjawiska nie istnieją bez czasu, natomiast czas może istnieć bez zjawisk. Czas i przestrzeń nie są własnościami przedmiotów, tylko wytworami naszych władz poznawczych. Mamy wrodzoną zdolność postrzegania związków przyczynowo-
-skutkowych.

Geometria jest wiedzą o przestrzeni - podkreśla jej subiektywność i niezmienność.

Koncepcja relatywistyczna: czas i przestrzeń są obiektywnymi formami istnienia materii i od niej zależą.

Koncepcja atrybutywistyczna (Arystoteles): nie istnieje próżnia. Nie ma w przestrzeni miejsc „pustych” - wszędzie jest materia. Współczesna wiedza to potwierdza: nie ma próżni, w której nie byłoby jakiegoś pola, a pole jest też formą materii.

Różnica między idealizmem a materializmem: w idealizmie dopuszczamy niezależność od czasu lub przestrzeni. Leibniz stwierdził, że czas oznacza następstwo zdarzeń, a przestrzeń wzajemne rozmieszczenie, więc nie są one substancjami.

Współczesna fizyka: przestrzeń i czas są zależne. Ich wymiary są względne, zależą od prędkości. Zmienia się ich skala.

W starożytności Euklides stworzył geometrię (od geo-metros, czyli mierzenie ziemi). Piąty aksjomat mówił o tym, że przez punkt nie należący do prostej L można poprowadzić tylko jedną prostą równoległą do prostej L (niezmienność przestrzeni).

Łobaczewski stworzył nową geometrię: według niego suma kątów w trójkącie jest mniejsza od 180, długość okręgu nie jest proporcjonalna do promienia, trójkąty są równe kiedy mają równe kąty, a przez ww. punkt można poprowadzić co najmniej dwie proste. Wkrótce potem Beltramy wykazał, że na płaszczyznach o krzywiźnie ujemnej geometria Łobaczewskiego jest słuszna. W XIX w. Riemann stworzył nowy system, tym razem przez punkt nie dało się poprowadzić żadnej prostej równoległej, a trójkąt miał sumę kątów powyżej 180. Okazało się, że przy uwzględnieniu teorii Einsteina, geometria Riemanna najlepiej opisuje świat. Przestrzeń okazała się więc zmienna, tak jak zmienna jest geometria.

7. Determinizm i związek przyczynowo-skutkowy.

Zasada przyczynowości: każde zjawisko jest wywoływane przez inne, tzn. ma swoją przyczynę.

Pytamy tylko o konkretne, szczegółowe zjawiska. Obiektywnie możemy stwierdzić, że jedno zdarzenie następuje po innym, ale nie można dowieść, że jest jego skutkiem (Hume).

Kant: przyczynowość opisują prawa naukowe.

Wielu fizyków postuluje zastąpienie ZPS zależnością funkcyjną. Metodolodzy: funkcje nie określają czasu, tak więc istnieje odwracalność.

Warunkiem istnienia ZPS jest sprawstwo: czy bez „przyczyny” uzyskamy „skutek”?

Istnieją przyczyny główne (niezbędne) i towarzyszące. Towarzyszące wystarczają, aby zjawisko zaszło, ale w inny sposób. Nawet szczątkowa znajomość przyczyn może więc umożliwić nam sformułowanie ZPS.

Mechaniści: gdybyśmy wyselekcjonować przyczyny tak, aby uzyskać związek 1 przyczyna -> 1 skutek, moglibyśmy przewidywać wszystkie zjawiska.

Zjawiska konieczne wynikają z jednej przyczyny, możemy je przewidywać. Zjawiska przypadkowe wymagają wielu przyczyn. Ocena zależy od punktu odniesienia: dla meteorologa deszcz jest zjawiskiem koniecznym, natomiast dla przechodnia - przypadkowym.

ZPS stanowi podstawę determinizmu.

Determinizm religijny: los człowieka wyznaczany jest przez Boga. Fatalizm: wszyscy jesteśmy skazani, jesteśmy marionetkami, nie mamy na nic wpływu. Teleologia (finalizm): świat podąża w określonym kierunku.

Prawa dynamiczne określają jednoznaczne zależności, natomiast prawa statystyczne są niejednoznaczne. Do połowy XIX zakładano, że dynamiczne opisują świat kompletnie, natomiast statystyczne wynikają jedynie z niedoskonałości narzędzi poznawczych. Odkrycia Bohra i Heisenberga w zakresie fizyki kwantowej dowiodły, że prawa statystyczne są pierwotne i niektóre zjawiska nie podlegają zasadzie przyczynowości.

W drugiej połowie XIX w. Hegel stwierdził, że rozwój społeczeństwa zależy od „rozumu świata”, innymi słowy od „historii”, która działa przez jednostki i całe narody, warunkując ich zachowania. Niektóre narody są stworzone do zajęcia poczesnego miejsca w owej historii (te poglądy nagięli i przejęli później naziści).

Bergson uważał inaczej: nie możemy przewidzieć np. ewolucji biologicznej. Z kolei Planck twierdził, że należy dążyć do formułowania praw dynamicznych.

8. Zagadnienie wolności.

Czy człowiek jest wolny? Czy może decydować?

Jako istota przyrodnicza, człowiek podlega prawom przyrody. Jako istota społeczna, kształtuje swoją osobowość. Istnieją normy moralne, którym trzeba się podporządkować, w związku z czym mamy ograniczone możliwości zaspokajania naszych potrzeb.

W języku potocznym „wolność” oznacza uwolnienie od ograniczeń, więzów, przywiązania do miejsca.

Katolickie pojmowanie wolności: oznacza ona uwolnienie się od grzechu. Wolność wewnętrzna nie zależy od zewnętrznej swobody (św. Ambroży). Mamy wolność wyboru (wolną wolę): decyzje nie muszą być wynikiem ingerencji z zewnątrz. Nie można zmusić się do chcenia czegoś.

Zależymy od Boga, który wpływa na nasze myśli i pragnienia. Św. Augustyn nie umiał pogodzić tego z wolnością i ograniczał się do twierdzenia, że Bóg daje nam łaskę, natomiast wolność należy rozpatrywać jako umiejętność odepchnięcia grzechu. Więźniowi paradoksalnie łatwiej osiągnąć tę wolność. Tomasz z Akwinu stwierdził, że możemy wybrać dobro, bo pożądamy dobra doskonałego. Wola zachowuje swobodę względem przedmiotu. Rozum pozwala rozważyć wartość dóbr.

Dzisiaj: ludzie nie wiedzą, czym jest wolność. Świerzawski: jest to pełnia życia umysłowego, czyli pełniejsze poznanie prawdy i dobra.

Egzystencjalizm: absolutnie wolna wola. Osobowość nie jest zdeterminowana; człowiek tworzy sam siebie.

Czy wolność się na coś przydaje? Nieograniczona wolność prowadzi do ograniczenia wolności innych.

Czym jest wola? Niektórzy filozofowie twierdzą, że wola to:
- dążenia zmysłowe (sensualiści)
- popędy (freudyści)
- środki obrony przed brakiem poczucia bezpieczeństwa
- konieczność społeczna (znany nam reprezentant: dr Sauś)
- pojedyncze przeżycia (neopozytywiści)

Chcenie wynika z tego, co myślimy, a to z kolei - z doświadczenia życiowego. Zakres chcenia jest nieograniczony, ale nierówny (każdy chce i będzie chciał czego innego).

Materializm: wolność składa się z woli (nie chcę chodzić na zajęcia) i wolności działania (muszę, bo mnie wyleją ze studiów).

Papież: wolność umysłowa, wewnętrzna, jest wolnością prawdziwą. Wolność nie oznacza czynienia co się chce (wolność fałszywa), ale umiejętności uwolnienia się od zła.

Leszek Kołakowski: zarówno dobry, jak i zły człowiek jest wolny. Wolność jest dana i równocześnie zadana - czyniąc zło nadal jesteśmy wolni. Czasem nie jest ważniejsza wolność obiektywna, ale wolność wyboru (zgwałcona dziewczyna w ciąży decyduje się urodzić dziecko - dokonuje wolnego wyboru w sytuacji pozornego zniewolenia).

Wolność słowa: dwie prawdy. Pierwsza: wolność słowa to podstawa praw obywatelskich. Druga: niektórzy ludzie z wolności słowa korzystają w celach obiektywnie złych: szerzenia przemocy, nienawiści, pornografii. Dlatego często pojawiają się głosy za przywróceniem cenzurowania takich przekazów, bo wynikają z nich przestępstwa nieletnich i upadek wartości rodzinnych. Rozwój mediów sprawia, że wprowadzenie cenzury jest niemożliwe technicznie.

Tolerancja: wobec tego, czego nie aprobujemy. Dyskusje: czy powinna być całkowita?

Wolność pozytywna: do czegoś (wiary, poglądów, bogacenia się)

Wolność negatywna: od czegoś (od strachu, cenzury, niewiedzy, przymusu)

John Locke: człowiek ma trzy prawa naturalne: do życia, wolności i własności.

9. Psychoanaliza.

Czy nasza osobowość jest determinowana przez biologię, czy społeczeństwo?

Naturaliści: ludzkie zachowania wynikają z genów i są wspólne dla wszystkich. Człowiek jest częścią świata przyrody, jego rozwój jest ciągiem dalszym ewolucji. Człowiek kieruje się dwoma instynktami: agresji oraz afiliacji. Okazały się za wąskie: w niektórych społeczeństwach nie występowały zachowania uważane za instynktowne.

Determiniści socjologiczni: dr Sauś. Z dziecka da się zrobić każdego.

Dzisiejsze poglądy: na człowieka wpływa zarówno natura, jak wychowanie. Różne teorie n/t stosunku wpływu tych dwóch czynników. Kultura materialna (cywilizacja) i duchowa. Co wynika z natury, a co z kultury?

Sprzeczność między interesami jednostki i ogółu (natura vs kultura).

Główne postacie psychoanalizy:

- Zygmunt Freud - lekarz, psychiatra. Stworzył pojęcia: podświadomości, kompleksu Edypa i Elektry, libido, motywacji podświadomej, seksualizmu dziecięcego. Dzieła: „Wstęp do psychoanalizy”, „Psychopatologia życia codziennego”, „Ego i id”, „Totem i tabu”

- Erich Fromm: psychoanaliza humanistyczna. Socjologiczne podejście. „Ucieczka od wolności”, „Zapomniany język”, „O sztuce miłości”

- Alfred Adler - uczeń Freuda

- Gustaw Jung, psychiatra: „Typy psychologiczne”, „Nowoczesny mit”, „Archetypy i symbole”

- Karen Horney - neopsychoanaliza.

Freud: badania nad człowiekiem. Życie psychiczne świadome i nieświadome (podświadome). Właśnie w podświadomości zostają ślady naszych przeżyć. Uczucia, fobie, depresja - z podświadomości, w której gromadzą się się przeżycia i nierozwiązane konflikty. Metoda ich rozwiązywania: aby „ja” (Ego) było tam gdzie „ono” (Id). Wydobywamy podświadomość do świadomości. Istnieje „nadjaźń” (super ego) - wartości wcielane przez rodziców w początkowym okresie rozwoju człowieka.

Koncepcja Freuda obejmowała zasadę zachowania energii oraz woluntaryzm (czyli wolną wolę). Człowiek miał byś systemem energetycznym z wolą życia. Jest w stanie chwiejnej równowagi.

„Id” lub „ono” to potencjał energetyczny. Nadmiar energii wywołuje potrzebę wyładowania go poprzez przyjemność. Potrzeby są zaspokajane przez świat zewnętrzny. Id wynika z biologii, jest proste, nieświadome i kieruje się zasadą przyjemności.

„Ego”, „ja” - powstaje ze spostrzeżeń, myśli. Ukierunkowane na zaspokojenie potrzeb seksualnych. Społeczeństwo ogranicza sposoby zaspokojenia. Ego to świadomość, umożliwia zaspokajanie popędów bez szkody dla innych ludzi.

Super Ego - wartości społeczne, zaakceptowanie zakazów, wewnętrzna siła karcąca, sumienie.

Libido: popęd seksualny, później ogólnie - popęd będący instynktem życia. Eros - kreujący. Wiąże się z ogranicznymi czynnościami organizmu.

Instynkt śmierci, Tanatos - agresja, destrukcja.

Rozwój osobowości: Impulsy w id - z napięć, głównie w strefach erogennych. Poszczególne strefy dojrzewają kolejno, łącząc się w końcu w popęd płciowy. Impulsy oralne ewoluują od jedzenia do przemawiania, krytykowania. Kateksje: szukamy przedmiotu lub czynności, aby zaspokoić potrzeby. Np. impulsy pokarmowe: przedmiotem katektycznym jest żywność, a czynnością katektyczną - jej spożywanie. Środki różnią się w zależności od wieku. Rozwój polega na dodawaniu nowych i zmienianiu istniejących kateksji.

Mechanizm identyfikacji: przejmujemy zachowania lub cechy od innych. Ktoś umrze -> chcemy go zachować, więc przejmujemy jego zwyczaje. Identyfikacja z agresorem: ze strachu stajemy się tacy, jak ci, których się boimy.

Kompleks Edypa: wczesne impulsy zaspokaja matka, więc chłopiec podświadomie oczekuje, że jego impulsy genitalne również będą przez nią zaspokajane. Przeszkodą jest ojciec, który staje się wrogiem. Kompleks kastracji - obawa przed utratą narządów płciowych. Później uczucia ewoluują - pozostaje miłość do matki, seksualność przechodzi na inny obiekt, a ojciec staje się partnerem.

Mechanizm tłumienia: odpychamy niepożądane impulsy.

Marzenia senne: rozładowanie stłumionych napięć. Środek zastępczy w zaspokajaniu popędów.

1.Proszę opisać przy pomocy jakich mitów Platon rozwiązuje problem poznania.
Platon wymyślił 2 mity za pomocą których rozwiązuje problem poznania:
a) mit anamnezy: prawdziwe poznanie jest dokonywane na drodze przypominania sobie idei, które kiedyś dusza poznawała.
b) mit meteksis: określa, że cały kosmos zbudowany jest przez Demiurga. Ten budowniczy, który stworzył świat z materii budował go patrząc na idee. Meteksis to jest uczestnictwo w ideach.
2.Proszę wymienić jakimi głównymi zagadnieniami wskazanymi przez Platona zajmuje się filozofia. Jak nazywają się kierunki filozofii i kto jest ich przedstawicielem.
Filozofia jako nauka może się zajmować:
a) osobą (podmiotem) - filozofia podmiotu; sposobem poznawania rzeczywistości, sposobem doświadczenia rzeczywistości, przedstawicielem tego kierunku jest E. Kant
b) bytem jako takim (substancja) - antologia - nauka o bycie, przedstawicielem tego kierunku jest Arystoteles
c) ideą; absolut - filozofia ducha, przedstawicielem tego kierunku jest Hengel
3.Jakie założenia leżą u podstaw antropologii naturalistycznej i jakie są jej cele.
Antropologia naturalistyczna uważa że człowiek jest częścią przyrody i podlega jej prawom. Człowiek dąży do dobrobytu.
4.Jakie założenia leżą u podstaw antropologii antynaturalistycznej i jakie są jej cele.
Uważa się że człowiek wykracza poza przyrodę i nie da się przez nią całkowicie zdefiniować. Celem jest tutaj sens życia.
5.Co to jest - wartość, - aksjologia. Co wyznacza prawdziwe ludzkie wartości.
Wartość jest to co jest cenne. Aksjologia jest nauką o wartościach, potrzeby i pragnienia wyznaczają to co cenne. Dlatego aksjologia dzieli się na naturalistyczną i antynaturalistyczną. Do aksjologii naturalistycznej potrzeby życiowe wyznaczają wartości utylitarne to takie które zaspokajają potrzeby życiowe. Według tej aksjologii człowiek ceni tylko to co jest realizacją dobrobytu. Aksjomantem tej aksjologii jest też natura człowieka ta przyrodnicza nie stanowi podstawy ustanowienia świata wartości. Rozstrzygnięciem co jest dobre a co złe należy do duchowej natury człowieka. Te duchowe pragnienia stanowią o tym co jest cenne a co wartościowe, wartości takie są nazywane wartościami transcendentnymi (duchowymi).
6.Jaki jest podział etyk utylitarystycznych.
Etyki utylitarystyczne można podzielić na kolektywistyczny i indywidualistyczny.
7.Według jakiego kryterium są oceniane czyny człowieka w hedoniźmie egoistycznym.
Człowiek z natury swojej jest egoistą rozumnym i dąży wyłącznie do realizacji własnych potrzeb na poziomie pragnień. Człowiek z natury dąży do interesów. W jakich kategoriach są oceniane uczynki człowieka? Podstawą ocen jest zasada, działanie ma wartość dodatnią, gdy człowiek zabiegając o własny interes służy interesowi ogółu. Natomiast złe działanie jest takie, które w imię własnego interesu zadaje cierpienie innym. Dlatego należy rozwijać swoje pragnienia i przyjemności wynikające z ich zaspokojenia. Przyjemność cielesna jest równa przyjemności intelektualnej. Należy dążyć do przyjemności, które są intensywniejsze, dłuższe i pewniejsze.
8.Co leży u podstaw ocen wartości w hedoniźmie altruistycznym.
Ludzkie dążenia i cele rodzą się pod wpływem uczuć. U podstaw ocen leżą uczucia a nie rozumne kalkulacje. Rozum odgrywa w moralności tylko pomocniczą rolę. Stałe rzeczy, które służą zaspokojeniu potrzeb i pragnień drugich ludzi, kiedy wywołują stany aprobaty to je oceniamy według nauki jako dobro. Natomiast te uczucia, które wywołują dezaprobatę i służą właściwie takiemu celowi (wywołuje wstręt i wrogość) są oceniane jako złe. Człowiek dobry to taki, który posiada rozbudowane uczucia i stale dąży na rzecz powszechnego dobrobytu.
9.Jakie jest stanowisko idealizmu obiektywnego oraz idealizmu kreacjonistycznego dotyczącego świata wartości.
Idealizm obiektywny zakłada, że świat wartości istnieje poza czasem i poza przestrzenią, istnieje samoistnie niezależnie od duchowej natury człowieka natomiast manifestuje się w czynach człowieka. Natomiast idealizm kreacjonistyczny stoi na stanowisku że świat wartości objawia się w działaniach człowieka, ale jest przede wszystkim tworzony przez człowieka podtrzymywany przez niego. Tworzenie wartości transcedensowych jest celem duchowej natury człowieka. Tego typu wartości nie istnieją poza czasem i przestrzenią.
10.Proszę wyjaśnić pojęcie panteizmu stoików.
Materii stoicy przypisywali własności duszy i Boga, bóstwo nie istniejące poza światem ale istnieje w świecie - panteizm.
11.Proszę wskazać co według Kanta może być prawodawcą norm etycznych i jak brzmi imperatyw kategoryczny.
Kant twierdził, że tylko rozum wyzwolony od wszelkich wyzwolonych zewnętrznych jego czynników jest w stanie dać każdemu człowiekowi prawo moralne, które jest aprioryczne (niezależne od wszelkiego doświadczenia) przez to ma charakter konieczny i bezwzględnie obejmujący i nosi nazwę imperatyw kategoryczny.
12.Co leży u podstaw zjawisk według Heraklita i jakie cechy posiada świat.
Dla Heraklita zasadą która leży u podstaw rzeczywistości jest walka przeciwieństw, jest sprzeczność, która wszystko włada i wszystko utrzymuje w ciągłym ruchu i zmianie. Nie ma dla niego nic trwałego, nic nie utrzymuje się na stałe wszystko porusza się i zmienia.
13.Na jakiej tezie oparł swoje rozumowanie Parmenidez i jakie przez to wywnioskował własności bytu.
Parmenidez uważał, że jedynie wyniki rozumowania a nie zjawiska które są postrzegane przez człowieka dają właściwy obraz bytu. Wyniki Parmenideza doprowadziły do różnicowania bytu od zjawisk i stało się to podstawą dualizmu. Odrzucał on doświadczenie jako źródło poznania. Całą wiedzę oparł na priori (opartą na rozumie) zaufał on rozumie i dedukcji.
14.Jakie są własności substancji według Laibniza.
Laibniz przez to że ujmuje różnorodność zjawisk postrzeganych w świecie przyjmuje, że substancji jest wiele są one indywidualne i nie działają one jedna na drugą. Są obdarzone siłami, posiadają zdolność postrzegania i działają celowo.
15. Wyjaśnij dlaczego poznanie jest warunkiem sprawnego działania, samookreślenia i autonomii osoby.
Poznanie jest warunkiem i narzędziem sprawnego działania, gdyż czynności ludzkie są skuteczne tylko wtedy, gdy wcześniej odpowiednio je poznamy.
Jest ono warunkiem samookreślenia, względnej autonomii osoby, jest sposobem bytowania, tzn. dzięki niemu człowiek przyswaja sobie świat w którym żyje.
Człowiek zarówno z swojej ciekawości jak i z chęci posiadania ogólnego poglądu na świat dąży do poznania. Współcześnie kultura nie ułatwia realizacji tej potrzeby. W poznawaniu wydobywamy coś z mroku, odkrywamy coś- jakiś przedmiot lub sytuacje.
16.Rodzaje czynności świadomych.
Są to czynności których sens polega na uzyskiwaniu informacji o czymś, na uchwyceniu istnienia i własności czegoś. Są to czynności poznawcze i bezpośrednio dana jest nam różnica między nimi a np. pożądaniem, wytwarzaniem, oczekiwaniem, wyobrażaniem sobie czegoś.
3.Trzy podstawowe cechy ludzkiego poznania: aspektywność, parcjalność, refleksywność.
Poznanie ludzkie jest:
-Aspektywne: tzn. spostrzeżenie, sądy czy opinie dotyczące danych przedmiotów z jakiegoś punktu widzenia ujmują tylko pewne ich strony i przejawy. Osiągnięcie pełnego poznania jest czymś wyjątkowym i zachodzić może wobec prostych lub skonstruowanych sytuacji.
-Refleksyjne: tzn. każda nasza czynność poznawcza oraz jej rezultat może stać się przedmiotem innej czynności poznawczej( i jej rezultatu).
4. Podstawy odróżnienia między poznaniem prawdziwym i fałszywym
Niekiedy uzyskane informacje na dany temat są ze sobą niezgodne.
Rozbieżności te zachodzą między wynikami poznawczymi różnych ludzi, a nawet tego samego człowieka w różnym czasie i odmiennych okolicznościach.
Poznanie prawdziwe: Trafnie i rzetelnie informuje o swym przedmiocie.
Poznanie fałszywe: Tzn. poznanie pozorne, wzięte za prawdę wprowadza nas w błąd.
Naturalna ciekawość oraz potrzeby i warunki działania zmuszają człowieka do takiego zorganizowania swego poznania, ażeby w miarę możliwości zabezpieczyć się od błędu. Tak podejmuje się trud uprawiania nauki.
5. Dwie zasadnicze drogi poszukiwania syntetycznej wizji świata
-Scjentyczna- polega ona na tworzeniu czy układaniu z różnych szczegółów(dostarczanych przez nauki), jakiejś spójnej mozaiki, będącej dla nas mapą całości tego co jest.
-Klasycznie filozoficzna- polega ona na zastosowaniu do rozważanej całości takiego ujęcia( aspektu), które jest najbardziej fundamentalne, np. rozważając wszystko w aspekcie egzystencjonalnym, zajmując się bytem jako bytem.
6.Różnice między poznaniem potocznym a naukowym.
Często poznanie naukowe jest kontynuacją a pod wieloma względami często zaprzeczeniem poznania potocznego.
Poznanie potoczne służy często, jeśli nie przede wszystkim celom praktycznym. Jest ono zlepkiem rozmaitych ujęć i punktów widzenia, jest zbitką aspektów, aspektów której akcentowane są te czy inne aspekty w zależności od potrzeb okoliczności. W tym poznaniu dochodzą do głosu motywy i czynniki poza poznawcze. W tym poznaniu do zabierania głosu uprawniony jest każdy normalny, dorosły człowiek.
Poznanie naukowe ma cel teoretyczny. Dotyczy określonego przedmiotu rozważanego w jakimś aspekcie. Poznanie to świadomie i systematycznie eliminuje czynniki pozapoznawcze, ponieważ emocje, upodobania czy pragnienia jako takie nie pełnią funkcji poznawczych, poznawczych mogą łatwo zniekształcić przebieg poznawania. Poznanie naukowe wymaga od przedmiotu poznającego kompetencji, które uzyskuje się przechodząc odpowiedni trening.

7.Trojaki sposób określenia nauki.
-Czynnościowo ( funkcjonalnie)- to zespół czynności poznawczych, zmierzających w sposób uporządkowany, metodyczny( systematyczny, planowy, wg. Określonej metody) do osiągnięcia wiedzy o czymś.
-Jako wytwór- to uporządkowany zbiór zdań zawierających wiedzę interesującą (tzn. zaspokajającą ogólne ludzkie potrzeby poznawcze), komunikatywną i kontrolowaną, czyli taką, iż każdy normalny człowiek, który w wyniku przejścia przez określony trening i zdobycia odpowiednich sprawności stał się w danej dziedzinie nauki kompetentny, jest w stanie ją zrozumieć i po zrozumieniu wykonać odpowiednie czynności wykazujące wartość( prawdziwość) lub brak wartości( fałszywość) tej wiedzy. Nauka jako wytwór jest rezultatem pewnego etapu rozwoju nauki jako czynności.
-Pojęta socjologicznie- to dział kultury, określona działalność społeczna z uprawiającymi ją i korzystającymi z niej osobami.
8.Dwie definicje metody.
Metoda może być rozumiana jako:
-Sposób systematycznie stosowany, czyli dobór i układ czynności przyporządkowanych określonemu celowi, nadający się do wielokrotnego stosowania
-Zespół reguł wyznaczających sposób postępowania( działania) w danej sprawie. Ten sposób uzyskiwania wiedzy-dostosowany do przedmiotu i celu nauki-, jest tym co wyróżnia poznanie naukowe od innego typu wiedzy i różnicuje poszczególne nauki
9.Metoda w sensie ogólnym i metody osiągania celu nauki.
Metoda w sensie ogólnym to nie tylko stawianie pytań oraz sposób ich rozstrzygania( szukania na nie odpowiedzi), lecz także sam wybór przedmiotu, aspektu i celu badań.
Przedmiot- to czym się zajmuje nauka, co bada.
Aspekt- to punkt widzenia, z jakiego nauka rozważa swój przedmiot.
Metody osiągania celu nauki…???
12.Podział nauk:
-Nauki filozoficzne: Należą tu między innymi teoria bytu, teoria poznania
-Nauki niefilozoficzne formalne: logika formalna i matematyka
-Nauki niefilozoficzne realne: przyrodnicze i humanistyczne, czyli społeczne
13. Co to jest metanauka?
Metanauka to nauka o o naukach, o poznaniu. Należą tu nauki filozoficzne(teoria poznania), jaki i nauki niefilozoficzne(formalne- np. logika oraz nieformalne- psychologia poznania).
14. Znaczenie słowa filozofia. Wymiar teoretyczny i praktyczny filozofii.
Filozofia- pierwszy tego terminu użył Pitagoras, uważając że mądrość może być czymś boskim, a człowiek może być jedynie miłośnikiem mądrości.
Etymologicznie wiec termin ten oznacza umiłowanie mądrości.
Arystoteles uważał filozofię jako naukę pierwszą, tzn. naukę o bycie, o tym co podstawowe dla każdego bytu.
Do końca XVIII wieku filozofia utrzymywała tytuł „królowej nauk”
Wiek XIX to upadek tego znaczenia filozofii, ze względu na sukces nauk przyrodniczych-Newton, oraz krytykę empirystów np. Kant.
Dziś różne stanowiska wobec filozofii i stylów jej uprawiania.
15. Problematyka filozoficzna wyrastająca min. z faktu niewystarczalności nauk szczegółowych.
Nauki szczegółowe są to takie nauki, które:
-Badają rozmaite przedmioty( w ich budowie, przejawach, ich związki z innymi przedmiotami),ale nie odpowiadają na pytania dotyczące istnienia i istoty badanych przedmiotów ( np. Co to znaczy że przedmioty istnieją?, W jaki sposób istnieją?? itp.)
-Stosują pewne metody poznawcze, korzystają z rozmaitych źródeł poznania, mówią że w naszym poznaniu zdarzają się błędy i pomyłki, ale powstają pytania: dlaczego zachodzą błędy poznawcze??, jak można się przed nimi uchronić??
-Badają i opisują swój przedmiot. Mówią że wydajemy oceny i sądy o wartości czegoś, ale nie odpowiadają na pytania: jaki jest stosunek wartości do bytu, tego co wartościowe do tego co istniej?? czy to co istnieje jest w jakimś sensie wartościowe??
-Badają człowieka, jego psychikę, ciało, zachowanie i działalność, jego pochodzenie i dzieje….ale nie mówią, Jaka jest pozycja człowieka wśród innych bytów?? Czy i jaki sens ma życie człowieka??

16. Dlaczego wyróżniamy (zaistniały) różne koncepcje filozofii?
Wyróżniamy różne koncepcje filozofii, gdyż można spotkać różne poglądy na temat filozofii, które można charakteryzować i klasyfikować z różnych punktów widzenia.
Krzyżując te punkty widzenia, zaostrzając i zarazem upraszczając pewne sprawy, można wyróżnić następujące, zasadnicze koncepcje filozofii: klasyczną, pozytywistyczną, neopozytywistyczną, lingwistyczną, irracjonalistyczną.
17. Wymień i scharakteryzuj podstawowe koncepcje filozofii.
-Klasyczna- wg niej filozofia jest wiedzą autonomiczną( o własnym przedmiocie i odpowiedniej dla niego metodzie) metodzie charakterze naukowym(racjonalnym). Dotyczy ona tego co podstawowe i zasadnicze w badanym przedmiocie. Np. Przedmiotem jest BYT, to filozofia zmierza do poznania ostatecznych racji
-Pozytywistyczna- związana ze scjentyzmem, tzn z poglądem iż najdoskonalszą i wzorcową postać wiedzy ludzkiej stanowią nauki przyrodnicze typu matematyczno-fizykalnego. Według niej filozofia nie stanowi odrębnej wiedzy, nie ma własnego przedmiotu i własnych metod. Jest kontynuacją nauk szczegółowych.
-Neopozytywistyczna- Działająca w latach 20-ych XX wieku, głoszona przez przedstawicieli „Koła wiedeńskiego”. Według niej istnieją 2 zasadnicze rodzaje nauk: FORMALNE, mające charakter czysto analityczny (np. logika, matematyka) oraz nauki REALNE, czyli empiryczne nauki przyrodnicze i humanistyczne.
Tutaj filozofia nie stanowi odrębnej wiedzy, nie jest jedną z nauk.
-Lingwistyczna- według niej klasyczna problematyka filozoficzna, zwłaszcza metafizyczna, bądź wymyka się naukowym badaniom, bądź nie jest jeszcze dostatecznie przygotowana do racjonalnych rozstrzygnięć.Ta koncepcja w pewnej wersji utożsamia się z neopozytywistyczną.
-Irracjonalistyczna- Tutaj filozofia to światopogląd, ogólna postawa życiowa, sztuka bycia. Jest to sposób oswajania świata lub oswajania się ze światem.
19. Czym filozofia różni się od światopoglądu, religii, nauki, ideologii?
Pełny światopogląd zawiera rozstrzygnięcia zagadnienia sensu życia, ostatecznego celu działania, hierarchii dóbr. Tutaj nasuwają się pytania o otaczający nas świat, o podstawę norm i odpowiedzialności moralnej, o istnieniu Boga. Takie same pytania stawia na swoim terenie filozofia. Ta zbieżność tematyki powoduje nie gasnące zainteresowanie ludzi filozofią, ale prowadzi także do konfliktów. Ponieważ filozofia omawia sprawy, które dotyczą każdego, człowiek szukający lub mający już światopogląd uważa się za kompetentnego kompetentnego sprawach filozoficznych. Jednak filozofem nie może być „człowiek z ulicy”. Musi on przejść odpowiedni trening i posiadać odpowiednie kompetencje.
Ideologią zaś może być jakiś światopogląd, ale również doktryna filozoficzna. Dlatego też niektórzy autorzy marksistowscy, nie dostrzegają różnicy między filozofią, światopoglądem i ideologią, a filozofie określają wprost jako światopogląd klasowo zdeterminowany.
Religia zaś jest pewnym sposobem życia, a zarazem odrębną dziedziną kultury. Może stanowić zasadniczy zrąb lub czynnik jakiegoś światopoglądu. Od strony przeżyć człowieka źródło religii jest takie samo jak źródło filozofii tzn. potęga otoczenia, niepewność dostępnych dóbr, fascynacja tym co nieznane.
Filozofia jest warunkiem koniecznym teologii, gdyż dostarcza jej odpowiednie pojęcia filozoficzne.
20. Definicja światopoglądu i jego rodzaje.
Światopogląd jest to zespół przekonań i postaw, twierdzeń, ocen i norm, który- przynajmniej w oczach zwolenników- stanowi spójny, całościowy obraz rzeczywistości, porządkujący postępowanie względem siebie i otoczenia.
Wyróżniamy światopoglądy:
-Racjonalne ( eliminuje on lub ogranicza w podstawowych punktach działanie nastrojów, popędów, nawyków, odwołujący się do nauk szczegółowych i filozofii zgodnie z zakresem ich kompetencji) i nieracjonalne
-Scjentyczne ( ufający bezwzględnie naukom szczegółowym, które pokazują hipotezy na temat sensu świata, życia ludzi, moralności) i niescjentyczne
-Religijne( odwołujący się do objawienia, Boga) i niereligijne.
22. Dlaczego światopoglądu nie da się sprowadzić do poznania i/lub wiedzy?
Światopoglądu nie da się sprowadzić do poznania lub wiedzy, gdyż nie jest on ze swej natury czymś jednoznacznie wyznaczonym przez wyniki nauk szczegółowych. Zawsze pozostanie w nim miejsce na wiarę w coś lub kogoś, na zaufanie komuś lub czemuś, na decyzję na coś.
23. Co to jest ideologia?
Ideologia to jakaś doktryna( zespół twierdzeń, ocen i norm), będącej podstawą działania jakiejś grupy społecznej.
24. Jaką wartość niesie studiowanie myśli filozoficznej i uczenie się filozofowania?
Uczenie się filozofowania i studiowanie myśli filozoficznej polega na odkrywaniu i precyzowaniu nowych punktów widzenia, na coraz pełniejszym uświadomieniu sobie założeń i konsekwencji określonych stanowisk, na coraz lepszym poznaniu ludzkich charakterów poznawczych. Filozofia polega na oglądaniu natury rzeczy.
26. Źródła filozofii - możliwe sposoby odpowiedzi na pytanie o to, z czego bierze się filozofia
Filozofia bierze się z chęci wzbogacania wiedzy, chęci poznawania, chęci zdobycia nowych doświadczeń. W przeszłości grecy podróżowali po świecie, tam napotkali na różne kultury i zaczęli zastanawiać się, dlaczego tak jest???
28. Główne przedmioty i problemy filozoficzne pierwszych okresów filozofii starożytnej.
Filozofia starożytna dzieli się na 4 główne okresy:
-Przedklasyczny- to czasy powstawania problematyki filozoficznej, czas pierwszych prób odpowiedzi na podstawowe pytania, powstały wówczas pierwsze szkoły filozoficzne: pitagorejska i olecka.
-Klasyczny- zajęto się tu człowiekiem i jego społeczną działalnością, sformułowano wielkie systemy problematyki filozoficznej ( Platon i Arystoteles).
-Platonizm- podporządkowywał dobro jednostki dla dobra państwa, stawianie ogółu przed i ponad jednostkami.
-Arystotelizm- człowiek traktowany jako jednostka psychofizyczna, a dusza jako forma żywego ciała; teoria władz duszy.
-Hellenistyczny- to okres działania i rozwoju ateńskich szkół stoików, epikurejczyków, sceptyków. Tutaj szukano pośrednich ogniw pomiędzy Bogiem, człowiekiem a materią.

29.Cztery zasadnicze dziedziny kultury, miejsce, jakie zajmuje w nich filozofia.
-Theoria- jest to pewien sposób życia, działania. Życie teoretycznie polega na tym, aby poznać prawdę, mądrość. Filozof to człowiek, który chce przebywać i dążyć ku mądrości. Tutaj chodzi o kontemplacje
-Praxis- Tutaj należy filozofia, bo w niej badano praxis, czyli działanie moralne. Chodzi o to, aby postąpić właściwie. Tutaj chodzi o działanie.
-Poiesis- Nie jest sztuką, chyba, że elementy charakteryzujące coś, co jest sztuką w niej występują. Filozofia jest trudnością związaną ze skomplikowaniem świata. Problem w filozofii jest taki, iż widząc, że ktoś jest człowiekiem nie pozwala ona określić, czym człowiek jest.
-Religia- Nie jest filozofią, ale filozofowie obiecywali, że dzięki wiedzy można uciekać od zła. Tutaj człowiek zbawia siebie sam przez poznanie. Zachodnia filozofia podejmuje te same problemy, co chrześcijaństwo.
30. Cztery główne przedmioty dociekań filozoficznych. Różnica miedzy filozofią a nauką.
Filozofia nie stanowi odrębnej wiedzy, nie jest jedną z nauk. Problemy filozoficzne bądź mają charakter filozoficzny i są rozważane na terenie nauk szczegółowych, bądź nie mają charakteru naukowego, tzn. nie wyrażają żadnego poznania, lecz co najwyżej ludzkie postawy.
Głównymi przedmiotami dociekań filozoficznych będą; teoria, praxis, poesis, religia.


31. Dzieje filozofii w okresie starożytnym, średniowiecznym, nowożytnym, w Polsce i w Indiach.
Polacy zaczęli mieć udział w życiu umysłowym europy już przed XIV w. za sprawą osoby Witelo Ślązaka( przyrodnik). Po założeniu przez K. Wielkiego Akademii Krakowskiej(1364), przekształconej w UJ, nastąpił w Polsce szybki rozwój filozofii i nauk szczegółowych. Rozwój przyrodoznawstwa dało dzieło M. Kopernika. Od połowy XV. w. mamy rozkwit humanizmu, stoicyzmu.
Wiek XVII przyniósł upadek scholastyki i filozofii w Polsce. Głównym ośrodkiem uniwersyteckim stała się jezuicka Akademia Wileńska.
Taki stan był do połowy XVIII w. Wówczas nastąpił okres oświecenia. Istotną rolę odegrała reforma szkół pijarskich dokonana przez ks. S. Konarskiego.
Komisja Edukacji Narodowej atakuje scholastykę i filozofię, dokonując reformy nauczania. Rok 1830/31 był przełomem w polskiej filozofii. Pomiędzy powstaniami listopadowym a styczniowym dominuje filozofia mesjanistyczna, mająca cechy narodowe. Po powstaniu styczniowym dominuje pozytywizm i empiriokrytycyzm.
Współczesna filozofia w Polsce zaczęła się od 1895 roku( objęcie katedry filozofii na Uniwersytecie lwowskim przez K. Twardowskiego )
Filozofia indyjska wiązała się z myślą religijno-teologiczną, była ukierunkowana religijnie. Datowana jest na ok. 1500 lat przed Chrystusem. Szkoły filozoficzne w Indiach uznają subiektywne obowiązywanie we wszechświecie prawa moralnego. Wiążą się z religiami indyjskimi: buddyzmem, hinduizmem i dżinizmem.
Indyjska myśl filozoficzna wiąże się z myślą medytacyjno-spekulacyjną, dążącą do przeobrażenia życia duchowego, świadomości.

przyrody

społeczny

myśli

---