1. Narkomania, alkoholizm, nikotyna.

Narkomania (gr. narke - odurzenie, mania - szaleństwo) - potoczne określenie odnoszące się do uzależnienia od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Narkomania charakteryzuje się:

tzw. głodem narkotycznym

przymusem zażywania środków odurzających

chęcią zdobycia narkotyku za wszelką cenę i wszystkimi sposobami

W zależności od stosowanego środka uzależniającego zastosowano podział na:

morfinizm - uzależnienie od zażywania morfiny

kokainizm - uzależnienie od zażywania kokainy

heroinizm - uzależnienie od zażywania heroiny

alkoholizm - uzależnienie od zażywania alkoholu

nikotynizm - uzależnienie od zażywania nikotyny (zawartej w papierosach, fajkach)

uzależnienie od wziewnych środków odurzających

Poza wymienionymi powyżej istnieje jeszcze wiele innych określeń, używanych w literaturze przedmiotu.

Alkoholizm, inaczej uzależnienie od alkoholu, toksykomania alkoholowa lub choroba alkoholowa - choroba polegająca na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu.

Spożywanie zazwyczaj dużych ilości alkoholu przez alkoholika jest spowodowane przymusem o charakterze psychicznym i somatycznym i nie podlega jego woli. Mechanizm powstawania uzależnienia nie jest do końca wyjaśniony, ale ma bezpośredni związek z nadużywaniem alkoholu.

Ryzykownie nadużywa alkoholu około 16% polskiego społeczeństwa.

Śmiertelna dawka alkoholu to 6-8 g na 1 kg masy ciała.

Nikotyna (ATC: N 07 BA 01) - organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów pirydynowych zawarty w liściach tytoniu. Śladowe ilości nikotyny znajdują się też w pomidorach, bakłażanach i papryce.

Jest silnie uzależniającym narkotykiem - charakterystyka opisująca uzależnienie od nikotyny jest podobna do tej opisującej uzależnienie od heroiny czy kokainy.

Nikotyna jest dość silną toksyną działającą na układ nerwowy, i stosuje się ją m.in. w mieszankach z innymi związkami jako środek owadobójczy. Dawka LD50 to ok. 1-1,5 mg/kg masy ciała. Zawartość nikotyny w tytoniu papierosowym jest rzędu 1-2% suchej masy, natomiast w dymie papierosowym rzędu 1 mg/papieros. Nikotyna nie jest natomiast substancją mutagenną ani rakotwórczą.

2. Anoreksja, bulimia.

Jadłowstręt psychiczny Anoreksja- zaburzenie odżywiania się, polegające na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Obraz własnego ciała jest zaburzony; występują objawy dysmorfofobii. Lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, w związku z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi. Dotyczy przeważnie dziewcząt i kobiet w wieku 10-13 lat oraz 16-21.

Chorobliwy lęk przed otyłością. Spora część chorych jest wrażliwa na punkcie swej wagi, boi się przytyć albo stosuje ścisłą kontrolę nad ilością przyjmowanych pokarmów. Mobilizowani przez lęk, stosują metody prowadzące do utraty wagi ciała. Większość z nich ogranicza ilość spożywanych pokarmów, zwłaszcza tych zawierających tłuszcze oraz węglowodany. Często rezygnują z czerwonego mięsa lub przechodzą na wegetarianizm. W tym samym czasie dochodzi u nich do znacznego zmniejszenia ilości zjadanego pożywienia, co prowadzi do spadku masy ciała, często o ponad 15%. Zachowania osób cierpiących na anoreksję różnią się, przy anoreksji typu bulimicznego często występują: prowokowanie wymiotów, zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i moczopędnych oraz wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.

Możemy podejrzewać anoreksję, gdy osoba:

przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli ma niedowagę;

nie chce utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie jest spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym;

jej BMI jest równy lub mniejszy od 17,5;

nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę;

lekceważy skutki nagłego spadku wagi;

w okresie dojrzałości płciowej (po okresie pokwitania) cierpi na wtórny brak miesiączki w ciągu co najmniej 3 miesięcy;

spożywa posiłki w samotności (ze wstydu przed innymi);

gotuje dla innych tzw. "zdrowe posiłki";

uprawia intensywne ćwiczenia fizyczne;

kłamie o ilości zjedzonych posiłków;

główny temat rozmów z osobą chorą to jedzenie, kalorie, zawartość tłuszczu w produktach i diety.

Bulimia- żarłoczność psychiczna, chorobliwe objadanie się.

Przyczyny bulimii

brak bliskiej osoby, z czym chory nie potrafi sobie poradzić

brak samoakceptacji

konflikty rodzinne

zaburzenia mechanizmów samoregulacji i samokontroli

uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu

emocjonalne zaniedbanie dziecka w dzieciństwie

brak akceptacji przez grupę rówieśniczą (wiążący się często ze zmianą środowiska)

Schorzenie to należy odróżnić od zaburzeń związanych z objadaniem się. Chorzy na bulimię, choć zdają sobie sprawę z utraty kontroli nad własnym zachowaniem związanym z odżywianiem się, przejadają się bardzo często, a następnie stosują sposoby kontrolowania wagi ciała, które mogą być niebezpieczne dla zdrowia.

Jest to choroba o podłożu psychicznym, a chorzy na nią zwykle czują się głodni nawet bezpośrednio po jedzeniu. Czasami po wymiotach odczuwają tak wielką ulgę, że przejadają się po to by ponownie je wywołać. Większość pacjentów dotkniętych bulimią to kobiety.

Bulimia bardzo często dotyka osoby, które nie akceptują swojego wyglądu, wagi, nie czują się dobrze w swoim ciele i pragną za wszelką cenę polepszyć swoje samopoczucie. Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, pracującego nad uściśleniem kryteriów rozpoznawania bulimii, występuje ona od 4 do 6 razy częściej niż anoreksja.

Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na bulimię [edytuj]

niedobory pokarmowe

odwodnienie

zmęczenie

ospałość

zły nastrój

niepokój

zaparcia

bóle głowy

niedociśnienie tętnicze

dyskomfort w jamie brzusznej

zaburzenia równowagi elektrolitycznej

nieregularne miesiączki lub ich brak

sucha skóra

opuchlizna twarzy i policzków (zapalenia ślinianek)

rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów

osłabienie serca, wątroby i układu pokarmowego

podrażnienie przełyku, zgaga, refluks

depresja

3. Rys historyczny, podstawowa definicja i zadania higieny pracy. Choroby zawodowe pozazawodowe.

Bezpieczeństwo i higiena pracy, BHP - powszechnie używana nazwa określająca zarówno zbiór zasad dotyczących bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy, jak również osobna dziedzina wiedzy zajmująca się kształtowaniem właściwych warunków pracy. Wchodzi w zakres zainteresowań ergonomii, medycyny pracy, ekonomiki pracy i in.

Na straży przestrzegania BHP w polskich zakładach pracy stoi Państwowa Inspekcja Pracy (PIP). Podstawowe wymagania prawne dotyczące BHP zawiera Dział X Kodeksu pracy - oraz wiele rozporządzeń a w tym najważniejsze Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz Polskie Normy.

Zadania koordynatora ds. BHP

Do zadań koordynatora BHP powinno należeć:

koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom,

koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie przepisów i zasad BHP,

współpraca ze służbami bhp poszczególnych pracodawców,

inicjowanie działań podnoszących poziom wiedzy w zakresie zagrożeń występujących przy wykonywaniu pracy,

udział w opracowywaniu i wdrażaniu procedur postępowania w różnych sytuacjach, np. awarii.

Może mieć on prawo do:

przeprowadzania kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,

wydawania poleceń, których celem jest poprawa warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad BHP

występowania do poszczególnych pracodawców z zaleceniem usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i uchybień w zakresie BHP

Rys historyczny

1950 rok:

Sejm uchwala ustawę o powołaniu Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, nadanie statutu CIOP (zarządzenie przewodniczącego Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego), dzięki któremu Instytut zyskał m. in. osobowość prawną, uprawnienia do wydawania opracowań naukowych i popularnych z zakresu ochrony pracy, produkcji urządzeń i sprzętu do celów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Instytut składał się z 9 zakładów problemowych:

- Metodologii i Organizacji Ochrony Pracy,

- Wietrzenia i Klimatyzacji,

- Chemii,

- Konstrukcyjnego,

- Elektrycznego,

- Mechaniki,

- Rolnictwa,

- Fizjologii i Higieny Pracy,

- Ochron Osobistych.

1951 rok:

Początki działalności Ośrodka Dokumentacji Naukowo-Technicznej i specjalistycznej biblioteki naukowej.

1956 rok:

Nadzór nad działalnością Instytutu przejmuje Centralna Rada Związków Zawodowych. Następuje modyfikacja struktury organizacyjnej Instytutu.

1973 rok:

Nadzór nad działalnością Instytutu, uchwałą Rady Ministrów przyjmuje Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych (obecnie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej).

1984 rok:

Instytut przewodniczy i prowadzi sekretariat Międzyresortowej Komisji ds. Aktualizacji Wykazu Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń (NDS) i Natężeń (NDN) Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy.

1994 rok:

Polskie Biuro Badań i Certyfikacji (PCBC) udzieliło akredytacji Instytutowi jako jednostce certyfikującej maszyny, urządzenia oraz środki ochrony indywidualnej i zbiorowej, w ramach państwowego systemu certyfikacji.

1995:

PCBC udzieliło akredytacji laboratoriom badawczym Instytutu.

2000 rok:

Instytut uzyskuje akredytację umożliwiającą przeprowadzanie certyfikacji systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Instytut uzyskuje akredytację jako jednostka certyfikująca kompetencje personelu działającego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

CHOROBY ZAWODOWE:

Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanymi dalej "narażeniem zawodowym". Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Powstają wskutek stałego przebywania ciała w niedogodnej pozycji, systematycznego wykonywania forsownych czynności lub regularnego przebywania w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia (hałas, nieodpowiednie oświetlenie, zapylenie, promieniowanie, związki chemiczne, zwiększone obciążenie psychiczne i fizyczne itp.).

Choroby zawodowe występują po dłuższym okresie przebywania w niesprzyjających warunkach, a ich przebieg i leczenie jest równie długotrwałe. Są zazwyczaj chroniczne lub przewlekłe i często prowadzą do trwałej utraty zdrowia. Chorobami zawodowymi mogą być zarówno takie, które dotykają w różnym stopniu całość populacji, jak również choroby charakterystyczne - występujące tylko (lub głównie) w wybranych grupach zawodowych.

Do chorób zawodowych zalicza się m.in.:

choroba mikrofalowa

gorączka metaliczna

ołowica

pylica

rozedma płuc

zespół cieśni nadgarstka

4. Epidemiologia chorób zakaźnych i niezakaźnych. Opracowanie ogniska choroby zakaźnej.

Choroby zakaźne, choroby infekcyjne - grupa chorób ludzi, zwierząt i roślin, będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych organizmu (lub w odwrotnej kolejności) lub obecności w organizmie bioaktywnych toksyn (jadów) drobnoustrojów.

Do niedawna mianem choroby zakaźnej określano choroby wywoływane także przez robaki (np. owsica), pierwotniaki (np. malaria) i małe stawonogi (np. wszawica). Obecnie te choroby nazywane są chorobami pasożytniczymi.

Choroba zakaźna, która może łatwo przenosić się pomiędzy organizmami (czy to ludzkimi czy zwierzęcymi) w sposób pośredni lub bezpośredni nosi nazwę choroby zaraźliwej.

Przyczyną chorób zakaźnych mogą być następujące czynniki etiologiczne:

wiroidy zakażające tylko rośliny

wirusy

priony

bakterie (w tym riketsje)

grzyby

Niemożliwym jest określenie ściśle grupy patogennych drobnoustrojów.

Powszechnie stosowany jest podział na:

choroby bakteryjne

choroby wirusowe

grzybice

riketsjozy

choroby prionowe (zakaźne encefalopatie gąbczaste (TSE))

jadzice - choroby wywołane przez jady

Rezerwuarem zarazków (pierwsze ogniwo łańcucha epidemiologicznego) jest najczęściej organizm chory (np. w przypadku ospy prawdziwej człowiek, gruźlicy - zwierzę lub człowiek, mozaiki tytoniowej - roślina) lub nosiciel (np. w przypadku duru brzusznego). Rzadziej źródłem zakażenia jest materia nieożywiona (np. gleba jest źródłem tężca).

Do zakażenia jakiegoś organizmu może dojść różnymi drogami (II ogniwo), co niekoniecznie wiąże się z wywołaniem choroby, gdyż drobnoustroje chorobotwórcze mogą zostać zwalczone przez układ odpornościowy, wywołać nosicielstwo, itp.

Możliwe jest także przeniesienie czynnika etiologicznego na osobniki z tego samego gatunku lub między gatunkami (III ogniwo). Przeniesienie patogenu na inny gatunek, np. w przypadku wścieklizny u ludzi, może być "ślepą uliczką" dla wywołujących tę chorobę RNA-wirusów.

Objawy chorób zakaźnych są różne, a mówiąc dokładniej, są zależne od patogenu i stanu chorego. Większość chorób zakaźnych cechuje gorączka, choć nie jest to regułą (np. botulizm).

W rozpoznaniu dużą uwagę przywiązuje się do:

objawów obiektywnych (ze względu na fakt, że wiele zarazków manifestuje w swoisty, charakterystyczny tylko dla siebie, sposób np. czarna krosta - wąglik; plamkowo-grudkowa wysypka powstała w jednym "rzucie" - ospa prawdziwa; rumień wędrujący - borelioza itd.)

hodowli mikrobiologicznych

badań serologicznych.

czasem stosuje się także dodatkowe badania (RTG klatki piersiowej w infekcyjnych chorobach płuc).

Stosuje się leczenie przyczynowe nakierowane na hamowanie patogennych cech drobnoustrojów i dezaktywację toksyn pochodzenia biologicznego. Największe znaczenie na tym polu mają chemioterapeutyki, takie jak: antybiotyki, sulfonamidy, leki przeciwwirusowe, antytoksyny, a także niekiedy fagi. Stosuje się także leczenie objawowe mające na celu poprawę sił pacjenta.

Profilaktyka chorób zakaźnych polega zasadniczo na unieszkodliwieniu źródeł zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia, unikaniu wytwarzania lekooporności przez drobnoustroje, wzroście odporności populacji. Praktycznie sprowadza się to do:

izolacji (o ile jest w ogóle konieczna) i leczeniu ludzi chorych i nosicieli

poddawania kwarantannie zwierząt, osób i mienia podejrzanego o zakażenie/skażenie

izolacji, leczenia i przeprowadzania ubojów sanitarnych wśród zwierząt

kontrolowania osób pracujących z żywnością

przetwarzania żywności i wody

kontroli epidemiologicznej ludzi, zwierząt, ujęć wody itd.

używania sterylnego sprzętu medycznego

utylizacji jednorazowego sprzętu medycznego

przeprowadzania zabiegów dezynfekcyjnych

przestrzegania higieny osobistej

używania środków ochrony osobistej

prowadzenia szczepień i (historycznej już) wariolizacji

dobierania antybiotyków na podstawie antybiogramów

Choroby niezakaźne - choroby powstałe przypadkowo lub odziedziczone, np. choroby nowotworowe (rak, białaczka, mięsak), schorzenia metaboliczne, choroby psychiczne, alergie.

5. Definicja i rola epidemiologii w zdrowiu publicznym.

Epidemiologia (język grecki "epi" - na , "demos" - lud, "logos" - słowo, nauka) - nauka badająca wpływ czynników środowiskowych na występowanie chorób w populacji lub wpływających na stan zdrowia ludności.

Osiąga ten cel przez badanie:

rozpowszechnienia chorób, czyli częstości występowania i rozmieszczenia chorób w danej populacji ludzkiej

rozpowszechnienia inwalidztw i ich przyczyn

rozpowszechnienia zgonów i ich przyczyn.

Zdobywa te informacje przez pomiar:

pozytywnych mierników stanu zdrowia:

dotyczących rozwoju fizycznego

oceny sprawności fizycznej

ustalenia wskaźnika wydolności

negatywnych mierników stanu zdrowia:

dotyczących chorób

ustalenie zapadalności

ustalenie chorobowości

dotyczących zgonów

ustalenie umieralności

ustalenie śmiertelności.

Badania te dotyczą określonych populacji. Z reguły czynnikiem decydującym o określeniu populacji jest:

wiek

miejsce zamieszkania

narażenie na czynniki ryzyka wystąpienia danego schorzenia.

1.Badania przeglądowe prowadzone w celu określenia stanu zdrowia określonej populacji. Na tej podstawie można określić współczynnik chorobowości lub potwierdzić, że dana populacja jest wolna od określonej choroby. Są także pomocne w ocenie wpływu warunków zewnętrznych na powstawanie i szerzenie się choroby.

2.Badania obserwacyjne:

Kliniczno-kontrolne (retrospektywne), w których wybiera się odpowiednią grupę przypadków o określonym statusie choroby. Pula badanych dzieli się na osoby, które chorują (ich choroba jest jednorodna pod względem nozologicznym) oraz grupę kontrolną, w której choroba nie występuje. Następnie ustala się potencjalne ekspozycje, które mogły wystąpić w przeszłości danej populacji.

Kohortowe (prospektywne) selekcjonujące obiekty badań w zależności od stanu ich ekspozycji i zazwyczaj osoby są zdrowe na początku badań. Punktem wyjścia tego badania są określone uwarunkowania środowiska, dla których w obserwacji długofalowej poszukuje się odpowiednich skutków zdrowotnych

przekrojowe

3.Badania eksperymentalne: polegające na celowym i kontrolowanym sterowaniu przyczyną wywołującą zjawiska zdrowotne.

6. Cel i zadania, struktura służb Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Państwowa Inspekcja Sanitarna - wyspecjalizowana instytucja wykonująca zadania z zakresu zdrowia publicznego, poprzez sprawowanie kontroli i nadzoru nad warunkami higieny w różnych dziedzinach życia. Inspekcja gromadzi również dane epidemiologiczne dotyczące niektórych chorób oraz wydaje decyzje w zakresie chorób zawodowych.

ORGANIZACJA PIS

Organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej są:

główny inspektor sanitarny,

państwowy wojewódzki inspektor sanitarny,

państwowy powiatowy inspektor sanitarny,

państwowy graniczny inspektor sanitarny — dla obszarów przejść granicznych drogowych, kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich, portów lotniczych i morskich oraz jednostek pływających na obszarze wód terytorialnych.

Państwową Inspekcją Sanitarną kieruje główny inspektor sanitarny jako centralny organ administracji rządowej. Jest on powoływany przez premiera, na wniosek ministra zdrowia, spośród osób należących do państwowego zasobu kadrowego. Odwołuje go także premier.

Główny inspektor sanitarny koordynuje i nadzoruje działalność państwowych inspektorów sanitarnych. Jego organem doradczym i opiniodawczym w sprawach objętych zakresem działania inspekcji jest Rada Sanitarno-Epidemiologiczna.

Rada składa się z przewodniczącego, sekretarza i 15 członków, których powołuje i odwołuje, na wniosek głównego inspektora sanitarnego, minister zdrowia spośród pracowników nauki i osób posiadających przygotowanie praktyczne z dziedziny sanitarno-epidemiologicznej. Kadencja Rady trwa trzy lata.

Główny inspektor sanitarny kieruje Głównym Inspektoratem Sanitarnym. Inspektorat jest centralnym urzędem administracji rządowej, ustala ogólne kierunki działania PIS.

Główny Inspektorat Sanitarny ustala ogólne kierunki działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Inspektoratem kieruje Główny Inspektor Sanitarny, który jest centralnym organem administracji rządowej podległym Ministrowi Zdrowia.

Organizacja GIS-u [edytuj]

W skład GIS-u wchodzą:

Departament Przeciwepidemiczny

Departament Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia

Departament Higieny Środowiska

Departament Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia

Departament Prawny

Departament Ekonomiczno-Administracyjny

Biuro Dyrektora Generalnego

Biuro Głównego Inspektora

Wydział Informatyzacji

samodzielne stanowisko ds. audytu.

7. Bezpieczeństwo pracy. Elementy ergonomii. Ochrona przed skzodliwościami zawodowymi.

Ergonomia-nauka o pracy czyli dyscyplina naukowa zajmująca się dostosowaniem pracy do możliwości psychofizycznych człowieka. Ma na celu humanizowanie pracy poprzez taką organizację układu: człowiek - maszyna - warunki otoczenia, aby wykonywana ona była przy możliwie niskim koszcie biologicznym i najbardziej efektywnie, co uzyskuje się m.in. poprzez eliminację źródeł chorób zawodowych. Ergonomia jest nauką interdyscyplinarną. Korzysta z dorobku takich nauk lub dziedzin naukowych jak: psychologia pracy, socjologia pracy, fizjologia pracy, higiena, medycyna pracy, organizacja pracy, antropometria oraz nauk technicznych, np. materiałoznawstwa, budowy maszyn. Przedmiotem badań jest układ człowiek - maszyna - warunki materialnego otoczenia pracy - warunki pracy na stanowisku roboczym. Celem głównym jest polepszanie warunków pracy człowieka, które obejmuje dostosowanie ich do możliwości pracownika oraz właściwy dobór pracownika do danej pracy i jego edukację obejmującą specyfikę stanowiska.

Wyróżnia się ergonomię koncepcyjną (wprowadzanie zasad ergonomii podczas opracowania koncepcji oraz projektowania) i ergonomię korekcyjną (korektę warunków pracy na drodze modernizacji już funkcjonujących stanowisk pracy (maszyn, urządzeń).

Bezpieczeństwo pracy - zespół warunków, które powinny być zachowane w zakładzie pracy aby pracownicy mogli wykonywać swoje zadania bezpiecznie i bez szkody dla zdrowia.

Zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków pracy jest podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego. Cel ten realizuje się poprzez eliminowanie lub ograniczanie wpływu zagrożeń na pracowników co jest możliwe dzięki stosowaniu odpowiednich środków korygujących i profilaktycznych.

Zapewnianie pracownikom bezpiecznych warunków pracy obejmuje:

ograniczanie ryzyka zawodowego,

przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego,

likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania,

dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika - odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn, narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy - z uwzględnieniem zmniejszania uciążliwości pracy (to podejście definiuje ergonomię),

stosowanie nowych rozwiązań technicznych,

zastępowanie niebezpiecznych proc. technologicznych, urządzeń, substancji - bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi,

nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej,

instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przed zastosowaniem środków profilaktycznych warto zastanowić się m.in.:

czy zaplanowane działania doprowadzą do oczekiwanego obniżenia poziomu ryzyka zawodowego,

czy rozwiązania te nie będą powodowały wystąpienia nowych zagrożeń.

Natomiast po ich wprowadzeniu należy sprawdzić skuteczność tych środków, pod kątem faktycznej poprawy warunków pracy zatrudnionych.

Oto przykładowe rozwiązania techniczne ograniczające poziom hałasu w miejscu pracy:

Pochłaniacze podwieszane pod sufitem,

Drzwi dźwiękoszczelne,

Ekrany akustyczne,

Kabiny dźwiękoszczelne,

Dźwiękoizolowane rurociągi,

Tłumiki akustyczne i dźwiękoizolacyjne obudowy maszyn, stosowane dla maszyn stanowiących źródło energii (silniki spalinowe, sprężarki, maszyny elektryczne, transformatory).

Warto pamiętać, że jednorazowa ocena ryzyka nie jest wystarczająca. W celu utrzymania ryzyka zawodowego na właściwym poziomie należy przeprowadzać okresowe przeglądy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, w wyniku których możliwa jest identyfikacja nowych zagrożeń. Dodatkową korzyścią z takiego podejścia jest podwyższanie świadomości bezpieczeństwa pracy u pracowników i podnoszenie poziomu tzw. kultury bezpieczeństwa.

Po przeprowadzeniu pełnej oceny ryzyka zawodowego oraz zaplanowaniu i wprowadzeniu w życie działań eliminujących lub ograniczających ryzyko, należy poinformować o tym pracowników. Zgodnie z przepisami pracownicy powinni mieć wiedzę na temat istniejących w środowisku pracy zagrożeń i środków, które przed nimi chronią. Sposób informowania pracowników jest dowolny.

8. Profilaktyka i epidemiologia AIDS.

Zespół nabytego niedoboru (rzadziej upośledzenia) odporności, AIDS - końcowe stadium zakażenia HIV charakteryzujące się bardzo niskim poziomem limfocytów CD4, a więc wyniszczeniem układu immunologicznego (odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe (niektóre formy nowotworów, grzybic, nietypowe zapalenia płuc) mogące zakończyć się śmiercią pacjenta.

Unikanie sytuacji w których będzie możliwe przeniesienie wirusa poprzez drogi (i przykłady niebezpiecznych zachowań) wymienione powyżej, jest najskuteczniejszą metodą zabezpieczenia. W przypadku utrzymywania dużej liczby kontaktów seksualnych z licznymi partnerami ryzyko zakażenia zmniejsza unikanie ryzykownych technik seksualnych oraz stosowanie prezerwatyw. Prezerwatywy zmniejszają prawdopodobieństwo zarażenia się wirusem o 80-95% (wg WHO).

Na świecie istnieją dwa trendy profilaktyki HIV:

ABC - Abstinence, Be faithful, Condoms - który kładzie nacisk na edukację w zakresie przede wszystkim unikania ryzykownych zachowań seksualnych (abstynencja seksualna, wierność w stałym związku) oraz stosowanie prezerwatyw we wszystkich pozostałych przypadkach.

Programy zakładające konieczność jak najwcześniejszej edukacji seksualnej, zwłaszcza w zakresie stosowania prezerwatyw, zwiększanie ich dostępności oraz dostępności terapii antyretrowirusowej.

Różnice pomiędzy tymi strategiami są w dużym stopniu ideologiczne. Strategia ABC jest w pierwszych dwóch punktach zgodna ze stanowiskiem Kościoła katolickiego, części kościołów protestanckich, Kościołami prawosławnymi, islamem, według których seks powinien być uprawiany tylko w małżeństwie. Kościół katolicki wyklucza użycie prezerwatywy nawet przez małżonków.

Przykładem kampanii "ABC" była polska kampania Krajowego Centrum ds. AIDS zorganizowana w 2005 roku.

Zarażeniu HIV z uwagi na identyczną drogę zarażenia często towarzyszy także zakażenie innymi wirusami: HBV, HCV, HTLV, HPV czy CMV.

tatystyki dotyczące zakażeń HIV według szacowanych dróg zakażenia prowadzi WHO, a na terenie Europy - do końca 2007 - zadanie to realizuje na zlecenie WHO instytut badawczy EuroHIV[19]. W Polsce prowadzi je Państwowy Zakład Higieny[20], publikuje także Krajowe Centrum ds. AIDS.

Epidemiologia HIV bardzo różni się w zależności od kraju i obszaru świata. Zważywszy na zasięg i koszty społeczne właściwe w przypadku HIV/AIDS jest stosowanie terminu światowej pandemii.

Do największej liczby nowych zakażeń na świecie dochodzi w regionie Afryki Subsaharyjskiej i Karaibów. W niektórych państwach afrykańskich odsetek osób żyjących z HIV w społeczeństwie przekroczył 40%. Odsetek kobiet w państwach o najwyższych wskaźnikach epidemiologicznych osiąga 80%.

Natomiast regionem o największej dynamice epidemii jest Europa Wschodnia, przede wszystkim obszar Federacji Rosyjskiej, Ukrainy, państw bałtyckich. Szczególnie niepokojąca jest sytuacja epidemiologiczna Obwodu Kaliningradzkiego.

W państwach Ameryki Północnej i Europy Zachodniej epidemię zakażeń HIV uznaje się za stabilną, choć istnieją widoczne różnice pomiędzy państwami (czy regionami / stanami w Ameryce Północnej, najgorsza sytuacja - Portugalia, najlepsza - Węgry). W wyniku dostatecznej dostępności leczenia antyretrowirusowego śmiertelność na skutek AIDS przy odpowiednio wczesnym wykryciu zakażenia HIV zdecydowanie spadła. Przy powszechnym stosowaniu procedury poekspozycyjnej (ekspozycja na HIV zawodowa, wypadkowa) i zapobiegawczej zakażeniom z matki na dziecko zdecydowanie spadła liczba zakażeń w tych przypadkach (niemal do zera).

Wedle powszechnej metodologii symulacji szacuje się rzeczywistą liczbę osób żyjących z HIV w Polsce na ponad 30 tys. Rokrocznie wykrywa się 600-660 nowych zakażeń. Podział wedle prawdopodobnych dróg zakażenia w okresie 1985 do sierpnia 2006: 53% stosowanie narkotyków w zastrzyku, 18% kontakty heteroseksualne, 13% kontakty homoseksualne między mężczyznami (problem HIV prawie nie występuje u homoseksualnych kobiet), 3,4% dzieci matek zakażonych HIV, 0,3% zakażenia jatrogenne, 11% brak danych.

10. Źródła danych na temat zdrowia populacji i ocena stanu zdrowia populacji na tle porównań międzynarodowych . Elementy protokołu badawczego w teorii i praktyce epidemiologii.

Badanie statystyczne to proces pozyskiwania danych na temat rozkładu cechy statystycznej w populacji Badanie może mieć charakter:

pełny - badanie obejmuje całą populację

częściowy - odbywa się na pewnych (zazwyczaj losowo) wybranych elementach populacji, czyli próbie losowej, zazwyczaj reprezentatywnej dla populacji

Wydawać by się mogło, że badanie częściowe jako z założenia obarczone niepewnością, stosowane jest bardzo rzadko. Istnieją jednak czynniki, które przemawiają na korzyść tego właśnie rodzaju badania:

populacja może być bardzo duża lub nieskończona, dostęp do jej wszystkich elementów może być bardzo trudny bądź niemożliwy - badania na próbie praktycznie stosuje się do populacji o dużej liczbie desygnatów.

czas trwania badań

koszt badań

badanie może niszczyć badany obiekt, zbadanie całej populacji byłoby równoznaczne z jej zniszczeniem (np. kontrola jakości w fabryce konserw)

Sposobami doboru próby losowej zajmuje się metoda reprezentacyjna (w socjologii reprezentatywna). Problem uogólnienia wyników badania próby losowej na całą populację oraz popełnianych przy tym błędów, to z kolei tematyka wnioskowania statystycznego. Wnioskowanie statystyczne to dział statystyki zajmujący się problemami uogólniania wyników badania próby losowej na całą populację oraz szacowania błędów wynikających z takiego uogólnienia (patrz badanie statystyczne), czyli określania poziomu pewności orzekania. Wyróżnia się dwie grupy metod uogólniania wyników, definiujące jednocześnie dwa działy wnioskowania statystycznego:

Estymacja - szacowanie wartości nieznanych parametrów rozkładu na podstawie znanych wyników próby (może być stosowane jedynie w przypadku regularnych rozkładów parametrów cechy w populacji)

Weryfikacja hipotez statystycznych - sprawdzanie poprawności przypuszczeń na temat rozkładu (dotyczy odrzucenia hipotezy ze względu na przekroczenie wartości wyniku względem założonego poziomu istotności, lub uznanie (zawsze tymczasowe do następnej weryfikacji) hipotezy.

Metoda reprezentacyjna jest częściowym badaniem statystycznym opartym na próbie pobranej ze zbiorowości generalnej w sposób losowy. Z teoretycznego i praktycznego punktu widzenia metoda ta jest najbardziej prawidłową formą badania częściowego. W metodzie reprezentacyjnej dokonuje się wyboru próby na dwa sposoby. Może to być wybór przez losowanie, albo przez celową selekcję.

Przy losowaniu dokonuje się wyboru przypadkowego, prowadzący badanie ma jedynie wpływ na zastosowaną metodę losowania. Do najczęściej stosowanych metod losowania zalicza się:

losowanie bezpośrednie, w którym wyróżnia się losowanie zależne i niezależne

losowanie z wykorzystaniem tablic liczb losowych

losowanie warstwowe

Dokładność badania metodą reprezentacyjną jest uzależniona głównie od takich czynników jak:

struktura zbiorowości

zastosowany schemat losowania

dostateczna liczebność próby

Metodę reprezentacyjną stosuje się przede wszystkim w statystyce społeczno-ekonomicznej. Wykorzystuje się ją również w technice i badaniach eksperymentalnych. Jest też stosowana wtedy gdy badanie wyczerpujące jest niecelowe z uwagi na wysokie koszty lub nie ma możliwości zastosowania innej metody.

Kwestionariusz lub ankieta w naukach społecznych jest to jedno z narzędzi badawczych.

Rozróżniamy kwestionariusz ankiety i kwestionariusz wywiadu. Pierwszy jest przekazywany respondentowi do uzupełnienia; drugi służy ankieterowi jako plan zadawanych pytań i uzupełniany jest przez niego. Zależnie od zaleceń metodologicznych możliwa jest większa, lub mniejsza ingerencja ankietera w treść prezentowanych pytań efekt ankieterski.

Rozkład empiryczny to uzyskany na podstawie badania statystycznego opis wartości przyjmowanych przez cechę statystyczną w próbie przy pomocy częstości ich występowania.

Rozkład empiryczny może być prezentowany jako:

szereg rozdzielczy

histogram

wielobok liczebności

krzywa liczebności

wykres pudełkowy

Kohorta - termin stosowany w statystyce i naukach stosujących ją (np. demografia, medycyna), oznaczający zbiór obiektów, najczęściej ludzi, wyodrębniony z populacji z uwagi na zachodzące jednocześnie dla całego zbioru wydarzenie lub proces, w celu przeprowadzenia analizy. Kohorta powinna być wyodrębniona na podstawie istotnych statystycznie cech i jednorodna pod ich względem. Badania z użyciem kohorty zwane są badaniami kohortowymi.

Najczęściej stosowaną kohortą jest kohorta demograficzna, grupująca np. osoby urodzone w danym roku, rozpoczynające w określonym roku edukację szkolną lub studia itp. Kohorty demograficzne często wykorzystywane są w badaniach porównawczych między przedstawicielami różnych pokoleń, lub bada się też te same kohorty wiekowe po upływie okreslonego czasu.

Odmianą jest kohorta historyczna, kiedy grupy obserwowane są identyfikowane w przeszłości i obserwowane w kierunku teraźniejszości, pod kątem obserwowanego punktu końcowego.

13

---