METODY BADAŃ NA ZWIERZĘTACH

WYKŁAD 1

Metody badań na zwierzetach maja być pomocne w:

• - planowaniu i organizacji doświadczeń,

• - prowadzeniu doświadczeń,

• Wskazaniu na odpowiedni układ doświadczenia, dobór zwierząt, grupowanie i rozmieszczenie zwierząt uwzgledniajac poszczególne gatunki (grupowanie - to jedna grupa np. krów w I laktacji, druga grupa w II laktacji itp., czy w okresie zasuszenia.)

• - gromadzenie i wykorzystanie - spostrzeżeń, danych, np.ciagłe ważenie zwierząt, pobieranie pokarmu, obserwowanie zachowania się zwierząt.

• - ocena badannego materiału (botaniczna, - jakie rosliny przeważaja na pastwisku, biologiczna - zwiekszanie się masy ciała), mikrobiologiczna (ocena kiszonek, skażonej kukurydzy), sensoryczna (ocena, jakości jaj, mięsa, barwy, kruchości itp.)

• Analizie uzyskanych wartości

• Opracowaniu danych liczbowych (dobór odpowiednich testów statystycznych)

• Wyciaganiu wniosków (podsumowanie badań jeżlei wyniki nie sa jednoznaczne)

METODY BADAŃ:

1. OBSERWACJA - METODA DZIAŁALNOŚCI NAUKOWEJ

• Podpatruje zjawiska zachodzące w przyrodzie bez ingerowania w ich przebieg np. obserwacja zachowania się zwierząt - koni - ile się ich pasie, jak często, korzystaja z wybiegu, są to dane nie policzalne.

• Rejestruje warunki i przebieg procesu nie zakłucając jego taktu

• Dotyczy na ogół zjawisk mało poznanych, często ma charakter odkrywczy i stanowi pierwsza faze badań nad okreslonym zagadnieniem np. pojawienie się danego, zwierzecia w danej wodzie, w której dotychczas nie wystepowało

• Dostarcza faktów jakosciowych, a nie ilościowych, które służą za postawę do tworzenia hipotezy

• Podstawowa metoda badań naukowych, które nie mogą korzystać z doświadczenia (astronomia, meteorologia, paleologia)

2. DOŚWIADCZENIE (eksperyment) - METODA BADANIA NAUKOWEGO

• Polega na przeprowadzaniu zjawiska w sztucznych i ściśle określonych warunkach pozwalając określić przebieg zjawiska i odtworzyć je za każdym razem przy uwzględnieniu wszystkich warunków (np.klimat, temp., wilgotność - zwierzęta choruja, jeśli jest wysoka wilgotność) to doświadczenie można powtórzyć.

• Wymaga rejestracji warunków i przebiegu badanego procesu oraz uzyskiwanych wartości liczbowych stanowiących materiał do porównania wpływu różnych czynników np.system utrzymania, przyrosty masy ciała, zużycie paszy, ilość wełny od owiec, ilość jaj od jednej nioski, grubośc wełny.

• Jest środkiem metodycznym, który ułatwia poznanie praw rządzących przyrodą

• Spełnia ważna role w rozwoju praktyki rolniczej

Doświadczenie nie ma zastosowania w biologii opisowej i ekologii.

FORMUŁOWANIE PRAWA NAUKOWEGO - ETAPY:

1. Gromadzenie faktów (śledzenie zjawisk obserwacji, pewnych prawidłowości, przebiegu i powtarzania zjawisk w tych samych lub podobnych warunków)

Zjawiska obserwowane w przyrodzie sa ze sobą powiązane zależnościami przyczynowymi - każdemu faktowi uznanemu za skutek odpowiada inny fakty zwany przyczyną.

2. Poznanie racjonalne - tworzenie hipotezy, fakty, myslenie, porządkowanie, uogólnianie w formie pomysłu lub hipotezy (przypuszczenia)

Przystepując do tworzenia teorii naukowej badacz ma już uprzednio zdobyty zasób wiadomości teoretycznych wyjaśniających pewne fragmenty teorii..

3. Sprawdzenie hipotezy w praktyce (konfrontacja teoretycznej hipotezy z żywą przyrodą) np. sprawdzenie u porównanie wyników innego badającego ten sam problem, zagadnienie.

METODY FORMUŁOWANIA HIPOTEZY:

• Metoda dedukcji - dotyczy już postawionej hipotezy (od obserwacji do koncepcji, od faktów do ogólnien)

• Metoda indukcji - dotyczy prostych problemów jasnych faktów i oczywistych rozwiązań

• Met. Analityczna - analiza licznych hipotez (ścisle analityczne rozumowanie z zastosowaniem metod dedukcji i indukcj)

- dotyczy zagadnień bardziej skomplikowanych, z którymi mamy do czynienia w biologii

- polega na ścisłym przebadaniu każdej fazy rozumowania a następnie pomysłu (dopasowanie hipotezy do faktów uwzględniając wszelkie zarzuty przeczące hipotezie)

Stawiamy hipoteze doświadczenie próbuje odpowiedzieć na postawioną przez nas hipotezę.

W naukach eksperymentalnych do sprawdzenia hipotezy może służyć do świadczenie, które:

- jest próbą odpowiedzi na postawione pytania w naszej hipotezie

- powinna mieć wyraźnie określone założenia, opracowany dokladnie plan i wyłączny kierunek badań

- powinna mieć opracowaną hipoteze roboczą - dotycząca bardzo wąskiego zagadnienia.

HIPOTEZA NAUKOWA(MERYTORYCZNA, BADAWCZA)

- przypuszczenie majace charakter teorii naukowej wymagające sprawdzenia

• Najbardziej prawdopodobna hipoteza naukowa

• Wynika z uzyskanych obserwacji, czy też eksperymentów

• Tylko częściowo opiera się na faktach

• Nie może być całkowitym sformułowaniem zjawiska i ścisłym jego okresleniem (brak możliwości prześledzenia całej sekwencji badanego zjawiska)

• Daje pewna sugestie rozwiązania i zadowalajacy komentarz, opanowanie i kontrolowanie przebiegu zjawiska

• Jest przejawem indywidualności i pewnego niezamierzonego subiektywizmu badacza

Hipotezę uważamy za trafiona, gdy jest ogólna, - czyli obejmuje obszerne pole zjawisk, umożliwia kontrolowanie przebiegu zjawisk i daje możliwości przewidywania rezultatów niezależnie od dzialania czynników zewnętrznych.

Postęp nauki polega nie tylko na tworzeniu nowych teorii, lecz także na sprawdzeniu i usuwaniu z nauki teorii błędnych i fałszywych.

TEORIA - narzędzie intelektualne nieodzowne do oceny nauki i ułatwiające uzyskanie nowych faktów, stanowi komentarz do faktów, które uzyskamy

Teorie i hipotezy są potrzebne w naukach biologicznych:

- do ich rozwoju,

- wytyczaja kierunki badań

- daja możliwość uporządkowania wiedzy

- kształtują poglady.

Odkrycie naukowe - nie jest z góry przewidziane (dużą role odgrywa przypadek)

- fakty wynikające z obserwacji, doświadczenia nie sa zgodne z założeniami

- konieczny jest wnikliwy badacz

W zależności od tematyki badawczej a nie od metody w środowisku naukowym istnieje podział formalny na naukę `czysta' i nauke stosowaną (np. rolinicza)

Nauka czysta:

-brak celu praktycznego - celem jest tylko opdkrycie czegos nowego, podązanie tropem, który wydaje się obiecujący, planowanie badań jest łatwe i nie ma ściśle okreslonych ram

Nauka stosowana::

- dotyczy badań, których wyniki mają zastosowanie w praktyce

- badania są trudne, ponieważ ich kierunek jest wyznaczony

- w większym stopniu narażona na spłycenie i wypaczenie niż nauka `czysta'

Mając na uwadze charakter badań można je podzielić na:

- odkrywcze - często spotykane w naukach `czystych', nieoczekiwane odkrycia, albo nie dają żadnych wyników

- doskonalące - charakterystyczne dla nauki stosowanej, wykonywane według ustalonych metod, utrwalają uzyskane już wyniki.

OCENA METODY BADAŃ:

1. Powtarzalność - zgodność wyników (ta sama próba i seria pomiarów)

2. Odtwarzalność - zgodność wyników w podobnych badaniach (większy rozrzut wartości mierzonych niż powtarzalność)

3. Czynnik doświadczalny - czynnik wywierający zamierzone działania na element doświadczenia, którego efekt bada się eksperymentalnie.

4. Element doświadczenia - pojedyncza obserwacja (zwierzę) lub gromada, najmniejsza jednostka doświadczenia, co, do której zbiera się oddzielne dane.

5. Odchylenie standardowe - miara rozproszenia, przedstawiająca średnia odległość elementów szeregu od średniej arytmetycznej

6. Parametr - wielkość stała, lecz nieznana, występująca w układzie zmiennej losowej np. średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe.

7. Błąd doświadczenia - statystyka charakteryzująca naturalna zmienność istniejącą miedzy obserwacjami (elementami).

8. Czułość doświadczenia - precyzja informacji uzyskanej z doświadczenia. Im czulsze doświadczenie tym mniejsze różnice między średnimi uznaje się za istotne.

9. Błąd systematyczny - powstaje wtedy, gdy do doświadczenia lub do związanych z nim zabiegów wybiera się zwierzęta nie losowo, gdyż wówczas wprowadza się czynnik subiektywnego doboru. Spowodowany jest działaniem czynnika ubocznego (może być zawiniony i niezawiniony), spotykany przy nieprawidłowym rozmieszczeniu zwierząt do doświadczenia (subiektywizm), gdy wystąpiły zakłócenia, których nie mogliśmy przewidzieć.

Błędu systematycznego należy unikać, ponieważ dyskwalifikuje doświadczenie.

10. Zabieg - poszczególny poziom czynnika.

11. Podgrupa - element lub grupa elementów homologicznych, wobec których stosuje się jeden poziom czynnika doświadczalnego (np. wielkość dawki)

WYKŁAD NR 2

Sprecyzowany i wyraźnie określony temat

- propozycje tematów(pochodzenie)

• Badanie podstawowe

• Badania o charakterze stosowanym np. biopaliwo

• Badania zamawiane - trzeba mieć pule swoich środkow, a drugą część płaci osoba, która zleca badanie

Badania stosowane musza mieć swój cel.

BADANIA PRÓBNE (WSTĘPNE)

• Skape informacje z literatury i praktyki (trudnośc stworzenia hipotezy)

• Zbyt mały materiał badawczy (badania laboratoryjne)

• Stosowane w wątpliwych przypadkach (eksperymentowanie, poszukiwanie)

WYBÓR PRÓBY

• Wybór próby z danej populacji jest sprawa zasadnicza gdyż:

- wpływa na wyniki doświadczenia

- nie łatwy jest jej wybór

- wyznacza granicę uogólnienia wyników

REPREZENTATYWNOŚĆ PRÓBY:

• Reprezentuje zbiorowośc ogólną (rase, odmianę stado)

• Niezbędna, gdy uogólnia się wyniki badan

• Liczebność zależy od gatunku zwierząt, na których prowadzi się badania

• Ważny jest wybór lodowy i dobór osobników niespokrewnionych

WYRÓWNANIE MATERIAŁU DOŚWIADCZALNEGO:

• Doświadczenie `idealne'

• Wyrównanie czynników jakościowych (zmniejsza błąd doświadczenia)

• Wyrównanie czynników ilościowych (metody statystyczne)

• Umiejętność eksperymentowania oparta na różnych możliwych przykładach

Przy wyborze zwierząt doświadczalnych uwzględnia się:

- rasę, płeć, pochodzenie, wiek, masę ciała, zdrowotność (kondycję, uprzednia wydajność)

- żywienie warunki utrzymania, okres laktacji

Zaleznie od tematu badań można kłaść większy nacisk na reprezentatywność lub na wyrównanie.

Dobór zwierząt (przydzielanie) do grup doświadczalnych winien być losowy!

CELOWOŚĆ WYRÓWNANIA: grup doświadczalnych zależy od współczynnika korelacji między cechą wyrównaną a cechą na podstawie, której ocenia się wynik doświadczenia

- przy wysokiej korelacji wyrównanie jest celowe

- niska korelacja - brak powodów do wyrównania

- zastosowanie kowariancji bardzo dobrze likwiduje rozbieżnośći istniejące w materiale wyjściowym.

WAŻNE!

• Zwierzęta powinny pochodzić z tego samego rejonu, w którym wykonujemy eksperyment

• Zwierzęta przed włączeniem ich do badań powinny być tak samo żywione, utrzymane i pielęgnowane.

WYKŁAD 4

TYPY DOŚWIADCZEŃ ZOOTECHNICZNYCH

Doswiadczenia zaleznie od typu dzielą sie między sobą układem, techniką doświadczalną i sposobem opracowania.

1. Doświadczenie laboratoryjne (precyzyjne, podstawne)

• Wykonywane w nietypowych warunkach, oderwanych od naturalnego środowiska

• Ich wyniki nie mogą być bezpośrednio przenoszone do praktyki, ponieważ stanowia one jedynie materiał pogłębiający i rozszerzający inne badania.

• Wyniki mogą znaleźć zastosowanie w praktyce, jedynie po przejściu gruntownej próby w warunkach produkcyjnych

• Wykonywane są często na zwierzętach laboratoryjnych a nie na zwierzętach użytkowych, a wyniki tylko przez analogie mogą być przenoszone na zwierzęta gospodarcze.

• Odznaczaja się dużą czułością i dokładnością (technika wykonywania, wyrównanie i stałe warunki)

• Nie rozwiązuja Bierzycach zagadnień związanych z produkcją

• Stosowane są w badaniach ogólnobiologicznych (rozród, dziedziczność, zagadnienia fizjologiczne i żywieniowe)

2. Doświadczenia naukowo - gospodarcze (hodowlane, żywieniowe)

• Wykonywane na zwierzetach gospodarskich w warunkach zbliżonych do normalnych warunków chowu z ta jednak różnicą, że szereg działających na zwierzęta czynników jest ustalony i ujednolicony na cały okres trwania doświadczenia, jedynie czynniki doświadczalne w rózny sposób działają na poszczególne zwierzęta lub grupy.

• Powinny uwzględniać jakościową stronę zagadnienia

• Uzyskane wyniki można zawsze przenieść do praktyki - łącząc nauke z praktyką

• Mają duże znaczenie w rozwiązywaniu zagadnień praktycznych

• Nie pogłębiają problemów naukowych, ale rejestrują pewne fakty.

• Charakteryzuje je duża zmienność - stąd potrzeba zastosowania dużej liczby zwierząt (liczebność wpływa na zmniejszenie się, błedu i stosowania statystyki przy obliczaniu ilościowych danych)

• Nie mogą rozwiązać wszystkich problemów.

3. Doświadczenie produkcyjne (testy terenowe o aspekcie produkcyjnym)

• Wykonuje się w warunkach gospodarskich

• Maja na uwadze gospodarcze znaczenie zabiegu, możliwość włączenia go w cykl produkcyjny

4. Doświadczenie wdrożeniowe (charakter aplikacyjny)

• Sprawdzone w gospodarstwach produkcyjnych na dużym material zwierzecym w warunkach nie zawsze optymalnych, lecz typowych dla produkcji.

• Charakteryzuje się znaczna zmiennością zwierząt

• Prowadzi się je w kilku obiektach

• Nie maja charakteru poznawczego

W doświadczalnictwie zootechnicznym wartość współczynnika zmienności (U) stanowi o czułości eksperymentu:

U = 100 x S / X

S - odchylenie standardowe

X - średnia arytmetyczna

Doświadczenie:

Bdb: 3 - 4%

Db: 5 - 8%

UKŁAD DOŚWIADCZENIA (MODEL) - konstrukcyjny schemat doświadczenia

• Sposób podziału zwierząt na grupy doświadczalne, ich wzajemny stosunek

• Liczebność poszczególnych grup

• Niezbędny przy układaniu metodyki

Dobry układ doświadczenia umożliwia uzyskanie odpowiedzi na pytanie postawione w hipotezie roboczej ( w krótkim czasie i na stosunkowo małym materiale).

WYKŁAD 5:

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYBÓR ODPOWIEDNIEGO UKŁADU:

• Gatunek zwierzęcia (dobór, wiek, stan fizjologiczny)

• Sposób trakotwania zwierząt (grupowe, indywidualne)

• Liczba zwierzat, replikacji (liczba powtórzeń)

• Warunki techniczne w miejscu wykonywania doświadczeń (wielkość i wyposażenie pomieszczeń)

• Kadry wykonującej doświadczenie, zwłaszcza przy skomplikowanych układach (duże zaangażowanie, sumienność, dokładność)

• Metody statystyczne (opracowanie danych)

W doświadczeniach bada się efekt działania czynnika doświadczalnego. Każdy czynnik wystepuje w różnym natężeniu, różnych dozach, ma różne poziomy.

Każdy poziom to zabieg (np.określona dawka, rasa itp.)

TYPY UKŁADÓW DOŚWIADCZEŃ:

1. Jednoczynnikowe (proste) - jeden czynnik doświadczalny (zabieg) pod działaniem, którego znajdje się każdy osobnik lub gromada osobników

2. Wieloczynnikowe (złożone) - każdy element doświadczenia (zwierzę) podlega działaniu kilku czynników doświadczalnych (kilka zabiegów).

Układy jednoczynnikowe:

1. PROSTE - np. zastosowanie substytutu, zamiennika (śruty sojowej na rzepakową itp.)

2. CIĄGŁE - dotyczą doświadczeń porównywalnych, duza liczba zwierząt jest potzrebna, sa to doświadczenia krótkotrwałe, wymagaja przy zmianie dawki pokarmowej okresu przejściowego np. z dawki letniej na zimową na okres przejściowy.

3. PRZEMIENNE:

• Rotacyjne - jedna grupa może przechodzić kolejne okresy - rotacje,

• Powrotne

Element doświadczenia (zwierze lub gromada zwierząt) poddawany jest sukcesywnie działaniu kilku czynników doświadczalnych (zabiegów) Rozróżniamy następujące typy układów przemiennych:

Układy okresowe:

Nr zwierzęcia	1	2	3	4	5…	n
Okres I	A	A	A	A	A	A
II	B	B	B	B	B	B
III	C	C	C	C	C	C

Układ przemienny - okresowo grupowy:

OKRESY / GRUPY	1	2	3
I	A	A	A
II	A	B	C
III	A	A	A

4. ROTACYJNE - czynniki doświadczalne (zabiegi) zmieniają się kolejno i nie powtarzają się na tym samym elemencie doświadczenia (zwierzę) - kwadrat łaciński np.

Układ prosty rotacyjny - kwadrat łaciński

- w jednym kwadracie jest jednakowa liczba zwierząt, okresów i zabiegów

- zabieg żaden w tym układzie nie powtarza się ani na jednym zwierzęciu, ani w tym samym okresie.

	I			II
NR ZWIERZĘCIA	1	2	3	1	2	3
I	A	B	C	A	B	C
II	B	C	A	C	A	B
III	C	A	B	B	C	A

Przy trzech poziomach występowania czynnika można utworzyć następne kwadraty 3 x 3

5. POWROTNE - w jednym eksperymencie powtarza się ten sam czynnik doświadczalny (zabiegi) na elemencie doświadczenia (zwierzęciu) więcej niż jeden okres.

Układ powrotny - doświadczenie jest bardzo czułe.

Okres / nr zwierzęcia	1	2	3	4	N
I	A	B	B	B	B
II	B	A	A	A	A
III	A	B	B	B	B

Przy dwóch poziomach czynnika występują dwie sekwencje okresów A-B-A i B-A-B przy czym za każdym razem czynnik z okresu I powtarza się w okresie III

- każda sekwencja w doświadczeniu powinna się powtarzać kilkakrotnie (8 - 10 razy)

Układ przestawny (cross over) - kolejne zabiegi (A,B) działają na to same zwierzę

Nr zwierzęcia	1	2	3	4	5	N
Okres I	A	B	A	B	A	B
Okres II	B	A	B	A	B	A

Zwierzę poddawane jest przez pewien okres czasu działaniu zabiegu A a następnie zabiegu B.

Układ przestawny podobny jest do kwadratu łacińskiego. Jeżeli materiał wyrównany w całości i nie ma potrzeby tworzenia oddzielnych grup (kwadratów) - to układ przestawny jest wygodniejszy gdyż daje więcej stopni swobody dla błędu. Jeżeli zwierzęta różnią się znacznie to lepiej dobrać po dwa osobniki w pary i tworzyć kwadraty łacińskie.

WYKŁAD 6

TRAKOWANIE ZWIERZĄT

1. INDYWIDUALNIE - w zabiegu kilka lub kilkanaście zwierząt a każde z nich stanowi element doświadczenia, jest to wynik jednostkowy. Uzyskujemy informacje o danym zwierzęciu.

2. GROMADNE - w zabiegu niezależnie z ilu osobników składa się gromada - stanowi tylko jeden element doświadczenia, daje informacje o grupie i zmienność między osobnikami w danej grupie.

W przyjętym układzie i w zależności od naszej hipotezy badawczej zależy czy zwierzęta traktujemy indywidualnie czy grupowo.

Liczba zwierząt w doświadczeniu zależy od:

• Pożądanej czułości - im bardziej wyrównany jest materiał tym czułość jest większa. Nie ma być błędów w doświadczeniach.

• Rodzaju układu - np. układ jednoczynnikowy prosty to patrzymy na liczbę stopni swobody lub w podgrupie może być np.10 zwierząt

• Liczby rozwiązywalnych zagadnień - co jest przedmiotem doświadczenia, zagadnienia np. oznaczamy wskaźnik przyrostów masy ciała, zużycie paszy na kg przyrostu, zdrowotność ptaków. Liczba ta nie może być poszerzana, chorobę zwierząt tez trzeba wziąść pod uwagę.

• Wielkość reprezentowanej populacji - z danej populacji wybiera się daną reprezentacyjną grupę zwierząt do badania

• Możliwości techniczne i ekonomiczne - dane doświadczenia można wykonywać tam gdzie jest to możliwe. Czy gospodarstwo posiada takie środki na wykonywanie badań

Należy pamiętać, że im subtelniejsze różnice pragnie się uchwycić tym błąd doświadczenia musi być mniejszy.

Sposoby zmniejszania błędu doświadczenia:

• Wyrównanie (do pewnych granic) materiału doświadczalnego - do pewnych granic pod względem wieku, wydajności krów np. dla pierwiastek, w kolejnych laktacjach, u krów po określonym buhaju. Wyrównanie tego materiału nie jest idealne

• Dobór właściwego układu - każde zwierzę na określonej dawce przebywa. Gromadne utrzymywanie zwierząt np. kaczki w gromadnym systemie utrzymywania.

• Zwiększenie liczebności badanych osobników - badać należy kilka gromad zwierząt a nie tylko 2 - 3 gromady

• Poprawę dokładności techniki doświadczalnej - w jakich warunkach prowadzimy doświadczenie i jakiego sprzętu używamy

ROZMIESZCZENIE ZWIERZĄT:

• Ilość pomieszczeń (warunki środowiskowe w pomieszczeniu) - obsada danego gospodarstwa wiąże się z ilością powierzchni na zwierzę. Wentylacja, odpowiednie ocieplenie budynku, wilgotność, temp., obornik i jego częstotliwość usuwania

• Jednolite warunki środowiskowe w całym pomieszczeniu

• Konieczność losowego doboru (losowo - metoda analogów) np. cielęta tak jak się rodzą to wchodzą do tej grupy badanej, danego doświadczenia.

CZAS TRWANIA DOŚWIADCZEŃ:

• Długotrwałe - doświadczenia hodowlano - żywieniowe (np. pokolenie F1 czy utrzymywanie zwierząt w sezonie pastwiskowym)

• Krótkotrwałe - mała czułość, wiążą się z okresem tuczu np. 7 tygodni u drobiu.

USUWANIE ZWIERZAT Z DOŚWIADCZENIA - padle, ubój z konieczności.

• Ustalić ogólna zasadę dla całego eksperymentu i stosować się do niej, np.do 10 dni w grupie można wymienić zwierzę charlaczne na zdrowe. Te które padną na koniec doświadczenia to jego masę można uwzględnić, jeżeli padło wcześniej to…………

• Niekiedy czynnik doświadczalny jest pośrednia przyczyna usuwania zwierząt.

SELEKCJA - JEJ WPŁYW NA WYNIK DOSWIADCZENIA

Zaznacza się w:

• Doświadczeniach długotrwałych (np. długotrwałe badania żywieniowe)

• O charakterze hodowlanym

Należy planować tak doświadczenie aby w czasie ich trwania nie trzeba było przeprowadzać selekcji.

Należy pamiętać, że pod względem selekcji należy traktować identycznie grupę kontrolną jak i grupy doświadczalne.

WYKŁAD 7

DOKONYWANIE I PROWADZENIE SPOSTRZEŻEŃ

Ocena wyników doświadczeń dotyczy rejestracji różnych cech zwierząt (wydajności, masy i zdrowotności, wartości hodowlanej)

Kryterium oceny zależy od postawionego tematu - hipoteza zerowa (robocza, badawcza)

Każdy temat wymaga swoistych spostrzeżeń - rodzaj obserwacji i sposób ich gromadzenia.

TECHNIKA ZBIERANIA DANYCH

- Spostrzeżenia, których zbieranie nie sprawia trudności, nie wymaga specjalnych umiejętności (pomiary, ważenie)

- spostrzeżenia wymagające ścisłej specjalności do gromadzenia danych - przydatny w gospodarstwie jest zootechnik, który prowadzi obserwację.

Ważenie - najczęściej rejestrowana cecha

• rodzaj i dokładność stosowanych wag

• sposoby ważenia - indywidualnie, gromadnie

• czas i częstotliwość ważenia (dokładność przyrządów, dobór techniki ważenia, nieuwaga ważącego)

Pomiary - laski miernicze, taśmy, cyrkle,

• niezbędne do możliwie pełnego scharakteryzowania zwierzęcia

• stosuje się często dla charakterystyki raz

• właściwe - wyznaczane przez względnie stałe punkty

Wartościowsze od pomiarów są indeksy - lepiej charakteryzują zwierzę niż jeden pomiar.

Ocena pokroju - cecha jakościowa

• pokroju nie da się zmierzyć

• na pokrój składają się różne cechy

• ocena pokroju pozwala na porównanie poszczególnych zwierząt lub grup zwierząt

Cechy jakościowe trudno jest opracować statystycznie, często dąży się do ich zarytmezowania (np. punktowanie)

Punktowanie - najczęstszy sposób oceny pokroju zwierzęcia

• w pracy hodowlanej ocenia się - poszczególne części ciała, wrażenie ogólne, zdrowie, ruch

• stosuje się tabele punktowe dla poszczególnych gatunków uwzględniające kierunek użytkowania, masę

• punktacja ujmuje pokrój zwierzęcia całościowo - bardziej ogólnie niż pomiary (duża subiektywność w ocenie)

Bonitacja - ocenia nie tylko pokroju zwierzęcia, uwzględnia również inne cechy a przede wszystkim wydajność.

• Szczegóły budowy podaje się za pomocą znaków umownych

• Stosuje się klucze bonitacje

EKSPERYMENT I OBSERWACJA TO METODY BADAŃ !!!

Dokumentacja doświadczalna - zbieranie danych - ściśle wiążą się z tematem

• Wskazanie rodzaju zbieranych informacji

• Wybór kryterium oceny, które będą rejestrowane

• Sposób i strawność zapisów

Dokumentacja może być liczbowa, opisowa a także fotograficzna

Znakowanie zwierząt - znaczki, kolczyki, tatuaż

Technika prowadzenia zapisów:

• Czemu mają służyć

• Sposób prowadzenia

• Gromadzić dane skrupulatnie i w sposób przejrzysty

• Notowanie uwag

Fotografia - efekt trudny do opisu liczbami

• Ważna jest umiejętność fotografowania

• Fotografia na tle siatki (ustalenie wymiarów zwierząt trudnych)

Technika zbierania danych - zasadniczo wykracza poza ramy metodyki doświadczenia

• Spostrzeżenia niezbyt trudne bez posiadania specjalnych umiejętności

• Konieczne posiadanie specjalnych umiejętności

• Znajomość licznych nauk pokrewnych (badania interdyscyplinarne)

• Zespoły wykonujące badania

Ogólne zasady opisywania doświadczenia:

-nie konieczne w ostatnim etapie (eksperymenty długotrwałe)

-bez względu na formę opracowania (naukowe, popularno naukowe) opis doświadczenia powinien uwzględniać pewne ogólne założenia

- od opracowującego opis doświadczenia wymaga się dokładności ścisłości, bezstronności i uczciwości (nie taić uchyleń, niedociągnięć)

- prawdziwe wyniki takie, które powtórzą się przy powtórnym wykonaniu eksperymentu

- opis powinien być w formie zwięzłej napisany poprawnym językiem (prostym i jasnym)

Interpretacja wyników- opis nie może zawierać suchych danych doświadczenia i uzyskanych wyników.

Praca naukowa- w opisie doświadczenie poddaje się analizie osiągnięte wyniki i na tej podstawie wyciąga się wnioski i podaje zakres uogólniania wyników.

Formy pisemnego opracowania doświadczenia (sposób ujęcia, rodzaj podanego materiału, objętość, styl, itp.)

1.Praca (rozprawa) naukowa- pełne opracowanie przeznaczone do publikacji w czasopiśmie naukowym lub jako osobne dzieło):

- podaje dokładny opis doświadczenia,

-uwzględnia dotychczasowe osiągnięcia na badany temat,

W oparciu o uzyskane wyniki wyciąga się wnioski i interpretuje się je.

2.Sprawozdanie lub komunikat (zamknięty pewien etap badań lub eksperyment nie jt ukończony)

-nie wymaga piśmiennictwa

- nie wymaga dyskusji nad wynikami

- w większości wnioski nie są wyciągane

3.Opracowanie popularne (zamieszczane w popularnych pismach fachowych, w prasie, radio, telewizji itp. :

- łatwa przystępna forma i styl, zależnie od przeznaczenia opracowania,

- brak opisu metodyki i szczegółów doświadczenia,

-wnioski formułowane są w sposób wskazujący na ich przydatność dla praktyki.

Plan pracy naukowej

1.Tytuł

-możliwie krótki i jasny

- nie może być ogólny

- nazwiska autorów,

2.Wstęp

- krótkie uzasadnienie tematu,

-uzasadnienie celowości przeprowadzenia badań (doświadczenia)

3.Przegląd piśmiennictwa

- dotychczasowe osiągnięcia dotyczące danego zagadnienia,

- przytaczane informacje różnych autorów należy zaopatrzyć odnośnikami so spisu piśmiennictwa.

4.Opis materiału badawczego, metodyki i przebiegu eksperymentu

- liczba zwierząt, gatunek, rasa, wiek itp.

- opis układu (modelu) i sposób przydziału zwierząt do grup doświadczalnych

- opis zbieranych danych

-zastosowanie metodyki analitycznej i programy statystyczne

5.Omówienie wyników

- zestawienie w tabelach i na wykresach (tytuły)

- opisujemy dokładne i zwięzłe charakterystyczne wyniki

6.Dyskusja- merytoryczna- dotyczy istotnych wyników

7.Wnioski (podsumowanie)- wynikające z przeprowadzonych badań.

8.Bibliografia (piśmiennictwo, literatura)

- sposób podania zależy od wymagań (np., czasopisma

---