FAS -płodowy zespół alkoholowy

Alkohol i ciąża

Nie ma bezpiecznego okresu w ciąży!

Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu!

Nie ma bezpiecznego alkoholu!

Wpływ alkoholu na płód:

• alkohol zaburza prawidłowy wzrost i różnicowanie komórek, obniża dopływ tlenu, substancji odżywczych i hormonów;

• alkohol przenika do płodu już w 2 tygodniu życia;

• po upływie 40 -60 min. od spożycia alkoholu przez ciężarną, jego stężenie u płodu jest takie samo jak u matki.

Spożycie alkoholu w I trymestrze ciąży:

• uszkadza mózg,

• osłabia rozwój komórek,

• atakuje główne organy płodu takie jak serce czy nerki,

• prowadzi do deformacji twarzy,

• powoduje poronienia.

Spożycie alkoholu w II trymestrze ciąży:

• osłabia rozwój mózgu,

• powoduje poronienia zagrażające życiu matki,

• uszkadza mięśnie, skórę, gruczoły, kości i zęby.

Spożycie alkoholu w III trymestrze ciąży:

• osłabia rozwój mózgu i płuca,

• prowadzi do zaburzenia rozwoju wzrostu.

Płodowy Zespół Alkoholowy ( FAS) to zaburzenia, jakie pojawiają się u dzieci jako rezultat spożywania przez ciężarną matkę alkoholu. FAS oznacza zespół wad wrodzonych, somatycznych (dotyczących ciała) oraz neurologicznych (dotyczących układu nerwowego). Wady te obejmują: specyficzny wygląd twarzy, zaburzenia wzrostu oraz dysfunkcje mózg (M. Klecka)

Płodowy Efekt Alkoholowy ( FAE) to efekt działania alkoholu na płód, czyli niepełno-objawowy FAS. Osoby z FAE mają mniej natężone objawy oraz mniej uszkodzeń niż dzieci z pełnoobjawowym FAS.

Statystyka:

Nawet troje dzieci na każde 1000 urodzeń żywych może być dotkniętych płodowym zespołem alkoholowym (FAS). W Polsce rodzi się rocznie 300 000 dzieci. 0,3% to 900 dzieci z FAS.
To więcej niż liczba rodzących się dzieci z zespołem Downa (1 na 700 urodzeń). Dziesięć razy więcej dzieci ma rozmaite zaburzenia rozwojowe spowodowane alkoholem klasyfikowane jako FAE (Fetal Alcohol Effects). Szacuje się, że negatywne konsekwencje ekspozycji płodu na alkohol mogą występować u 1% wszystkich noworodków.

Diagnoza FAS opiera się na następujących kryteriach:

• charakterystyczne rysy twarzy,

• opóźniony wzrost zarówno przed, jak i po urodzeniu,

• uszkodzenia mózgu, dysfunkcja OUN,

• wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym.

Charakterystyczne rysy twarzy

• zmarszczka kącika oka,

• oczy małe, szeroko rozstawione, opadające powieki,

• zez,

• krótki, zadarty nos,

• płaska środkowa część twarzoczaszki,

• wygładzona rynienka podnosowa,

• cienka górna warga,

• duże lub zdeformowane uszy,

• małożuchwie.

Jedna lub dwie z tych cech może pojawić się u zdrowego dziecka na skutek genów i cech odziedziczonych po biologicznych rodzicach. Kiedy występuje kilka cech wraz z objawami ze strony OUN i wywiadem świadczącym o narażeniu na działanie alkoholu w życiu płodowym, można rozważyć diagnozę FAS. Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych. Nasilają się między 2 a 10 r. ż.

Anomalia rozwojowe:

Dzieci z FAS mają niską wagę urodzeniową i z trudem przybierają na wadze. Obwód głowy może być mniejszy niż normalnie. Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca lub inne anomalia dotyczące uszu, oczu, wątroby lub stawów. Niemowlęta są rozdrażnione, mają trudności ze ssaniem i spaniem. Mogą mieć hipertonię (zbyt duże napięcie mięśniowe) lub hipotonię (zbyt małe napięcie mięśniowe). Dzieci te cechuje także niski wzrost i waga w porównaniu z rówieśnikami oraz mała głowa w stosunku do wieku. Większość dzieci z FAS ma opóźnienia rozwojowe. IQ większości dzieci z FAS jest obniżone choć mieści się w granicach normy.

Jak alkohol wpływa na mózg dziecka:

Najbardziej powszechnym skutkiem jest stałe uszkodzenie mózgu, które prowadzi do trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, zespołu ADHD i/lub opóźnień rozwojowych. Stan ten nazywa się „statyczną encefalopatią", co oznacza, że stan mózgu nie pogarsza się, ani się nie poprawia. Alkohol może spowodować: obumieranie komórek mózgowych, migrację komórek do niewłaściwych obszarów ( w efekcie czego dziecko ma głowie „bałagan”) oraz tworzenie się niewłaściwych połączeń między neuronami ( co wpływa na to jak dziecko odbiera świat).

Bardzo niebezpieczne uszkodzenia spowodowane są także okazjonalnym piciem alkoholu.

Najbardziej narażone rejony mózgu:

ciało modzelowate - przekazuje informacje pomiędzy prawą i lewą półkulą pomaga im współpracować. Prawa półkula odpowiada za myślenie abstrakcyjne, emocje i odczuwanie, twórcze myślenie i intuicję. Lewa półkula odpowiada za zasady, konsekwencję, precyzowanie i porządkowanie myśli. U dzieci z FAS brak połączeń między półkulami. Dzieci te maja więc trudności z rozróżnianiem prawej strony od lewej, nie potrafią maszerować, tańczyć. Osoby z FAS znają zasady i rozumieją konsekwencje, ale nie są w stanie najpierw myśleć a potem działać( impuls - działanie - uświadomienie konsekwencji),

móżdżek - odpowiada za funkcje motoryczne ( koordynacja ruchów, równowaga),

zwoje podstawy - odpowiadają za pamięć i procesy poznawcze,

hipokamp - bierze udział w procesach uczenia się i pamięci,

płaty czołowe - odpowiadają za funkcje wykonawcze, kontrolę impulsów, osąd.

Zaburzenia zachowania:

• nadaktywność

• nieustępliwość

• pasywność

• impulsywność

• drażliwość

• problemy ze snem

• złośliwość

• nadwrażliwość na dotyk i dźwięk

• trudności adaptacyjne

• problemy z organizacją działania

• niska samoocena

• trudności z samokontrolą

• łatwość popadania w stany depresyjne

• problemy ze sferą seksualną

• kłopoty z nauką: słaba pamięć, problemy z logicznym myśleniem, niezdolność przetwarzania informacji (zaniżona inteligencja)

• kłopoty z nawiązywaniem relacji między ludzkich, w tym z tworzeniem związków partnerskich

• niska inteligencja emocjonalna

• częste łamanie prawa i wchodzenie na drogę przestępczości

Dzieci z FAS/ FAE często charakteryzują się nieodpowiednimi zachowaniami społecznymi, są niezdolne do analizy skutków swojego postępowania, mają kłopoty w nawiązywaniu kontaktów, są podatne na manipulację i wykorzystywanie.

Dla zrozumienia trudności dzieci z FAS/ FAE pomocne mogą być wskazówki: Należy pamiętać, że FAS:

• nie jest uleczalny,

• większość osób z FAS ma przeciętny poziom inteligencji,

• jest przyczyną poważnych problemów społecznych i zaburzeń zachowania,

• nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożywać w czasie ciąży bez ujemnego skutku na dziecko,

• alkohol uszkadza płód bardziej niż narkotyk.

Rola profilaktyki:

Zespołowi FAS i innym uszkodzeniom alkoholowym można zapobiec w 100 %! Wystarczy, że kobieta w ciąży powstrzyma się od picia alkoholu w każdej, nawet niewielkiej ilości.

POSTĘPOWANIE Z DZIECKIEM Z FAS

1. Konkret - trzeba mówić używając konkretnych słów, należy unikać słów o podwójnym znaczeniu, jakiejś aluzji itd. Dobrze jest myśleć o niej /nim jak o dużo młodszym dziecku - ponieważ jej/ jego rozwój emocjonalny i społeczny jest po prostu obniżony w stosunku do wieku rozwojowego (kalendarzowego).

Przykładowe porównanie możliwości dzieci i nastolatków z FAS/ FAE:

Typowy 5 - latek

• chodzi do przedszkola,

• potrafi wykonać 3 polecenia wydane na raz,

• współpracuje z rówieśnikami w zabawie,

• potrafi się dzielić,

• potrafi czekać na swoją kolej.

Rozwój 5 - latka z FAS odpowiada rozwojowi 2 - latka

• używa pieluch,

• potrafi wykonać jedno polecenie,

• pomaga i naśladuje mamę,

• siedzi spokojnie przez 5 - 10 min.,

• bawi się indywidualnie,

• działa jak „ uparty dwulatek”.

Typowy 10 - latek

• odpowiada na abstrakcyjne pytania,

• współpracuje z innymi, rozwiązuje problemy,

• uczy się wyciągać wnioski, uczy się na swoich błędach,

• chłonie wiedzę , rozwija kontakty społeczne,

• potrafi generalizować informacje zdobyte w szkole.

Rozwój 10- latka z FAS odpowiada rozwojowi 6 -latka

• uczy się eksperymentując,

• powtarza słowa, naśladuje zachowania,

• uznaje tylko zabawy pod kierownictwem z jasnymi zasadami,

• uczy się na podstawie wzorcowego rozwiązywania problemu,

• szybko męczy go wysiłek umysłowy.

Typowy 18 - latek

• dąży do niezależności,

• kończy szkołę i rozpoczyna pracę zawodową,

• ma swoje plany życiowe,

• oszczędza pieniądze,

• potrafi zorganizować sobie życie.

Rozwój 18 - latka z FAS odpowiada rozwojowi 10 - latka

• potrzebuje narzucenia zasad i kierownictwa.

• ubogi zasób zainteresowań.

• żyje „tu i teraz”, nie potrafi przewidywać.

• cechuje go niefrasobliwość, nadmierna ciekawość, irytacja.

• organizuje życie za pomocą dorosłych.

2. Stałość - dzieci z FAS mają trudności z zastosowaniem zdobytej wiedzy w nowej sytuacji
i uogólnianiem informacji. W nadmiarze bodźców próbują „przespać ich natłok” lub podejmują działania nie przewidując często ich konsekwencji. Funkcjonują najlepiej w środowisku, w którym wprowadza się mało zmian (najlepiej wcale). Dotyczy to również słownictwa. Rodzice
i nauczyciele powinni ustalić ze sobą jakich słów , zwrotów i poleceń używać będą w stosunku do dziecka.

3. Powtarzanie - dzieci z FAS mają kłopot z pamięcią operacyjną - krótkotrwałą. Zapominają - nawet jeśli jakieś informacje zostaną wyuczone i nie były przez jakiś czas używane. Zatem jeśli chcemy aby dziecko nauczyło się czegoś - musi być to stale i regularnie powtarzane. Dobrze jest kilkakrotnie powtarzać mu - co wydarzy się w najbliższej przyszłości. Dzieci mają kłopot
z „poruszaniem się" w czasoprzestrzeni (wcześniej, później, przed, po, za godzinę, jutro itp.). Potrafią działać, „krok po kroku”, dobrze jeśli ktoś kroczy obok.

4. Rutyna - trzeba budować im regularny rozkład dnia - z powtarzalnymi czynnościami. Wtedy łatwiej je zapamiętają. Jeśli dziecko będzie wiedziało, czego się spodziewać - zmniejszy to w nim poziom lęku. Paradoksalnie powinno ułatwić uczenie się.

5. Prostota - „krótko i bardzo zwięźle". Jeśli otrzymują zbyt dużo informacji - „wyłączą się". Nie jest możliwe dalsze uczenie się . Trzeba pamiętać - prostota działania stanowi podstawę efektywnego uczenia się.

6. Szczegółowość - trzeba mówić dokładnie to co mamy na myśli. Dzieci z uszkodzeniem mózgu nie potrafią na ogół zrozumieć pojęć abstrakcyjnych. Nie potrafią uogólniać czy „wypełnić pustych miejsc" - bez wskazówek. Trzeba zatem mówić dziecku - krok po kroku co ma zrobić. Wtedy istnieje szansa na rozwinięcie właściwych nawyków.

7. Zasady - zasady to „spoiwo", które sprawia, że świat wokół dziecka zaczyna nabierać jakiegoś sensu. Jeśli usuniemy to „spoiwo" - wszystko to, co było z trudem budowane - (jak mur bez zaprawy) się rozsypie.

8. Nadzór - Dzieci z FAS mają trudności w rozwoju poznawczym, zachowują się bardzo naiwnie w codziennych sytuacjach. Żeby można było rozwijać u nich nawyki właściwego zachowania, wymagają stałego (nieustannego) nadzoru. Trzeba ich pilnować jak dużo młodsze dziecko.

Kiedy jakaś sytuacja staje się irytująca, a zwykła (dotychczasowa) interwencja nie przynosi skutku, wtedy trzeba zaprzestać działania, obserwować, uważnie słuchać aby zorientować się, na czym polega problem. Trzeba po prostu zastanowić się co sprawia trudność? - co mogłoby pomóc?

---