1. Geneza teorii wychowania.
Powstała po II wojnie światowej.
W klasyfikacjach pedagogiki jako nauki teoria wychowania zajmuje miejsce równoważne pedagogice ogólnej jako jedna wśród wielu jej szczegółowych subdyscyplin. Od połowy XX w. nastąpiło wyraźne zahamowanie prac badawczych w obszarze pedagogiki ogólnej na rzecz ich zwiększania w teorii wychowania w roku 1946- 1989 nastąpiło powstanie i dominacja w toku rozwoju nauk pedagogicznych teorii wychowania. W latach 1990- 1995 nastąpił jej zanik a od 1995r. nastąpił równoważny rozwój pedagogiki ogólnej i teorii wych. Teoria wych. przeszła ewolucję od stanu podporządkowania pedagogice ogólnej, po równoprawny status naukowy. Wyłoniła się z ped. ogól. jako ten rodzaj jej dociekań teoretycznych i praktycznych, które zakładały z jednej strony pozytywny wpływ na działalność wychowawczą, a z drugiej strony miały inspirować myśl badawczą do tego aby dzięki analizom i diagnozom empirycznym przyczyniać się do rozwoju pedagogiki jako nauki.
2. PRZEDMIOT TEORII WYCHOWANIA
(SOŚNICKI)
Przedmiotem wychowania są wszelkie świadome akty wychowawcze, ich uwarunkowania, przebieg i skutki.
Teoria wychowania zajmuje się badaniem procesów wychowawczych a mianowicie:
1 procesem wychowania
2 uwarunkowaniami procesu wychowania
3 przebiegiem tego procesu
4 skutkami procesu wychowania
Przedmiotem badań teorii wychowania jest też usystematyzowana, spójna, uporządkowana
wiedza o wychowaniu, jego celach, treściach, metodach, formach, środkach i
uwarunkowaniach, relacje zachodzące pomiędzy wychowawcą i wychowankiem,
sposoby, możliwości wspierania rozwoju różnych funkcji w celu rozwoju pełni
osobowości.
Przedmiot teorii wychowania.
W wąskim zakresie:
Głównym przedmiotem teorii wychowania jest wychowanie w wąskim jego rozumieniu, tj. kształtowanie postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży łącznie ze stwarzaniem im warunków ułatwiających samoaktualizację drzemiących w nich konstruktywnych możliwości. W tym sensie teorię wychowania interesuje szczególnie rozwój moralny, społeczny, kulturalny i fizyczny dzieci i młodzieży, mniej natomiast ich rozwój umysłowy w procesie uczenia się.
W szerokim zakresie:
Teoria wychowania w szerokim zakresie zajmuje się:
- formułowaniem celów, jakie mogłyby lub jakie powinny być realizowane w procesie wychowawczym i ukazywaniem związanych z nimi wartości, a zwłaszcza różnego rodzaju powinności, jak normy, ideały, dezyderaty moralne głoszone w filozofii, religii, aksjologii i etyce;
- projektowaniem działalności wychowawczej, czyli sposobami umożliwiającymi realizowanie określonych celów wychowania, jak również ułatwiającymi wychowankom samoaktualizację własnych szans rozwojowych w sferze pozytywnych cech osobowości;
- różnymi czynnikami ? zwłaszcza psychospołecznymi ? warunkującymi powodzenie lub niepowodzenie zaprojektowanej działalności wychowawczej, do których zalicza się m.in. podmiotowe traktowanie dzieci i młodzieży, racjonalne organizowanie ich życia i pracy, umiejętność nawiązywania z nimi kontaktów interpersonalnych, poznawanie ich i umożliwianie im kierowania własnym rozwojem.
4. Orientacje badawcze w teorii wychowania.
Pojęcie orientacja badawcza wskazuje na kierunek poszukiwań zarówno problematyki jak też sposobu gromadzenia wiedzy i jej publicznego prezentownia. Koncentruje się na jakimś ustalonym kierunku poszukiwań. Termin ten jest zakresowo szerszy niż szkoła naukowa i węższy niż paradygmat. w dziejach teorii wych. występowało kilka orientacji badawczych.
Trzy podejścia - orientacje badawcze - do uprawiania teorii wychowania:
1. orientacja tradycjonalistyczna - problemy badawcze lokowane są blisko i w kontekście zainteresowań badawczych innej nauki, stosuje się podobne, zapożyczone z tych nauk metodologie, metody i techniki badawcze.
2. orientacja fenomenologiczna - próbuje opisywać praktykę unikając jakichkolwiek założeń teoretycznych, światopoglądowych czy filozoficznych.
3. orientacja scjentystyczna - procedury badawcze i takt postępowania badawczego jest wzięty wprost z badań nauk przyrodniczych.
20.Ideologie wychowania
+ Romantyzm
+ Transmisja kulturowa
+ Progresywizm
ROMANTYZM
• Romantycy utrzymują, że to co pochodzi od samego dziecka, jest najważniejszym aspektem rozwoju.
• Środowisko pedagogiczne powinno być dostatecznie przyzwalające, aby umożliwić rozwinięcie się wewnętrznego „dobra” (możliwości i zalet społecznych), a wewnętrzne „zło” wziąć pod kontrolę.
• Uczenie dziecka idei i nastawień innych ludzi poprzez rutynę i dryl może zakończyć się bezsensownym uczeniem się i stłumieniem wewnętrznych tendencji o pozytywnym znaczeniu.
• Podkreślają biologiczne metafory zdrowia i wzrostu, zrównując optymalny rozwój fizyczny z fizycznym zdrowiem i optymalny rozwój umysłowy ze zdrowiem psychicznym.
• Wczesne wychowanie powinno pozwolić dziecku przejść przez fazy rozwoju emocjonalnego, które nie mogą wyrażać się w domu, takie jak tworzenie związków społecznych z rówieśnikami i dorosłymi (nie rodzicami).
• Filozofia obejmowała nie tylko świadomość, że dziecko posiada wewnętrzne „ja”, lecz wartościowanie dzieciństwa, od którego można wyprowadzić pochodzenie „ja”.
• Opiekunowie młodzieży powinni przede wszystkim trzymać się natury i zapobiegać krzywdzie; powinni zasługiwać na dumny tytuł obrońców szczęścia i praw dzieci. Powinni czuć, że dzieciństwo nie jest zepsute, ale jest przeżuciem najdoskonalszej rzeczy na świecie, ponieważ pochodzi z ręki Boga. Powinni być przekonani, że nie ma na świecie niczego bardziej wartego miłości, szacunku i służby niż ciało i dusza wzrastającego dziecka.
TRANSMISJA KULTUROWA
• Podstawy ideologii osadzone są w klasycznej, akademickiej tradycji zachodniego wychowania.
• Zadaniem pedagogów jest przekazywanie teraźniejszej generacji zasobów wiedzy, norm i wartości zebranych w przeszłości.
• Praca wychowawcy to bezpośrednie nauczanie takich wiadomości i reguł.
• Pogląd, iż wychowanie składa się z przekazywania wiedzy, umiejętności, norm społecznych i moralnych danej kultury.
• Wychowanie jest transmisją zdobyczy kulturowych; wiedza i normy kulturowe mogą się gwałtowanie zmieniać lub tez mogą być statyczne.
• Szkoła transmisji skoncentrowana jest na społeczeństwie.
• Szkoła skupia się na konieczności uczenia się przez dyscyplinę wobec porządku społecznego.
• Transmisja kulturowa podkreśla to co wspólne, ustalone.
PROGRESYWIZM
• Jako ideologia wychowania utrzymuje, że wychowanie powinno podtrzymywać naturalne interakcje dziecka z rozwijającym je społeczeństwem lub środowiskiem.
• Definiują oni rozwój jako postęp poprzez niezmienne, uporządkowane stadia.
• Celem wychowawczym jest ewentualne osiągnięcie wyższego poziomu lub stadium rozwoju w życiu dorosłym, a nie jedynie zdrowe funkcjonowanie dziecka na obecnym poziomie.
• Dla progresywistów organizującą i rozwijającą siłą w doświadczeniu dziecka jest aktywne myślenie tego dziecka (myślenie jest stymulowane przez wątpliwości, przez konflikt poznawczy).
• Widza zdobywanie „wiedzy” jako aktywną zmianę we wzorach myślenia wywoływaną przez doświadczane sytuacje rozwiązywania problemów.
• Pedagog progresywny podkreśla podstawowe związki pomiędzy rozwojem poznawczym i moralnym: zakłada, że rozwój moralny nie jest czysto uczuciowy i rozwój poznawczy jest koniecznym, choć niewystarczającym warunkiem rozwoju moralnego.
• Wskazują, że rozwój moralny wyrasta z interakcji społecznych w sytuacjach konfliktu społecznego.
• Moralność jest sprawiedliwością, wzajemnością pomiędzy jednostką i innymi osobami w jej środowisku społecznym.
• Interakcja - wzajemne oddziaływanie, nowa jakość pomiędzy dzieckiem i środowiskiem.
21. Etapy rozwoju dziecka (Debesse)
Ad. 1. "wiek dziecinnego pokoju"
Dziecko od urodzenia do około 3 lat. Wiek, w którym na ogół dziecko pozostaje w rodzinnym środowisku, wśród najbliższych mu osób. W tym okresie zauważamy zmiany w rozwoju sensoryczno-motorycznym dziecka. Dziecko uczy się samodzielnego przemieszania się (pełzanie, raczkowanie, chodzenie, bieganie). Poznaje przestrzeń, w której się porusza oraz "bada" własne ciało.
Ad. 2. "wiek koziołka"
Wiek przedszkolny (3-7 lat). Dziecko jest bardzo chłonne, chce poznawać świat na wszystkie możliwe sposoby (dotyka, wącha, smakuje). Stara się zaspakajać swoją ciekawość. Najwięcej czasu poświęca zabawie. W okresie tym następuje szybki rozwój psychiczny, emocjonalny
i intelektualny dziecka, naśladuje ono pewne wzorce zachowania, sposób mówienia, reakcje na środowisko zewnętrzne. To pobudza wyobraźnię, a ta daje efekt tzw. fantazjowania.
Ad. 3. "wiek szkolny"
Wiek szkolny (okres szkoły podstawowej i gimnazjum). Dziecko dojrzewa do możliwości logicznego myślenia, potrafi przyswajać więcej informacji i kojarzyć je. Szczególny nacisk kładzie się tu na ćwiczenia pamięci (zapamiętywanie). Największą i bardzo istotną rolę na tym etapie odgrywa konkurencja w grupie rówieśniczej, kształtują się cechy przywódcze. Współzawodnictwo staje się dominującą cechą tego okresu.
Ad. 4. "wiek niepokojów dojrzewania"
Dojrzewanie potocznie kojarzy się z okresem buntu, dzieje się tak nie tylko pod wpływem hormonów, młody człowiek zaczyna bardziej interesować się sobą, a nie grupą rówieśniczą. Odkrywa swoje cechy osobowości, które usiłuje kształtować i rozwijać. Dużo emocji dostarcza kontakt z płcią przeciwną, życie uczuciowe, które często jest odzwierciedleniem wyobraźni jednostki.
Ad. 5. "wiek młodzieńczego entuzjazmu"
Wiek szkoły średniej (16-20 lat). W okresie tym kształtują się lub rozszerzają zainteresowania, preferencje zawodowe, uświadamiają zdolności i predyspozycje. Beztroska
i swoboda przechodzą w realne i rzeczywiste postrzeganie świata. Utrwalają się cechy osobowości. Wątpliwości i pytania wychodzą na pierwszy plan.
Według Debessego istotą wychowania jest dobór odpowiednich metod i technik do poszczególnych etapów. Tak aby w okresach: "wieku koziołka" i "wieku niepokojów dojrzewania" kształtować umiejętności indywidualne, a w etapach: "wieku szkolnego"
i "wieku młodzieńczego entuzjazmu", postawy obywatelskie (społeczne).