POJĘCIE, PRZEDMIOT I METODY PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

1. Pojęcie dziedziny badań i problemy w psychologii społecznej.

2. Podstawowe pojęcia (perspektywy) badawcze.

3. Podstawowe metody badawcze

4. Etyczne problemy badań z zakresu psychologii społecznej.

Ad.1. Psychologia społeczna jest to naukowe badanie sposobu, w jakiej. Rzeczywista lub wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na myślenie, odczuwanie i zachowanie jednostek.( Psychologia społeczna „serce i umysł” E. Aronson)

Psychologia społeczna jest naukowym badaniem tego jak jedni ludzie wpływają na myśli, uczucia, zachowania innych ludzi.(Psychologia społeczna. Rozwiązanie tajemnic D.T. Kennick)

Psychologia społeczna zajmuje się szeroko pojętym wpływem społecznym, czyli tym, w jaki sposób to, co robią, czują i myślą jedni ludzie wpływa na to, co robią i czują i myślą inni.( „Człowiek wśród ludzi. Zarys Psychologii społecznej” E. Aronson)

PODSTAWOWE DZIEDZINY I PROBLEMY BADAWCZE PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

DZIEDZINA BADAŃ	TYPOWE PROBLEMY
Wiedza człowieka o życiu społecznym	Dlaczego różni ludzie odmiennie interpretują te same informacje? Jak organizowana i stosowana jest posiadana przez ludzi wiedza? Dlaczego ludzie ulęgają stereotypom i skąd się one biorą?
Spostrzeganie innych ludzi	W jaki sposób wnioskują o innych na podstawie ich postępowania? Czy nasze myśli i oceny innych ludzi są trafne? W jaki sposób formułujemy oceny dotyczące innych ludzi?
Ja i wizerunek własnej osoby	Co i dlaczego człowiek sadzi o samym sobie? Jak ludzie bronią i podtrzymywują poczucie własnej wartości? Jak ludzie wywierają pożądane wrażenie na innych?
Postawy	Jakie jest źródło ludzi wobec innych ludzi i obiektów? Jak posiadane postawy wpływają na rozumienie świata? Kiedy ludzie postępują zgodnie ze swoimi opiniami i postawami?
Komunikacja i perswazja	Jacy nadawcy są wiarygodni? Jakie przekazy skutecznie zmieniają ludzkie opinie? Jakie środki przekazu są bardziej skuteczne od innych?
Normy i wartości	Jakie wartości ludzie uznają, które są dla nich ważne a które małoważne? Jaka jest wewnętrzna organizacja (hierarchia 0 systemu wartości? Jakie wartości i normy, które ludzie uznają faktycznie wpływają na ich zachowanie?
Wywieranie wpływu na innych	Kiedy i dlaczego ludzie są konformistyczni? Dlaczego ulegamy nie pożądanym wpływom innych? Jakie są techniki manipulowania innymi ludźmi?
Atrakcyjność i miłość	Kogo i za co lubimy? Skąd się bierze -miłość, na czym ona polega? Czego mężczyźni oczekują od kobiet, a czego kobiety od mężczyzn?
Postawy i zachowanie pro społeczne	Dlaczego ludzie działają na rzecz innych? Jakie czynniki zasilają pro społeczność? Jak ludzie reagują na pomoc innych?
Agresja	Dlaczego ludzie są agresywni? Jakie czynniki rodzą i nasilają się agresję? Jak opanować i zahamować agresję??
Konflikty interpersonalne	Jakie bariery psychiczne nasilają się konflikt i utrudniają jego nasilanie? Jak ludzie zachowują się w trakcie konfliktów? Jak skutecznie negocjować w konflikcie?
Funkcjonowanie i wpływ grupy	Jakie mechanizmy integrują grupę w całości? Jak członkowie grupy wpływają na siebie nawzajem? Czy grupy działają skuteczniej od jednostek?
Przywództwo	Co decyduje o tym, że ktoś zostaje przywódcą grupy? Jak skutecznie kierować grupą? Na jakich podstawach opiera się władza przywódcy?
Relacje międzygrupowe	Co decyduje o przyjaznych lub wrogich relacjach między grupami? Jakie są przyczyny konfliktów międzygrupowych? Jak zapobiegać i redukować konflikty między grupami?
Zróżnicowanie płci	Jak stereotypy płci wpływają na zachowanie i losy ludzi? Jakie są rzeczywiste różnice między kobietami a mężczyznami? Jakie są źródła różnic między kobietami i mężczyznami?
Zastosowania Psychologii społecznej	Jak nakłonić ludzi do zdrowego czy pożądanego trybu życia? Jak ukształtować środowisko polepszające samopoczucie i skuteczność działań ludzi? Jak skonstruować skuteczna kampanię prezydencka itp.?

Psychologia społeczna nie dysponuje żadna ogólna teoria wyjaśniającą w jednolity sposób wszystkie czy choćby większość wpływów społecznych, jakie ludzie nawzajem na siebie wywierają.

W psychologii społecznej istnieje wiele teorii o małym lub średnim zasięgu próbującym wyjaśnić albo jedno zjawisko np. wpływ obecności innych na skuteczność działań zadaniowych albo jakąś grupę zachowań np. zachowania agresywne.

W ramach psychologii społecznej funkcjonuje kilka podejść ( perspektyw) badawczych, z których najważniejszymi są:

1. Perspektyw a poznawcza

2. Perspektywa motywacyjna

3. Teoria uczenia się

4. Perspektywa kulturowa

5. Perspektywa ewolucjonistyczna

Ad.1 Perspektywa poznawcza:

-zachowania i emocje zalezą od sposobu rozumienia sytuacji

- sposób rozumienia sytuacji wyznaczony jest przez posiadaną już wiedzę

- zachowania, emocje, sądy zależą przede wszystkim od mechanizmów funkcjonowania umysłów.

Zastosowanie: - wszelkie dziedziny psychologii społecznej

Ad.2 Perspektywa motywacyjna

-zachowanie człowieka służy maksymalizacji własnych zysków

-zachowanie jest ukierunkowane na cel

-cele podporządkowane są ograniczonej liczbie motywów

Zastosowanie: -sposób pojmowania własnej osoby

• Wpływ społeczny

• Relacje społeczne

Ad.3. Teoria uczenia się

-zachowanie się jest wynikiem uczenia się albo przez konsekwencje albo przez modelowanie

- nagradzane reakcje staja się automatycznie wykonywanymi nawykami

Zastosowanie:- socjalizacja wpływ społeczny, agresja, zachowania pro społeczne

Ad.4 Perspektywa kulturowa

-zachowanie i psychika zależy od treści kulturowo określonych wartości, norm

- ludzka psychika i zachowanie odmiennie kształtują się w różnych kulturach

Zastosowanie: socjalizacja, wartości i normy społeczne, sposób pojmowania własnej osoby,

Ad.5.Ewolucjonistyczne

-zachowania i wzorce przebiegów procesów psychicznych służą przetrwaniu

-zachowania wzorce przebiegów procesów psychicznych służ a maksymalizacji procesów

-podstawowym celem zachowania jest reprodukcja

Zastosowanie: - relacje heteroseksualne -Zróżnicowanie płci

- relacje społeczne( agresja)

PODSTAWOWE METODY BADAWCZE

EKSPERYMENT-podstawowa metoda badawcza. Jego istotą jest celowe wywoływanie jakiegoś zjawisk a czyli kształtowanie jego natężenia lub częstości za pośrednictwem manipulowania jego przypuszczalnymi przyczynami w warunkach dobrze kontrolowanych przez badania.

Celem eksperymentu jest zbadanie zależności występujących między zmienna zależną a niezależną. Zmienna zależna jest jakaś właściwość psychiki lub zachowanie, pod względem, której ludzie różnią się, a badacze próbują w eksperymencie stwierdzić, od czego te różnice zależą. Badacze starają się stwierdzić, co wpływa na zmienną zależną manipulując zmienną niezależną, czyli przypuszczalną przyczyną zjawiska, które ich interesuje. Najprostszym sposobem takiej manipulacji eksperyment. Jest wprowadzenie przypuszczalnej przyczyny zjawiska do warunków, z których bada się część osób i niewprowadzania jej dla innej części badanych osób. Badani, u których przyczyna zostaje

Wprowadzona nazwani są GRUPĄ EKSPERYMENTALNĄ, a warunki, do których ich badacz przydzielił to WARUNKI EKSPEYMENTALNE. Natomiast badaniu, których przyczyn nie wprowadzono nazywają się grupa kontrolną.

Z eksperymentem mamy wiec do czynienia wtedy, gdy istnieje przynajmniej 1 grupa eksperymentalna i 1 grupa kontrolna.

EKSPERYMENT jest najważniejszą i modelową metodą badawczą w psychologii społecznej, ale nie jest wolny od istotnych ograniczeń

Przyczynami niektórych zjawisk nie można manipulować gdyż wiążą się one z cechami człowieka

W niektórych przypadkach manipulacje są możliwe, ale nie wykonalne z powodów technicznych lub etycznych np. badając jak wpływ...... Zależy od samooceny osoby poddanej badaniu, możemy skutecznie manipulować.... Dostarczając mu informacji, że dobrze lub źle wypadł. Wypełnionym kilka dni wcześniej. Jednak dostarczenie negatywnej informacji zwrotnej, może być nieetyczne, gdyż pogarsza samopoczucie. Można temu przeciwdziałać odkłamując po badaniu podane w nich informacje, chociaż wg niektórych nie załatwia to całkowicie sprawy.

OBSERWACJA - to opis i kategoryzacja ludzkich zachowań i ich śladów bez próby wpływania na ich przebieg. Metoda ta jest prosta w stosowaniu, nie wymaga od badacza rozbudowanej wiedzy i stosowania skomplikowanych technik.

Odmiany obserwacji:

1. Obserwacja systematyczna, czyli obserwacja skoncentrowana na określonym zjawisku prowadzona. W dłuższym okresie czasu i w podobnych warunkach

2. Obserwacja uczestnicząca, w której badacz występuje w roli jednego z członków obserwowanej grupy oczywiście Incognito ( bez zdradzania tożsamości)

3. Analiza obiektywnych śladów ludzkich zachowań - analiza obiektywnych śladów ludzkich zachowań, w szczególności analiza danych archiwalnych.

Podstawową zaletą obserwacji jest możliwość śledzenia przebiegu ludzkiego zachowania w jego naturalnym środowisku, co pozwala poznać wiele istotnych spraw.

obserwacja posiada ograniczenia. Niektórych zachowań i procesów nie można zaobserwować, gdyż trwają zbyt długo (0 np. socjalizacja), są zbyt rzadkie ( np.. zabójstwa), lub są ukrywane z różnych względów.

Poważnym zagrożeniem dla wiarygodności obserwacji jest podatności jej wyników na tendencyjność obserwatora, w szczególności jego oczekiwania. Jeżeli np. badacz jest przywiązany do jakiejś hipotezy, to będzie starał się interpretować wyniki obserwacji tak, aby potwierdzały one tę hipotezę.

Metodą stosowaną w psychologii społecznej jest również metoda Korelacji

METODA KORELACJI - jej istotą jest pomiar 2 lub więcej zmiennych np. dojrzałość społeczna mierzona przy pomocy kwestionariusza, oraz inteligencja, oraz badanie ich współzmienności ( korelacji).

MODELE ZWIERZĘCE I KOMPUTEROWE (ograniczony zakres). Istotą modeli zwierzęcych jest obserwacja pewnych prawidłowości rządzących psychiką i zachowaniem się zwierząt, co opiera się na przekonaniu, ze występują one w postaci prostszej i bardziej dostępnej badaniu i nie występują tu ograniczenia techniczne i etyczne. Wiele prawidłowości uczenia się wykryto w badaniach nad zwierzętami. Metoda ta ma istotne graniczenia polegające na tym, ze prawidłowości rządzących zachowaniami się zwierząt nie można bez zastrzeżeń odnosić do zachowań ludzi.

Nowatorskim rodzajem modeli stosowanych w psychologii społecznej są SYMULACJE KOMPUTEROWE polegające na odtwarzaniu procesów za pomocą programu komputerowego. Są one bardzo przydatne przy badaniach procentowych złożonych, wielokrotnie się., powtarzających.

TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO

Stworzona przez Leona Hestingaga T. D.P. jest jedną z najważniejszych koncepcji psychologii społ.

Opiera się na założeniu, że ludzie dążą do zgodności między różnymi przekonaniami o tej samej sprawie, oraz spójności między swoimi poglądami a podejmowanymi decyzjami (postępowaniami). Jeżeli wskutek odebrania nowej informacji lub własnego postępowania pojawi się psychologiczna sprzeczność, rodzi to dysonans.

D.P.. jest nieprzyjemnym stanem emocjonalnym o własności popędu seksualnego - przypomina głód lub pragnienie w tym sensie, że powoduje ogólną mobilizacje organizmu, motywacje do jego usunięcia i antycypacyjnego unikania w przyszłości. D. Jest tym silniejszy im większa jest wywołująca go niezgodność, im ważniejszy dla człowieka sprawy dotyczy oraz im silniej sprzeczne przekonanie powiązane są z innymi przekonaniami człowieka. D. Wywołuje liczne konsekwencje, np. zmiany postawy po wysłuchaniu sprzecznego z nią komunikatu pochodzącego z tak wiarygodnego źródła, że nie można tej wiarygodności zakwestionować i jedynym sposobem usunięcia D jest dostosowanie się do opinii uznawanego autorytetu.

Najbardziej interesujące konsekwencje dotyczą następstw zachowania sprzecznego z własnymi przekonaniami i konsekwencji podjęcia decyzji.

OBRAZ WŁASNEJ OSOBY - POJĘCIE I STRUKTURA „JA”

1.Pojęcie, geneza i funkcje „ja”

2.Samoocena i autowaloryzacja

„JA” jest bardzo złożoną i bogatą strukturą wiedzy (samowiedzy).Świadczy o tym różnorodność ja - femonologicznych, czyli uświadamianych w danej chwili fragmentów własnego "ja”. Świadczą o tym także bardzo złożone zjawiska tj. efekt odniesienia do ja polegający na lepszym zapamiętywaniu informacji odnoszących się do własnej osoby, niż do innych osób. Dzieje się tak, dlatego że im bogatsza jest struktura wiedzy, do której odnosimy odebraną informację, tym więcej powstaje skojarzeń w momencie je przetwarzania, co później ułatwia lepsze przypominanie. Struktura własnego ja jest rozbudowana najbardziej, a ponadto cechuje się podwyższona dostępnością pamięciową. Świadczy o tym tzw., efekt cocktail -party polegający na tym, że informacje dotyczące nas samych docierają do nas nawet w warunkach pochłonięcia uwagi czymś innym.

Wstępne określenie ja może być następujące: jest to luźna struktura różnych ról i tożsamości społecznych, przekonań na własny temat i samooceny oraz wartości i celów uznawanych z a własne.

Należy odróżniać „ja „: rzeczywiste od „ja „ idealnego

Ja realne tworzą rzeczywiste, faktyczne informacje na włąsny temat odzwierciedlajace faktycznie posiadane cechy i rzeczywista sytuacje. Natomiast ja idealne oznacza to, jaki człowiek chciałby być, a więc odzwierciedlają jego pragnienia, nadzieje i aspiracje.

Wyróżnia się jeszcze "ja" powinnościowe, które oznacza to, jaki człowiek swoim zdaniem powinien być, a więc są to przekonania o obowiązkach i powinnościach. Badania wykazały, że pojawienie się lub uwypuklenie rozbieżności między "ja" realnym a „ja" idealnym prowadzi do przeżywania emocji cechujących się słabym pobudzeniem. Natomiast rozbieżności między "ja” realnym a powinnościowym prowadzą do syndromu agitacji, czyli wiązki emocji o silnie zaznaczonym pobudzeniu tj. niepokój, strach, poczucie winy i wstyd.

Podstawowym czynnikiem kształtującym nasze ja są uwarunkowania kulturowe. Są one przejawem ogólniejszej prawidłowości polegającej na tym, że istotnym źródłem zawartości naszego "ja” są inni ludzie. Teza, że myślimy o sobie to, co myślą o nas inni została sformułowana na gruncie kierunku socjologii zwanego symbolicznym interakcjonizmem. Teza ta byłą inspiracja, wielu badań empirycznych, z których najbardziej przekonujące było to, w którym dzieciom w różnym wieku zadawano szereg pytań na temat ich samych, np. kto najlepiej wie jak i jesteś naprawdę tam głęboko w środku? Okazało się, że jeszcze w wieku 11 lat ponad połowa dzieci odpowiadała, że rodzice znają je lepiej niż one same. Jednak większość badań nad zgodnością między tym, co człowiek myśli o sobie a tym, co myślą o nim inne ważne dla niego osoby wykazała, że zgodność ta jest niewielka. Natomiast to, co człowiek myśli o sobie okazało się silnie korelować ze spostrzeganymi przezeń opiniami innych na swój temat. Można, więc powiedzieć, że matka kształtuje, co jej córka o sobie myśli, ale niewprost tylko za pośrednictwem tego jak córka spostrzega jej opinie. Inni ludzie wpływają na zawartość naszego "ja”, także za pośrednictwem porównań społecznych. Człowiek może wypadać lepiej lub gorzej i od innych i ma to często bezpośredni wpływ na treść i poziom jego samooceny. Indywidualne porównanie siebie z innymi są podstawą kształtowania się tożsamości osobistej, czyli podsystemu samowiedzy, na który składają się cechy spostrzegane przez podmiot jako najbardziej dla własnej osoby charakterystyczne zarazem najbardziej specyficzne, tj. najwyraźniej odróżniające własną osobę od innych ludzi. Teoria tożsamości społecznej przekonuje, więc o istnieniu u poszczególnych osób tożsamości społecznej, czyli identyfikacji z konkretnymi grupami, do których jednostka przynależy. Tożsamość społeczna kształtuje się w opozycji do grup obcych, a jej aktywizacja, a nawet sama aktywizacja zaimka „my” powoduje wzrost stereotypowego spostrzegania członków grup obcych i konformizmie w stosunku do własnej grupy. Istotna różnica między postrzeganiem siebie i innych polega na tym, że siebie spostrzegamy lepiej. Wiele badań wskazuje na 3 pozytywne złudzenia na temat własnej osoby:

1. Ludzie powszechnie przeceniają swoje pozytywne cechy i osiągnięcia

2. Przeceniają stopień sprawowanej przez siebie kontroli nad biegiem wydarzeń

3. Mają skłonności do nierealistycznego optymizmu, przeceniając szanse wystąpienia w ich życiu zdarzeń dobrych, a nie doceniając szansy wystąpienia zdarzeń złych.

Podstawowe znaczenie naszego „ja, „ czyli obrazu własnej osoby polega na tym, że jest ono oceną doświadczania wszystkich naszych przeżyć. Dokładniej obraz własnej osoby pełni następujące 4 funkcje:

2 z nich dotyczą kontaktów z innymi.- Funkcje interpersonalne, czyli:

• Są to negocjowanie tożsamości oraz symulowanie psychiki innych ludzi.

Dwie pozostałe funkcje związane są z tym, co dzieje się wewnątrz jednostki( funkcje intrapersonalne), czyli,

• Są to: samoregulacja zachowania celowego i samokontrola

Funkcja utrzymywania i negocjowania tożsamości polega na tym, że:

1. Wiedza o sobie i pamięć autobiografii jest podstawowym czynnikiem poczucia własnej tożsamości -bez samowiedzy utracilibyśmy poczucie, że nadal jesteśmy sobą

2. Umożliwia rozpoznawanie naszej tożsamości przez innych

Druga funkcja, czyli symulowanie psychiki innych ludzi polega na tym, że skuteczne interakcje wymagają odczytywania cudzych zamiarów, uczuć i reakcji na nasze postępowania. Znajomość naszego „ja” jest podstawą przypisywania innym ludziom naszych własnych przeżyć i uczuć.

Trzecia funkcja jest regulacja zachowania celowego, czyli dokonywania wyborów. Życie nasze nawet, jeśli w niewielkiej, ale brzemiennej w skutki części składa się z wyborów dużych i małych. Dokonywanie tych wyborów byłoby niemożliwe gdyby nasze "ja" nie zawierało różnych preferencji i standardów, które są kryterium uniemożliwiającym wybór.

Szczególnym przypadkiem zachowania jest samokontrola, czyli zamierzona i dowolna zmiana własnych reakcji - jest to 4 funkcja naszego „ja”

Ad.2

Samoocena i autowaloryzacja

Podstawową cecha naszego ja jest jego zdolność i nieustającą skłonność do koncentrowania się na sobie, przede wszystkim w postaci aktów samooceny. Samoocena.. Afektywna reakcja człowieka na samego siebie. Afektywnośc może się różnić stopniem i dlatego samoocena, podobnie jak inne reakcje afektywne może mieć postać zarówno „gorącej” intensywnej emocji, jak i zimnego zintekualizowanego sądu. Najprościej i najkrócej samoocenę można określić jako stała w czasie i ogólną cecha naszego „ja”

Niektórzy ludzie myślą o sobie lepiej, niektórzy gorzej, co można mierzyć przy pomocy kwestionariuszy zawierających stwierdzenia typu: „czuje, że jestem osobą wartościową, co najmniej tak samo jak inni „ Wyniki takich kwestionariuszy „są dość stałe w czasie, a liczne dane wskazują ze mierzona nimi samoocena wiąże się z takimi zmiennymi, jak poczucie i pragnienie wewnętrzne kontroli zdarzeń, chęć osiągnięć, wytrwałość, potrzeba aprobaty ze strony innych, zadowolenie z życia, chęć do przeżywania uczuć pozytywnych, rzadkiego do takich emocji negatywnych jak lęk, depresja czy poczucie beznadziejności.

Motywy związane z `ja”

Z „ja” związane są głównie motywy naszego działania, a motywami tymi są:

1. Autowaloryzacja,czyli dążenie by ja było pozytywne

2. Autoweryfikacja czyli dążenie by „ ja „ było wewnątrz spójne

3. Samopoznanie, czyli dążenie by wiedza zawarta „ja” była prawdziwa

4. Samo naprawa (dążenie by „ja' było faktyczne dobre

Ad1. To dążenie do obrony, podtrzymywania lub nasilania dobrego mniemania o sobie

Ad.2 Dążenie do zgodności między już istniejącymi przekonaniami o sobie, a nowo nadchodzącymi informacjami na nasz temat.

Ad 3 Dążenie do pozyskania prawdziwej dokładnej wiedzy na temat własnej osoby

Ad.4 Dążenie do rzeczywistego poprawiania własnych cech, umiejętności, stanu zdrowia, zwłaszcza cech i zachowań polegających ocenie etycznej.

SPOSTRZEGANIE I OCENIANIE INNYCH LUDZI

1. Klasyczne teorie atrybucji

2. Deformacje procesu atrybucji

3. Procesualne teorie atrybucji

4. Ocenianie innych osób

Ad.1. Potoczne interpretacje przyczyn zachowania innych osób próbują opisać i wyjaśnić teorie atrybucji. Początkowo, teorie te zakładały, że przeciętny człowiek jest „naukowcem z ulicy”, który zgodnie z pewnymi racjonalnymi regułami wykorzystuje informacje o różnych aspektach zachowania obserwowanej osoby dla formułowania trafnych wyjaśnień przyczyn tego zachowania. Założenia o potocznym obserwatorze jako naukowcu okazały się jednak trudne do utrzymania w świetle badań, co doprowadziło do modyfikacji samej teorii atrybucji oraz pojawienia się innych teorii wyjaśniających proces spostrzegania innych osób. Twórcą T.A. był Fritz Heider, który swoją koncepcje uważał za rekonstrukcje sposobu, w jaki psycholog „naiwny”, czyli przeciętny człowiek, wyjaśnia sobie przyczyny ludzkich zachowań. Założeniem tej teorii jest to, że zachowanie się ludzi jest łączna konsekwencja, sił tkwiących w otoczeniu (czynniki zewnętrznych) oraz sił tkwiących w działającej jednostce (czynniki wew.) Siły te oddziałują addytywnie (dodają się do siebie).Im większa jest każda z tych sił, tym bardziej rośnie szansa na pojawienie się zachowania. Nawet, jeżeli siły osobiste, sprzyjające jakiemuś zachowaniu są zerowe lub ujemne, do wykonania tego czynu mogą skłonić jednostkę odpowiednio duże siły zewnętrzne i odwrotnie. O sile osobistej decydują 2 czynniki: zdolność i usiłowania. Działają one na zasadzie przemnażania. Dla zaistnienie choćby minimalnej siły osobistej skłaniającej do jakiegoś działania, konieczne jest niezerowe (<o) natężenie zdolności jak usiłowania. po spełnieniu tego warunku oba czynniki mogą się wzajemnie kompensować - niedostatki zdolności można kompensować wzmożonym wysiłkiem, a przy wielkich zdolnościach nawet minimalny wysiłek wystarcza do osiągnięcia celu. Powyższe zależności można przedstawić za pomocą następującej formuły:

Działanie -------f(siły zewn. = zdolności * usiłowania)

Innym, wyższym pojęciem przy pomocy, którego Heideger rekonstruuje potoczne postrzeganie przyczyn działania jest możność. Pojęcie to odnosi się do relacji między zdolnościami a wielkością sił zewnętrznych. Spostrzegana u działającej osoby możność jest tym wyższa, im bardziej zdolności tej osoby górują nad nieprzyjaznymi siłami zewnętrznymi. Możność jest tu kategorią pozwalająca ujmować łącznie wpływ sił zewn. I zdolności. Użycie tej kategorii pozwala spostrzegać działanie jako efekt przemnażających się czynników możności i usiłowania, co można wyrazić przy pomocy formuły:

Działanie = f(możność * usiłowania)

Jedna z prób modyfikacji i rozwinięcia teorii Heidera podjął Bernard Weiner, który zajmował się badaniem spostrzegania przyczyn i sukcesów i porażek (własnych i cudzych). Dołączył on do wprowadzonego przez Heidera wymiaru przyczyn zachowania (zewn. i wew.)Wymiar ich stałości -zmienności oraz kontrolności. Na tej podstawie sukcesy i porażki mogą być wyjaśniane na 6 zasadniczych sposobów:

Kształtowane	Wewnętrzne		Zewnętrzne
		Stałe		stałe	zmienne
		Typowe-wysiłek		Opinia nauczyciela	Nietypowe pomoc
Niekontrolowane	Zdolności		Trudność zadania	Pech, nieszczęście

Wszystkie ww. typy przyczyn uzyskanego wyniku są przez ludzi rozpatrywane, natomiast decyzje o zadziałaniu jednej z nich, czyli atrybucja, jest podejmowana na podstawie różnego rodzaju informacji. O rozstrzygnięciu czy zadziałała przyczyna zewnętrzna czy wewnętrzna decyduje przede wszystkim porównanie wyników obserwowanej osoby z wynikami innych, podobnych osób. W przypadku atrybucji wewnętrznej pojawia się konieczność rozstrzygnięcia pomiędzy czynnikami stałym ( zdolność lub typowy wysiłek) a czynnikami zmiennymi (wysiłek czasowy wkładany tylko w to jedno zadanie). Rozstrzygniecie to jest zwykle dokonywane na podstawie porównania z wynikami poprzednio uzyskanymi przez ocenioną osobę. Rodzaj dokonanej atrybucji wpływa także na oczekiwania, co do przyszłości, przeżywane emocje i poziom wykonania. Do teorii Heidera nawiązuje także sformułowana prze z Jonesa i Dorisa teoria wniosków korespondentnych, która dotyczy wnioskowania o dyspozycyjnych cechach człowieka na podstawie jego działania ( zachowania). Wyjaśnianie ludzkiego zachowania jest tu rozumiane jako poszukiwanie korespondencji (odpowiedniości) między zaobserwowanym działaniem, intencja i jego predyspozycjami, czyli cechami osobowości. Wniosek korespondentny, czyli wniosek, ze za obserwowanym zachowaniem kryje się jakąś odpowiadająca mu trwałą cecha działającej osoby jest dla obserwatora najbardziej użyteczny, ponieważ pozwala nie tylko zrozumieć przyczyny danego zachowania, ale uniemożliwia również przewidywanie zachowań tej osoby w przyszłości.

AD.2

Badania wykazały, że atrybucje faktycznie dokonywane przez ludzi odbiegają od modeli formułowanych na gruncie klasycznych teorii atrybucji. Problem ten znany jest pod nazwą deformacji procesu atrybucji, z których najważniejszymi są:

-A)podstawowy błąd atrybucji

-B)różnice perspektywy aktor(osoba działająca)- obserwator

-C)egotyzm i egocentryzm atrybucyjny

Ad. A) najczęściej występująca deformacja, jest podstawowy błąd atrybucyjny polegający na skłonności do przypisywania cudzych zachowań czynnikom zewnętrznym, przy niedocenianiu ról sytuacyjnych ( zewn. Wyznaczników tych zachowań)

AD. B) Druga powszechnie występująca deformacja jest asymetria atrybucji aktora i obserwatora - znaczy to, że gdy cudze zachowania jesteśmy skłonni wyjaśniać czynnikami wewnętrznymi, to nasze własne zachowanie wyjaśniamy raczej czynnikami zewn.

AD.C) Asymetria aktor - obserwator zanika w służbie motywu autowaloryzacji, - jeżeli własne zachowanie jest wyraźnie pozytywne ludzie silniej przypisują je czynnikom wew. niż zewn.. Motyw autowaloryzacji jest też odpowiedzialny za kolejną deformację, którą jest egotyzm, atrybucyjny, czyli skłonność do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny ( korzystny dla siebie) sposób. Innym zniekształceniem procesy atrybucji jest egocentryzm atrybucyjny, który polega na przecenianiu własnego wkładu w jakiś wynik osiągnięty wspólnie z innymi osobami

PROCESUALNE TEORIE ATRYBUCJI

Współczesne teorie atrybucji stawiają osobie za cel nie tyle stworzenie normatywnego wzorca atrybucji, opartego na modelu człowieka jako istoty racjonalnej, ile zbadanie faktycznego przebiegu procesu wnioskowania o przyczynach obserwowanego zachowania. Jedna z procesualnych teorii atrybucji jest 2-etapowy model atrybucji, który zakłada, że proces atrybucji przebiega w dwóch etapach:

Etap1 polega na identyfikacji, czyli odpowiedzi na pytania, co autor robi

Etap 2 to wnioskowanie, czyli odpowiedzi na pytanie, dlaczego autor to robi. W 1 etapie obserwator identyfikuje i określa sens zachowania autora na podstawie jego obserwowalnych działań, oraz sytuacji, w których te działania zachodzą

Etap, 2 czyli wnioskowanie o przyczynach zachowania dokonuje się na podstawie jego zidentyfikowanego sensu, oraz określenia czynników sytuacyjnych ułatwiających lub utrudniających zachowania.

Rozminięciem 2 - etapowego modelu atrybucji jest 3 etapowy model sformułowany przez D.Gilberta. podobnie jak w modelu 2 etapowym również w tym modelu przyjmuje się ze 1 etapem atrybucji jest identyfikacja natomiast etap wnioskowania rozkłada się na 2 kolejne etapy:

Drugim jest automatyczny wniosek o cesze obserwowanego zachowania, a 3 etap to kontrolowana poprawka na sytuacje.

Spostrzeganiu innych ludzi nieodłącznie towarzyszy ich wartościowaniu, czyli ocenianiu. oceny mogą być formułowane oddolnie na zasadzie integrowania ocen cząstkowych opartych na szczegółowych informacjach o człowieku, bądź odgórnie na zasadzie przenoszenia na ocenianego człowieka gotowej reakcji afektywnej zawartej w schemacie, do którego ten człowiek został przypisany.

Ponieważ praktycznie każda informacja o innym człowieku zawiera w sobie potencjalną ocenę, nasuwa się wniosek, że nasz ogólny stosunek do człowieka i jego ogólna ocena jest rezultatem procesu integracji ocen cząstkowych w ocenę ogólną. Najprostszym sposobem integrowania ocen cząstkowych w ocenę ogólną jest ich zsumowanie, np., jeżeli komuś przysługują takie cechy jak; wesoły(+2), inteligentny(+3), życzliwy(+4), to globalna ocena wynikająca z sumy tych ocen cząstkowych wynosi(+8)

Innym sposobem integrowania ocen cząstkowych jest ich uśrednianie, oparte na założeniu, że ocena globalna jest wynikiem uśredniania ocen cząstkowych. przy takim założeniu ww. osoba uzyskałaby 2,67

III sposobem formułowania oceny ogólnej jest średnia ważona oparta na założeniu, że ocena globalna jest wynikiem uśrednienia ocen cząstkowych, pomnożonych przez ich wagę. Waga oceny cząstkowej wyraża ważność, czyli wielkość wpływu na cenę ogólną.

Przedstawione powyżej modele oceniania zakładają, ze ocena powstaje wskutek bezstronnego zbierania danych i jest ciągiem licznych operacji umysłowych, takich jak ustalanie cech człowieka, ustalanie ich wartości cząstkowych oraz scalenie cech cząstkowych w ocenę ogólną. Wynikałoby z tego, że proces oceniania jest praco i czasochłonny, oraz, że każdego człowieka oceniamy za każdym...........Jednak w rzeczywistości oceny są często formułowane niemal natychmiastowo, co jest możliwe dzięki wykorzystaniu już posiadanych informacji i struktur wiedzy. Zidentyfikowanie spostrzeganego człowieka jako uosobienia jakiejś kategorii czy schematu prowadzi nie tylko do aktywizacji prototypu, czyli informacji opisujących typowy egzemplarz danego schematu, lecz także do typowej reakcji afektywnej na dany egzemplarz schematu. W konsekwencji reakcja afektywna na postrzegana osobą może być skutkiem przeniesienia oceny lub emocji z odpowiedniego prototypu na tę osobę.

TEORIE I DETERMINANTY ATRAKCYJNOŚCI INTERPERSONALNEJ

1. Teorie atrakcyjności

2. Determinanty (wyznaczniki) atrakcyjności

Ad.1

Pojecie atrakcyjności interpersonalnej oznacza pozytywna postawę danej osoby wobec innego człowieka. Rozróżnia się 2 główne składniki tej postawy: sympatię, która zawiera takie zmienna jak lubienie i chęć przebywania z daną osobą i szacunek, który zawiera takie zmienne jak podziw i poszukiwanie opinii tej osoby. Większość koncepcji i badań psychologicznych społeczno koncentruje się na 1 z tych składników

Ad. 2

Kształtowanie się pozytywnego stosunku do innego człowieka wyjaśniane jest przez 2 koncepcje, z których I zakłada, że nasz stosunek do innego człowieka zależy od bilansu nagród i kar dostarczanych nam przez tego człowieka. II koncepcja odwołuje się do równowagi i zgodności poznawczej, jaką zapewnia nam człowiek, do którego czujemy sympatię.

Koncepcja nagród i kar zakłada, że lubimy jakąś osobę, jeżeli jest ona skojarzona z nagrodami, natomiast nie lubimy osób skojarzonych z karami. Lubimy, więc tych, których cechy oceniamy pozytywnie, którzy dobrze się o ans wyrażają, są nam przychylne, działają na nasze dobro. I odwrotnie; nie lubimy osób o cechach negatywnych, źle o nas mówiących i działających na naszą szkodę. Zależności te są oczywiste, a u ich podstawy leży mechanizm klasycznego warunkowania reakcji emocjonalnej - zaczynamy kogoś lubić lub nie znosić, dlatego że na tę początkową obojętną nam osobę przenosi się nasza reakcja emocjonalna z pozytywnych lub negatywnych bodźców skojarzonych z t ą osobą.

Zgodnie z tym afektywno-wzmocnieniowym modelem, na atrakcyjność wpływają jedynie takie cechy innego człowieka lub sytuacji, które są w stanie wywołać reakcje afektywną. Wpływy wzmocnień dodatnich i ujemnych, czyli nagród i kar kombinują się wg następującej reguły:

Formułę te należy czytać:

Atrakcyjność dowolnej osoby jest dodatnia, prostoliniowa funkcja sumy ważonych nagród skojarzonych z ta osobą, dzieloną przez sumę ważonych nagród skojarzonych z ta osobą dzielona przez sumę ważonych nagród i kar skojarzonych z ta osobą.

Oznacza to, że atrakcyjność zależy nie od samej liczby i ważności nagród, lecz od ich proporcjonalnego udziału w ogólnej liczbie wzmocnień, a więc i nagród i kar.

Koncepcja ta przewiduje, że wyznacznikami atrakcyjności innego człowieka są nie tylko nagrody i kary, których jest on sprawcą. Podobnie działają nagrody i kary, z którymi ów człowiek jest jedynie kojarzony, nawet, jeśli w żadnym stopniu nie jest za nią odpowiedzialny. Badania nad różnymi wyznacznikami atrakcyjności wskazują zgodnie z tą koncepcja, że nagrody rodzą atrakcyjność, natomiast kary ja obniżają

Słabością tej koncepcji jest, że w większości wypadków trudno byłoby przewidzieć czy dana osoba będzie atrakcyjna czy tez nie, bowiem w ogóle trudno przewidzieć, co stanie się nagrodą a co karą w konkretnej sytuacji, jeżeli oddziałują w niej równocześnie wiele czynników. Nagrody i kary dawane i zyskiwane w kontaktach społecznych nie maja charakter u uniwersalnego - zdarzenie, które w jednej sytuacji jest nagradzające, w innym kontekście może być neutralne lub nawet kojarzące. Terminy nagroda i kara są wiec wygodną nazwą sposobu oddziaływania jakichś zdarzeń lub bodźców na człowieka, ale same w sobie nie wystarczają jeszcze do wyjaśniania, dlaczego dane zdarzenie działa tak a nie inaczej. Pojęcia te nie wystarczają też do wyjaśnienia sposobu jego oddziaływani na człowieka w sytuacji, w której działają także inne czynniki.

Podstawową wadą wyjaśnianej atrakcyjności w kategoriach nagród i kar jest ich ogólnikowość oraz niemożność przewidzenia, co zadziała jako kara a co jako nagroda. Nieco mniej ogólnikowa jest koncepcja równowagi i zgodności poznawczej, która koncentruje się tylko na jednym rodzaju nagród i kar - tych, które wynikają ze sposobu, w jaki inny człowiek oddziałuje na nasze dążenie do zgodności poznawczej. Zgodność taka oznacza harmonię między różnymi wyznawanymi przez nas poglądami i postawami, bądź równowagi między poglądami i zachowaniami. Dwoma najważniejszymi koncepcjami zdolności są:

1.teoria dysonansu poznawczego

2.teoria równowagi poznawczej

Teorie te zawierają szereg przewidywań, co do wyznaczników atrakcyjności. Zgodnie z tymi przewidywaniami powinniśmy lubić ludzi, którzy zapewniają lub przywracają zgodność w obrębie naszych przekonań, a więc którzy uznają poglądy podobne do naszych i dostarczają w ten sposób wsparcia naszym poglądom. podobieństwo, więc jednym z najsilniejszych wyznaczników atrakcyjności. Nasze sympatie lub antypatie powinny się również układać w sposób, który zapewnia zgodność między naszymi różnymi postawami a zachowaniem np. teoria dysonansu poznawczego przewiduje powstanie sympatii w stosunku do osoby, której sami wyrządzamy jakieś zło. Badania potwierdziły te zależności. Z kolei teoria równowagi przewiduje, ze nasze lubienie jakiejś osoby może być konsekwencja faktu, że jesteśmy z tą osobą jakoś powiązani, czyli tworzymy z nią tzw. Jednostkę poznawczą. W ten sposób można wyjaśniać wiele faktów, np. ze lubimy osoby często spotykane lub takie, z którymi kontaktu bardzo oczekujemy.

Ad. 2 Badania wykazały, że najważniejsze determinanty atrakcyjności dotyczą:

1. Częstości kontaktów z inna osobą

2. Jej zalet

3. Atrakcyjności fizycznej

4. Podobieństwo do nas

5. Zachowań, jakie ta osoba na nas kieruje

Nie tylko badania, ale i potoczne obserwacje wskazują, ze lubimy osoby często spotykane

Lubimy również ludzi cechujących się zaletami: życzliwymi, uczciwymi, inteligentnymi, o wysokim prestiżu i dużych umiejętnościach społecznych, czyli wiedzących jak się zachować i wrażliwych na potrzeby innych. Ocena jest tym bardziej pozytywna im bardziej dodatnie są jego cechy. teza ta jest banalna, ale jest skomplikowana przez kilka dalszych zależności.

1. Lubienie kogoś zależy nie tylko od jego zalet, ale i od jego wad, a wady i zalety nie są swoim lustrzanym odbiciem, bowiem wady odgrywają ważniejszą rolę aniżeli zalety

2. To, co jest zaletą, a co wadą zależy od kontekstu, przede wszystkim od celów ze względu, na które kształtują się nasze stosunki z innym człowiekiem

MIŁOŚĆ JAKO BLISKI ZWIĄZEK

1. Miłość i bliskie związki między ludźmi

2. Psychologiczne teorie miłości

3. Rodzaje miłości

Ad.1

Większość psychologów stoi na stanowisku, że miłość i atrakcyjność rozumiana jako sympatia są zjawiskami jakościowo odrębnymi. Dlatego wymagają stosowania odmiennej skali. Na skalę miłości składają się zazwyczaj twierdzenia dotyczące troski o partnera, uzależnienia od niego, oraz wyłączności i zaabsorbowani. Natomiast w skali sympatii mieszczą się takie stwierdzenia jak: mam wiele zaufania do kogoś, myślę, że jesteśmy do siebie podobni itp.

Powyższe różnice wskazują, że miłość jest źródłem i przejawem znacznie bliższego związku łączącego 2 osoby niż sympatia.

Ad.2 Spośród wielu teorii dotyczących miłości najbardziej popularnymi są teoria przywiązania i trójskładnikowe teoria miłości. Zgodnie z teorią przywiązania najistotniejszym składnikiem miłości jest przywiązanie do kochanej osoby. Takie przywiązanie występowało już w kontaktach dziecka z matką. Znaczna powszechność tego zjawiska obserwowana także u zwierząt naczelnych skłoniła badaczy do wniosku, że system przywiązania jest wrodzony, a jego biologiczną funkcja jest utrzymanie relacji miedzy dzieckiem a rodzicami, co jest niezbędne dla przetrwania dziecka. Badanie kontaktów matek z dziećmi wykazały istnienie 3 stylów przywiązania:

a)bezpiecznego - 2/3 badanych dzieci zaufanie dziecka do matki wiara w stałą jej dostępność - matka to dla dziecka bezpieczna baza

b) nerwowo-ambwiwalentny -1/5 badanych dzieci, brak poczucia bezpieczeństwa i przekonanie, że matka zawsze pośpieszy z pomocą. Dzieci tego typu stale upewniają się o jej obecności i odczuwają silny lek przed rozstaniem

c) unikającego -ponad 1/5 badanych dzieci zachowania przypominające fazę negacji przywiązania oraz unikanie kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi

Powyższe zróżnicowanie stylów przywiązania występuje również u osób dorosłych. Badania wykazały, że większość badanych (prawie 60%) charakteryzuje styl bezpieczny. Styl unikający jest charakterystyczny dla ¼ badanych, a nerwowo -ambwiwalentny -11% badanych

Styl przywiązania u dorosłych jest, więc do pewnego stopnia powtórzeniem stylu relacji z rodzicami we wczesnym dzieciństwie, choć nie jest to nieuchronne.

Trójskładnikowa teoria miłości. Zgodnie z tą teoria miłość jest zjawiskiem, na które składają się

3 składniki:

- intymność

• namiętność

• zobowiązanie

Intymność - łagodna, pozytywne uczucie, towarzyszy mu działanie wyraźnego przywiązania, bliskości i wzajemnej zależności partnerów od siebie. Uczucia te wynikają z umiejętności komunikowania się, wzajemnego zrozumienia i popierania. Powstają w trakcie poznawania się partnerów, dlatego intymność powoli rośnie w miarę trwania związku i ukształtowania się scenariuszy wzajemnych kontaktów.

Namiętność- układ silnych emocji, i pozytywnych (zachwyt, radość) i negatywnych (ból, rozstanie). Uczuciom tym towarzyszą często silne pobudzenia fizjologiczne. Emocjom tym tez towarzyszy silna motywacja do jak najściślejszego połączenia się z partnerem. Wiele typowych przejawów miłosnych wskazywanych przez ludzi to przejawy namiętności (pragnienia i poszukiwanie fizycznej bliskości, uczucia podniecenia itp.)

Zobowiązanie - decyzja i działanie ukierunkowane na przekształcanie relacji miłości (przywiązania i namiętności) w trwały związek oraz na jego utrzymanie mimo przeszkód. O ile namiętność pozostaje prawie całkowicie poza kontrolą policjonalną, a intymność poddaje się jej tylko do pewnego stopnia, o tyle zobowiązanie jest w wysokim stopniu podatne na kontrole ze strony kochających się ludzi. Stanowi to o sile, ale i słabości tego składnika miłość. Z jednej strony silne zaangażowanie partnerów lub tylko jednego z nich może być jedynym, choć skutecznym czynnikiem podtrzymującym związek, to z drugiej strony zobowiązanie jest zwykle rezultatem świadomej decyzji.

RODZAJE MIŁOŚCI:

Eros- przeżywanie miłości jako namiętnej fascynacji i zobowiązanie skłonność do takiego przeżywania związana jest z bezpiecznym stylem przywiązania.

Storge - przeżywanie miłości jako uczucia spokojnego, łagodnego i kojącego. Wiąże się z dużym natężeniem intymności i troski o partnera ( miłość przyjazna)

Ludus- przezywanie miłości jako zabawa, w której silne zaangażowanie emocjonalne raczej przeszkadza niż pomaga. Taki sposób przezywania miłości negatywnie koreluje zarówno z namiętnością jak i z intymnością i zobowiązaniem. Charakteryzuje ona osoby o unikającym stylu przywiązania i współwystępuje z dużym poziomem konfliktu między partnerami.

Agape- (caritas)-mieszanina Erosa i Storge. Jest ot przezywanie miłości jako całkowitego oddania się partnerowi - oddanie bezinteresownego, trwałego, pełnego troski i cierpliwości. Wiążę się z zobowiązaniem i intymnością, poświęceniem własnych interesów i niskim poziomem (brakiem konfliktu

Pragma- mieszanka Storge i Ludu. Miłość rozsądku, przeżywana jako racjonalnie uzasadniona lokata uczuć. Zawiera element chłodnego kalkulowania własnych interesów, ale z uwzględnieniem interesów partnera. Jest neutralna względem 3 podstawowych składników miłości.

Mania- mieszanka Erosa i ludus. Miłość obsesyjna, wyrażająca się w skłonności do całkowitego natrętnego pochłonięcia partnerem, a ściślej mówiąc własnymi uczuciami do niego - towarzyszy jej wzrost namiętności, ale nie intymności i zobowiązania. Skłonność do tego typu miłości przejawiają osoby o nerwowo-ambwiwalentnym stylu przywiązania.

WPŁYW SPOŁECZNY NA ZACHOWANIE JEDNOSTKI

Konformizm, naśladownictwo ( modelowanie) i posłuszeństwo autorytetom jako podstawowe formy wpływu społecznego.

Wpływ społeczny - proces wyniku, którego dochodzi do zmiany zachowania, opinii lub uczuć człowieka wskutek tego, co robią, myślą lub czują inni ludzie.

Zgodnie z tą definicją warunkiem wpływu nie jest ani uświadomienie sobie przez jednostkę zachodzących w niej zmian (wiele z nich dokonuje się poza progiem świadomości ani intencjonalność oddziaływań innych ludzi (wiele zachowań danej osoby ma charakter niezamierzony przez innych ludzi). Wzajemne wywieranie na siebie wpływu przez grupy i jednostki jest istotą życia społecznego.

Dzięki wzajemnym wpływom ludzie mogą skłaniać innych do pożądanego postępowania, uzgadniać znaczenie obserwowanych zjawisk, a także ustalać wspólne cele i sposób ich realizacji.

3 najbardziej rozpowszechniane i wyraziste sposoby wpływu społ. To:

1.- Naśladownictwo - kopiowanie i modelowanie cudzych zachowań wew. własne działanie

2. - Konformizm - uleganie rzeczywistemu lub tylko wyobrażonemu naciskowi ze strony innych ludzi będących w większości

3. - posłuszeństwo wobec autorytetu - podporządkowane są poleceniom lub sugestiom ludzi mających władze lub cieszących się autorytetem.

Konformizm w psychologii ma znaczenie neutralne. Nie ma znaczenia negatywnego, ma charakter opisowy.

Przez autorytet rozumie się ludzi, którzy mają władzę. Osoba, której należy się podporządkować bez żadnego uzasadnienia przez to, że jest autorytetem.

NAŚLADOWNICTWO, KONFORMIZM I POSŁUSZEŃSTWO AUTORYTETOM

Naśladownictwo jest to kopiowanie zachowań we własnym zachowaniu. Często ma ono charakter mimowolny i odruchowy np., kiedy w grupie osób ziewnie 1 osoba to ziewają również inne osoby, podobnie jest zaraźliwym śmiechem, a także zachowania agresywne. Obserwowanie osób zachowujących się agresywnie, nasila przynajmniej na krótką metę agresję u osób obserwujących te zachowania. Naśladownictwo może mieć również charakter świadomy i wtedy nazywane jest modelowaniem.

Modelowanie jest mechanizmem świadomej zmiany własnego zachowania pod wpływem obserwacji cudzego zachowania i jego skutków. W takim sensie modelowanie jest jednym z podstawowych sposobów uczenia się. Jednakże naśladownictwo przebiega w dużym stopniu na podstawie prostego automatycznego procesu przejmowania cudzych reakcji. „Zarażanie się „ cudzymi zachowaniami behawioralnymi lub emocjonalnymi odbywa się bez żadnej intencji a nawet bez świadomości jego występowania, chociaż ma ważne konsekwencje dla stosunków międzyludzkich.

Osoba, która wykonuje podobne ruchy, czy przejawia podobne reakcje jest bardziej lubiana, a kontakt z nią jest uważany za przyjemniejszy, chociaż nie robi ona niczego, co zewnętrzny bezstronny obserwator uważałby za sympatyczniejszy.

Konformizm jest to uleganie rzeczywistemu lub tylko wyobrażonemu naciskowi ze strony innych ludzi. Nacisk ten ma charakter obiektywny tzn. dokonuje się bez wyraźnych intencji ze strony innych i często bez udziału świadomości osób ulegających wpływowi innych. Co więcej osoby ulegające naciskowi opinii większości są zazwyczaj przekonane o swojej niezależności?. Badania wykazują, że wiele osób ulega naciskowi ważnych opinii nawet wbrew oczywistemu świadectwu własnych zmysłów. Nasuwa się w związku z tym pytanie: Skąd bierze się siłą tego wpływu i nacisku?

Podstawowymi źródłami są:

1.wpływ normatywny

2.wpływ informacyjny

ad.1 Polega na uleganiu jednostki temu, co uważa ona za normę społeczną, a w szczególności za normę uznawaną przez grupę odniesienia

ad.2 opiera się na dążeniu jednostki do tego, aby mieć słuszność

Wpływ normatywny prowadzi, więc do konformizmu zewnętrznego, natomiast wpływ informacyjny przeradza się w konformizm wewnętrzny

Podatność na normatywny wpływ grupy jest uzależniona od tego jak dalece zależy na utrzymywaniu z nią dobrych stosunków. Natomiast oddziaływanie innych, którego źródłem jest wpływ informacyjny może być związane z niejasnością zadania tzn. wpływ jest tym większy im bardziej dwuznaczna jest odpowiedź. Uleganie wpływowi innych rośnie także wraz ze spadkiem zarówno ogólnej samooceny jak i wraz ze wzrostem przekonania jednostki, ze słabo zna się na sprawie, której sądy dotyczą. Wielkość grupy wpływa na konformizm, ale tylko do pewnego stopnia i ma postać krzywej malejącej tzn. początkowy wzrost liczby członków grupy składających się na większość nasila uleganie tej większości jednak od 4-5 członków poziom uległości stabilizuje się, a nawet maleje. Na postawę konformizmu pewien wpływ mają cechy osobowości jednakże natężenie konformizmu bardziej zależy od czynników sytuacyjnych tzn. od charakteru, presji i okoliczności, w jakich jest wywierana niż od cech osobowości osób poddanych naciskowi.

Posłuszeństwo Autorytetom. Oznacza podporządkowanie się poleceniom lub sugestią ludzi mających władzę lub autorytet. Znamionami autorytetu, którym najczęściej ulegamy w życiu codziennym są tytuły i odpowiednie ubranie. polecenia przełożonego lub osoby obdarzonej autorytetem działają jako automatyczne wyzwalacze posłuszeństwa, - ponieważ zwykle im ulegamy, ulegamy im nawet wtedy, gdy są bezzasadne, błędne czy nawet niebezpieczne. Robimy to często bezmyślnie i dlatego nie doceniamy częstości, z jaką to czynimy.

PROSPOŁECZNOŚC, POMOCNOŚĆ I ALTRUIZM - JAKO POSTAWY SPOŁECZNE.

Prospołeczność - są to działania ukierunkowane na korzyści pozaosobiste, czyli dobro innych ludzi, grupy społeczności lub ogółu, nawet, jeśli korzyści nie odnosi konkretna jednostka

Pomocnośc - wyraża się w zachowaniach i działaniach ukierunkowanych na spowodowanie jakiejś korzyści jakiegoś człowieka ( konkretnej jednostki).

Szczególnym rodzajem pomocności jest Altruizm, które jest zachowaniem pomocnym, ale takim, które albo nie przynosi żadnych korzyści jego sprawcy, albo nawet przeciwnie - przynosi mu straty.

Tak pojęty altruizm jest przeciwieństwem egoizmu.

Teoria oparta na: DECYZYJNYM MODELU INTERWENCJI KRYZYSOWEJ

Punktem wyjścia tej teorii jest założenie, że udzielenie pomocy osobie potrzebującej wymaga podjęcia odpowiedniej decyzji. Decyzja ta zależy od wielu czynników, z których najważniejszym jest 5 warunków następujących:

1. Jest to, by zdarzenie w ogóle zauważyć

2. Jest zinterpretowanie danej sytuacji jako kryzysowej, czyli wymagającej interwencji pomocowej

3. Jest przyjęcie osobistej odpowiedzialności za pomoc ofierze krytycznego zdarzenia

4. Jest rozstrzygnięcie, czy ma się właściwe kompetencje do udzielenia pomocy

5. Rozstrzygnięcie o faktycznym udzieleniu pomocy, czyli decyzja podjęcia odpowiedniego działania..

Teoria pobudzenia bilansu

• co ludzi skłania do udzielania pomocy, a co odwodzi ich od tego

Ta teoria opiera na się na 3 założeniach:

1. Zaobserwowanie cudzych kłopotów, wywołuje u obserwatora pobudzenie emocjonalne,które rośnie wraz z natężeniem, jednoznacznością i czasem trwania sytuacji kryzysowej, a maleje wraz ze wzrostem dystansu oddzielającego obserwatora od osoby potrzebującej- wymagającej pomocy.

2. Pobudzenie wywołane cudzymi kłopotami i im przypisywane jest dal obserwatora nieprzyjemne i dlatego stara się on zredukować je tym bardziej im jest ono silniejsze

3. Obserwator wybiera taki sposób redukcji przeżywanego przez siebie pobudzenia, który działa najszybciej i wywołuje największy jego spadek przy najkorzystniejszym bilansie strat i korzyści

Zgodnie z tą koncepcja postępowanie w sytuacji kryzysowej, czyli decyzja o udzieleniu pomocy silniej zależy od wielkości kosztów dzielenia pomocy niż kosztów zaniechania pomocy.

Teoria norm

Teoria ta tłumaczy pomaganie innym jako skutek ulegania normom społecznym, czyli społecznie uzgodnionym i wewnętrznie aprobowanym przez jednostkę, nakazom i zakazom dotyczących pożądanego i niepożądanego zachowania w określonej sytuacji społecznej. Normy te mogą być różnego rodzaju:

1. Normy powinnościowe - mówią o tym, co człowiek w danej sytuacji powinien robić, czyli jakie postępowanie jest społecznie pożądane i moralnie słuszne. Motywujący wpływ tych norm na zachowanie ma źródła w sankcjach społecznych ( aprobacie lub dezaprobacie innych) oraz w sankcjach własnego sumienia ( satysfakcja z siebie lub wyrzuty sumienia)

2. Normy odpowiedzialności społecznej- są to oczekiwania i nakazy pomagania tym osobom, których losy zależy od naszych działań

3. Norma wzajemności -jest to oczekiwanie i nakaz pomagania osobom, które nam pomogły w przeszłości.

WYZNACZNIKI POMOCNOŚCI

(czynniki - wpływające na udzielenie lub nieudzielaniu pomocy)

Wyznaczniki pomocności można podzielić na 3 zasadnicze grupy:

1. czynniki sytuacyjne, czyli właściwości sytuacji, w której należy podjąć decyzje o udzieleniu bądź o nieudzielaniu pomocy.

2. właściwości biorcy pomocy, czyli osoby wymagającej pomocy

3. Właściwości osoby udzielającej pomocy

Ad.1 Spośród czynników sytuacyjnych istotną role odgrywają obecność i postępowanie innych ludzi. postępowanie innych ludzi obecnych w danej sytuacji, często wywiera decydujący wpływ na zachowania jednostki. dotyczy to również kwestii udzielania bądź nie pomocy. Badania wskazujże obecność innych biernych obserwatorów hamuje pomoc człowiekowi w potrzebie. Jest to przejawem rozproszenia odpowiedzialności, jak również wyrazem naśladowania innych, w wyniku modelowania ich zachowań. Badania wykazują również, że obserwowanie pro społecznie postępującej osoby nasila się skłonność do pomagania innym. Istotnym czynnikiem pływającym na udzielenie lub nieudzielanie pomocy mogą być priorytet, czyli ważność spraw wymagających załatwienia, w tym również taki prozaiczny czynnik jak pośpiech. Inni ludzie wpływają na zachowanie danej jednostki jako dawcy nagród lub kar np. dzieci chwalone za pomaganie innemu dziecku robią to potem w większym natężeniu, zaś dzieci ganione pomagają mniej, niż dzieci nie poddane żadnemu oddziaływaniu. Ludzie dorośli o silnej potrzebie aprobaty społecznej mają większa skłonność do pomagania innym niż ludzie, którym na takiej aprobacie nie zależy

Ad.2 Norma odpowiedzialności społecznej wpływa na to ze bardziej pomagamy osobom, które są od nas zależne. Na tej podstawie, większa szanse uzyskania pomocy mają dzieci i osoby starsze, niż osoby dorosłe. Jeżeli jednak osoba, która wymaga pomocy znalazła się w tej sytuacji z własnej winy to jesteśmy mniej skłonni do udzielenia jej pomocy niż osobie, która w sytuacji krytycznej znalazła się nie z własnej woli. Ogólną prawidłowością jest również to, ze chętniej udzielamy pomocy osobom lubianym niż nielubianym, jak i to, że naszej pomocy bardziej mogą oczekiwać osoby ATRAKCYJNE Niż nieatrakcyjne.

AD.3Skłonnosć do pomagania innym zależy także od właściwości osoby pomagającej, jej cech trwałych jak i przelotnych nastrojów. Istotną cechą wpływającą na skłonność do udzielenia pomocy innym jest empatia, -czyli zdolność i umiejętność wczuwania się i rozumienia stanów psychicznych innego człowieka.

Oprócz konkretnych emocji skłonność do pomagania innym może być efektem bardziej rozlanego, niespecyficznego nastroju. Na ogół nastrój pozytywny wzmaga szansę pomagania innym i to zarówno wtedy, gdy jest wywołany niedawnym sukcesem jak i wtedy, gdy jest skutkiem wesołego filmu, słuchaniem przyjemnej muzyki, czy dobrych wiadomości tj. pozytywny nastrój wpływa na skłonność do udzielenia pomocy, tak nastrój negatywny hamuje skłonność do pomagania.

Tak dzieje się na ogół i potwierdzają to badania,. Jednakże wiele badań wskazuje wzrost pro społeczny i chęci pomagania pod wpływem nastroju negatywnego. Dzieje się tak, dlatego, że pomaganie innym jest prostą techniką wychodzenia z nastroju negatywnego i wprowadzania się w dobry humor.

AGRESJA - ISTOTA I UWARUNKOWANIA

Najczęściej agresje określa się jako zachowanie ukierunkowane na zadanie cierpienia innemu człowiekowi, który jest umotywowany do uniknięcia tego cierpienia. Jeżeli cierpienia ofiary jest głównym lub jedynym celem działania mamy do czynienia z agresją wroga.

Jeżeli cierpienie ofiary służy sprawcy jako instrument do osiągnięcia innego celu jak w przypadku rabunku lub wymuszenia mamy do czynienia z agresją instrumentalną.

Zgodni z ta definicją; czynności dentysty wobec pacjenta nie są agresja. Zaś, aby działanie sprawcy można było uznać za agresje niekoniecznie ani faktyczne cierpienie ofiary, jeżeli agresja okazała się nieskuteczna nieświadoma intencja sprawcy, by krzywdę wyrządzić, bowiem nie wszystkie swoje rzeczywiste cele człowiek sobie w pełni uświadamia.

Agresja towarzyszy ludzkości od początku jej dziejów, dlatego od dawna próbowano ją wyjaśnić na różne sposoby. Współcześnie można wyróżnić 3 główne teorie wyjaśniające przyczyny istotne dla agresji

1. Teoria instynktu - traktuje agresje jako zachowanie wrodzone, zdeterminowane biologiczna koniecznością wyładowania energii, zachowanie mało podatne na wpływy zew. proces wychowania i uczenia.

2.Teoria uczenia się - zakłada, że agresja podobnie jak prawie wszystkie ludzkie zachowania jest nabytym w trakcie życia efektem uczenia się

3.Teoria popędu, -która zajmuje stanowisko pośrednie między 2-ma poprzednimi teoriami i zakłada, że agresja jest wprawdzie rozładowaniem wrodzonego popędu, jednakże sam ów popęd i sposób jego rozładowania jest rezultatem oddziaływania czynników sytuacyjnych, przede wszystkim wychowania i uczenia się.

1

---