Zasady żywienia

i układania dawek

pokarmowych dla zwierząt

gospodarskich

1. Krowy mleczne

1.1. Wprowadzenie

Podstawą prawidłowego żywienia krów jest pokrycie potrzeb pokarmowych zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym.

Potrzeby pokarmowe krów, energetyczne, białkowe, mineralne i witamino­we, wyrażone są w zapotrzebowaniu bytowym i produkcyjnym. Zapotrzebowanie bytowe to zapotrzebowanie na składniki pokarmowe konieczne do utrzymania się przy życiu w sprawności fizycznej i w stanie równowagi cieplnej. Zapotrze­bowanie produkcyjne to zapotrzebowanie (po pokryciu potrzeb bytowych) na składniki pokarmowe wynikające z konkretnej produkcji.

Potrzeby energetyczne

W nowych systemach wartościowania pasz i określania potrzeb pokarmo­wych krów mlecznych stosowanych już również w Polsce posługujemy się energią netto, którą zwierzęta wykorzystują do produkcji mleka po pokryciu potrzeb bytowych. W systemie francuskim INRA operuje się jednostką paszową mleczną (JPM), w systemie niemieckim - energią netto laktacji (NEL).

Podstawowym źródłem energii w żywieniu krów są węglowodany występu­jące w postaci dwóch frakcji: węglowodanów łatwo strawnych, których przed­stawicielem jest skrobia oraz węglowodanów strukturalnych trudno strawnych, noszących nazwę włókna. Potrzeby krów mlecznych związane z węglowodanami strukturalnymi, w zależności od metody oznaczania, określa się pojęciem włókna surowego, włókna NDF i włókna ADF.

W wyniku rozkładu, przez drobnoustroje w żwaczu, dostarczonych w paszy węglowodanów, powstają lotne kwasy tłuszczowe (LKT): octowy, propionowy, masłowy i inne w mniejszych ilościach. Dzięki LKT potrzeby energetyczne przeżuwacza pokryte są w około 70%. Wzrost w dawce węglowodanów struktu­ralnych, przez zwiększenie pasz objętościowych, zwiększa w żwaczu ilość kwasu octowego i powoduje wzrost zawartości tłuszczu w mleku. Wzrost w dawce węglowodanów łatwo strawnych, przez stosowanie wysokich dawek pasz treści­wych węglowodanowych, zwiększa zawartość kwasu propionowego, co przyczy­nia się do zwiększenia ilości wytwarzanego mleka i zawartego w nim białka oraz odkładania tłuszczu. W przypadku krów wysoko wydajnych, ilość włókna surowego w suchej masie dawki nie powinna być większa niż 22% i nie mniejsza niż 15%, włókna ADF- 16-19%, włókna NDF- nie więcej niż 25%, przy czym NDF z pasz objętościowych powinien stanowić 65-75%.

Potrzeby białkowe

Nowe systemy wartościowania białka dla krów mlecznych uwzględniają białko właściwe trawione w jelicie cienkim (system francuski) lub białko ogólne dostępne (użyteczne) w jelicie cienkim (system niemiecki). Składa się ono z dwóch frakcji - białka pasz nierozłożonego oraz białka rozłożonego i prze­kształconego na białko drobnoustrojów. Uwzględnia się przy tym wartość ener­getyczną dawki, która decyduje o wykorzystaniu związków N i syntezie białka mikrobiologicznego w żwaczu. Ilość białka trawionego w jelicie cienkim, w ży­wieniu krów, powinna stanowić 35-40% białka nie ulegającego rozkładowi w żwaczu oraz 60-65% białka pochodzenia mikrobiologicznego.

Wartość wypelnieniowa

Wartość ta została wprowadzona w nowoczesnych systemach w miejsce suchej masy. Określa się ją na podstawie:

• ilości paszy, jaką zwierzę o danej masie ciała, wieku, produkcji i stanie fizjologicznym może pobrać;

• maksymalnej ilości paszy objętościowej, jaką zwierzę może pobrać, gdy jest ona jedyną paszą podawaną do woli;

• wpływu dodatku paszy treściwej na dowolne pobranie paszy objętościo­wej.

Czynniki wpływające na potrzeby pokarmowe:

• masa ciała- wraz ze wzrostem masy ciała zwiększają się potrzeby bytowe;

• produkcja mleka, zawartość w nim białka i tłuszczu - zapotrzebowanie produkcyjne rośnie w miarę wzrostu wydajności oraz zawartości w nim tłuszczu i białka;

• wiek - większym zapotrzebowaniem charakteryzują się zwierzęta młode do lat 5;

• kondycja - krowy w słabej kondycji mają większe zapotrzebowanie;

■ stadium laktacji - początek laktacji (od wycielenia do szczytu laktacji),
środkowy okres laktacji (od szczytu laktacji do momentu zasuszenia) oraz
okres zasuszenia (około 6 tygodni przed wycieleniem).

Zasady żywienia w różnych stadiach laktacji

Najtrudniejszy okres w żywieniu krów to pierwsze stadium laktacji

(od wycielenia do szczytu laktacji - 1-2 miesiące). Wtedy bowiem występuje dysproporcja między zapotrzebowaniem krów na składniki pokarmowe a możli­wością ich pokrycia składnikami pokarmowymi zawartymi w paszy. W tym czasie następuje spadek apetytu krów o 20-30%. Krowa zmuszona jest wówczas uruchamiać rezerwy ciała: energetyczne, białkowe i mineralne.

W ciągu pierwszych dwóch miesięcy laktacji ilość tłuszczu, jaką krowa może wykorzystać z rezerw, dochodzi do 100 kg (tj. 80% uruchomionego tłuszczu z rezerw). Przy niedoborze energetycznym, dłuższym niż 3 miesiące, następują zaburzenia. Gwałtowne uruchamianie znacznych ilości tłuszczu prowadzić może do schorzenia metabolicznego zwanego ketozą. Zdolność do wykorzystania białka z rezerw organizmu jest mniejsza i wynosi 5-10 kg; więcej niż połowa pochodzi z mięśni, pozostała część z narządów wewnętrznych. Okres wykorzy­stania białka jest krótki i wynosi 2-5 tygodni.

W pierwszej fazie laktacji im wyższa jest wydajność, tym dawka powinna być bardziej skoncentrowana. Można to osiągnąć przez ograniczenie włókna w dawce do 18% i odpowiedni stosunek suchej masy pasz treściwych do objęto­ściowych, jednak nie może on być wyższy niż 60 : 40. Przy większym udziale pasz treściwych następuje znaczne obniżenie intensywności przeżuwania, zmniejszenie pobierania paszy, zaburzenia w trawieniu, może pojawić się kwa­sica żwaczowa, a w bardziej drastycznych przypadkach - morfologiczne zmiany w obrębie ścian przedżołądków oraz wątrobie. W celu stabilizacji pH żwacza stosowane są niekiedy związki o właściwościach buforujących (NaHCO₃), które zwiększają strawność włókna oraz produkcję LKT. W celu podwyższenia warto­ści energetycznej dawki stosowane są również dodatki różnych preparatów tłuszczowych, a także preparatów energetycznych z udziałem np. glikolu propyle-nowego. W tym okresie, przy wydajnościach przekraczających 40 kg mleka dziennie, produkcję mleka może limitować brak aminokwasów egzogennych, zwłaszcza metioniny, a także: lizyny, izoleucyny, treoniny i waliny.

W pierwszym stadium laktacji w żywieniu krów należy zwrócić uwagę na:

• wzrost mikrobiologicznej syntezy białka, zapewniając odpowiednią ilość energii do jego syntezy;

• uzupełnienie dawki paszami zawierającymi białko bardziej oporne na rozkład w żwaczu, o dobrej wartości odżywczej, np. mączkę rybną;

• zastosowanie w mieszankach treściwych pasz z udziałem białka chro­nionego;

■ wprowadzenie do dawki aminokwasów chronionych, przede wszystkim metioniny.

Ważny jest także stosunek Ca: P w dawce. Ca z dawki najlepiej wchłaniany jest przy stosunku 1,6 : 1, a P przy stosunku 2 : 1. W tym okresie stosunek Ca: P w dawce może wynosić 1,5-3,0 : 1, przy czym zakłócenia mineralne obserwuje się dopiero przy stosunku przekraczającym 3 : 1 lub mniejszym niż 1,5 : 1. W pierwszym okresie laktacji należy znacznie ograniczyć lub wyeliminować z dawki ketogenne pasze, takie jak liście buraków oraz buraki. Stwarza to bowiem dodatkowe zagrożenie wystąpienia ketozy.

W środkowym okresie laktacji, na który składa się faza produkcji (3-6 miesięcy po wycieleniu) i faza produkcji i odbudowy rezerw (6 miesięcy po wycieleniu do momentu zasuszenia), żywimy krowy według norm w przyjętym systemie, uwzględniając potrzeby bytowe i produkcyjne.

Stosunek suchej masy pasz treściwych do pasz objętościowych powinien się kształtować w stadium produkcji 40-30 : 60-70, a w stadium odbudowy rezerw 20: 80. Zawartość włókna surowego w s.m. dawki w obydwu stadiach może się wahać od 20 do 22%.

Pokrycie potrzeb pokarmowych krów wysoko wydajnych jest nierozerwalnie związane z ilością pobranej suchej masy w dawce. Im wyższa wydajność, tym dawka musi być bardziej skoncentrowana i większą ilość suchej masy musi pobrać krowa, aby zawarte w niej składniki pokarmowe mogły pokryć potrzeby bytowe i produkcyjne. Na ilość pobranej suchej masy ma wpływ wiele czynni­ków, tj. jakość pasz objętościowych, koncentracja s.m. i składników pokarmo­wych w dawce, strawność substancji organicznej w dawce, ilość odpasów, częstość doju, ilość i jakość wody, temperatura otoczenia, system żywienia.

Bardzo ważnym okresem w żywieniu krów jest faza zasuszenia, rozpo­czynająca się na 4-6 tygodni przed wycieleniem. Od 4. do 6. tygodnia przed wycieleniem krowa powinna otrzymywać pasze objętościowe w takiej ilości, aby dostarczana w niej energia pokrywała potrzeby bytowe oraz produkcyjne odpowiadające produkcji 4-5 kg mleka. Stosunek suchej masy pasz treściwych do objętościowych wynosi wówczas 0:100. Włókno surowe w okresie zasuszenia powinno stanowić około 22% suchej masy dawki. Od 3. tygodnia przed wycieleniem, krowa powinna otrzymywać taką ilość energii, która pokrywa­łaby potrzeby bytowe oraz produkcyjne odpowiadające 5-7 kg mleka. W tym okresie można zacząć podawać pasze treściwe, zaczynając od 0,5 kg i zwiększa­jąc sukcesywnie, tak aby nie przekroczyć 3 kg przed wycieleniem. Stosunek suchej masy pasz treściwych do objętościowych powinien w tym czasie wynosić 10-20:90-80.

W okresie zasuszenia nie można żywić krów obficie, aby nie dopuścić do otłuszczenia zwierzęcia. Prowadzi to bowiem do schorzenia metabolicznego zwanego ketozą, występującą po wycieleniu w wyniku uruchamiania dużych rezerw tłuszczu. Sprawdzianem, czy nie żywimy krów zbyt obficie jest przyrost masy ciała, który nie powinien przekroczyć 0,5-0,7 kg dziennie. Bardzo ważny w okresie zasuszenia jest właściwy stosunek Ca do P w dawce, który powinien wynosić 1,5-1:1. Przy nadmiernej podaży Ca upośledzona jest bowiem wymiana tego pierwiastka między kośćmi a krwią, ponieważ parathormon, który steruje tą wymianą, przy nadmiarze Ca przestaje być produkowany przez przytarczycę. Po porodzie, na skutek obniżonego pobierania Ca z paszy i jednoczesnego intensywnego wydalania Ca z mlekiem, poziom tego pierwiastka we krwi spada. Przy niedoborach parathormonu upośledzone jest uwalnianie Ca z kości. Niedo­bór Ca w układzie nerwowym i mięśniowym jest przyczyną tzw. porażenia popo­rodowego.

Pasze stosowane w żywieniu krów

W żywieniu przeżuwaczy, w tym także i krów mlecznych, starając się maksymalnie wykorzystać predyspozycje fizjologiczne tych zwierząt, biorąc również pod uwagę aspekt ekonomiczny, staramy się, aby potrzeby pokarmowe w jak największym stopniu były pokryte paszami objętościowymi przy minimal­nym udziale pasz treściwych.

Podstawą dawki pokarmowej dla krów są pasze objętościowe soczyste. Latem stosowane są zielonki, a zimą: kiszonki i okopowe, z udziałem siana i słomy, oraz pasze treściwe, zależnie od wydajności. Pasze te mogą być stoso­wane w dziennej dawce w następujących ilościach:

• zielonki z trwałych użytków zielonych - około 10% masy ciała, a lucerna i koniczyna do 40 kg;

• kiszonki - trawa łąkowa, wyka + żyto, kukurydza (w zależności od zawartości suchej masy) do 30-45 kg (kukurydza w okresie letnim do 15 kg), liście buraków do 25 kg;

• okopowe - buraki cukrowe do 15 kg, półcukrowe do 30 kg, pastewne do 35 kg, brukiew i rzepa do 30 kg, marchew około 15 kg;

• buraki i liście z buraków łącznie nie powinny przekroczyć w dziennej dawce 35 kg ze względu na właściwości ketogenne; z tych też przyczyn należy te pasze ograniczać bądź wyeliminować w I fazie laktacji;

• siano łąkowe do 12 kg, z koniczyny i lucerny do 5 kg;

• słoma zbożowa do 3 kg;

• pasze treściwe - ziarna zbóż, otręby pszenne, wysłodki buraczane suche do 3 kg, otręby żytnie do 2 kg, nasiona roślin strączkowych do 1-1,5 kg śruty poekstrakcyjne do 2 kg, mieszanki pasz treściwych (gospodarskie i przemysłowe) dostosowane do dziennej wydajności mleka*;

■ nasiona roślin strączkowych i śruty poekstrakcyjne - najlepiej, jeśli w dawce stanowią 1/3 wszystkich pasz treściwych.

Sposoby żywienia

W okresie żywienia letniego często podstawą żywienia krów jest wypas pastwiskowy. Najlepiej, jeśli wypas jest kwaterowy dawkowany, zwierzęta mogą całą dobę przebywać na pastwisku bądź częściowo na pastwisku, a częściowo w oborze. Mogą w tym czasie być żywione jedynie zielonką pastwiskową albo z uwzględnieniem dokarmiania paszami treściwymi, sianem, słomą jęczmienną, kiszonką z kukurydzy lub inną zielonką. Zależy to od zasobów paszowych gospodarstwa i od wysokości produkcji krów.

W okresie żywienia zimowego podstawą żywienia są kiszonki i okopowe oraz siano, przy mniejszych wydajnościach dawkę uzupełnia słoma, przy większych - pasze treściwe. Na ogół pasze objętościowe (kiszonki) podawane są ad libitum, pasze treściwe zaś - normowane, w zależności od wydajności*.

Ostatnio w dużych gospodarstwach wprowadza się system TMR (ang. total mixed ration), który polega na podawaniu krowom podzielonym na 2-3 grupy wydajnościowe, z wyodrębnieniem krów w I stadium laktacji i zasuszonych, mieszanki pełnodawkowej dostosowanej do potrzeb krów. W poszczególnych grupach mieszanka pełnodawkowa składa się ze zmiksowanej w wozie paszo­wym paszy objętościowej, treściwej i mineralnej. Mieszanka dostępna jest przez 24 godziny. Modyfikacją tego systemu jest system PMR (ang. partly mixet ration), który traktuj e wszystkie krowy w oborze jako jedną grupę technologiczną, przy czym średnią wydajność krów w stadzie traktuje się jako podstawę do produkcji mieszanki pełnodawkowej o określonym składzie. Natomiast dodatko­wo podaje się pasze treściwe krowom indywidualnie, w zależności od wydajności większej od średniej w oborze.

1.2. Dawki w systemie DLG

W systemie DLG dawkę pokarmową dla krowy mlecznej układa się według następującego schematu:

Ustalenie składu dawki podstawowej złożonej z pasz objętościowych oraz określenie ich ilości na podstawie pobrania suchej masy z tych pasz - według równania [3].

Obliczenie, na jaką produkcję mleka (po odjęciu potrzeb bytowych) wystarcza energii i białka z dawki podstawowej.

Zbilansowanie pod względem energetycznym i białkowym dawki podstawowej paszą treściwą „wyrównującą", którą w przypadku nadmiaru energii jest pasza wysokobiałkowa (np. śruta poekstrakcyjna rzepakowa lub sojową bobik, groch), a w przypadku nadmiaru białka - na przykład śruta zbożowa lub suche wysłodki buraczane.

Zastosowanie paszy treściwej „produkcyjnej” o stosunku energetyczno-białkowym zgodnym z zapotrzebowaniem produkcyjnym na 1 kg mleka (2,77-3,57 MJ NEL i 78-94 g nBO w zależności od składu mleka) według zasad) 1 kg paszy na 2-2,2 kg mleka.

Przed przystąpieniem do układania dawki pokarmowej należy określić potrzeby pokarmowe krowy mlecznej.

Zapotrzebowanie na energię

Zapotrzebowanie krowy mlecznej na energię wyraża się w MJ energii netto laktacji (MJ NEL). Jest ono sumą zapotrzebowania bytowego i produkcyjnego.

Zapotrzebowanie bytowe zależy przede wszystkim od wielkości zwierzęcia i określa się je na podstawie metabolicznej masy ciała (Mc^0,75), korzystając ze wzoru:

zapotrzebowanie bytowe [MJ NEL/dzień] = 0,293 MJ x Mc^0,75 [ 1 ]

Na przykład, dla krowy o masie ciała 600 kg:

0,293 x 6000^{^0,75} = 0,293 X 121,2 = 35,5 MJ NEL/dzień

Dla krów przebywających na pastwisku oraz w oborach wolno stanowiskowych zapotrzebowanie bytowe zwiększa się o 10%.

Zapotrzebowanie produkcyjne na każdy 1 kg produkowanego przez krowę mleka uzależnione jest od koncentracji energii w mleku i jest tym większe im większa jest w nim

zawartość tłuszczu (TS). Można je obliczyć, stosując równanie:

zapotrzebowanie produkcyjne [MJ NEL/kg mleka] =

= 1,50 + 0,4 x %TS+ 0,07 [2]

Poprawkę w ilości 0,07 MJ NEL/kg mleka dolicza się, aby wykluczyć ewentualne niedobory energetyczne spowodowane obniżeniem koncentracji energii metabolicznej w kg suchej masy skarmianej paszy, które mogą mieć miejsce przy wzroście poziomu żywienia zwierząt. Na przykład, zapotrzebo­wanie produkcyjne na 1 kg mleka o zawartości 4% tłuszczu (mleko standardowe, tzw. FCM):

1,50 + 0,4 X 4 + 0,07 = 3,17 MJ NEL/1 kg

Zapotrzebowanie produkcyjne krowy o wydajności 30 kg takiego mleka wynosi:

30 x 3,17 = 95,1 MJ NEL/dzień

W dwóch ostatnich miesiącach ciąży (okres zasuszenia) zapotrzebowanie energetyczne krów związane jest ze wzrostem płodu. Do zapotrzebowania bytowego dolicza się w okresie od 4.-6. tygodnia przed wycieleniem 10-15 MJ NEL (jak na produkcję 4-5 kg mleka), a od 3. tygodnia przed wycieleniem 16-20 MJ NEL (jak na produkcję 5-7 kg mleka).

Zapotrzebowanie na białko

Zapotrzebowanie krów mlecznych na białko wyrażone jest w gramach białka ogólnego dostępnego w jelicie - nBO (białko użyteczne). Składa się ono z zapo­trzebowania bytowego i produkcyjnego. Wielkość zapotrzebowania bytowego zależy od masy ciała zwierzęcia. Wynosi ono dla krowy o masie ciała:

• 500 kg- 380 gnBO na dzień;

• 600 kg-420 gnBOna dzień;

• 700 kg- 460 gnBO na dzień.

Zapotrzebowanie produkcyjne na białko zależy od zawartości tego skład­nika w 1 kg produkowanego przez krowę mleka i wielkości produkcji. Wynosi ono przy zawartości:

• 3,0% białka - 78 g nBO na 1 kg mleka;

• 3,2% białka - 82 g nBO na 1 kg mleka;

• 3,4% białka - 86 g nBO na 1 kg mleka;

• 3,6% białka - 90 g nBO na 1 kg mleka;

• 4,0% białka - 94 g nBO na 1 kg mleka.

W ciągu ostatnich tygodni ciąży zapotrzebowanie krowy na białko jest szczególnie duże. Wynosi ono 1070 g nBO dziennie od 4 - 6 tygodnia przed ocieleniem oraz 1165 g nBO na dzień od 3. tygodnia do ocielenia.

Pokrycie potrzeb pokarmowych wysoko wydajnych krów mlecznych jest trudne, ponieważ zwiększona ilość wydzielanego z mlekiem tłuszczu, białka i węglowodanów znacznie to zapotrzebowanie zwiększa. Jednym ze sposobów dostarczania zwierzętom większej ilości energii i pozostałych składników pokarmowych (białka, składników mineralnych) jest zwiększenie udziału pasz treściwych w dawce, ale ze względów fizjologicznych możliwości są tu ograni­czone. Dlatego należy dążyć do tego, aby krowy pobierały maksymalnie dużo składników pokarmowych i energii z paszami objętościowymi dobrej jakości. Można to osiągnąć, prawidłowo szacując pobranie suchej masy tych pasz. Wiadomo, że zależy ono od bardzo wielu czynników, ale w największym stopniu od koncentracji energii w suchej masie paszy objętościowej, masy ciała zwierzę­cia oraz ilości pasz treściwych w dawce, które powodują obniżenie pobrania paszy objętościowej (efekt zastąpienia = substytucja).

Pobranie suchej masy paszy objętościowej uwzględniające wymienione wyżej czynniki można oszacować za pomocą równania opracowanego przez Hellera i Potthasta [ 1997]:

pobranie paszy objętościowej [kg s.m./dzień/zwierzę]=

= 0,006 x Mc + 0,19 x E^2,16 - 0,026 x PT² [3]

gdzie:

Mc - masa ciała krowy [kg],

E - koncentracja energii w paszy objętościowej [MJ NEL/kg s.m.],

PT - ilość paszy treściwej w dawce [kg].

Na przykład, krowa o masie ciała 600 kg może pobrać 14,2 5 kg suchej masy paszy objętościowej o koncentracji 6,45 MJ NEL w 1 kg s.m. (np. kiszonki z kukury­dzy). Ilość tę należy pomniejszyć o 0,7 kg, gdy do dawki dodamy 5 kg paszy treściwej (0,026 x 5² = 0,7):

0,006 x 600 + 0,19 x 6,45^2,16 - 0,026 x 5² = 3,6 + 10,65 - 0,7 = = 14,25-0,7 =13,55 kg s.m.

Przykład. Układanie dawki pokarmowej dla krowy mlecznej o masie ciała 600 kg, produkującej 30 kg mleka o zawartości 4% tłuszczu i 3,4% białka - okres żywienia letniego (tab. 14). Zapotrzebowanie według „Tabel wartości pokarmo­wej pasz i norm żywienia przeżuwaczy - DLG" [1997]:

• energetyczne

bytowe: 0,293 x 600^0,75 = 35,5 MJ NEL,

produkcyjne na 1 kg mleka: 1,50 x 0,4 x 4 + 0,07 =
= 3,17 MJ NEL,

produkcyjne na 30 kg mleka: 30 x 3,17 = 95,1 MJ NEL;

• białkowe

bytowe: 420 g nBO,

produkcyjne na 1 kg mleka: 86 g nBO,

produkcyjne na 30 kg mleka: 30 x 86 = 2580 g nBO.

Tabela 1

Sposób układania dawki pokarmowej dla krowy w systemie DLG

Zapotrzebowanie		Energia NEL[MJ]	Białko nBO [g]
Bytowe Produkcyjne Całkowite		35,5 95,1 130,6	420 2580 3000
								BNŻ [gN]	Sucha masa [g]
Wartość pokarmowa 1 kg pasz: ■ kiszonka z kukurydzy (koniec dojrzałości kiszonkowej, 45-55% kolb) ■ kiszonka z traw wysokich (II pokos - zbiór po 4-6 tygodniach) ■ siano z traw (I pokos - połowa do końca kwitnienia) ■ śruta jęczmienna ■ mieszanka pasz treściwych (śruta jęczmienna 30%, śruta pszenna 10%, śruta poekstrakcyjna rzepakowa 10%, śruta poekstrak­cyjna sojowa 20%, otręby pszenne 30%)		2,26 6,45 1,99 5,68 4,09 4,76 7,18 6,62	45,9 45,5 100 145 174	-2,8 +1,4 +0,9 -6,2 +6,7	350 1000 350 1000 860 1000 880 880
1. Określenie wielkości dawki podstawowej na podstawie pobrania suchej masy kiszonki z traw (wg równania [3], bez uwzględnienia dodatku paszy treściwej): 0,006 x 600 + 0,19 x 5,682^2,^16= 3,6 + 8,09 = 11,69 - 11,70 kg W dawce podstawowej obok kiszonki z traw zastosowano 10 kg kiszonki z kukurydzy i 3 kg siana łąkowego. Dawka podstawowa składa się więc z: 10 kg kiszonki z kukurydzy - 3,5 kg s.m. (10 x 0,35) 3 kg siana łąkowego - 2,58 kg s.m. (3 x 0,86) 11,70 - 3,5 - 2,58 = 5,62 kg s.m. - 16 kg (świeżej paszy) kiszonki z traw (5,62 : 0,35)
Pasza	Ilość [kg]	NEL [MJ]	nBO [g]	BNŻ [gN]	Sucha masa [kg]
Kiszonka z traw Kiszonka z kukurydzy Siano z traw	16 10 3	31,84 22,60 12,27	728 459 300	+22,4 -28,0 +2,7	5,60 3,50 2,58
Razem: - potrzeby bytowe - pozostaje na produkcję mleka - możliwa do uzyskania produkcja mleka		66,71 -35,50 31,21:3,17 -10,0	1487 -420 10,67 : 86 -12,5	-2,9	11,68

2,5 kg mleka

cd. tabeli 1

2. Różnica w możliwej do uzyskania produkcji mleka z energii i białka dawki podstawowej po odjęciu potrzeb bytowych wynosi 2,5 kg na korzyść białka, wobec czego należy tę dawkę wzbogacić w energię, dodając jako paszę wyrównującą śrutę jęczmienną 3. Z 1 kg śruty jęczmiennej krowa może wyprodukować: ■ z energii: 7,18/3,17 = 2,26 kg mleka ■ z białka: 145/86 = 1,69 kg mleka Różnica wynosi 2,26 - 1,69 = 0,57; współczynnik paszy treściwej dla śruty jęczmiennej wynosi 0,57, co oznacza, że aby wyrównać dawkę podstawową, należy dodać do niej: 1 kg śruty jęczmiennej - 0,57 kg mleka x kg śruty jęczmiennej - 2,5 kg mleka x = 2,5/0,57 = 4,40 kg śruty jęczmiennej
Pasza	Rość [kg]	NEL [MJ]	nBO Igi	BNŻ [gN]	Sucha masa [kg]
Kiszonka z traw Kiszonka z kukurydzy Siano z traw	16 10 3	31,84 22,60 12,27	728 459 300	+22,4 -28,0 +2,7	5,60 3,50 2,58
Śruta jęczmienna (wyrównująca)	4,4	31,59	638	-27,3	3,87
Razem: - potrzeby bytowe - pozostaje na produkcję mleka - możliwa do uzyskania produkcja mleka		98,30 -35,50	2125 -420 1705 :86 20,0	-30,2	15,55
						62,80:3,17 20,0
4. Aby pokryć potrzeby krowy na pozostałe 10 kg mleka (30-20), należy zastosować mieszankę treściwą produkcyjną, która charakteryzuje się stosunkiem energii do białka, jak w zapotrzebowaniu produkcyjnym (na 1 MJ NEL powinno przypadać około 27 g nBO) według zasady 1 kg paszy treściwej na 2-2,2 kg mleka
Skład i wartość pokarmowa 1 kg mieszanki produkcyjnej
Komponenty	Ilość [%]	NEL [MJ]	nBO [g]	BNŻ [gN]	Sucha masa [g]
Śruta jęczmienna Śruta pszenna Śruta poekstrakcyjna rzepakowa Śruta poekstrakcyjna sojowa Otręby pszenne	30 10 10 20 30	2,15 0,75 0,65 1,52 1,55	43,5 15,1 19,5 54,2 42,0	-1,86 -0,44 +2,60 +5,60 +0,78	264 88 90 180 264
Wartość 1 kg	100	6,62	174,5	+6,68	886
Na pokrycie potrzeb związanych z produkcją 10 kg mleka należy do dawki dodać 5 kg mieszanki treściwej produkcyjnej

cd. tabeli 1

Pasza	Ilość [kg]	NEL [MJ]	nBO [g]	BNŻ [gN]	Sucha masa [kg]
Kiszonka z traw Kiszonka z kukurydzy Siano z traw	16 10 3	31,84 22,60 12,27	728 459 300	+22,4 -28,0 +2,7	5,60 3,50 2,58
Śruta jęczmienna (wyrównująca)	4,4	31,59	638	-27,3	3,87
Mieszanka treściwa produkcyjna	5	33,10	870	+33,4	4,40
Razem: - potrzeby bytowe - pozostaje na produkcję mleka - możliwa do uzyskania produkcja mleka		131,40 -35,50 95,90:3,17 -30,0	2995 420 2575 : 86 -30,0	+3,2	19,95
Dawka pokarmowa pokrywa potrzeby energetyczne i białkowe krowy na produkcję 30 kg mleka, bilans azotu żwacza (BNŻ) wynosi +3,2 g N, jest więc bliski zeru, co świadczy o energetycznym i białkowym zbilansowaniu dawki pokarmowej. Dodatek do dawki podstawowej 9,4 kg paszy treściwej (jako paszy „wyrównującej" i „produkcyjnej'') może spowodować obniżenie pobrania paszy objętościowej z 11,79 kg s.m. do 9,49 kg s.m. (o 2,3 kg). Jednak łączna ilość suchej masy w dawce nie przekracza ilości, jaką maksymalnie krowa zdolna jest pobrać (maksymalnie, tj. 3,5% masy ciała)

5

---