Psychologia wychowania (wychowawcza, pedagogiczna)- jej przedmiotem wychowanie, powstała na przełomie XIX i XX wieku. 2 nurty: praktyczny(psychologia stosowana) i teoretyczny(przedmiotem- proces wychowawczy)- Baley.

Przedmiot psychologii wychowania

2 zakresy pojęcia wychowania:

1. szerokie

całokształt oddziaływań wychowawczych i środowiskowych

2. wąskie

oddziaływanie na sferę afektywną, człowieka, jego system wartości i osobowości

• wychowanie obok nauczania i opieki

Wychowanie- złożony system działań, podejmowanych przez osobę o przypisanej społ. roli wychowawcy względem 2 osoby, o społ. przypisanej roli wychowanka, lub względem jej otoczenia, z intencją wywołania zmiany zgodnej z założonym programem.

Wychowanie=Edukacja(e- ducere- wyciągnąć w górę )

Cechy wychowania:

1. wychowanie jest interakcją

2. relacja ta jest niesymetryczna- istnieją różnice w zakresie:

1. kompetencji

2. wiedzy na temat celu i metod działania wychowawczego(wiedzę posiada tylko wychowujący)

3. władzy- rola wychowawcy ma większą moc)

1. celem wychowania- wywołanie zmian; interwencja w układ indywidualny lub społeczny

2. wychowanie jest działaniem bezpośrednim lub pośrednim

3. wychowawca działa z intencją wywołania zmiany u wychowanka lub w jego otoczeniu(intencja jawna lub ukryta)

4. wychowawca działa wg. Programu, który wynika z przyjętych wartości)

Wychowanie to interwencja w układ żywy.

W psychologii wychowawczej wyróżnia się 3 działy:

1. psychologia wychowania

2. psychologia nauczania

3. opieka psychologiczna

Kiedyś problem wychowania odnosił się do dzieci i młodzieży, a obecnie w dobie przemian społ., ekonomicznych powinien obejmować także dorosłych oraz różne instytucje.Dorosłych, bo będą musieli przygotować młodych do nowych warunków życia.

Założenia psych. wychow :

• dynamiczna i genetyczna perspektywa ujmowania osoby

• działania wychowawcze są podwójnie uwikłane(w osobę i kontekst jej życia) i przynoszą różnorakie konsekwencje

• akceptacja wielości wpływów , którym podlega dana osoba

Problemy psychologii wychowawczej dotyczą :

1. oferty wychowawczej

1. z punktu widzenia jednostki- adekwatność programów działań do wiedzy i umiejętności jednostki, atrakcyjności, zgodności z istotnymi dla jednostki potrzeb.

2. z punktu widzenia społeczeństwa- czy mają one(oferty) u podłoża cenione wartości, czy system działań jest spójny z proponowanymi wartościami, czy odpowiada ważnym społecznie potrzebom

1. gotowości do przyjmowania ofert edukacyjnych i poddawania się nim

2. warunków realizacji ofert wychowawczych.

Zadania psychologii wychowawczej:

• tworzenie ofert wychowawczych

• wspomaganie rozwoju osób i budowanie ich gotowości do przyjmowania ofert wychowawczych

• pomoc w dopasowaniu ofert wychowawczych do poziomu gotowości osób i grup do których jest adresowany.

Wychowanie jako czynnik rozwoju człowieka.

1. Wychowanie jako czynnik zmiany indywidualnej i zmiany społecznej.

Wychowanie pojęte jako interwencja(działania zmierzające do wywołania zmiany). Działalność wychowawcza ma charakter podwójnej interwencji:

• indywidualnej(cel interwencji- wywołanie zmian w umiejętnościach, wiedzy, postawach wartościach jednostki)

• społecznej(podejmowana w celu stymulowania, ukierunkowywania i podtrzymywania przemian Ładu społecznego)

.2. Wychowanie jako czynnik modyfikujący sieć związków społecznych jednostki.

Człowiek uwikłany jest w różne sieci wzajemnych zależności, stąd konieczne są zabiegi wychowawcze na różnych poziomach:

1. intrapersonalnym

2. interpersonalnym

3. grupowym

4. instytucjonalnym

1. Socjalizujący i emancypujący wpływ wychowania.

Funkcje wychowania:

1. socjalizacyjna- związana z przygotowaniem ludzi do podejmowania różnych zadań w społeczeństwie i na jego rzecz w sposób nienaruszający porządku społecznego

2. emancypacyjna(wyzwalająca)- wiąże się z organizowaniem takich warunków działania w środowisku rozwijającej się osoby, się jej potencjał mógł się wyzwalać i realizować.

Konieczne jest tu zachowanie równowagi pomiędzy socjalizacją a emancypacją, zarówno dla wychowanka, jak i wychowawcy.

Koncepcje rozwoju człowieka a modele wychowania.

Rozwój człowieka- efekt wzajemnego przenikania się czynnika biologicznego, społecznego i aktywności własnej.

Pod wpływem tych czynników zaczyna się kształtować proces indywidualizacji, który przebiega w 3 płaszczyznach:

• proces konkretyzacji- utrwala się 1 lub kilka sposobów zaspokajania danej potrzeby

• mentalizacja- uświadamianie potrzeby

• proces socjalizacji- uwzględnianie wymagań kulturowych.

1. Dojrzewanie i uczenie się a rozwój człowieka.

Dojrzewanie- proces fizycznego wzrostu doprowadzający do takiego stopnia dojrzałości organizmu, który warunkuje od strony somatycznej i neurofizjologicznej rozwój w zakresie danej funkcji lub całokształtu zachowania się jednostki.(Przetacznikowa)

Uczenie się- proces wykształcania się, przekształcania i utrwalania tych czynności(regulacyjnych) na podłożu doświadczenia indywidualnego, zdobytego pod wpływem bodźców środowiska zewnętrznego i aktywności podmiotu, a zarazem podczas działania i ćwiczenia.

Rodzaje wpływów otoczenia społecznego:

1. niespecyficzny: interakcje społeczne stan pobudzenia stymulacja rozwoju mózgu przejście na następny poziom dojrzewania

2. specyficzny: związany z różnymi środowiskami wychowawczymi

Lew Wygotski- 3 stanowiska dotyczące relacji między dojrzewaniem , uczeniem się a rozwojem człowieka :

1. rozwój dziecka niezależny jest od procesów nauczania; nauczanie wlecze się za rozwojem i dostosowuje się do rozwoju niczego w nim nie zmieniając(teorie preformacjonizmu, teorie podkreślające w rozwoju czynnik biologiczny; Rousseau,Gessel, Montessori, Werner, Piaget, Freud, Erikson).

2. uczenie się jest rozwojem, nauczanie odgrywa główną rolę w wyznaczaniu kierunku i przebiegu rozwoju człowieka; oba procesy przebiegają równolegle- każdy krok w nauce odpowiada krokowi w rozwoju(John Lock, Watson, Bandura)

3. rozwój człowieka wyznaczany jest przez 2 różne, wzajemnie powiązane i uwarunkowane procesy- dojrzewanie, zależne od stanu układu nerwowego, i uczenie się; nauczanie może ingerować w procesy dojrzewania- przyspieszać je, opóźniać, modyfikować ich kierunek, a dojrzewanie przygotowuje grunt dla sposobu nauczania(Wygotski, teorie interakcyjne)

1. Kryteria wyodrębniania modeli wychowania.

1. rola oddziaływań zewnętrznych w stosunku do procesu dojrzewania organizmu(Schaffer):

3 modele socjalizacji

• laissez-faire(pozostawienie zupełnej swobody)

• lepienia z gliny- dziecko rodzi się nieukształtowane, wychowawcy nadają mu kształt(modelowanie zachowania, wykształcanie nawyków itd.)

• konfliktowy- dzieci są bierne, ale od urodzenia aktywne; elementy sytuacji socjalizującej:1) egocentrycznie nastawione i stawiające opór dziecko, 2) mający władzę opiekuni i 3) dążenie opiekuna do rozwiązania konfliktu przez uzyskanie konformizmu dziecka(poddania się); występuje tu pewnego rodzaju ambiwalencja- opiekun daje dziecku swobodę działania w niektórych sytuacjach a cofa to przyzwolenie w innych(podwójny konflikt: wewn. dążeń i zewn. wymagań oraz różnych wymagań w zależności od sytuacji)

• wzajemności(wprowadzony przez Wygotskiego)- rozwój wymaga wkładu wysiłków opiekuna i dziecka.

Wnioski:

1 dziecko to aktywny uczestnik interakcji-początkowo z matką, potem z innymi opiekunami

2 oddziaływania są dwustronne

3 przebieg interakcji organizuje wzajemna adaptacja

4 każda ze stron wnosi odmienny wkład do interakcji

b)korzenie wychowania w psychologicznych koncepcjach natury i rozwoju człowieka(Kolhlbergi Rochelle Mayer)

3 ideologie pedagogiczne:

• romantyczna- ujmuje rozwój jako dojrzewanie

• transmisji kulturowej- oparta na założeniach uczenia się

• progresywizmu- główny czynnik sprawczy zmiany indywidualnej to dyskurs i konwersacja

1. podstawowa orientacja wychowawcy/nauczyciela(Joyce, Weil, Showers), wyznaczająca to, jakie cele będzie on stawiał i wg. Jakich zasad będzie projektował przebieg procesu oddziaływania wychowawczego.

1. Podstawowe modele wychowania.

1. Koncepcja zmiany systemu zachowania- wychowanie ukierunkowane na tworzenie bogatego i zróżnicowanego repertuaru umiejętności i nawyków

2. Koncepcja zmiany struktur poznawczych- wychowanie ukierunkowane na budowanie systemu wiedzy o świecie i o sobie oraz na rozwijanie sprawności intelektualnych związanych z odbieraniem i przetwarzaniem informacji

3. Koncepcja zmiany osoby- sens wychowania to stworzenie warunków do samorealizacji danej osoby i osiągnięcia przez nią zdrowia psychicznego oraz pełnej odpowiedzialności za siebie

4. Koncepcja zmiany relacji między osobą a jej otoczeniem

1. Rozłączność czy komplementarność modeli wychowania?

Autorka tego rozdziału jest za uznaniem komplementarności 4 modeli wychowania. Należy je traktować nie jako rozłączne i wzajemnie się wykluczające, ale jako różniące się główną orientacją na wartości realizowane w toku oddziaływań wychowawczych.

Interakcja wychowawcza

1. Cechy interakcji wychowawczej.

• wyodrębnione role wychowującego

(W) i wychowywanego(w) i w związku z tym inne wymagania społeczne względem nich oraz oczekiwane społecznie wzory zachowania, zarówno w sytuacji kontaktu wychowawczego(np. na kursie), jak i poza nim.

• W działa z intencją wywołania zmiany u

w, a w oczekuje, że zmieni się pod wpływem interakcji z W, czyli oczekuje od W podjęcia określonych względem siebie działań

• W chce wywołać określoną zmianę u w, ma ofertę wychowawczą, działa wg. wynikającego z niej programu, podejmuje działania, które mają zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia założonych w ofercie celów

• Podstawowe zadanie W to wzbudzenie odpowiedniego stopnia gotowości u

w do przyjęcia oferty(dopasowanie jej do jego oczekiwań, potrzeb aspiracji, a także do posiadanych przez w kompetencji), a następnie zachęcanie go do podejmowania działań zgodnych z przyjętym programem wychowawczym i egzekwowanie (lub nie) określonego postępowania.

2. Rodzaje interakcji wychowawczej.

KATEGORIE ANALIZY.	MODEL I Spontanicznej aktywności ucznia i dostosowującej się do niego aktywności nauczyciela.	MODEL II Skoordynowanej aktywności ucznia i nauczyciela(wzajemnie dostosowujących się)	MODEL III Zaplanowanej aktywności nauczyciela i kierowanej przez niego aktywności ucznia
Układ pozycji nauczyciel-uczeń	układ: uczeń nauczyciel relacja niesymetryczna: uczeń dominujący, nauczyciel podporządkowany relacja quasi-podmiotowa: nauczyciel jest narzędziem zaspokajania potrzeb ucznia(jednopodmiotowość)	układ: uczeń nauczyciel relacja symetryczna: równowaga pozycji i ucznia i nauczyciela relacja podmiotowa: nauczyciel i uczeń wzajemnie zaspokajają swoje potrzeby(dwupodmiotowość	 układ: uczeń nauczyciel  relacja niesymetryczna: nauczyciel dominujący, uczeń jest podporządkowany  relacja przedmiotowa: uczeń jest materiałem w rękach nauczyciela(przedmiotowość)
Istota uczenia się	swobodne doświadczanie  czasami formułowanie wniosków  czasami refleksja eksploracja metoda próbowania i błądzenia odpowiedzialność za efekty nieokreślone	 inspirowane doświadczanie  samodzielne formułowanie wniosków  refleksja odkrywanie i tworzenie metoda próbowania i poprawiania określone zakresy odpowiedzialności za efekty	 kierowane doświadczanie formułowanie wniosków pod kierunkiem nauczyciela  sterowane poznawanie  brak przyzwolenia nauczyciela na błąd ucznia  odpowiedzialność za efekty przerzucona na ucznia
Działania nauczyciela i ucznia.	aktywność ucznia sterowana wewnętrznie, aktywność nauczyciela kierowana przez ucznia nauczyciel organizuje środowisko uczenia się, uczeń realizuje wewnętrzny program uczenia się zaangażowanie według modelu wszystko albo nic u ucznia i nauczyciela ryzyko zniechęcenia u obu stron	 działania ucznia i nauczyciela wzajemnie inspirowane i wzmacniane  nauczyciel i uczeń razem organizują środowisko uczenia się i współtworzą program uczenia się(program wspólny)  samowzmacniające się , silne zaangażowanie ucznia i nauczyciela  satysfakcja wewnętrzna obu stron	 działania ucznia ściśle kierowane przez nauczyciela zgodnie z planem  nauczyciel sam organizuje środowisko uczenia się i sam tworzy program dla ucznia(program zewnętrzny)  słabe zaangażowanie ucznia i nauczyciela, sterowane sytuacyjnie  ryzyko wypalenia u obu stron

3.Podmiotowa interakcja wychowawcza- kompetencje wychowawcy.

a)reagowanie na zachowania uczniów, czyli działanie według schematu: bodziec(zachowanie ucznia)- reakcja(zachowanie wychowawcy), czyli S→ R

b)odpowiadanie na intencje zachowania uczniów, a zatem działanie wg schematu: bodziec(zachowanie ucznia)- analiza- reakcja(zachowanie wychowawcy), czyli S→ A→ R.

W pierwszym wypadku działania wychowawcy możemy nazwać impulsywnymi i reaktywnymi, a w drugim- refleksyjnymi, zachodzącymi po uprzedniej analizie sytuacji i proaktywnymi.

Strategie działań wychowawczych.

1.Strategia skoncentrowana na jednostce i jej relacjach z innymi ludźmi- skupianie się na problemach pojedynczych osób bądź grup i rozpatrywanie ich z punktu widzenia indywidualnych potrzeb, a także pomoc w ich rozwiązywaniu.Celem działań jest podnoszenie świadomości ludzi poprzez rozpowszechnianie informacji na temat tych problemów oraz zmiana stylu życia.

1. Strategia skoncentrowana na kontekście życia jednostki- skupianie się na związkach, jakie występują pomiędzy różnymi polami środowiska, w którym ludzie żyją, pracują i korzystają z różnych usług, a ich problemami.

ZADANIA PSYCHOLOGII WYCHOWANIA

1. Strategie zorientowane na osobę i jej relacje interpersonalne.

1. Diagnoza

• rozpoznawanie zasobów osoby

• system wartości

• potrzeby istotne w danym okresie rozwoju(zapotrzebowanie rozwojowe)

• wiedza

• umiejętność radzenia sobie z problemami

w celu ustalenia poziomu i obszarów jej gotowości do przyjmowania różnych ofert wychowawczych

1. Pomoc

• ustalenie strategii zwiększania gotowości osoby do podejmowania ofert wychowawczych i efektywnego działania w ich ramach.

• poradnictwo

• psychoedukacja

• psychoterapia

• mediacja

w formie spotkań indywidualnych(sesje nauczające, terapeutyczne) i grupowych(warsztaty i treningi)

1. Strategie zorientowane na kontekst społeczno- kulturowy życia osoby

1. Diagnoza

Rozpoznanie zasobów kontekstu:

• system wartości

• istotne potrzeby grupowe i społeczne(zapotrzebowanie społeczne)

• wiedza

• umiejętność radzenia sobie z problemami

w celu ustalenia poziomu gotowości do formułowania odpowiednich dla osoby ofert wychowawczych

2 Pomoc

ustalenie strategii zwiększania gotowości otoczenia do formułowania adekwatnych i atrakcyjnych ofert wychowawczych:

• promocja idei

• promocja ofert

• animacja

• liderowanie

w formie spotkań oraz działań wzmacniających samoorganizację i samopomoc w społeczności lokalnej.

Powrót do początku strony

---