LEKI PRZECIWGRZYBICZE
Spośród poznanych około 250 tysięcy gatunków grzybów żyjących w otaczającym ludzi środowisku, jedynie powyżej 200 gatunków wywołuje zakażenia u ludzi.
Grzybice powierzchowne - zakażenia skóry, włosów, paznokci i błon śluzowych, w których grzyby powodują reakcję zapalną, ale nie wnikają poza powierzchowną warstwę tkanek. Są to częste schorzenia, które wymagają długotrwałego leczenia (2-6 tygodni, grzybice paznokci → 4-18 miesięcy), leki stosuje się miejscowo lub ogólnie. Grupy:
dermatofitozy (grzybice właściwe) - schorzenia skóry, włosów i paznokci wywoływane przez dermatofity z rodzajów: Epidermophyton, Microsporum, Trichophyton; podział kliniczny:
grzybice owłosionej skóry głowy (postać powierzchowna i głęboka)
grzybice paznokci, stóp, rąk, pachwin i skóry nieowłosionej innych okolic ciała
zakażenia drożdżakowe:
wywoływane głównie przez Candida albicans, rzadziej C. krusei, C. glabrata
podział kliniczny: kandydoza błon śluzowych, kątów ust, wałów i płytek paznokciowych, wyprzenia drożdżakowe, ziarniniak drożdżakowy
czynniki ryzyka zakażenia drożdżakowego: terapia lekami p/bakteryjnymi, zaburzenia immunologiczne (m.in. HIV), uszkodzenie skóry, cukrzyca, ciąża
łupież pstry - wywołany przez Malassezia furfur (Pityrosporum orbiculare s. ovale), dotyczy gł. górnej połowy ciała
zakażenia grzybami pleśniowymi
rzadko powodują zmiany skórne, głównie w obecności czynników predysponujących
rodzaje: Alternaria, Aspergillus, Chrysosporium, Cladosporium, Fusarium, Penicyllum i Scopulariopsis
zmiany skórne (m.in. pleśniowe zakażenie paznokci) najczęściej powoduje Scopulariopsis brevicaulis
Grzybice głębokie:
najczęstsze czynniki etiologiczne:
Candida (60-80% zakażeń) - najczęściej wnikają przez błonę śluzową pp i dróg oddechowych; wywołują zakażenia o bardzo szerokim spektrum, od niegroźnych powierzchniowych skórno-śluzówkowych do wielonarządowych, stanowiących zagrożenie dla życia chorego (śmiertelność 40-80%)
Aspergillus - zakażenie zwykle drogą wziewną wskutek wdychania zarodników z powietrza; najczęstszą postacią kliniczną zakażenia jest inwazyjna aspergiloza płucna i aspergiloza uogólniona, rzadziej występuje zapalenie zatok, zajęcie mózgu; układowe zakażenia kropidlakowe są obciążone bardzo wysoką śmiertelnością (50-80%)
drożdżaki rzadziej wywołujące zakażenia inwazyjne: Cryptococcus, Trichosporon, Blastoschizomyces, Malassezia
grzyby pleśniowe: Mucor, Rhizopus, Absidia (zygomikozy) i grzyby strzępkowe: Fusarium, Trichoderma - w ostatnich latach rośnie częstość wywoływanych przez nie grzybic
oportunistyczne zakażenia grzybicze występują zwykle u osób z zaburzeniami układu immunologicznego (AIDS), neutropenią, długotrwale leczonych immunosupresyjnie lub glikokortykosteroidami
nieliczne rodzaje, np. grzyby dimorficzne (Histoplasma, Blastomyces, Coccidioides, Paracoccidioides) są bezwzględnie chorobotwórcze i wywołują zakażenia także u ludzi z prawidłowym układem immunologicznym
Leczenie miejscowe - TYLKO w leczeniu grzybic powierzchownych:
łagodne zmiany dermatofitowe skóry gładkiej, rąk, stóp i pachwin
ograniczone zakażenia drożdżakowe
mało nasilone, ograniczone zmiany łupieżu pstrego
łagodne grzybice paznokci dotyczące pojedynczych płytek paznokciowych, zlokalizowanych na powierzchni płytki paznokciowej i ograniczonych do dystalnej części paznokcia
Leczenie ogólne:
grzybice powierzchowne
w których nieskuteczna jest terapia lekami do podawania miejscowego
rozległe zmiany na skórze gładkiej
długotrwała grzybica hiperkeratotyczna rąk i stóp
grzybice i drożdżyce paznokci dotyczące co najmniej kilku palców
grzybice dermatofitowe skóry owłosionej
grzybice głębokie
przewlekłe i rozległe zakażenia grzybicze narządów moczo-płciowych
Główne grupy leków p/grzybiczych
Grupa leków |
Podanie miejscowe |
Podanie ogólne |
Antybiotyki polienowe |
Natamycyna, Nystatyna |
Amfoterycyna B (i.v.), Natamycyna, Nystatyna (p.o.), Hachimycyna (p.o., i.v.) |
Antymetabolity pirymidyn |
|
Flucytozyna (i.v.) |
Azole - pochodne imidazolu |
Bifonazol, Butokonazol, Chlormidazol, Ekonazol, Fentykonazol, Flutrimazol, Izokonazol, Ketokonazol, Klotrimazol, Mikonazol |
Ketokonazol (p.o.) |
Azole - pochodne triazolu |
|
Flukonazol, Worykonazol (p.o., i.v.) Itrakonazol, Pozakonazol (p.o.) |
Echinokandyny |
|
Kaspofungina, Anidulafungina (i.v.) |
Pochodne alliloaminy |
Naftyfina, Terbinafina |
Terbinafina (p.o.) |
Pochodne morfoliny |
Amorolfina |
|
Inne |
Cyklopiroksolamina, Kwas undecylenowy, Metylorozanilina |
|
Antybiotyki polienowe - najstarsze leki p/grzybicze; wiążą się ze sterolami (głównie ergosterolem) błony komórkowej grzyba, uszkadzając jej integralność, co powoduje przeciekanie składników komórkowych na zewnątrz i śmierć komórki.
Amfoterycyna B
podawana i.v. we wlewie (złe wchłanianie z pp, silne podrażnienie po podaniu dotkankowym), słaba dystrybucja do tkanek, zwłaszcza do OUN - możliwe podanie dokanałowe
wolna eliminacja, częściowo przez nerki z moczem; T1/2 = 20-24h
bardzo szeroki zakres działania; wskazania
ciężkie, uogólnione/głębokie zakażenia oraz gdy inne leki były nieskuteczne
inwazyjna kandydoza (w tym szczepy oporne na flukonazol), inwazyjna aspergiloza
inne grzybice narządowe: kryptokokoza, blastomykoza, kokcydioidoza, histoplazmoza
ma silne działanie toksyczne, gdyż łączy się również ze sterolami innych komórek, co znacząco ogranicza możliwość jej stosowania, zwłaszcza w terapii długotrwałej
preparaty konwencjonalne są najbardziej toksyczne; postać koloidalna oraz kompleksy lipidowe lub liposomalne rzadziej powodują działania niepożądane (mniejsza nefrotoksyczność, podobna hepatotoksyczność) i umożliwiają zastosowanie wyższych dawek
p/wskazania: uszkodzenie nerek lub wątroby, nadwrażliwość
interakcje:
diuretyki, cisplatyna, leki nefrotoksyczne → ↑ nefrotoksyczności i ryzyka hipokalemii
cytostatyki → ↑ ryzyka nefrotoksyczności, spadek ciśnienia, skurcz oskrzeli
GKSy → ↑ ryzyka hipokalemii
foskarnet, gancyklowir, tenofowir, adefowir → ↑ ryzyka nefrotoksyczności i zaburzeń hematologicznych
transfuzja leukocytów w czasie leczenia amfoterycyną B zagraża uszkodzeniem płuc
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE:
upośledzenie czynności nerek - uszkodzenie kłębuszkowe i cewkowe; występuje u prawie wszystkich chorych po dłuższym okresie leczenia; dochodzi do azotemii, ↑ wydalania K, Mg i kwasu moczowego z moczem, może rozwinąć się nefrokalcynoza
uszkodzenie wątroby
uszkodzenie szpiku - u większości chorych występuje odwracalna niedokrwistość normocytarna normochromiczna (prawdopodobnie z powodu ↓ wytwarzania EPO); rzadko małopłytkowość, leukopenia, agranulocytoza, eozynofilia
i zaburzenia krzepnięcia
zakrzepowe zapalenie żył w miejscu wstrzyknięcia
podczas wlewu możliwe: dreszcze, gorączka, spadek ciśnienia tętniczego, duszność
reakcje uczuleniowe: wysypka, nagłe zaczerwienienie (zwłaszcza twarzy), reakcje rzekomoanafilaktyczne (w tym skurcz oskrzeli i duszność), bóle mięśni i stawów
zaburzenia ze strony pp - nudności, wymioty, jadłowstręt, biegunki i skurcze żołądkowo-jelitowe
oddziaływanie na OUN - bóle i zawroty głowy, złe samopoczucie
rzadko zaburzenia rytmu (w tym migotanie komór i zatrzymanie pracy serca)
Natamycyna
najszersze spektrum działania z tej grupy leków: Candida, Cryptococcus, Histoplasma, Blastomyces, Trichophyton, Microsporum
działa fungistatycznie lub fungibójczo, zależnie od stężenia
nie wchłania się z przewodu pokarmowego, działa miejscowo; wskazania:
grzybice błon śluzowych (np. drożdżyca jamy ustnej, przełyku) - podawana p.o.
grzybica pochwy i sromu - podawana dopochwowo
kandydoza wyprzeniowa skóry, wałów okołopaznokciowych, grzybica ucha zewnętrznego - podawana na skórę
DN: nudności, wymioty, biegunka
Nystatyna
nie wchłania się z przewodu pokarmowego
wskazania:
grzybice błon śluzowych (np. drożdżyca jamy ustnej, przełyku) - podawana p.o.
grzybica pochwy i sromu - podawana dopochwowo
DN: nudności, wymioty, biegunka
Hachimycyna - nowy antybiotyk polienowy; działa na Trichophyton, Candida, Trichomonas; podawany p.o. lub i.v.
Antymetabolity zasad pirymidynowych: flucytozyna - aktywnym składnikiem flucytozyny jest 5-fluorocytozyna, która we wrażliwych komórkach grzyba pod wpływem deaminazy cytozynowej przekształcana jest we flurouracyl, który wbudowywany jest w miejsce uracylu w RNA, co zaburza syntezę białek. Komórki ssaków nie mają tej deaminazy, a więc lek nie jest dla nich toksyczny. Drugi metabolit - fluorodeoksyurydyna zaburza syntezę DNA i powoduje nieprawidłowe podziały komórek grzyba.
wykazuje synergizm działania z amfoterycyną B i flukonazolem.
dobrze wchłania się z pp (90%)i przenika do tkanek - w tym do OUN, eliminacja nerkowa w postaci czynnej
stosowana głównie z amfoterycyną B w leczeniu: kryptokokowego ZOMR, zapalenia wsierdzia spowodowanego przez Candida, aspergillozy, chromoblastomykozy, innych postaci kandydozy i kryptokokozy
p/wskazania: ciąża, niewydolność wątroby
DN:
najczęściej: nudności, wymioty, biegunki, wysypki skórne
rzadziej objawy splątania, omamy, drgawki, bóle i zawroty głowy, uspokojenie, neuropatia obwodowa
reakcje alergiczne (toksyczna martwica naskórka)
kardiotoksyczność, hepatotoksyczność (przejściowa i zależne od dawki), hipokaliemia
mielotoksyczność - leukopenia i trombocytopenia, rzadko śmiertelna aganulocytoza i anemia aplastyczna
Azole - wprowadzone do terapii w latach 80. Hamują biosyntezę ergosterolu (składnika błony komórkowej grzybów), wpływając na 14alfa-desmetylazę lanosterolu, enzymu z grupy cytochromu P-450, co upośledza czynność niektórych enzymów związanych z błoną komórkową (np. syntetazy chityny) i powoduje zahamowanie wzrostu grzyba. Podział:
pochodne imidazolowe
pochodne triazolowe
Działania niepożądane są liczne, m.in.:
zależne od dawki zaburzenia czynności pp (nudności, wymioty, bóle brzucha)
zaburzenia hormonalne: interferencja z syntezą hormonów steroidowych → ginekomastia, oligospermia, impotencja, nieregularne miesiączkowanie, supresja kory nadnerczy
uszkodzenie wątroby - przejściowe podwyższenie enzymów wątrobowych i zapalenie wątroby
reakcje alergiczne (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, reakcje anafilaktyczne), rumień, świąd, wysypki, łysienie
małopłytkowość, neutropenia (flukonazol)
objawy neurologiczne - parestezje (neuropatia), zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe, bóle i zawroty głowy, senność, drgawki
przemijające zaburzenia widzenia (zmiany funkcjonalne w obrębie siatkówki - najczęściej nieprawidłowe odróżnianie kolorów, niewyraźne widzenie, migające mroczki i fale oraz światłowstręt) - zwykle zmniejszają się lub ustępują mimo kontynuowania leczenia u większości chorych (worykonazol)
rzadko zaburzenia rytmu serca i zmiany w zapisie EKG (zwykle wydłużenie odstępu QT)
hamowanie cytochromu P-450 → interakcje z wieloma grupami leków (mniej podczas stosowania flukonazolu lub worykonazolu niż ketokonazolu i itrakonazolu)
zmniejszenie skuteczności antykoncepcji hormonalnej
leki indukujące enzymy mikrosomalne wątroby tj. karbamazepina, izoniazyd, newirapina, fenobarbital, fenytoina, rifabutyna i rifampicyna mogą obniżać stężenie leków azolowych. Podwyższenie ich stężenia można obserwować po podaniu leków hamujących enzymy mikrosomalne czyli erytromycynie, klaritromycynie, indinawirze i ritonawirze
leki zmniejszające kwaśność soku żołądkowego tj. leki cholinolityczne, antagoniści receptora H2, inhibitory pompy protonowej i leki neutralizujące zmniejszają wchłanianie ketokonazolu i itrakonazolu
spożycie ketokonazolu łącznie z alkoholem prowadzi do wystąpienia reakcji disulfiramowej (zaczerwienienie twarzy, wysypka, obrzęki obwodowe, nudności i ból głowy)
Ketokonazol
szerokie spektrum działania, również przy oporności na inne leki:
dermatofity (Microsporum, Trichophyton, Epidermophyton)
drożdżaki (Candida, Cryptococcus, Malassezia)
grzyby dimorficzne (Blastomyces, Coccidioides, Histoplasma) i inne
podawany p.o., łatwo się wchłania w niskim pH, silnie wiąże się z białkami, słabo przenika do CSF
wskazania:
grzybice powierzchniowe skóry, błon śluzowych, włosów i paznokci (dermatofity i drożdżaki)
układowe zakażenia drożdżakowe (działanie słabsze od flukonazolu, więcej DN) i inne grzybice układowe
główne DN: zaburzenia z pp, uszkodzenie wątroby, bóle głowy, ginekomastia
interakcje: ↑ stężenia cyklosporyny, rifampicyny, zaburzenia rytmu serca z lekami wydłużającymi QT
Itrakonazol
szerokie spektrum, działa także na Aspergillus
podawany p.o. (kapsułki), dobrze wchłania się w niskim pH, dobrze penetruje do tkanek, słabo do CSF, T1/2 = 20-30h
wskazania:
grzybice skóry, paznokci (podawany w pulsach 1/miesiąc, gromadzi się w keratynie), narządów płciowych
kandydoza błon śluzowych (także szczepy oporne na flukonazol)
aspergiloza inwazyjna płucna (lek kolejnego wyboru po amfoterycynie i worykonazolu)
inne grzybice układowe, np. kandydoza, kryptokokoza (ZOMR)
Flukonazol
szerokie spektrum działania - dermatofity, drożdżaki, grzyby dimorficzne; nie działa na grzyby pleśniowe: Aspergillus, Fusarium, Zygomycetes
podawany p.o. lub i.v., dobrze penetruje do tkanek, w tym do CSF, T1/2 = 22-30h, wydalany głównie z moczem w formie niezmienionej (80%)
wskazania:
zakażenia drożdżakowe błony śluzowej jamy ustnej, przełyku, pochwy, skóry, narządowe (grzybica wieloogniskowa)
kryptokokoza - ZOMR, zakażenia narządowe
profilaktyka u osób z niedoborami odporności lub w ciężkim stanie klinicznym (OIOM)
p/wskazania: ciąża, laktacja
DN: nudności, bóle brzucha i głowy, alergie skórne, rzadko hepato- i nefrotoksyczność
Worykonazol
działa na:
grzyby drożdżoidalne, gatunki oporne na flukonazol
grzyby pleśniowe z rodzaju Aspergillus (inwazyjna aspergiloza płucna - skuteczniejszy w leczeniu od amfoterycyny B)
oraz Scedosporium i Fusarium
może być stosowany p.o. i i.v., co umożliwia zastosowanie terapii sekwencyjnej dobrze penetruje do tkanek, w tym CSF
powinien być stosowany głównie u osób z postępującymi, zagrażającymi życiu zakażeniami i obniżoną odpornością
DN: zaburzenia widzenia, alergie skórne, ↑ aminotransferaz
Pozakonazol
podawany p.o. (zawiesina)
działa także na gatunki z rodzaju Aspergillus i Fusarium
wskazania:
inwazyjna aspergiloza płucna oporna na amfoterycynę B i itrakonazol
fuzarioza oporna na amfoterycynę B
chromoblastomikoza oporna na itrakonazol
kokcydioidomikoza oporna na amfoterycynę B, ketokonazol lub flukonazol
profilaktyka inwazyjnych zakażeń grzybiczych u osób z obniżoną odpornością
Klotrimazol, ekonazol → drożdżyca i rzęsistkowica pochwy, wyprzenia drożdżakowe, zapalenia błon śluzowych.
Mikonazol → powoduje alergie, bywa łączony z hydrokortyzonem, metronidazolem, mazipredonem.
Chlormidazol → z kwasem salicylowym w leczeniu dermatofitoz, grzybicy przypaznokciowej.
Echinokandyny - hamują aktywność UDP-glukozylotransferazy, umożliwiającej syntezę ၢ-(1,3)-D-glukanu, składnika ściany komórkowej grzyba. Zmniejszenie stężenia glukanu prowadzi do zmian przepuszczalności błony, jej osmotycznej niestabilności, a następnie przerwania jej ciągłości, co powoduje lizę i śmierć komórki grzyba. DN:
gorączka, zaczerwienienie skóry, nudności, wymioty, bóle głowy, zakrzepica w miejscu podawania leku (a,k)
zaburzenia krzepnięcia i drgawki (a)
alergiczne reakcje o charakterze histaminowym 2%
eozynofilia 2-3%
↑ aktywności transaminaz (zawsze poniżej 5-krotnej ggn) u 14% chorych (podobnie jak azole)
Anidulafungina
działa na drożdżaki z rodzaju Candida - stosowana w inwazyjnej kandydozie uogólnionej
u dorosłych bez neutropenii
nie penetruje do OUN (brak badań klinicznych), podawana i.v., ma nieaktywny metabolit, eliminowany przez pp
Kaspofungina
działa na grzyby z rodzaju Candida i Aspergillus, nie działa na inne grzyby pleśniowe i Cryptococcus
nie penetruje do OUN
wskazania:
grzybice u pacjentów z zaburzeniami odporności
uogólniona inwazyjna aspergiloza u chorych opornych lub nietolerujących innych leków przeciwgrzybiczych (itrakonazolu, worykonazolu, amfoterycyny B, liposomalnej amfoterycyny B)
inwazyjna kandydoza u dorosłych i dzieci
kandydoza jamy ustnej, gardła, przełyku oporna na flukonazol i inne azole
DN: zapalenie żyły, nudności, wymioty, bóle głowy, zaczerwienienie skóry, gorączka; częstość występowania DN jest podobna przy leczenia flukonazolem, a znacznie mniejsza niż u chorych leczonych amfoterycyną B
nie wpływa na funkcję P-450, ale:
jednoczesne podawanie w czasie leczenia kaspofunginą takich leków, jak np. rifampicyna, deksametazon, fenytoina, karbamazepima, powoduje obniżenie stężenia kaspofunginy o ok. 20%, zależne od innych zmian w metabolizmie i/lub transporcie leku.
stężenie cyklosporyny we krwi w czasie stosowania kaspofunginy nie podlega zmianom, ale dochodzi w tych przypadkach do zwiększenia stężenia kaspofunginy prawdopodobnie w wyniku zahamowania wychwytu leku przez komórki wątrobowe. Natomiast jednoczesne podawanie kaspofunginy i takrolimusu powoduje obniżenie stężenia takrolimusu we krwi pełnej prawdopodobnie w wyniku zmniejszonego wiązania takrolimusu z erytrocytami
nie zaobserwowano interakcji farmakokinetycznych kaspofunginy z kwasem mykofenolowym, a także innymi lekami przeciwgrzybiczymi, jak amfoterycyna B czy itrakonazol
Pochodne alliloaminy - upośledzają syntezę ergosterolu, hamując epoksydazę skwalenową, enzym przekształcający skwalen w lanosterol. Następuje gromadzenie się w cytoplazmie skwalenu działającego toksycznie na komórkę grzyba. Poza tym upośledzają one funkcję błony komórkowej grzyba.
Terbinafina
działa na: Candida albicans, Trichophyton, Epidermophyton, Microsporium, Aspergillus
wskazana w leczeniu zakażeń skóry i paznokci wywołanych zwłaszcza przez dermatofity; podawana p.o.
p/wskazania: ciąża, nadwrażliwość
DN:
zaburzenia z pp: nudności, biegunka, bóle brzucha (4,7%)
zmiany dermatologiczne: wysypka, pokrzywka, czasami z bólami mięśni i stawów, reakcje fototoksyczne, zespół Stevensa-Johnsona, toksyczna martwica naskórka (3,3%)
objawy z OUN: bóle i zawroty głowy, depresja, niepokój (1,8%), zaburzenia smaku (0,6%)
przejściowe zaburzenia funkcji wątroby (zapalenie wątroby, cholestaza, żółtaczka)
obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, rumień wielokształtny, obrzęk jednej z kończyn dolnych
rzadko zaburzenia hematologiczne (małopłytkowość, neutropenia, agranulocytoza), parestezja, niedoczulica, złe samopoczucie, łysienie
Pochodne morfoliny: amorolfina - hamuje syntezę ergosterolu (hamuje enzymy: ∆14-reduktazę i ∆8-∆7-izomerazę warunkujące przekształcanie lanosterolu do zymosterolu i fokosterolu do episterolu), co powoduje magazynowanie nieprawidłowych steroidów w błonie komórkowej i cytoplazmie grzyba.
Stosowana w dermatofitozach, grzybicy paznokci.
Inne leki p/grzybicze
Cyklopiroksolamina - chelatuje wielowartościowe kationy (Fe3+ lub Al3+) blokując aktywność enzymów uczestniczących w degradacji nadtlenków w komórkach grzyba.
Gryzeofulwina - działa fungistatycznie, p/zapalnie; obecnie wycofana
działa na dermatofity, nie działa na Candida
hamuje biosyntezę chityny i RNA
dobrze wchłania się z pp (zwłaszcza w obecności tłuszczu), T1/2 = 20h, odkłada się w keratynie
p/wskazania: ciąża (i 6 miesięcy przed), uszkodzenie wątroby, porfiria, choroby tkanki łącznej
DN: bóle głowy, zaburzenia z pp, zmiany skórne (nadwrażliwość na światło), leukopenia, grzybica j. ustnej
interakcje:
osłabia działanie NLPZ-ów, antykoncepcji
fenobarbital zmniejsza skuteczność
reakcja disulfiramowa
W leczeniu grzybic powierzchownych wykorzystuje się także wiele starych mniej specyficznych leków, wykazujących zwykle mierną skuteczność; do leków takich należą m.in.:
barwniki (metylorozanilina - fiolet krystaliczny)
kwas undecylenowy, kwas salicylowy, kwas benzoesowy
roztwory jodu
pochodne tiokarbaminianu, benzoamidyny, tiadiazyny
Ciąża i laktacja
kategoria D - worykonazol
kategoria C - flucytozyna, ketokonazol, flukonazol, itrakonazol i kaspofungina
kategoria B - amfoterycyna B i terbinafina
nie wiadomo czy wydzielają się z mlekiem: amfoterycyna B, worykonazol, kaspofungina i flucytozyna
do mleka wydzielają się (nie zaleca się ich podawania w okresie laktacji):
terbinafina (stężenie w mleku do stężenia w osoczu - 7:1)
flukonazol (takie samo stężenie w mleku jak w osoczu)
itrakonaol i ketokonazol
Leczenie grzybicy paznokci
powinno być poprzedzone badaniem mikologicznym ustalającym typ patogenu
leczenie miejscowe:
8% cyklopiroksolamina (Batrafen) lub 5% amorolfina (Loceryl) w formie lakierów do paznokci
1% bifonazol w kremie mocznikowym (Mycospor-Onychoset z pilniczkiem do paznokci) lub w postaci plastrów
terapia ogólna:
dobre efekty przynosi stosowanie terbinafiny (Lamisil) przez 6 tygodni lub dłużej, niekiedy przez 6 miesięcy
powszechniej → terapia pulsowa itrakonazolem (Orungal) - 7 dni w miesiącu w odpowiedniej dawce. W płytce paznokciowej gromadzi się lek w takim stężeniu, że nie ma potrzeby podawać go częściej. Cała kuracja wymaga zastosowania 2-3 pulsów. Wygląd paznokcia poprawia się dopiero po 6-9 miesiącach od zakończenia leczenia.
Leczenie ogólnoustrojowe
W ciężkich głębokich zakażeniach grzybiczych należy zastosować terapię lekami do podawania dożylnego. Po uzyskaniu poprawy można kontynuować terapię lekami doustnymi.
Leczenie przeciwgrzybicze powinno się kontynuować do czasu ustąpienia objawów zakażenia, uzyskania negatywnych wyników badań w kierunku obecności zakażenia, wzrostu liczby neutrofilów do wartości > 2 G/l, liczby CD4+ > 0,4 G/l lub zakończenia leczenia immunosupresyjnego.
W terapii inwazyjnej kandydozy leczeniem pierwszej linii powinna być kaspofungina lub lipidowa postać amfoterycyny B, a w przypadkach mniej nasilonej neutropenii - flukonazol.
W leczeniu układowej aspergilozy lekiem z wyboru powinien być worykonazol, a w przypadku przeciwwskazań do jego stosowania, nietolerancji lub nieskuteczności — lipidowa postać amfoterycyny B lub kaspofungina.
W grzybiczym zakażeniu mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, najczęściej rozpoznaje się kryptokokozę i kandydozę.
Podstawowym sposobem leczenia jest podawanie amfoterycyny z flucytozyną, często stosowany jest także flukonazol podawany z amfoterycyną B.
W grzybicach powierzchownych wymagających terapii lekami działającymi ogólnoustrojowo najczęściej wystarczająca jest terapia lekami doustnymi.
W przewlekłych i rozległych zakażeniach narządów moczowo-płciowych poza lekami działającymi miejscowo główną rolę odgrywają flukonazol i itrakonazol w postaci do podawania doustnego.
Leczenie Pneumocystis carinii
sterydy
kotrimoksazol
pentamidyna
trimetreksat
dapson
atowakwon
primachina
maleinian pafuramidyny
klindamycyna