Stres w życiu zawodowym lub prywatnym i jak sobie z nim radzimy.
W świadomości przeciętnego człowieka utrwaliło się negatywne pojęcie stresu, ale mimo, iż prawdą jest, że wpływa na rozwój wielu chorób, stres może być także czynnikiem aktywizującym, dopingującym do działania. Pewien poziom stresu jest więc wskazany, dzięki niemu łatwiej możemy rozwiązać problem. Pod wpływem umiarkowanego stresu człowiek może sprawniej funkcjonować, szybciej działać, poprawia się wówczas koncentracja i zwiększa wydajność mózgu.
W przypadku jednak, gdy doświadczanie stresu przedłuża się, organizm może znaleźć się w stanie wyczerpania , taki status quo ma wpływ na rozwój wielu chorób. W pierwszej fazie stresu organizm jest alarmowany, występuje poczucie niepokoju i dyskomfortu. Później następuje mobilizacja, organizm stara się bronić. Następna faza to etap przystosowania, wykorzystywane są metody walki ze stresorem. Ostatnia jest faza wyczerpania, przewlekły stres prowadzi do rozwoju licznych chorób, może być śmiertelny.
Powody, dla których się stresujemy są różnorodne, wszelkie zmiany życiowe mogą tu stanowić przyczynę. Stres wywoływany jest przez sytuacje nowe (także, gdy są dla nas pozytywne) oraz niechciane. Stres wpływa na obniżenie sprawności systemu immunologicznego i zwiększa zachorowalność na liczne choroby.
Naukowcy sporządzili tabelę typowych stresorów każdemu z nich przypisując wartość umowną na skali 0 -100, oto niektóre z nich:
• Śmierć współmałżonka (100)
• Rozwód (75)
• Zawarcie małżeństwa (50)
• Ciąża (40)
• Nowy członek rodziny (39)
• Duża pożyczka na dom (31)
• Zwolnienie z pracy (47)
• Przejście na emeryturę (50)
• Współmałżonek zaczyna lub kończy pracę (26)
• Kłopoty z szefem (23)
Reakcje na stres obejmują zmiany fizjologiczne psychiczne, modyfikacje zachowania i myślenia. Należą tu: zwiększona aktywność systemu nerwowego, wzrost poziomu adrenaliny we krwi, szum w głowie, spocone dłonie, przyspieszony oddech, bóle głowy, żołądka, pleców, obawa, przygnębienie, irytacja, stany depresyjne. Sytuacje stresowe powodują również: objadanie się, palenie papierosów, ucieczka w alkohol, zaburzenia snu, obgryzanie paznokci, alienacja, trudności z koncentracją, kłopoty z pamięcią, negatywne myślenie.
Ponad wszelką wątpliwość dowiedziono, że istnieje korelacja między doświadczaniem stresu a występowaniem licznych chorób. Stres znacząco zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się następujących schorzeń:
• Choroby serca
• Choroba niedokrwienna
• Zawał
• Nadciśnienie tętnicze
• Zaburzenia rytmu serca
• Nerwice
• Bezsenność
• Obniżenie odporności organizmu
• Zaburzenia miesiączkowania
• Zaburzenia potencji
Jedną z chorób, które rozwijają się m. in. z powodu stresu jest choroba wieńcowa serca. Schorzenie to stanowi główną przyczynę śmierci obywateli krajów rozwiniętych. Dane tego rodzaju można by mnożyć, warto więc zapoznać się ze sposobami radzenia sobie ze stresem.
Jak pokonać stres
Z sytuacjami stresowymi można sobie poradzić, pomocne są tu:
• Odpowiedni sposób odżywiania się. Niedobór magnezu ujemnie wpływa na układ nerwowy, warto więc wzbogacić dietę o produkty zawierające magnez, są to, m. in. kakao, czekolada, kasza gryczana, ziarna soi, pestki dyni, fasola, orzechy. Na rynku dostępnych jest także wiele preparatów zawierających magnez oraz witaminę B6, która zwiększa wchłanianie tego pierwiastka.
• Sport. Aktywność fizyczna jest doskonałym sposobem rozładowania emocji, pływanie, bieganie, tenis, gimnastyka, czy spacer mają zbawienny wpływ, pomagają pozbyć się napięcia.
• Cisza. Hałas działa stymulująco na organizm, rozdrażnia i powoduje niepokój, cisza pozwala się odprężyć.
• Rozwijanie hobby. Odprężeniu sprzyja spędzanie czasu na aktywności, która sprawia nam przyjemność, może to być pielęgnacja ogrodu, łowienie ryb, słuchanie muzyki, czytanie, etc.
• Seks. Utrzymywanie intymnych kontaktów ma pozytywny wpływ na cały organizm, uspokaja, odpręża, relaksuje.
• Śmiech. Również działa kojąco, rozluźnia, niweluje napięcie.
• Kontakt z naturą. Spędzanie czasu na świeżym powietrzu, najlepiej wśród zieleni dostarcza przyjemności, relaksuje, powoduje, że człowiek nabiera sił do działania.
• Zioła i inne preparaty. Uspokajająco działają, m. in. herbata z melisy, chmielu zwyczajnego, kozłka lekarskiego.
• Optymizm. Przyjazne nastawienie i wiara, że wszystko ułoży się po naszej myśli pogodnie nas usposabiają i sprawiają, że nie zamartwiamy się zbyt długo sytuacjami stresowymi.
Określony poziom natężenia stresu jest niezbędny i chroni przed uczuciem znużenia i znudzenia. Groźny natomiast jest zbyt wysoki poziom stresu, zwłaszcza jeżeli towarzyszy nam przez długi okres.
Symptomy (będące skutkiem zbyt długo utrzymującego się stresu) występujące pojedynczo nie świadczą o pozostawaniu pod wpływem stresu, jeżeli natomiast zauważamy obecność konstelacji kilku z nich jednocześnie może to prowadzić do niebezpiecznych zmian. Należy zauważyć, że im dłużej pozostajemy pod działaniem stresu, tym mniejszą mamy zdolność rozpoznawania go.
Symptomy te można poklasyfikować w następujący sposób:
- Krótkotrwałe objawy fizyczne, które są skutkiem zwiększonego wydzielania adrenaliny, pojawiają się zazwyczaj w sytuacji fizycznego zagrożenia. Obejmują one m.in.:
· Przyspieszone bicie serca,
· Wzrost aktywności gruczołów potowych,
· Zimna skóra,
· Zimne kończyny- dłonie i stopy,
· Mdłości,
· Przyspieszony oddech,
· Napięcie mięśni,
· Suchość ust,
· Potrzeba oddania moczu,
· Biegunka.
Wymienione powyżej objawy stanowią symptomy stresu biologicznego.
- Krótkotrwałe obniżenie efektywności pracy
Przejawów tego stanu jest wiele, oto niektóre z nich:
· Trudności w podjęciu decyzji,
· Utrata satysfakcji z pracy,
· Postrzeganie sytuacji jako zagrożenia nie wyzwania ,
· Zmiana funkcjonowania umysłu:
- Generowanie negatywnych myśli,
- utrata/ załamanie pewności siebie,
- Zawężenie uwagi,
- Upośledzenie zdolności koncentracji
- Obniżenie zdolności radzenia sobie z trudnościami,
· Utrata cennej energii poprzez doświadczanie roztargnienia, lęku, frustracji.
- Długotrwałe objawy fizyczne
Pojawiają się wskutek długotrwałej ekspozycji na podwyższony poziom adrenaliny. Jednym ze skutków działania adrenaliny jest usprawnienie zaopatrywania mięśni w substancje energetyczne. Odbywa się to kosztem niedoboru tych substratów w innych organach, w konsekwencji dochodzi do zaburzeń wewnątrz organizmu.
Może się to przejawiać na wiele sposobów, m.in.:
· Zmianą apetytu,
· Uczuciem zimna,
· dolegliwościami:
- astma,
- bóle pleców,
- problemy trawienne,
- bóle głowy,
- wysypka skórna,
· uczuciem zmęczenia
- Symptomy emocjonalne
Jeżeli przez długi okres doświadczasz stresu, może to prowadzić do trudności w procesach myślenia i rozwiązywania problemów. Konsekwencją mogą być następujące stany emocjonalne:
· lęk, niepokój,
· chaos myślowy, niemożność koncentracji uwagi,
· złe samopoczucie,
· poczucie utraty kontroli i przygnębienie,
· zmiany nastroju:
- Depresja,
- Frustracja,
- Wrogość,
- Bezradność,
- rozdrażnienie, poirytowanie,
- niepokój, nerwowość,
· ospałość,
· trudności ze spaniem,
· sięganie po alkohol i papierosy,
· zmiana nawyków żywieniowych,
· sięganie po leki.
- Symptomy na poziomie zachowania
Często długotrwałe oddziaływanie stresu przejawia się:
· głośnym i szybkim sposobem mówienia,
· ziewaniem,
· małostkowością, tikami nerwowymi, obgryzaniem paznokci, uderzaniem palcami o blat stołu, nerwowym przemierzaniem pokoju, itd.
· Złymi nastrojami:
- Irytacją,
- Obronnością,
- Krytycyzmem,
- Agresja,
- Irracjonalnością,
- Przesadą w sposobie reagowania,
· Spadkiem efektywności:
- Negatywnym nastawieniem,
- Utartą obiektywizmu,
- Niezdolnością do koncentracji i podejmowania decyzji,
- Kłopotami z pamięcią,
- Popełnianiem licznych błędów,
- Zwiększoną podatnością na wypadki,
· Brakiem troski o własny wygląd.
Symptomy, o których mowa powyżej nie powinny być rozpatrywane pojedynczo ponieważ mogą mieć inne pochodzenie i nie wskazywać na obecność stresu. Jeżeli natomiast dostrzeżesz u siebie kilka z nich, być może pomocne okazałoby ci się opanowanie kilku technik radzenia sobie ze stresem.
Stres - jego przyczyny, objawy i skutki
Nasze mechanizmy obrony i ataku są podobne do tych, jakimi dysponują zwierzęta. Z jednej strony jest to filozofia ofiary (nie dać się zjeść i przetrwać), z drugiej- filozofia zabójcy (zabijać aby przetrwać). Do realizacji jednej i drugiej opcji potrzebna jest możliwość podporządkowania funkcji całego organizmu tylko obronie i atakowi. Człowiek jest istotą bardziej skomplikowaną od zwierząt, żyje też w bardziej skomplikowanym świecie, więc stres, który jest sygnałem alarmowym naszego organizmu, uwidacznia się również w szeregu pomniejszych niż zagrożenie życia sytuacji. Żyjemy w czasach zanieczyszczenia stresem co nie wpływa pozytywnie na nasze zdrowie. My również sami używamy naszego sygnału alarmowego często w błahych przypadkach, jak przypalenie mleka, czy korek uliczny. Według amerykańskich badaczy, T.H. Holmesa i R.H. Rahe a, najbardziej stresującymi wydarzeniami dla ludzi są: śmierć bliskich osób, rozwód, czy ciężka, nieuleczalna choroba. Stres może być u człowieka również stanem ogólnym, wywołanym jakimś nieprzyjemnym bodźcem. Są to sytuacje, gdy np. ktoś jest wobec nas lekceważący, zbyt krytyczny, złośliwy. Stresu nie jesteśmy w stanie uniknąć. Powinniśmy jednak starać się mieć nad nim kontrolę i zaradzić jego skutkom.Nie każdy stres działa negatywnie. Znamy stres dobry, mobilizujący pozytywnie do działania. To właśnie dzięki niemu zdobędziemy się na skok na bungee czy start w wyczerpujących zawodach.Jest jednak zły stres, który jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka.Oznakami ostrego stresu są między innymi: wzrost ciśnienia krwi, suchość w ustach, czy gęsia skórka . Stresy wpływają na nasz nastrój w różnoraki sposób. Pod wpływem stresu możemy stać się zdenerwowani i zniecierpliwieni, zaniepokojeni i sfrustrowani. Obgryzanie paznokci jest również naszą reakcja na sytuacje stresowe. Jednak u każdego człowieka objawy napięcia są inne. Rodzaj i wielkość stresu, z którym można dać sobie radę bez uszczerbku na zdrowiu są dla każdego inne. Absolutnie każdy ma jednak punkt krytyczny, po którego przekroczeniu stres wywołuje chorobę. Narastająca przez dłuższy czas presja może prowadzić do wielkich, stale kumulujących się napięć. W pewnym momencie dochodzi do kryzysu. Na szczęście większość z nas potrafi rozpoznać go i przeciwdziałać mu, zanim jest za późno. Najczęstszym skutkiem długotrwałego stresu jest załamanie. Może być ono przyczyną wielu chorób od zwykłych infekcji wirusowych, przez anginę do nawet ataku serca i śmierci. Załamanie wiąże się też najczęściej z problemami psychicznymi. Wymykające się spod kontroli reakcje oraz niespotykane wcześniej postępowanie, świadczą o załamaniu nerwowym. Inne skutki załamania to m.in. napady płaczu, krzyku, wybuchy agresji, próby samookaleczeń, a nawet samobójstwo. Bardzo powszechnym skutkiem stresu jest uzależnienie się od alkoholu, nikotyny i narkotyków. Ludzie tacy bardzo często zamykają się w sobie, tak, że nikt nawet nie przypuszcza w jakim znajdują się stanie psychicznym. Każdego jednak da się wyciągnąć z tego stanu przy pomocy odpowiedniej terapii oraz zwykłej ludzkiej życzliwości
Jesteś przemęczona? Cierpisz na bezsenność? Pojawiają się problemy z ciśnieniem? Wszystkie te objawy są symptomami stresu. Stres może towarzyszyć każdemu - nieważne jak odpowiedzialną funkcję pełnisz.
Stres to zwykła reakcja biologiczna każdego organizmu, normalne fizjoilogiczne zjawisko związane z procesami życia. Ba, pewien poziom stresu jest wręcz niezbędny do normalnego funkcjonowania człowieka. Potwierdziły to badania amerykańskich naukowców, którzy dokonywali eksperymentu na szczurach: te poddane bezstresowemu życiu - chorowały a w rezultacie zmarły.
Celem nie jest więc zlikwidowanie stresu, a jego minimalizacja. Niestety życie nas nie oszczędza. I nie chodzi nawet o to, że pracujemy coraz więcej, ale stresogenne są czynniki takie jak: zwiększona ilość komunikatów (otaczających nas zewsząd), zminimalizowanie życia prywatnego (mało kto potrafi wyłączyć telefon komórkowy w domu i rzeczywiście odpoczywać), zwiększenie poziomu ryzyka (niepewność przyszłości). To wszystko powoduje, że stres jest jedną z ważniejszych i bardzo szkodliwych chorób cywilizacyjnych początku XXI wieku.
Serwis LazyHours będzie starał się uczyć efektywnie wypoczywać. Najpierw jednak
dowiedzieć się jak najwięcej o swoim wrogu.
Fizjologiczne objawy stresu:
- wzrost ciśnienia tętniczego
- przyspieszenie akcji serca
- zwiększenie stężenia glukozy we krwi
- wzrost napięcia mięśniowego
- przyspieszony, płytki oddech
- wyostrzenie zmysłów
- suchość w ustach
- zwiększona aktywność gruczołów potowych
- przyspieszona perystaltyka jelit
- zwiększone napięcie mięśni gładkich (m.in. skurcz żołądka powodujący bóle psychogenne)
- charakterystyczne zmiany w zapisie EEG
- charakterystyczne zmiany w gospodarce hormonalnej
Jak reagujemy na stres ?
Nietrudno przywołać w pamięci stresujące wydarzenia. Co się wtedy z nami działo? Jak się czuliśmy? Czy byliśmy rozdygotani, trudno nam było zebrać myśli, sądziliśmy, że to się nigdy nie skończy? Mówi się o psychologicznych
i fizjologicznych reakcjach na stres.
Reakcje fizjologiczne:
Wzrost aktywności systemu nerwowego
Zwiększony poziom adrenaliny (lub nor-adrenaliny) we krwi, co powoduje palpitacje serca, wzrost ciśnienia
Bóle głowy, pleców, żołądka
Reakcje psychologiczne:
lęk
stany depresyjne
smutek
irytacja
rozczarowanie życiem i sobą
Obok nich pojawiają się jeszcze również:
Zmiany w zachowaniu:
objadanie się
palenie papierosów
nadużywanie alkoholu
obgryzanie paznokci
zaburzenia snu
łatwe wpadanie w gniew
unikanie kontaktów z ludźmi
Zmiany w myśleniu:
trudności z koncentracją
zapominanie
negatywne myślenie
Fazy stresu
Wg Selye'go stres przebiega w następujących fazach:
Faza alarmowa. Początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacja.
Faza mobilizacji. Występuje pełna mobilizacja i wykorzystanie potencjalnych możliwości jednostki.
Stadium szoku.
Stadium przeciwdziałania szokowi. Jednostka podejmuje wysiłki obronne.
Faza przystosowania (odporności). Organizm nauczył się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem.
Faza wyczerpania. Uogólnione pobudzenie całego organizmu, co prowadzi do przewlekłego stresu, bądź nawet do śmierci.
Szybkie życie, pogoń za pieniądzem, kredyty, rodzinne problemy - niewielu osobom udaje się bezstresowo radzić sobie w trudnych sytuacjach, które spotykamy codziennie.
Stres staje się nieodłącznym elementem codzienności, dlatego coraz ważniejsze staje się umiejętne zarządzanie jego poziomem.
Małe dawki stresu działają na nas mobilizująco, są niezbędne w wielu sytuacjach. Jednak kiedy stres towarzyszy Tobie niemal cały czas, może to przynieść negatywne skutki, nie tylko wpływając ujemnie na Twoje samopoczucie ale nawet zdrowie.
CZYM JEST STRES W PRACY
Stres w pracy powstaje, gdy osoby pracujące, pracownicy i pracodawcy odczuwają
dyskomfort psychiczny dot. warunków i wymagań pracy w sytuacji, gdy warunki
i wymagania te przekraczają ich możliwości poradzenia sobie w danym momencie..
ŹRÓDŁA STRESU W MIEJSCU PRACY -PRZYKŁADY
• Pozbawienie kontroli nad pracą-brak wpływu na czas pracy, tempo, przerwy, sposób
i kolejność wykonania zadań
• działanie pod presją innych osób
• niespodziewane zmiany warunków, sposobu, miejsca i organizacji pracy
• brak wiedzy na temat celu i efektów pracy- poczucie bycia „trybikiem w maszynie”
• zbyt dużo pracy lub jest ona zbyt trudna do wykonania w danym czasie
• zbyt duże tempo pracy, praca w nadgodzinach
• konieczność zachowania dużej czujności przy wykonywaniu trudnych i skomplikowanych
zadań
• obarczenie dużą odpowiedzialnością materialną i za ludzi
• praca poniżej możliwości i aspiracji
• konieczność wykonywania powtarzalnych, monotonnych czynności
• brak wiedzy nt. zakresu obowiązków i sposobu wykonania pracy
• niespójne, sprzeczne zmienne wymagania ze strony klientów, współpracowników,
przełożonych
• brak możliwości awansu, rozwoju
• brak wsparcia ze strony współpracowników i przełożonych (osamotnienie, wyobcowanie)
• brak materiałów, narzędzi potrzebnych do pracy
• trudne fizyczne warunki pracy: hałas, zapylenie, zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura,
brak przestrzeni, złe oświetlenie..
Stres zawodowy może być pogłębiony przez różnego rodzaju wydarzenia życiowe
spotykające pracowników jak: nieporozumienia rodzinne, rozwód, śmierć lub choroba
bliskich osób. itp. Dodatkowo w podobnych warunkach pracy reakcja różnych osób na stres
może być bardzo różna i zależeć od cech osobowości , temperamentu, zdolności
przystosowawczych itp. Jest pewna grupa osób szczególne narażonych na odczuwanie stresu
związanego z pracą .Są to osoby nadwrażliwe, dążące do osiągnięć, dominujące, niecierpliwe,
działające w pośpiechu, a także osoby nowo przyjęte do pracy, osoby młode lub w podeszłym
wieku.
OBJAWY STRESU
Typowymi reakcjami na stres są:
uczucie duszności,
zawężenie uwagi do konkretnego zadania
złość , nerwowość, lęk
stan silnego napięcia, prowadzący czasem do wybuchu lub agresywnego zachowania
pobudzenie, nadruchliwość, niecierpliwość, przymus dziaałania
przygnębienie
zniechęcenie
apatia
podwyższone ciśnienie, przyspieszone bicie serca,
potliwość dłoni i palpitacje serca,
problemy z mięśniami, bóle lub napięcie, które prowadzą do nadciągnięcia mięśni, bóle
głowy,
zawroty głowy i migreny,
zimne dłonie i stopy,
uczucie duszności, bóle klatki piersiowej. Seminarium Okręgowego Inspektoratu Pracy w Łodzi „Stres w pracy” - 15 listopada 2006 r.
3
problemy z żołądkiem i jelitami
Osoby pozostające pod wpływem stresu redukują go poprzez palenie papierosów, spożywanie
alkoholu, leków, spożywanie nadmiernych porcji pokarmowych.
Stres dotyczy wszystkich pracujących: i pracowników i pracodawców.
Długotrwały stres prowadzi do wyczerpania fizycznego i psychicznego człowieka,
a w konsekwencji do poważnych problemów zdrowotnych.
Konsekwencją takiego stanu są koszty ekonomiczne jakie z tytułu narażenia na stres ponosi
przedsiębiorstwo.
KOSZTY STRESU W PRACY:
Pracownik podlegający stresowi:
• nie jest w stanie pracować efektywnie i wydajnie
• popełnia niezamierzone pomyłki i błędy
• ulega częstszym wypadkom przy pracy
• jest niechętny nowościom i zmianom w pracy
• wypala się - traci zainteresowanie pracą
• wchodzi w konflikt z przełożonymi, nie wykonuje ich poleceń
• omija zasady bezpieczeństwa
• jest niechętny wszelkim zmianom i nowatorskim rozwiązaniom
• bierze częste zwolnienia lekarskie, często korzysta z porad lekarzy
• odchodzi z pracy (częsta rotacja kadr)
• zapada na ciężkie przewlekłe choroby wymagające kosztownych oddziaływań
Powyższe zachowania mogą być przyczyną strat dla przedsiębiorstwa np: na skutek zmian
w efektywności pracy, utraconych zysków, kosztów wypadków, utraconego sprzętu,
konieczności naboru i szkoleń nowych pracowników lub opłacania zastępstw itp.
Świadomość tych kosztów nie jest jeszcze w Polsce wystarczająco rozpowszechniona,
ponieważ nie prowadzi się badań nad rozmiarem tych skutków, ale można się powołać na
badania przeprowadzane w innych krajach.(1)
Na podstawie informacji Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy:
• skutki ekonomiczne stresu związanego z pracą zawodową i powodowanych przezeń
schorzeń ocenia się w UE na 20 mld. euro rocznie
• 50%-60% nieprzepracowanych dniówek w krajach UE ma związek ze stresem. W samej
Wielkiej Brytanii liczbę roboczodni w roku nie przepracowanych z powodu stresu ocenia
się na 40 mln. (Kearns,1986; Health & Safety Executive, 1990b. , Jones i inni 1998).
• w USA oszacowano, że każdego roku straty z tytułu absencji wynoszą ok. 550 mln. dni
pracy (Harris i in. 1985) z czego 54% to nieobecności związane ze stresem (Elkin ,Rosch,
1990).
• amerykańska służba zdrowia na leczenie chorób odstresowych przeznacza 44 mld. dol.
rocznie
• z perspektywy dużego przedsiębiorstwa , ocenia się , że na każdy 1000 pracowników
przedsiębiorstwo traci rocznie z powodu stresu ok. 1,6 mld funtów szterlingów.
• w Australii koszt ponoszony z tytułu stresu w pracy wyniósł w 1994 r. 30 mln. dol.
australijskich. A straty w wyniku absencji związanej ze stresem wynoszą rocznie 150 dol.
na jednego pracownika, co daje roczny koszt w wysokości 7, 5 mln. dol. australijskich.
(Deloitte & Touche,1999)Seminarium Okręgowego Inspektoratu Pracy w Łodzi „Stres w pracy” - 15 listopada 2006 r.
4
Przedstawione argumenty przemawiają za tym, aby podejmować działania zmierzające
do ochrony zdrowia pracowników przed skutkami stresu.
Pierwszym krokiem na tej drodze jest dokonanie pomiaru nasilenia i źródeł stresu w danym
przedsiębiorstwie. Nie jest to łatwe szczególnie, szczególnie w przypadku, gdy jest on
związany z psychospołecznymi warunkami pracy.
Jednak określenie poziomu stresu w przedsiębiorstwie jest pierwszym krokiem w kierunku
profilaktyki i tworzenia programów zaradczych.
W ramach realizowanego przez PIP programu pt:” Przeciwdziałanie negatywnym skutkom
przeciążenia psychicznego i stresu w pracy” działaliśmy dwutorowo. Prosiliśmy
pracodawców o wypełnienie ankiety zawierającej listę czynników uznanych za stresogenne
i określenie, które z nich mogą występować w Jego zakładzie pracy. Ankieta pozwalała
pracodawcy zweryfikować jego wiedzę nt. czynników psychospołecznych w miejscu pracy.
W OIP Łódź odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie udzieliło 160 pracodawców.
33 spośród ankietowanych pracodawców (20,6 %) nie zetknęło się z zagadnieniem
„psychospołecznych warunków pracy”, „obciążenia psychicznego pracowników” lub „stresu
związanego z pracą”. Jednocześnie aż 144 pracodawców (90 %) uznało, że potrafi wskazać,
które cechy pracy wykonywanej przez pracowników mogą powodować ich przeciążenie
psychiczne (stres).
Najczęściej wskazywanymi źródłami stresu były (ankieta zawierała 63 czynniki):
− praca w hałasie - 92 pracodawców
− możliwość utarty pracy - 90 pracodawców
− odpowiedzialność za zdrowie, życie, przyszłość innych ludzi - 79 pracodawców
− konieczność ciągłego skupienia uwagi, zachowania czujności - 77 pracodawców
− praca pod presją czasu - 77 pracodawców
− konieczność kontaktu z „niezadowolonymi klientami” - 76 pracodawców
− ciągła dyspozycyjność - 73 pracodawców
− konflikty , sprzeczki w pracy - 73 pracodawców
− przemoc fizyczna, groźby, zastraszanie pracownika - 67 pracodawców
− ……
− konieczność ciągłego dokształcania się pracownika - 20 pracodawców
− praca w wilgoci - 18 pracodawców
− samozatrudnianie się pracownika - 13 pracodawców
− sztywne, niezmienne godziny pracy - 13 pracodawców
− liberalny styl zarządzania („pracownikom wszystko wolno”) - 9 pracodawców
− praca zautomatyzowana - 8 pracodawców
Już te wyniki wskazują, jak niepełna jest wiedza pracodawców na temat możliwych źródeł
stresu pochodzenia zawodowego, występujących w środowisku pracy.
Kolejne pytanie ankiety dotyczyło skutków, jakie dla pracowników może powodować
przedłużająca się praca w niekorzystnych psychospołecznych warunkach pracy.
130 pracodawców (81,3 %) uznało, że jest w stanie określić te skutki. Najczęściej
wymieniane były:
− błędy, pomyłki w czasie pracy - 98 pracodawców
− uczucia lęku, niepokoju w pracy - 91 pracodawców
− nerwica - 85 pracodawców
− utrata motywacji, niechęć do pracy - 85 pracodawców
− uczucia irytacji, złości, gniewu w pracy - 81 pracodawców
− ……
− choroby infekcyjne, wirusowe (grypy, przeziębienia) - 20 pracodawców
− alergie, uczulenia - 16 pracodawców
I w tym przypadku wiedza pracodawców okazała się niewystarczająca. Seminarium Okręgowego Inspektoratu Pracy w Łodzi „Stres w pracy” - 15 listopada 2006 r.
5
W aspekcie powyższych danych pewne zdziwienie może budzić, że 145 pracodawców
(90,6 %) zadeklarowało, że są w stanie stwierdzić, jakie skutki dla funkcjonowania
przedsiębiorstwa ma praca pracowników w stresujących warunkach. Jednak pomimo takich
deklaracji wiedza pracodawców okazała się niepełna. Spośród 10 skutków nadmiernego
stresu pracodawcy wymieniali najczęściej:
− błędy, pomyłki pracowników - 129 pracodawców
− spadek efektywności, wydajności pracy - 119 pracodawców
− odejścia wyszkolonych pracowników - 90 pracodawców
− brak motywacji i zaangażowania pracowników w pracę - 85 pracodawców
− wzrost liczby dni zwolnień chorobowych - 84 pracodawców
− wypadki przy pracy - 77 pracodawców
− niechęć do nowych zadań, nowych sposobów pracy - 75 pracodawców
− skargi pracowników - 54 pracodawców
− omijanie przepisów, instrukcji przez pracowników - 50 pracodawców
− niewykonywanie poleceń przełożonych - 36 pracodawców
Tylko 49 pracodawców (30,6 %) uznało, że są w tanie obiektywnie stwierdzić, na jakim
poziomie kształtują się psychospołeczne warunki pracy w ich zakładach, przy czym
32 odpowiedziało na pytanie o metodę, jakiej używali. Jednocześnie żaden z pracodawców
nie wskazał konkretnej metody (jeden wymienił metodę własną na bazie normy PN-N-
18002), w większości opierając się na własnych obserwacjach i doświadczeniu jako sposobie
oceny stresogenności warunków pracy. Dla wszystkich, którzy udzieli odpowiedzi poziom
psychospołecznych warunków pracy był co najmniej dostateczny (akceptowalny).
Nieco ponad połowa ankietowanych pracodawców (87) podejmowała działania mające
na celu zmniejszenie stresu wśród pracowników. Większość z nich wskazała na poprawę
komunikacji w przedsiębiorstwie (rozmowy z pracownikami), tworzenie przyjaznej atmosfery
w pracy. Niektórzy wskazywali również ustalenie jasnych zasad kształtujących relacje
pomiędzy przełożonymi i podwładnymi, dopasowanie struktury firmy do realizowanych
zadań, stosowanie środków technicznych i organizacyjnych zmniejszających uciążliwość
pracy, poprawa warunków pracy (BHP). Zdarzały się również odpowiedzi wskazujące
na właściwy system motywowania (pozamaterialnego i finansowego). Pracodawcy, którzy nie
podejmowali działań w zdecydowanej większości uznali, że nie było takiej potrzeby,
ze względu na niewystępowanie w ich zakładach niekorzystnych czynników
psychospołecznych lub występowanie ich na poziomie powodującym co najwyżej niewielki
stres. Część z pracodawców swą bezczynność usprawiedliwiała brakiem wiedzy, albo
brakiem czasu na analizę poziomu stresu w zakładzie.
Tylko 11 ankietowanych pracodawców (6,9 %) nie było zainteresowanych otrzymaniem
bezpłatnych materiałów informacyjnych dotyczących psychospołecznych warunków pracy.
Powody braku zainteresowania wskazało 9 spośród nich, przy czym dwóch uznało, że posiada
wystarczającą wiedzę w tym zakresie, trzech wskazało na brak czasu (poza tym: brak
zainteresowania tematyką, „nie podobają mi się takie opracowania”, brak niekorzystnych
psychospołecznych warunków w zakładzie, oczekiwanie na otrzymanie wydawnictw).
Kolejne badanie Kwestionariuszem do Oceny Cech Pracy przeznaczone było dla
wszystkich chętnych pracodawców. Kwestionariusz ten opracowany przez IMP w Łodzi
pozwala ocenić poziom stresu na badanym stanowisku, a także określić czynniki
psychospołeczne, który odpowiedzialne są za jego wysoki poziom. To takie wzbogacenie
oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku o czynniki psychospołeczne. Wyniki
badania są informacją dla pracodawcy i punktem wyjścia do przeprowadzenia korzystnych
dla pracowników zmian. Badaniem kwestionariuszowym objęto w OIP Łódź 5 firm a ogółem Seminarium Okręgowego Inspektoratu Pracy w Łodzi „Stres w pracy” - 15 listopada 2006 r.
6
27 stanowisk pracy. Wyniki tych badań zostały już przekazane pracodawcom uczestniczącym
w programie.
Bbliografia:
1. „Ochrona zdrowia pracowników przed skutkami stresu
zawodowego”- Bohdan Dudek, Małgorzata Waszkowska, Dorota
Merecz, Wojciech Hanke, IMP, Łódź 1999
2. „Stres w pracy zawodowej a choroby układu krążenia i przemiany
materii” - K. Nazur, H. Kociuba-Uściłko, E. Wójcik-Ziółkowska,
IMP, 2001
3. „Jak radzić sobie ze stresem”, Helion, 2004
4. „Jak radzić sobie ze stresem”, Helion, 2004
Badania naukowe wskazują, ze jedną z najefektywniejszych strategii radzenia sobie ze stresem jest koncentracja na problemie i podejmowanie działań pozwalających na jego rozwiązanie.
Ludzie, którzy starają się aktywnie przezwyciężyć życiowe stresy, wykorzystując w tym celu swój potencjał i zewnętrzne zasoby pozostają w lepszym zdrowiu niż ci, którzy udając, że nic się nie stało albo użalają się nad sobą, obwiniając innych za swoje niepowodzenia.
Aby usprawnić proces rozwiązywania problemu należy najpierw go zdefiniować a następnie ustalić cel, którego osiągniecie będzie dla nas satysfakcjonujące. Większość problemów posiada więcej niż jedno rozwiązanie. Dokładna analiza plusów i minusów alternatywnych rozwiązań pozwali wybrać takie rozwiązanie, które będzie dla nas możliwe do wdrożenia, najmniej kosztowne, a zarazem pozwoli na osiągnięcie przynajmniej minimalnie satysfakcjonujących efektów.
Stres wiąże się z przeżywaniem silnych emocji, często negatywnych. Większość ludzi nie umie sobie z nimi radzić. Jedni starają się je stłumić, pozostając w efekcie w permanentnym stanie rozdrażnienia, inni natomiast nie umieją kontrolować swoich wybuchów emocji i zachowują się agresywnie.
Tymczasem by efektywnie radzić sobie z emocjami w sytuacji stresowej powinno się je oddzielić od obiektywnej natury problemu.
W tym celu należy skontaktować się z własnymi emocjami i nazwać je, a następnie precyzyjnie określić sytuację/zachowanie, która te emocje wywołuje.
Kolejny krok będzie polegał na zareagowaniu na tą sytuacje lub zachowanie: głośne wypowiedzenie jakie ta sytuacja wywołuje we mnie emocje i jakie są tego konsekwencje.
Choć stresu nie da się całkowicie uniknąć, można zmniejszyć jego negatywne skutki. W przerwach w pracy lub po jej zakończeniu można zastosować się do poniższych wskazówek:
Medytuj, koncentrując się na swoim oddechu- medytacja nie tylko poprawia samopoczucie i zwiększa odporność organizmu, ale także pozwala uwolnić się od lęku czy chronicznego bólu, obniżyć ciśnienie;
Słuchaj muzyki- najbardziej pomocna w walce ze stresem jest muzyka w szybkim tempie w tonacji C-dur.
Śmiej się- humor pobudza te obszary mózgu, które są powiązane z odczuwaniem zadowolenia;
Ruszaj się- w wyniku wysiłku fizycznego mózg wytwarza endorfiny - neurohormony odpowiedzialne za uczucie przyjemności. Energiczny spacer, pływanie, jazda na rowerze czy taniec, o ile są uprawiane regularnie przez minimum pół godziny, skutecznie poprawiają samopoczucie.
Obracaj się w dobrym towarzystwie -wsparcie, na jakie można liczyć ze strony przyjaciół jest skutecznym remedium przeciwko dołkom psychicznym i chorobom ciała.
Do skutecznych technik kontroli stresu należą również:
- wysypianie się;
- nie stawianie sobie za wysokich celów i oczekiwań wobec siebie;
- akceptowanie tego, czego nie można zmienić;
- znalezienie sensu w życiu;
- zacieśnianie więzi społecznych.
Możliwych sytuacji stresowych jest bardzo dużo, a ich konsekwencje są nie do przewidzenia. Dlatego umiejętność radzenia sobie ze stresem jest niezbędna do tego by efektywnie pracować i dobrze funkcjonować w życiu zawodowym, społecznym i osobistym.
Źródło: HRNews.pl