BIERNY UKŁAD RUCHU

1.Dokonać schematycznego podziału układu ruchu

Układ ruchu

2.Wymienić elementy budujące układ ruchu: bierny i czynny

Elementy budujące układy ruchu:

A/ czynny - mięsnie szkieletowe,

B/bierny- kości stawy, chrząstki, wiązadła.

3.Dokonać schematycznego podziału tkanki łącznej:

Podział tkanki łącznej

Tkanka łączna

↓ ↓ ↓

Właściwa płynna oporowa(szkieletowa)

↓ ↓ ↓ ↓

Krew limfa chrzęstna kostna

4.Wykryć związki organiczne i nieorganiczne w kościach.

Pomoce	Przebieg ćwiczenia	Obserwacja	Wniosek
Kość,10 % HCl		Kość jest sztywna, węglan wapnia i fosforan wapnia reagują z kwasem solnym. W kości pozostaje osseina	Kość jest elastyczna Dzięki obecności osseiny.
Wypalona kość ( ogień zniszczył osseinę). 10 % HCl		Kość jest krucha, sztywna , węglan wapnia i fosforan wapnia reagują z kwasem solnym.	Kość uległa rozłożeniu (rozpuszczeniu)

5.Rozpoznać na schemacie elementy tkanki łącznej szkieletowej:

a)chrzęstnej ,

b) kostnej

Należy wskazać:

- komórki kostne - osteocyty

(komórki z rozgałęzieniami),

- substancję międzykomórkową z blaskami kostnymi.

6.Dokonać podziału tkanki kostnej.

Podział tkanki .kostnej

Tkanka kostna

Zbita gąbczasta

6.Porównać tk. kostnej i tk. chrzęstnej

Cechy	Tk. kostna	Tk. chrzęstna
Co buduje?	kości	Powierzchnia stawów, dyski, małżowina uszna, krtań, szkielet zarodka
Obecność: A/naczyń krwionośnych B/nerwów	Tak tak	Brak tak
Komórki: A/ nazwa B/ułożenie C/czy kontaktują się ze sobą?	A/ Osteocyty, B/ luźno, tworzą pierścień C/posiadają wypustki za pomocą których się kontaktują	A/Chondrocyty B/Po kilka razem, leżą w jamkach, tworzą chondron c/Komórki nie kontaktują się
Schemat/Vademecum -122 Operon - kl.I ,str.161/
Substancja międzykomórkowa A/ zw.organiczne B/ zw.nieorganiczne	A/ Zw.organiczny - kolagen (osseina) ,nadaje elastyczność, wółkna kolagenu tworzą blaszki, B/ zw.nieorganiczny -węglan i fosforan wapnia -nadaje twardość	A/zw. Organiczny -kolagen, elastyna
Podział tkanki	A/zbita B/gąbczasta	A/szklista, B/sprężysta, C/włóknista

7.Uzupełnić tabelę dotyczącą tk. kostnej

Cechy	Tk.kostna zbita	Tk.kostna gąbczasta
występowanie	Trzony kości długich	Nasady kości długich, wnętrze pozostałych typów kości,
Ułożenie blaszek	Ciasno, koncentrycznie wokół kanału Haversa	Blaszki sklejone, tworzą beleczki luźno ułożone, belki tworzą sieć,wolne przestrzenie w sieci wypełnia czerwony szpik kostny
Schemat

8.Scharakteryzować czerwony szpik kostny

Występowanie: nasady kości długich, wnętrze mostka, kręgów, żeber

Rola: wytwarzanie wszystkich typów krwinek

9.Wyjaśnić pojęcie: Osteon - jednostka budulcowa tk.kostnej zbitej

10.Omówić schemat budowy Osteonu./ Vademecum str.123

11.Określić rolę kanału Haversa?

W kanale znajdują się naczynia limfatyczne ,krwionośne, nerwy.

Kanał je ochrania.

12.Opisać przekrój poprzeczny przez tk.kostną zbitą. /schematy powyżej /

( komórki kostne -osteocyty,

substancja międzykomórkowa zawierająca blaszki kostne)

13.Wykazać, że tk. kostna jest aktywna metabolicznie /Vademecum str.123, Operon 161 /

Tk. Kostna jest aktywna metabolicznie ponieważ ulega przebudowie podczas złamania.

Podczas złamania kości komórki kościogubne OSTEOKLASTY rozpuszczają kość w miejscu złamania.

Komórki kościotwórcze -OSTEOBLASTY odbudowują ubytek kości ,spajają fragmenty kości.

14.Omówić proces regeneracji złamanej kości /odpowiedź wyżej/

15.Uzupełnić tabelkę dotyczącą tk.chrzęstnej /OPERON - str.159 -160 /

Rodzaj tkanki	Cechy	Występowanie
szklista	Włókna kolagenowe odporne na rozerwanie	Szkielet zarodka, płodu, powierzchnia stawowa, nos, nagłośnia
sprężysta	- nie ulega mineralizacji Włókna elastyny są sprężyste, rozciągają się	Małżowina uszna, chrząstki krtani
włóknista	Grube pęczki włókien kolagenowych wytrzymałe na rozerwanie	Ścięgna mięśni, dyski w kręgosłupie

16.Opisz elementy kości długiej

A/ budowa morfologiczna

B/ Przekrój poprzeczny przez kość długą

Na zewnątrz kość długą ochrania okostna -

17. Wyjaśnij pojęcie :OKOSTNA.

Jest to mocna, łącznotkankowa błona .Nie występuje na powierzchniach stawowych.

Rola okostnej:

Zawiera naczynia krwionośne, nerwy, zaopatruje kości w tlen i składniki odżywcze,

bierze udział w procesach regeneracyjnych.

18. Rola chrząstki nasadowej w kościach długich.

(OPERON /2/s.234/

Występuje u człowieka do 15 -18 roku życia,

komórki intensywnie dzielą się,

dzięki czemu następuje intensywny wzrost kości

( skok pokwitaniowy).

Po zakończeniu wzrostu chrząstki nasadowe

ulegają kostnieniu.

19.Dokonaj podziału kości ze względu na ich kształt. OPERON/2/234

Uzupełnij tabelę:

Rodzaje kości
długie	Krótkie	płaskie	różnokształtne
Kość ramienna, łokciowa udowa promieniowa,	Kości nadgarstka paliczków, stępu	Łopatka, obojczyk, Kość czołowa, Ciemieniowa potyliczna	Kręgi, kości podniebienia ,żuchwa

20.Przyporządkować nazwy następujących kości zgodnie z podziałem w tabeli.

k. Udowa, ramieniowa, k. nadgarstka, potyliczna, łopatka ,kręgi, mostek ,k. biodrowa ,

śródstopia , k .stępu ,obojczyk

Kości
Długie	krótkie	Płaskie	różnokształtne

21.Uzupełnij schemat budowy szkieletu człowieka

SZKIELET CZŁOWIEKA

I Osiowy II. szkielet kończyn III szkielet obręczy

A/ Czaszka a/ górnej a/ barkowej/ obojczyk, łopatka/

B/ Kręgosłup b/ dolnej b/ miednicznej /k. biodrowa ,łonowa, kulszowa/

C/ Klatka piersiowa

22. Na podstawie schematu nazwij kości: /OPERON 2/str.237,VADEMECUM str.126

A/ mózgoczaszki

B/ trzewioczaszki

23.Wpisz do tabeli kości mózgoczaszki i trzewioczaszki.

KOŚCI
MÓZGOCZASZKI	TRZEWIOCZASZKI

Wyjaśnij zdania: . /Vademecum 125//Vademecum 126/

Kość czołowa jest kością pneumatyczną

Wewnątrz kości czołowej znajdują się puste przestrzenie zwane zatokami. Są one połączone z jamą nosową.

Kość potyliczna umożliwia połączenie czaszki z kręgosłupem. .

W kości potylicznej znajduje się otwór potyliczny wielki. Przez otwór przechodzi rdzeń kręgowy do mózgowia. Z kości wychodzą dwa kłykcie potyliczne ,które łączą się z pierwszym kręgiem kręgosłupa /dźwigaczem/.

Określ, która kość w czaszce jest kością ruchomą

Kością ruchomą jest żuchwa /kształt U /..Jest połączona z kością skroniową stawem skroniowo - żuchwowym.

Wymienić odcinki kręgosłupa.

...................................................................................

Zaznaczyć na schemacie odcinki kręgosłupa.

Podaj liczbę kręgów w poszczególnych odcinkach kręgosłupa

Odcinki kręgosłupa
szyjny	piersiowy	lędźwiowy	krzyżowy	ogonowy
7	5	5	5	4-5

Opisz szczegółową budowę kręgosłupa.

Kręgosłup zbudowany jest z kręgów. W kręgosłupie człowieka znajduje się 5 odcinków zbudowanych z 33 - 34 kręgów. Odcinki kręgosłupa: szyjny -7,piersciow-5, lędźwiowy -5,krzyżowy- 5 ogonowy . Pomiędzy kręgami znajdują się dyski chrzęstne.- 4-5.

Rozpoznaj na schemacie kręgi: szyjny, piersiowy, lędźwiowy.

a/ szyjny B/ piersiowy

C/ lędźwiowy

Wyjaśnić budowę i funkcje kręgów:

Dźwigacza, Obrotnika,

Dźwigacz - atlas, pierwszy kręg szyjny, brak trzonu,

łączy się z wyrostkami kości potylicznej,

Rola: umożliwia ruchy potakujące głową

Obrotnik - drugi kręg potyliczny,

Posiada ząb odchodzący od trzonu

ku górze, wchodzi w otwór atlasa

Rola: łączy się zębem obrotowym

Z atlasem, powoduje obroty w lewo ,prawo.

Wpisz w tabelę cechy poszczególnych kręgów.

Rodzaj kręgu	Cecha
dźwigacz	Brak trzonu, łączy się z dwoma kłykciami potylicznymi czaszki, ruchy potakujące
obrotnik	Ma ząb obrotowy wchodzący w otwór atlasa, powoduje ruch obrotowy czaszką
Pozostałe szyjne	Stanowią ochronę dla tętnic szyjnych
piersiowe	Posiadają powierzchnie stawowe przyczepu żeber
lędźwiowe	Duże ,masywne trzony
krzyżowe	Zrośnięte w kość krzyżową,
ogonowe	Zrośnięte w kość ogonową.

Opisz schemat budowy kręgu:

Podaj funkcję dysków- krążków międzykręgowych:

Amortyzacja wstrząsów podczas chodzenia

i upadków,

umożliwiają zgięcie, prostowanie,

ruchy boczne i obrotowe

Zaznacz na schemacie naturalne

wygięcia kręgosłupa:

Lordoza szyjna, lędźwiowa,

kifoza piersiowa, lędźwiowa ?OPERON 2/238,

Vademecum 127

Wymień funkcje kręgosłupa:

A/ Dzięki wygięciom w kształcie litery S umożliwia sprawne poruszanie się w postawie pionowej,

B/Podpora ciała -unosi ciężar ciała,

C/ Dyski międzykręgowe amortyzują wstrząsy,

D/ Kanał kręgosłupa ochrania rdzeń kręgowy.

Rozpoznać kości kończyny górnej

Kończyna górna zbudowana jest z obręczy barkowej i kończyny górnej wolnej

Wymienić kości kończyny górnej wolnej.

.............................................................

Funkcje kończyny górnej:

Wykonuje skomplikowane czynności manualne.

Narząd chwytny

Wymienić kości obręczy barkowej.

..................................................................

Funkcje obręczy barkowej:

Miejsce przyczepu kończyny górnej wolnej.

Rozpoznać kości kończyny dolnej

Kończyna dolna zbudowana jest z obręczy miednicznej i kończyny dolnej wolnej

Rozpoznać kości kończyny dolnej

Funkcje kończyny dolnej:

Unosi ciężar ciała,

przemieszcza

Rozpoznać kości obręczy miednicznej.

Funkcje miednicy:

Miejsce przyczepu kończyny dolej wolnej, ochrona narządów jamy brzusznej

Klatka piersiowa.

Rozpoznać na schemacie kości budujące klatkę piersiową.

Wymienić kości budujące klatkę piersiową:

Mostek ,12 par żeber /odchodzących od 12 kręgów piersiowych./

Rodzaje żeber

Żebra prawdziwe /od I -VII, połączone z mostkiem za pomocą chrząstek żebrowych/

Żebra rzekome /VIII - X ,połączone z VII za pomocą łuku chrzęstnego/

Zebra /XI,XII -wolne, nie mają połączenia z mostkiem/

Funkcje klatki piersiowej:

Ochrona narządów- serca, płuc, przełyku,

Dzięki chrzęstnemu połączeniu żeber prawdziwych z mostkiem- ruchomość klatki umożliwia jej rozszerzanie się i kurczenie podczas wdechu i wydechu.

Wymienić choroby układu szkieletowego:

Choroba	Przyczyna	Objawy	Leczenie
Reumatyzm, reumatoidalne zapalenie stawów	Komórki odpornościowe atakują własne błony maziowe	Zaczerwienienie, Ból stawów, opuchlizna, deformacja,	Leczenie farmakologiczne
Krzywica kości	Brak wit .D3 u dzieci, węglan i fosforan wapnia nie osadzają się w kościach	Wykrzywienie kości długich	Podawanie wit.D3.pokarmow bogatych w wapń -mleko sery
Osteoporoza/ Zeszotnienie kości	Brak węglanu i fosforanu wapnia w kościach spowodowany : zmianami hormonalnymi / estrogeny/, Brak wapnia w pokarmach, Brak ruchu.	Bóle kości, Łamliwość kości,	Spożywanie pokarmów bogatych w wapń, ruch fizyczny, leczenie hormonalne /kobiety podczas menopauzy/

Wymienić wady układu szkieletowego

Wady postawy	Przyczyna	Objawy	Leczenie
A/ skolioza	Nieprawidłowa postawa podczas noszenie torby na jednej str. ciała	Boczne skrzywienie kręgosłupa, ból,	Rehabilitacja, ruch, Ćwiczenia korekcyjne,
B/ Kifoza piersiowa	Nieprawidłowa postawa podczas siedzenia	Nadmierne wygięcie odcinka piersiowego do tyłu, „garb „
C/ Lordoza lędźwiowa	Nieprawidłowa postawa podczas siedzenia	Nadmierne wygięcie odcinka lędźwiowego do przodu.
Płaskostopie	Noszenie niewłaściwego obuwia, ,nadmiernie obciążenie stóp,	Nieprawidłowe wysklepienie stopy, stopa płaska ,trudności w chodzeniu, ból stóp,drętwienie	Wkładki ortopedyczne.
Dyskopatia	Wysunięcie dysku	bół	Wizyta u lekarza

Rozpoznać wady szkieletu

7

---