. Powody które obrazowały konieczność zmiany reformy szkolnictwa.
a)Rewolucja medialna która zmieniła osobowość młodego człowieka w takim stopniu że szkoła oparta na tradycyjnym systemie przekazu informacji straciła swój autorytet i skuteczność
b)Szybkie tempo rozwoju społeczeństwa
c)Edukacja jako usługa społeczna a jednocześnie towar rynkowy
II. cele reformy
a) podniesienie poziomu edukacji społeczeństwa przez upowszechnienie wykształcenia średniego i wyższego
b) wyrównanie szans edukacyjnych mieszkańców wsi i miast
c) poprawa jakości edukacji rozumianej jako proces kształcenia i wychowania
III.struktura szkolnictwa po reformie: SZKOŁA PODSTAWOWA: wiek 7-13 lat; powszechna obowiązkowa 6-letnia; podzielona na dwa cykle dydaktyczne: a) klasy 1-3- 3-letnie nauczanie zintegrowane(bez podziału na przedmioty) b)klasy 4-6- 3-letnie nauczanie blokowe(w grupach pokrewnych przedmiotów); SP kończy się tzw.systemem kompetencji →GIMNAZJUM: wiek 13-16 lat; powszechne obowiązkowe 3-letnie; podział na przedmioty; innowacja(nowoczesność) tzw ścieżki międzyprzedmiotowe czyli treści uwzględnione w kilku przedmiotach nauczania np., kultura informatyczna, edukacja ekologiczna, przygotowanie do życia w rodzinie; kończy się egzaminem gimnazjalnym (część humanistyczna, mat-przyrod) którego wynik wpływa na wybór szkoły średniej.
Możliwości:
a)liceum ogólnokształcące 3-letnie
b)4-letnie technika
c)3-letnie liceum profilowane
d)2-3 letnia szkoła zawodowa + szkoła uzupełniająca.
Zdanie tzw nowej matury w którejkolwiek z wymienionych szkół średnich upoważnia ucznia do legitymowania się pełnym wykształceniem średnim, które umożliwia rozpoczęcie nauki w następujących typach szkół:
a)studia wyższe
b)studium
c)pomaturalna szkoła
I.podstawowe funkcje socjologii
a)teoretyczna- opisuje i wyjaśnia badany przez siebie przedmiot czyli społeczeństwo
b)praktyczna wyraża się następującymi podformami
-diagnostyczna która dostarcza wiedzy praktycznej o badanym wycinku rzeczywistości społecznej
-prognostyczną(przewidującą) dostarcza wiedzy o następstwach podjętych działań
-socjotechniczną- kiedy badacz stosunków społecznych wykorzystuje wiedzę socjologiczną do formułowania zaleceń i reguł kształcących postawy i zachowania ludzi
II.w kształceniu socjologii możemy wyróżnić 2 podstawowe etapy:
a) przednaukowy-obejmuje formułowanie się postaw socjologii opartej na wiedzy ludowej i wiedzy mędrców(przesądy, przysłowia, przepowiednie)
b) naukowy- rozpoczęty wraz z formalnym powstawaniem socjologii(1837) obejmuje kumulację wiedzy teoretyczno- metodologicznej i empirycznej
III.czynniki wpływające na rozwój socjologii:
a)Rewolucja francuska 1789 która przyspieszyła rozwój systematycznego i naukowego myślenia o świecie społecznym
b)upadek feudalizmu czyli systemu społ- politycznego opartego na zasadach zależności (wasale i lennicy)
c)rozwój handlu
d)industrializacja- uprzemysłowienie czyli budowa licznych fabryk i zakładów
e)urbanizacja(rozwój miast)
f)masowe migracje ludności wiejskiej do miast
g)oświecenie: dzięki temu ruchowi intelektualnemu takie nauki jak fizyka i biologia uodporniły się na prześladowania którym były wcześniej poddawane i stały się prawomocną drogą poznania
IV)prekursorzy socjologii
a)August Comte(1798-1857)
-nadał socjologii nazwę która została stosunkowo szybko zaakceptowana
-określił przedmiot badań socjologii(Comte uznał że społeczeństwo stanowi zschynchronizowaną całość składającą się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami)
-zaoferował nowo powstającej nauce następujące metody badawcze: obserwacje, eksperyment, metodę porównawczą i analizę historyczną
-poszukiwał odpowiedzi na następujące pytanie: co sprawia że społeczeństwo nie rozpada się w miarę jak staje się coraz większe, bardziej złożone, zróżnicowane, wyspecjalizowane i podzielone
-dzięki niemu socjologia została uznana za pełnoprawną dziedzinę badań naukowych
-stworzył hierarchię nauk w której na dole znajdowała się matematyka wg Comte język wszystkich nauk umieszczonych wyżej na szczycie hierarchii znajdowała się wyłaniająca się z biologii socjologia
-sformułował prawo 3 faz przez które przechodzi myśl ludzka kiedy poddawana jest ewolucji:
*teologiczna- myślenie o świecie zdominowane jest przez to co boskie, religijne i nadprzyrodzone
*metafizyczna- nadprzyrodzone myślenie o świecie zostaje zastąpione filozoficznymi rozważaniami oraz rozwojem matematyki i logiki
*pozytywistyczna- nauka jako dominujący sposób gromadzenia wiedzy poprzez obserwację empiryczną i weryfikację teorii
- autor 5-tomowego dzieła Pt, „Kurs filozofii pozytywnej”
b)Herbert Spencer- twórca funkcjonalizmu i organicyzmu
c)Emile Durkheim- pojęcie świadomości zbiorowej
d)Karol Marks
e)Max Weber
V.3cechy wyróżniające etap przedsocjologiczny od wiedzy społecznej:
a)normatywny i finalistyczny punkt widzenia czyli zainteresowanie tym jak być powinno a nie jak jest w rzeczywistości(np., idealistyczne państwo Platona)
b)woluntaryzm- wyrażający się np., wiarą w nieograniczoną moc władców
c)skupienie uwagi na pojęciach państwa i władzy(utożsamiano państwo ze społeczeństwem)
VI.3 cechy wyróżniające naukowe podejście od zjawisk społecznych:
a)nie tylko opis danego zjawiska ale również próba wyjaśnienia dlaczego kształtuje się w określony sposób
b)postrzeganie reguł postępowania badawczego przez uczonych:
-sprecyzowanie problemu badawczego w odniesieniu do wiedzy i teorii już istniejących, sumienne zbieranie danych i umożliwienie ich weryfikacji przez innych badaczy, odróżnienie domysłów od faktów
c)neutralność i brak wartościowania(odgórnego oceniania) nauki.
VII.interdyscyplinarność socjologii:
-antropologia
-historia
-psychologia
-ekonomia
-nauki polityczne
VIII.początki socjologii polskiej:
-1920- Florian Znaniecki obejmuje pierwszą Katedrę Socjologii na Uniwersytecie A. Mickiewicza w Poznaniu
-1946-wydawano „Przegląd socjologiczny”
-1957- rozpoczęcie ponownego ukazywania się „Przeglądu socjologicznego” oraz pojawienie się „Kultury i społeczeństwa”
-1959- wiceprzewodniczącym Międzynarodowego Towarzystwa Socjologicznego zostaje Stanisław Ossowski.
-1966- przewodniczącym ISA zostaje Jan Szczepański
-2002- przewodniczącym ISA zostaje Piotr Sztompka
IX.etapy procesu badawczego:
-zdefiniowanie procesu badawczego
-przegląd istniejącej literatury
-sformułowanie pytań
-wybór narzędzi badawczych(np., ankieta)
-zbieramy dane, analiza:
*ilościowa
*jakościowa
-interpretacja wyników i analiza tych wyników
-sformułowanie wniosków
X.narzędzia badawcze:
-ankieta
-eksperyment
-wywiad
-źródło pisane
-temperament
1.pozycja społeczna to sposób kształtowania jednostki w danej zbiorowości. We współczesnym społeczeństwie każdy z nas zajmuje szereg pozycji w zależności d ilu i jakich grup społecznych należy(np., w rodzinie:zajmujemy pozycję córki, siostry, żony; w szkole studenta, nauczyciela; w zakładzie pracy pracodawcy i pracownika.
Wyróżniamy rodzaje pozycji społecznych:
a)przypisane-na które nie mamy wpływu np. pozycja społeczna dziecka, córki, syna
b)przypisane- na które mamy wpływ np. pozycja żony, studentki, matki
2.rolę społeczną możemy charakteryzować na 2 sposoby:
1) jako zespół praw i obowiązków przypisanych określonej pozycji społecznej
2) jako schemat (scenariusz)zachowań charakterystycznych dla określonej pozycji społecznej.
2.zasady socjalizacji wg Jonathana Turnera:
a) wczesna socjalizacja ma o wiele większy wpływ formowanie się ludzkich cech niż późniejsza
b) interakcje ze „znaczącymi innymi” czyli osobami ważnymi dla nas z naszego punktu widzenia wpływają na nas w znacznie większym stopniu niż kontakty z pozostałymi ludźmi
c) interakcje w grupach pierwotnych w których ludzie znają się nawzajem a ich stosunki są bliskie i intymne. Są ważniejsze w kształtowaniu osobowości niż kontakty w grupach wtórnych w których interakcje są luźniejsze.
d) długotrwałe związki z innymi ludźmi mają o wiele większy wpływ na naszą osobowość niż kontakty krótkie i przypadkowe.
3.kontrola społeczna- odnosi się do rozmaitych środków używanych przez społeczeństwa. W celu przywołania jego niesubordynowanych członków do porządku (Peter L. Berger)
4.zadaniem kontroli społecznej jest eliminacja niewygodnych jednostek społecznych i zniechęcenia pozostałych do zachowań niezgodnych z przyjętymi scenariuszami
5.mechanizmy kontroli społecznej: przemoc fizyczna, reprymenda, ostrzeżenie, groźba użycia siły, presja ekonomiczna, sankcje np. wydalenie z uniwersytetu za złamanie jego statutu, perswazja, ośmieszenie, plotka, pogarda, ostracyzm społeczny(wydalenie ze wspólnoty), otaczanie kogoś stałą pogardą, unikanie, dezaprobata, utracenie prestiżu, obojętność itd.
6.najważniejszy układ stratyfikacyjny to układ klasowy który określa statut majątkowy i ekonomiczny(system klas i rang)
7.alternatywne formy życia małżeńsko-rodzińskiego:
-konkubinat, kohabitacja
-single, samotność z wyboru
-homoseksualizm
-samotne macierzyństwo, ojcostwo
-poligamia(wielożeństwo, wielomęstwo)
-rodziny zastępcze
-rodziny zrekonstruowane(wdowiec i panna, rozwódka-wdowiec itp.)
-małżeństwo bezdzietne (DINKS)
-małżeństwo otwarte (SWINGERS- huśtać się
Kultura- kulturą jest wszystko to co nie jest naturą a naturą to co nie jest kulturą.
1.podział kultury:
a)materialna-wszystko to co jest dotykalne np. meble, biżuteria, ubrania
b)niematerialna- duchowa, symboliczna.
2.elementy kultury niematerialnej
a)wiedza- wiadomości oparte na wnioskach pochodzących z doświadczeń empirycznych. Rodzaje wiedzy: ogólna, szczegółowa, specjalistyczna, praktyczna, teoretyczna
b)przekonania- są to zindywidualizowane poglądy nie poparte dostatecznymi i wiarygodnymi faktami.
c)wartości- abstrakcyjne pojęcia uważane przez społeczeństwo za dobre słuszne(wartości duchowe np. miłość, rodzina, przyjaźń, zdrowie, wolność) i pożądane(wartości materialne np. samochód, nieruchomości, biżuteria)
d)normy- reguły i zasady postępowania w społeczeństwie za których nie przestrzeganie działa sankcja czasami są uregulowane(normy prawne).
Rodzaje norm:
*prawne- np. kodeks ruchu drogowego sankcja:mandat, skierowanie do sądu Grodzkiego
*religijne- np. chodzenie do kościoła sankcje:wyrzuty sumienia, nie będziemy miały życia wicznego
*obyczajowe- np. ubieranie się sankcje:plotka,ośmieszenie, pogarda
*moralne- np. zdrady małżeńskie sankcja:kara-jeśli nie zostanie wykryta są wyrzuty sumienia, wykryta: rozwód, rozbicie rodziny
*etyczne- np. kodeks etyki lekarskiej kara: sąd koleżeński, prawo do utraty wykonywania zawodu
*stylu lub mody- np. odpowiednie ubranie na egzamin sankcja: nie zdany egzamin
e)zwyczaje i obyczaje( zwyczaje- zrutynizowane czynności dnia codziennego np. codzienne picie kawy, elegancki ubiór; obyczaje- są cechą społeczeństwa, dotyczą głównie świąt religijnych i narodowo-patriotycznych)
1.osobowość społeczna- stanowi specyficzny twór kultury powiązany z życiem społecznym; jest produktem tego zycia i współwyznacza przebieg zjawisk i procesów na nie się składające.
2.elementy składowe osobowości:
a)biogenne- które są przekazywane dziedzicznie wyposażeniem biologicznym obejmującym:własności anatomiczne, wzrost, budowę organizmu, właściwości fizjologiczne, działalność gruczołów wewnętrznych itp.
b)psychogenne- wola, wyobraźnia, pamięć, uczucia, temperament, inteligencja, spostrzegawczość itp.
c)socjogenne:
*kulturowy ideał osobowości- narzucony przez społeczeństwo w toku wychowania i socjalizacji; to zespół cech mówiący o tym jaki ideał wychowawczy należy propagować w danej epoce historycznej aby jednostkę wychować na dobrego członka społeczeństwa
*rola społeczna- czyli względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowanie innych ludzi które przebiegają według wzoru przyjętego w danej grupie, niekiedy prawnie uregulowanego czego przykładem może być: rola studenta, pracownika, koleżeński i członka w jakiejś organizacji
*jaźń subiektywna- zespół wyobrażeń o sobie wytworzonych na podstawie traktowania nas przez otoczenie społeczne i rzekomo wskazująca kim „naprawdę” jest każdy z nas
*jaźń odzwierciedlona- to zespół wyobrażeń jakie każdy z nas posiada o sobie na podstawie tego co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.
3.wybrane klasyfikacje osobowości:
a)wg Hipokratesa: sangwinik, melancholik, choleryk, flegmatyk
b)wg Junga- introwertyk(dusi emocje), ekstrawertyk(otwarty na świat)
c)wg Sprangera- człowiek teoretyczny(zainteresowany w ogólnych prawach naukowych i szukający przede wszystkim ogólnych teorii wyjaśniających świat i nie interesujący się innymi sprawami; człowiek ekonomiczny-zainteresowany dążeniem do bogactwa i zdobywaniem dóbr materialnych; człowiek estetyczny- zainteresowany dążeniem do piękna i jego przejawami; człowiek społeczny- zainteresowany dążeniem do niesienia pomocy ludziom znajdującym się w potrzebie lub nieszczęściu; człowiek religijny- dążący do poznania Boga, zainteresowany problemami świata transcendentnego, mistyk i misjonarz.
d)wg Kretchmera- (związek osobowości z budową ciała): pykniczny(niski, gruby, wesoły), asteniczny(chudy, wysoki, mało życzliwy dla innych), atletyczny, dysplastyczny(nieproporcjonalna budowa ciała, osoba ambiwalentna)
e)wg Floriana Znanieckiego: ludzie dobrze wychowani- ich osobowość ukształtowali głównie wychowawcy i instytucje upowszechniające ideały wychowawcze; ludzie pracy- warsztat pracy, funkcje i stanowiska w niej pełnione; ludzie zabawy- grupy zabawowe i rówieśnicze; ludzie zboczeńcy- objęci wpływami różnych środowisk wychowawczych np. nonkonformiści oraz ludzie marginesu społecznego; potencjalna kategoria- „ludzie dobrzy a mądrzy” którzy reprezentują nowy typ normalności życiowej oraz samodzielność osobistą.
f)wg Jana Szczepańskiego- twórcy- jednostki wnoszące nowe idee, pomysły, rozwiązania; ludzie przeciętni- pracują solidnie, realizują swoje zadania ale niczego nie modernizują ani nie dążą do istotniejszych zmian o charakterze pozaosobistym; ludzie aktywni negatywnie np. złodzieje, pasożyci, wandale, brakoroby; jednostki zdane na pomoc i opiekę innych np. dzieci, starcy, osoby chore, niepełnosprawne
1.postawa- to pewien względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do osoby, przedmiotu, sytuacji, zjawiska, wartości, normy itp. Lub dyspozycja do występowania takiego stosunku wyrażająca się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.
2.elementy składowe postawy:
a)komponent poznawczy składają się na niego wiadomości o przedmiocie postawy
b)komponent emocjonalny(emocjonalno-motywacyjny) składa się z uczuć wyższych np. radości, miłości, zachwytu oraz przeciwieństw tych uczuć
c)komponent zachowaniowy- (behawioralny) składa się z reakcji mimicznych, pantomimicznych, wokalnych, werbalnych czyli czynności zorganizowanych i ukierunkowanych na jakiś cel
3.cechy postawy:
-treść przedmiotowa wskazuje czego postawa dotyczy
-zakres postawy informuje o liczebności przedmiotów
-kierunek to uszeregowanie postaw od skrajnie pozytywnych poprzez pozytywne, neutralne, aż do skrajnie negatywnych.
-złożoności i zwartości to stopień harmonizacji elementów postawy
-siła postawy to intensywność w jej przejawianiu się, postawy pozytywne i negatywne są silniejsze niż neutralne
-trwałość- czy postawa jest trwała czy się zmienia
4.wybrana klasyfikacja postaw:
-pozytywne, negatywne
-ogólne i specyficzne
-publiczne i prywatne
-indywidualne i zbiorowe
-ze względu na kryterium treści przedmiotowe:
*postawy personalne: interpersonalne(w stosunku do innych ludzi i zbiorowości); intrapersonalne(w stosunku do samego siebie)
*postawy rzeczowe
*postawy wobec instytucji i norm społecznych
-wobec norm społecznych i prawnych
*postawa konformistyczna
*nonkonformistyczna
*legalistyczna
*przestępcza
5.czynniki postawotwórcze
a)informacyjne polegają na przekazywaniu wiedzy dotyczącej postawy
b)stresujące skłaniają jednostkę poprzez przekazywanie różnych norm i reguł postępowania do określonego typu zachowania
c)emocjonalne dostarczają informacji mocno zabarwionych uczuciowo

SOCJOLOGIA EDUKACJI
Czynniki, które zadecydowały o powstaniu socjologii jako nauki:
-czynniki ekonomiczne(kształtuje się kapitalizm, migracje ludzi do miast, urbanizacja, masowa produkcja)
-czynniki polityczne(wielka rewolucja francuska 1789-1799)
-prąd filozoficzno- intelektualny-oświecenie(możliwy był rozwój nauk także tych zaniedbywanych jak matematyka, biologia)
Skumulowanie tych czynników spowodowało że ludzie zaczęli się zastanawiać nad skutkami zmian. Dążono do wyodrębnienie samodzielnej nauki, analizującej życie społ.
-A.COMTE- prekursor socjologii(socjologia królową nauk)
SOCJALIZACJA-proces wrastania jednostki w społeczeństwo(kulturę); to przyswajanie norm i wartości
KULTURA- to ogół wytworów człowieka(materialnych i niematerialnych)
-na to kim jesteśmy wpływa kultura oraz STRUKTURA SPOŁECZNA
INTERNALIZACJA- przyswajanie kodów kulturowych
ROLA SPOŁECZNA- zbiór funkcji i zadań, które jednostka musi wykonać w związku z przynależnością do danej struktury społ.
POTRZEBA- subiektywnie odczuwany stan braku czegoś(wpływają na nią czynniki jednostkowe)
POSTAWA- kształtują ją role społ. i potrzeby
Prekursorzy socjologii
Co sprawia że społ. się nie rozpada?
1.A.COMTE- (w społ. musza powstać idee akceptowane przez wszystkich)
3 fazy przez które ma przechodzić myśl społeczna:
I. faza teologiczna(myślenie ludzkie zdominowane przez to co ma charakter nadprzyrodzony)
II. faza metafizyczna(dociekania, przemyślenia filozoficzne nad istotą zjawisk, rozwija się matematyka, fizyka)
III. faza pozytywistyczna(dominującym sposobem gromadzenia wiedzy jest nauka-jako obserwacja faktów empirycznych, analizowanie ich i tworzenie systemów teorii ) socjologia powstała w fazie pozytywistycznej
2. H. SPENCER( pierwszy socjolog bryt.; rozwinął teorie organizacji społ. ludzkiego; uważał społeczeństwa składają się z jednostek, które nie rozpadają się gdyż wytwarzają się między nimi więzi, oraz istnieją wyspecjalizowane ośrodki władzy ,które koordynują działanie elementów; jeśli nie istnieją więzi i ośrodki władzy to społ. się rozpadnie; społ. jako organizm)
-Społeczeństwo musi spełniać zadania i funkcje żeby trwać(f. Reprodukcyjna; wytwarzanie odpowiedniej ilości dóbr; rozdział dóbr między sobą; koordynowanie działalności członków)
-3 zasady skupiające funkcje społeczne:
1.z.operacyjne(reprodukcja, produkcja)
2.z. dystrybucyjne( przepływ materiałów i informacji)
3.z.regulacyjna(koncentracja władzy w celi kontroli i koordynacji)
-był twórcą FUNKCJONALIZMU(funkcjonowanie życia społ. w sposób precyzyjny dla dobra całego społ.
3. E. DURKHEIM(siłą integrującą społ. są idee, wierzenia, przekonania. Powstaje przez to ZBIOROWA ŚWIADOMOŚĆ(dogmaty religijne, przekonania). To poczucie wyższych sił sprawia, ze ludzie się integrują
4. K. MARKS(w społ. istnieją ciągłe napięcia i konflikty z powodu nierówności w dostępie do dóbr materialnych)
5. M.WEBER( podobnie jak Marks wyznawał teorię konfliktu)
6. J.H.MEAD(socjolog amerykański, interesowały go interakcje między jednostkami-twórca INTERAKCJONIZMU)
KONCEPCJE SOCJALIZACJI
1.G.H.MEAD(model stadiów socjalizacji)
-stadium zabawy(odczytywania gestów)
-faza gry(przewidywanie odpowiedzi)
-stadium uogólnionego innego(wspólnoty postaw)
2.J.PIAGET(w zgodzie z etapami rozwoju myślenia)
-etap sensomotoryczny(0-2 lat);wzrok-ruch
-faza przedoperacyjna(2-7 lat)
-faza operacji konkretnych(7-11)
-faza operacji formalnych(od 12 lat)
3.Z.FREUD(twórca psychoanalizy, model stłumionych potrzeb)
ID-popędy
EGO(jaźń)-normy, wartości
SUPEREGO-zawiera tabu
4.E.ERICKSON (psychoanaliza w ujęciu socjologicznym; wyróżniał stan optymalny i stan skrajnie odmienny w okresach rozwoju jednostki
-etap1 (wymóg: poczucie zaufania; opozycja: jego brak)
-etap2(wymóg: autonomia ; opozycja: niepewność, poczucie wstydu
-etap3(wymóg: inicjatywa; opozycja: poczucie winy; <4-6lat>
-etap4(wymóg: poczucie fachowości, chęć działania; opozycja: poczucie niższości;<6-14lat>
-etap5(wymóg: formowanie poczucia tożsamości; opozycja: zaburzenie tego poczucia
-etap6(wymóg: dojrzałość do intymności; opozycja: poczucie izolacji;
-etap7(wymóg: konieczność bycia twórczym, produktywnym; opozycja: koncentracja na sobie, stagnacja;
etap8(wymóg: poczucie integralności; opozycja: rozpacz;
W procesie wzrastania nabywamy istotne zdolności(rozwijają się cechy zakodowane w genach);socjalizacja jest niezbędna by wytworzyły się zdolności
ZDOLNOŚCI
-zdobycie motywów(aby człowiek chciał pełnić role społ.)
-zdolności mające charakter kulturowy(podzielanie wspólnych norm, wartości)
DYREKTYWY KULTUROWE-wspólne symbole kulturowe
-zdolność patrzenia na siebie jako na odrębny podmioty(każdy musi na podst. Kontaktów z innymi, wykształcić obraz własnego „ja”- to sprawia że człowiek staje się b. Przewidywalny)
-zestaw umiejętności związanych z pełnieniem ról społ.(każdy musi nauczyć się pełnić danej roli)
-umiejętności o charakterze emocjonalnym(uczymy się różnicować podstawowe emocje z którymi przychodzimy na świat)
ZASADY SOCJALIZACJI:
1.socjalizacja wczesna ma znacznie większy wpływ na formowanie się osobowości niż socjalizacja późniejsza
2.interakcja z osobami ważnymi jest dla nas znacznie ważniejsza niż relacje z osobami trzecimi
3.interakcja w grupach pierwotnych jest znacznie ważniejsza w kształtowaniu osobowości niż kontakty w grupach wtórnych
4.długotrwłe związki z innymi mają większy wpływ na naszą osobowość niż relacje krótkotrwałe czy przypadkowe
OSOBOWOŚC
Kształtują ją :
-cechy biogenne( płeć, wzrost...)
-czynniki psychologiczne(pamięć, wola, inteligencja)
-socjogenne czynniki osobowości
· kulturowy ideał osobowości
· role społeczne
· jaźń subiektywna i odzwierciedlona
ad1.
WZÓR KLTUROWY- określa sposób zachowania uznany w danym społ., to sposób dopuszczalny i skuteczny w danej sytuacji; wzory kulturowe stanowią dla człowieka SCHEMATY DZIAŁANIA, z którymi się identyfikujemy
INTERNALIZACJA-przyswajanie schematów
KONFORMIZM SPOŁECZNY-pewne zachowania, normy, wartości uznajemy za własne; ogranicza on naszą wolność, człowiek jest jednak aktywnym podmiotem życia społ.- mimo że nałożone są na niego pewne ograniczenia związane z kulturą; Gdy człowiek działa staje się podmiotem(PODMIOTOWOŚĆ)
Nasza tożsamość kształtuje się przez:
-mechanizm indywidualizacji(różnicowanie między własną świadomością a światem)
-mechanizm identyfikacji
Są to dwa przeciwstawne mechanizmy. Próbą pogodzenia ich jest KONFORMIZM; to zmiana zachowania w wyniku wpływu innych; oddziaływanie to może mieć charakter rzeczywisty lub wyimaginowany;
Typy zachowań konfomistycznych:
1.uleganie(zmiana zachowania jest efektem dążenia do uniknięcia kary lub zdobycia nagrody; gdy przestaje działać kara lub nagroda powracamy do dawnego zachowania)
2.identyfikacja( przynosi trwalsze efekty; motywem zmiany jest pragnienie jednostki aby być podobnym do osoby którą podziwiamy)
3.internalizacja(daje najtrwalsze efekty, motywem zmian jest przekonanie o słuszności danego zachowania
-E .Fromm „Ucieczka od wolności” (wybór między wolnością(być) a bezpieczeństwem(mieć));
ad2.
ROLA SPOŁECZNA-to względnie stały , wew. spójny system zachowań i cech, będących reakcjami na zachowanie innych ludzi i przebiegający według bardziej lub mniej określonego wzoru;
3 podstawowe mechanizmy motywujące działanie i integrujące osobowość:
1.dążenie do utrzymania poczucia własnej tożsamości
2.dążenie do utrzymania i wzrostu poczucia własnej kontroli nad rzeczywistością
3.dążenie do utrzymania i wzrostu poczucia własnej wartości
ad3.
JAŹŃ SUBIEKTYWNA- zespół naszych wyobrażeń o sobie; rozwija się pod wpływem rodziny, rówieśników
JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA- to zespół naszych wyobrażeń o tym, co myślą o nas inni ludzie
Systemy oświatowe XX wieku
Wiek XX to wiek eksplozji oświatowej (mimo dynamicznego rozwoju pojawiły się też kryzysy oświatowe). Cechą charakterystyczną edukacji była jej demokratyzacja i upowszechnienie.
Pedagogika porównawcza-porównuje organizację i funkcjonowanie systemów oświatowych w różnych krajach(komparatystyka pedagogiczna);
-dążenie do tworzenia jednolitych systemów szkolnych
-demokratyzacja oświaty ,co ma się przejawiać głównie w równości szans oświatowych(odpowiednia sieć szkolna, bezpłatność nauki , system stypendiów oraz bezpłatnych internatów)
-istotne są rozwiązania zapobiegające selekcji( późne odgałęzianie szkół typu średniego od szkół podstawowych oraz możliwie jak najdalej posunięta drożność między poszczególnymi typami szkół)
-tworzenie instytucji dających możliwość kształcenia się dorosłym(uzupełnienie wykształcenia, zmiana kwalifikacji, zaspokojenie indywidualnych zainteresowań)
-szkolnictwu ma przyświecać idea humanizmu(przezwyciężenie rasizmu itp.)
Schemat ustroju szkolnictwa w XX w
1.wychowanie przedszkolne
2.edukacja wczesnoszkolna( pierwszy obowiązkowy szczebel szkolny)
3. pierwszy szczebel szkoły średniej (obowiązkowy; orientacja psychologiczna, zawodowa )
4.drugi szczebel szkoły średniej( obserwuje się tendencje do obowiązkowości; szkoły ogólnokształcące, zawodowe o różnym profilu;)
5.studia wyższe( trzeba posiadać maturę; szczebel nieobowiązkowy; szkoły akademickie, wyższe szkoły zawodowe np. szkoły nauczycielskie)
System szkolny w Polsce w XX w
Przebudowy systemu szkolnego:
I. 1918
II. po II wojnie
III. 1989 (ustawa z 1991)

I.
-pierwszym oficjalnym aktem ustawodawczym zmierzającym do ujednolicenia systemu był dekret z 7.II. 1919( nie udało się stworzyć 7-letniego obowiązku szkolnego; sprawy oświatowe były regulowane innymi aktami cząstkowymi np. ustawa o zakładach i utrzymaniu publicznych szkół powszechnych z 1922; obowiązkowość, powszechność i dostępność do oświaty była fikcją)
-wciąż trwały jednak dyskusje oświatowe( Falski, Nawroczyński, Grabski, Radwan, Rowid)
-generalnej reformy(strukturalnej i programowej) dokonała dopiero ustawa o ustroju szkolnictwa z 11.III. 1932 -była jedyną komplementarną ustawą w całym XX- leciu; Została uzupełniona w 1933 ustawą o prywatnych szkołach i zakładach naukowych i wychowawczych oraz ustawą o szkołach akademickich;
Wprowadziła jednolity system oświatowy:
1. przdszkole(od 3 roku)
2. szkoła powszechna(7-letnia; obowiązkowa; dalsze obowiązkowe dokształcanie do 18 r.ż -w szkołach lub na kursach dokształcających)
3. 4-letnie gimnazjum kończące się małą maturą(ogólnokształcące, zawodowe);ustawa mówiła też o zawodowych szkołach dokształcających
4. 2-letnie liceum ogólnokształcące(lub profilowane) lub 3-letnie liceum zawodowe
5. szkoły wyższe(politechniki, uniwersytety, akademie)
II.
22.VII.1944 Polska została proklamowana jako państwo demokracji ludowej; szkolnictwo przejęło wzory radzieckie; szkoła miała realizować ideały wychowania komunistycznego; w lipcu 1961 sejm uchwalił ustawę o rozwoju systemu oświaty i wychowania(oświata i wychowanie stanowią podstawową dźwignię socjalizmu, system oświatowy ma przygotować wykwalifikowanych pracowników)
Schemat organizacyjny szkoły:
1. 8-klasowa szkoła podstawowa
2. zasadnicza szkoła zawodowa /szkoła przysposobienia rolniczego /szkoły średnie(4-letnie licea ogólnokształcące, 2,3 letnie licea zawodowe, 5-letnie technika); szkoły średnie kończyły się maturą, po zawodowej można było iść do 2-letniej szkoły średniej
3. szkolnictwo wyższe( ustawa z 1958):uniwersytety, politechniki, akademie, wyższe szkoły(np. pedagogiczna)
III.
Po 89 odrzucono ideologie komunistyczną, Polska stała się suwerennym demokratycznym państwem; Ustawa o systemie oświaty z 7.IX.1991, znowelizowana 1.IX.1999; wprowadzono nauczanie religii, możliwość realizacji programów autorskich, możliwość zakładania różnych szkół(wyznaniowych, prywatnych)
Schemat organizacyjny szkoły:
1. przedszkole
2. obowiązkowa zerówka
3. szkoła podstawowa 6-klasowa
4. 3-letnie gimnazjum
5. szkoła średnia trwa 3 lata( 3 letnie liceum profilowane lub 2 letnia szkoła zawodowa z możliwością kontynuowania nauki w 2 letnim liceum uzupełniającym);kończy się maturą
6. studia wyższe
Na przełomie XIX/XX wieku pojawiła się ostra krytyka szkoły(sztywna organizacja, bierność, brak twórczego podejścia...)
-NOWE WYCHOWANIE- ruch reformatorski pocz. XX wieku; żądano od szkoły indywidualizacji, rozwijania zainteresowań uczniów, ich samodzielności i aktywności; zgodne to było z obowiązującą doktryną LIBERALIZMU POL. I LESSEFERYZMU GOSP.(całkowita wolność, nieskrępowane działanie w ramach państwa)
-powyższym ruchom oświatowym patronowała MIĘDZYNARODOWA LIGA NOWEGO WYCHOWANIA(powstała na zjeździe w Kale w 1921,miała swą siedzibę w Londynie, Genewie, Berlinie; dewizą jej było budowanie przez wychowanie podstaw jednej społ. ludzkiej żyjącej w zgodzie i pokoju ). Z ruchem współpracowało MIĘDZYNARODOWE BIURO WYCHOWANIA( powstało w Genewie w 1925;od 29 kierował nim Piget; gromadziło dokumentacje pedagog., prowadziło badania porównawcze; od 1950 działa jako instytut UNESCO )
W drugiej połowie XX w krytyka się nasiliła. Krytykowano zw. Cywilizację przemysłową, społ. pozbawione wartości humanistycznych, technokratyzm(ślepe podporządkowanie technologii). Krytykę prowadziła NOWA LEWICA( przywódca był C. Mills-„Elita władzy” -szkolnictwo kapitalistyczne wycofało się z funkcji ogólno-kulturowych, skoncentrował się na podnoszeniu kwalifikacji.)
-powstawał wiele prac wyjaśniających zachodzące procesy społ.( D. Riesman „Samotny tłum”, E. Fromm „Mieć czy być”)
-w latach 70 że szkoła stworzy w efekcie cybernetycznego człowieka przyszłości(CYBERANTROPOS)
-głośne stały się prace( „Narzucona zła edukacja: Googman; „Jak się dzieciom nie powodzi” J.Hold; „Szkoła jest martwa: alternatywy oświaty” E. Reimer; „Pedagogika zniewolonych” Freire)
-IWAN ILLICH „Społeczeństwo bez szkoły”; szkoła kształci fałszywą świadomość, uczy przystosowania do środowiska a nie jak je przekształcać- deskolaryzacja społ.
Wiek XX
-nasilają się pytania o sens ludzkiej egzystencji
-w jaki sposób chronić dzieci przed wydarzeniami społ., jak wychowywać i kształcić
-złudzenia kultury europejskiej(P.Waler)
-dehumanizacja człowieka, człowiek może dokonać każdej zbrodni(K.Jaspers)
-zaczęły powstawać międzynarodowe organizacje do opieki nad dzieckiem
-wznowiły swą działalność MIĘDZYNARODOWE KONGRESY WYCHOWANIA MORALNEGO( idea jednej moralności dla wszystkich, hasła Nowego Wychowania )
-działały tez organizacje udzielające pomocy materialnej( AMERYKAŃSKI WYDZIAŁ RATUNKOWY, FUNDACJA DLA DZIECI EUROPY, MIĘDZYNARODOWA UNIA OPIEKI NAD DZIECKIEM)
-26.IX. 1923 Unia proklamowała DEKLARACJĘ PRAW DZIECKA(deklaracja genewska);ratyfikowana przez Ligę Narodów; pierwszy dokument domagający się respektowania praw dziecka
-po II wojnie wznowiła działalność UNESCO; opracowała NOWĄ DEKLARACJĘ PRAW DZIECKA- zatwierdzona 20listopada 1959r przez ogóle zgromadzenie ONZ( to samo zgromadzenie 20.IX.1989 uchwaliło KONWENCJE O PRAWACH DZIECKA-1991r-ratyfilowała ją Polska) ;określono obowiązki rządu wobec dzieci
-w II połowie XX wieku zaczyna buntować się młodzież;(ruchy młodzieżowe, sekty)Miało powstać społ. alternatywne, żyjące wg założeń kontrkultury(KONTRKULTURA-zbiór różnych nurtów myślenia i form działania kwestionujących zastaną kulturę jako całość);
3 TYPY KULTUR: (wg M. Mead)
1. postfiguratywna (pokolenie starsze przekazuje całą wiedzę młodszemu)
2. kofiguratywna( dzieci i rodzice uczą się od swoich rówieśników)
3. prefiguratwna( starsze pokolenie musi uczyć się od młodszego)
TEORIE OŚWIATOWE
1. troria kodów językowych B.Bernstein'a
Dzieci o różnym pochodzeniu społ. w pierwszych latach życia poznają różne kody językowe(kod- pewna specyficzna odmiana mowy). To zróżnicowanie ma daleko idące konsekwencje, wpływa na naukę szkolną dzieci. Mowa dzieci z ubogich rodzin opiera się na kodzie ograniczonym(to taki sposób posługiwania się językiem, w którym mówiący robi wiele ukrytych założeń, oczekując że inni te założenia znają).Inaczej kształtuje się mowa u dzieci z rodzin zamożnych. Dzieci te posługują się kodem rozwiniętym(znaczenie poszczególnych słów zostaje wyodrębnione i dopasowane do wymagań określonej sytuacji, język jest b. Abstrakcyjny, słabiej związany z określonym kontekstem. Dzieciom posługującym się takim kodem nauka nie sprawia większych trudności, gdyż przede wszystkim rozumieją język, którym posługuje się szkoła.
2. teoria „ukryty program szkolenia” I.Illicha
W szkole dzieci uczą się wielu rzeczy, które nie mają związku z treścią lekcji; dzieci uczą się m.in. dyscypliny i porządku, przez co dziecko uczy się BIERNEGO KONSUMPCJONIZMU, to postawa bezkrytycznej akceptacji istniejącego porządku społ. To przekazywanie ukrytych treści jest właśnie sensem szkolenia; postulował odszkolnienie społ.; nawoływał do likwidacji wszelkich organizacji oświatowych; kto chce się uczyć ten powinien mieć taką możliwość w każdym momencie życia; proponował stworzenie RAM OŚWIATOWYCH( w zastępstwie szkoły)-materiały naukowe miałyby znajdować się w specjalnych miejscach, miały powstać sieci komunikacyjne służące wymianie wiedzy;
3. teoria reprodukcji kulturowej(Bordier)
Reprodukcja kulturowa to proces, w którym szkoła i inne instytucje społ. utrwalają nierówności społ.; to swoistego rodzaju dziedziczenie , przenoszenie nierówności z pokolenia na pokolenie, rodzina determinuje dalsze losy. Szkoły utrwalają zróżnicowanie wartości, poglądów społ., które nabywamy we wczesnym okresie życia(trzymamy się razem tych, którzy są do nas podobni)
4. teoria reprodukcji społecznej(P.Willis)
Tezy do egzaminu z socjologii edukacji
1. Dlaczego zróżnicowanie społeczne wpływa na przebieg procesów edukacyjnych? W ówczesnych czasach dzieci i młodzież mają nie równe szanse w zdobyciu dobrego wykształcenia. Uzależnione jest to od takich czynników jak: pochodzenie społeczne, wykształcenie rodziców, płeć, miejsce zamieszkania, pochodzenie etniczne, choroba.
2. Jak Raymond Boudin sprecyzował pojęcie „pierwotnego efektu stratyfikacyjnego” i „wtórnego efektu stratyfikacyjnego”? Opracowany przez niego model formalny umożliwia stymulację generowania różnic szans edukacyjnych oraz nierówności społecznych. Autor przyjął że każda jednostka, kończąc kształcenie obowiązkowe, przyswaja sobie swoiście cechy ucznia, spośród których charakterystyczne są wyniki w nauce i inne osiągnięcia szkolne. Poziom tych osiągnięć nie jest jednak przypadkowy , gdyż w znacznej mierze pokrywa się on ze zróżnicowaniem społecznym uczących się. Wynika stąd, iż kształcenie obowiązkowe nie kompensuje różnic będących pochodna odmiennych pozycji społecznych uczniów. Osiągnięcia szkolne absolwentów szkół podstawowych w dużym stopniu przynoszą się i odzwierciedlają pozaszkolne zróżnicowania społeczne. Boudin nazwał to zjawisko pierwotnym efektem stratyfikacyjnym.
Po ukończeniu obowiązkowego okresu kształcenia, młodzież może wybierać dalsze drogi edukacyjne. Wydaje się zatem, że na tym etapie ważniejsze okażą się czynniki indywidualne tj zdolności zainteresowania ucznia a tło społeczne nie będzie miało znaczenia. Tło społeczne wywiera jednak duży nacisk na wybór dalszej drogi życiowej. Młodzież bierze pod uwagę swoje wcześniejsze wyniki w nauce, których wskaźnikiem są oceny. Te zaś bardzo istotnie różnią się w poszczególnych grupach społecznych. W grę wchodzą także liczne czynniki natury świadomości, wartości, wzory kariery życiowej, motywacje, aspiracje edukacyjne. Im wyższy status społeczny określonej klasy lub warstwy społecznej tym wyższą rangę przypisuje ona celom edukacyjnym. Dlatego też przy jednakowych wynikach w nauce młodzież pochodząca z klas wyższych podejmuje bardziej ambitne decyzje edukacyjne. Tego typu oddziaływanie środowiska społecznego trwa ustawicznie i wpływa na coraz dalsze decyzje, a zatem także na ogólne zróżnicowanie się dzieci szkolnych, młodych ludzi należących do odmiennych klas społecznych. Zjawisko to Boudin nazwał wtórnym efektem stratyfikacyjnym.
3. Omów teorię kodów językowych Basila Bernsteina.
Był prekursorem `nowej socjologii” w Wielkiej Brytanii. Zwrócił uwage na istotną rolę języka w przenoszeniu dziedzictwa kulturowego rodzin i przez to stymulowanie bądź hamowanie rozwoju intelektualnego jednostki. W swoich pracach wyróżnił 2 typy wypowiedzi językowych: - język potoczny
- język sformalizowany
W kolejnych pracach mówił już o:
a) prostym ograniczonym kodzie językowym
b) kodzie rozbudowanym
ad a) Kod ograniczony to najprostsza forma komunikacji (osoby używają krótkich zdań, bądź równoważników zdań, często posługują się spójnikami i przysłówkami). Do wyrażania ekspresji często używa się mimiki, gestów. Często powtarzane są w danej grupie językowej -stereotypy, czy symbole- przez co język jest łatwo zrozumiały w określonym środowisku, traci jednak wiele wartości komunikacyjnych w szerszym środowisku. Kod ten w słabym stopniu pobudza psychikę. Wiele zdań wyraża sądy niepodważalne, nadawca informacji często używa zdań rozkazujących.
4. Badania Colemana nad czynnikami sukcesu i niepowodzeń szkolnych. Coleman ze swoimi współpracownikami przeprowadził badania, które objęły 0,5 mln uczniów. Były to testy zdolności werbalnych i niewerbalnych, umiejętności czytania i matematyczne. Ponadto przeprowadzone były kwestionariusze, w których brali udział nauczyciele dot. charakterystyki ok. 4 tys szkół. Badania te potwierdziły iż w szkołach amerykańskich występuje segregacja rasowa. Ok. 80% szkól były to szkoły dla białych. Dzieci murzyńskie i te niezaliczone do białych stanowiły w nich mniej niż 10%. Biali uczniowie uzyskiwali lepsze wyniki testów niż uczniowie ”kolorowi”. Coleman po przeanalizowaniu swoich badań, doszedł jednak do wniosku że różnice warunków wew. szkół (gorsze warunki nauczania w szkole dla „kolorowych”) są mniejsze i mniej decydujące niż oczekiwano. Podstawowe znaczenie różnicujące maja warunki środowiskowe. Nierówności w szansach edukacyjnych wynikają z niejednorodnych sposobów funkcjonowania rodzin, otoczenia sąsiedzkiego i grup rówieśniczych. Wpływy ze środowiska łatwo przenikają do szkoły, która je przenosi i utrwala.
5. Dlaczego wyróżniony przez Basila Bernsteina kod ograniczony nie sprzyja sukcesom szkolnym dzieci? Kod ograniczony to najprostsza forma komunikacji (osoby używają krótkich zdań, bądź równoważników zdań, często posługują się spójnikami i przysłówkami). Do wyrażania ekspresji często używa się mimiki, gestów. Często powtarzane są w danej grupie językowej -stereotypy, czy symbole- przez co język jest łatwo zrozumiały w określonym środowisku, traci jednak wiele wartości komunikacyjnych w szerszym środowisku. Kod ten w słabym stopniu pobudza psychikę. Wiele zdań wyraża sądy niepodważalne, nadawca informacji często używa zdań rozkazujących. Posługujący się takim językiem uczniowie nie funkcjonują dobrze, gdyż szkoła przywiązuje dużą wagę do jakości wypowiedzi, bogactwa słów, rozumienia pojęć, wysoko oceniana jest rozwinięta argumentacja. Niepożądana jest żywiołowość emocjonalna i pozawerbalne sposoby jej wyrażania. Wymaga się (dla kodu rozbudowanego) logicznego uporządkowania języka, umiejętności relacjonowania stanów uczuciowych wg przyjętych konwencji. Rodziny robotnicze przyzwyczajają dzieci do wypowiadania się konkretnego, sytuacyjnego, bezpośrednio odzwierciedlające mocje. Natomiast dzieci z rodzin należących do klas wyższych posługują się w domu językiem preferowanym w szkole.
6. W jaki sposób P. Bourdieu wyjaśnia istotę „kapitału kulturowego”? Potomkowie rodzin należących do klas wyższych są wyposażeni w kapitał kulturowy, ufność w możliwość sukcesu, określeni zostali jako dziedzice, gdyż otrzymują prawomocną kulturę bez większego wysiłku, jako należny spadek. ( na kapitał kulturowy ma `habitus klasowy” - jest zdeterminowany przez pochodzenie społeczne, duży wpływ ma także miejsce zamieszkania.)
7. Dlaczego - według P. Bourdieu - dla osięgnięcia efektywności pracy pedagogicznej potrzebna jest przemoc symboliczna? Szkoła jest instytucją przekazu kultury uprawomocnionej, tej którą reprezentują klasy uprzywilejowane. Afirmując tę kulturę i system zawartych w niej znaczeń, instytucje szkolne przyczyniają się do umocnienia panowania klas uprzywilejowanych oraz do legitymizacji istniejącej władzy. Aby jednak było to możliwe, szkoła musi być instytucją przemocy symbolicznej. Gdyż wg Pierre Bourdieu i Jean-Claude Passeron:
“Każde działanie pedagogiczne stanowi symboliczną przemoc jako narzucanie przez władzę arbitralności kulturowej. Działanie pedagogiczne stanowi przemoc symboliczną, ponieważ u jej podstaw, poprzez narzucanie i wdrażanie arbitralności kulturowej (wychowanie), znajdują się układy sił między grupami lub klasami składającymi się na formację społeczną”. Skuteczność pełnienia przez szkołę zadań związanych z utrzymaniem stratyfikacji społecznej wynika z dwu przyczyn, że przemoc symboliczna jest:: - ukryta - władza której udaje się narzucić znaczenia jako uprawnione, ukrywa układy sił leżące u podstaw jej mocy i dorzuca do owych układów sił swoją własną moc tzn moc czysto symboliczną czyli autorytet szkoły, autorytet pedag naucz. - uprawomocniona - nauczyciele przekazują w szkole wykładnię kultury klas uprzywilejowanych zwykle dlatego, iż wywodzą się z klasy średniej i aspirują do dobrego w niej funkcjonowania. Przez zeń narzucają uczniom znaczenia kultury uprawomocnionej i najczęściej nieświadomie uruchamiają mechanizmy selekcji. Uczniowie wywodzący się z klas uprzywilejowanych, nie napotykają w szkole przeszkód adaptacyjnych gdyż szkoła reprezentuje typ kultury istniejący w środowisku rodzinnym. Inaczej jest w przypadku uczniów wywodzących się z rodzin biednych, robotniczych czy chłopskich. Mogą oni liczyć na sukces szkolny tylko pod warunkiem zmiany habitusu, porzucenia tego, co było silnie utrwalone w okresie dzieciństwa spędzonego w domu, na rzecz habitusu promowanego w szkole i całej kulturze, która w danym społeczeństwie jest uznawana za uprawomocnioną.
8. Co oznacza stosowany przez P. Bourdieu termin „habitu”? Pojęcie habitusu jest systemem interioryzacji (wewnętrznych) dyspozycji, postaw, schematów myślowych, tendencji działania, reakcji emocjonalnych, nawyków. Choć każdy człowiek może uznawać tę sferę za własną, spontanicznie wyrażającą swoją indywidualność lub podlegającą świadomej kontroli, w istocie rzeczy habitus rodzi się pod wpływem warunków zewnętrznych (kultura, obyczaje, środowisko społeczne), w dostosowaniu do prawidłowości rzeczywistości otaczającej jednostkę, w zgodzie z istniejącymi realiami. Bourdieu używa czasem określenia „habitus klasowy”, co dowodzi iż główną płaszczyznę zróżnicowania habitusów tworzą przedziały klasowe. Skoro jest tak, iż swoisty habitus należy do cech charakterystycznych przedstawicieli różnych klas społecznych, to łatwo jest zrozumieć dlaczego wymagania szkolne i cała działalność szkolna lepiej przystają do możliwości i oczekiwań jednych dzieci, słabiej odpowiadają innym.
Interioryzacja - uczynienie czegoś częścią swojego wewnętrznego „ja” (swej wewnętrznej istoty).
Habitus -(biol) ogół właściwości składający się na wygląd danego człowieka lub zwierzęcia, zespół cech charakterystycznych dla jego zachowania. Habitus - (łac) posiadany, stan, wygląd, odzież.
9. Jaką rolę w szkole odgrywa kultura uprawomocniona?
*przypomnij sobie co to jest habitus (poprzednie pytanie) Wymagania szkolne i cała działalność szkolna lepiej przystaje do możliwości i oczekiwań jednych dzieci, słabiej odpowiadają innym. Szkoła jest instytucja przekazu kultury uprawomocnionej, którą reprezentują klasy uprzywilejowane. Dzieci robotnicze częściej napotykają kłopoty w nauce, trudniej przystosowują się do wymagań szkolnych, nierzadko karcone są za niewłaściwe sprawowanie. Dowodem tego, ze instytucje szkolne przyczyniają się do umocnienia klas uprzywilejowanych są sami nauczyciele, którzy wywodzą się z klasy średniej. Narzucając ogółowi uczniów znaczenia kultury uprzywilejowanej, najczęściej nieświadomie uruchamiają mechanizmy selekcji. Ci uczniowie, którzy wywodzą się z klas uprzywilejowanych, nie napotykają w szkole przeszkód adaptacyjnych, szkoła bowiem reprezentuje typ kultury istniejącej w środowisku rodzinnym. Inaczej jest w przypadku uczniów wywodzących się z rodzin robotniczych i chłopskich . Mogą oni jedynie liczyć na sukces szkolny pod warunkiem zmiany habitusu ,porzucania tego, który był silnie utrwalony w okresie dzieciństwa spędzonego w domu, na rzecz habitusu promowanego w szkole, i w całej kulturze, która w danym społeczeństwie w określonym czasie uznana jest za uprawomocnioną.
10. Dlaczego mówiąc o świadectwach szkolnych amerykański socjolog, R. Collins używa określenia „listy uwierzytelniające”? Collins nie zgadza się z tezą funkcjonalistów, iż w kolejnych latach nieustannie wzrastają oczekiwania pracodawców na kandydatów z coraz wyższymi kwalifikacjami. Co prawda nowoczesna technologia redukuje wiele zawodów nie wymagających odpowiedniego przygotowania, ale nie oznacza to tym samym że zapotrzebowanie na pracowników z wyższym wykształceniem gwałtownie i nieprzerywalnie wzrasta. Ponadto Collins zauważa że szkoła nie kształtuje wielu ważnych umiejętności zawodowych. Są one nabywane dopiero w samym zakładzie pracy. We współczesnych procesach stratyfikacyjnych w społeczeństwie cechy pochodzenia społecznego nie są już tak istotne jak dawniej. Powstało więc zapotrzebowanie na nowy rodzaj „listów uwierzytelniających”. Włączenie młodych ludzi do wyższych grup struktury społecznej odbywa się obecnie nie na zasadzie dziedziczenia pozycji rodowej, lecz przez okazanie dyplomu potwierdzającego uzyskanie odpowiedniego wykształcenia. Pojawienie się tego formalnego wyznacznika edukacyjnego mobilności społecznej po pewnym czasie spowodowało uruchomienie mechanizmu konkurencji dyplomów. Ważne stało się nie tyle rzeczywiste wykształcenie (nie zawsze sprowadzające się do tego co zostało zdobyte w szkole), ile samo posiadanie dyplomów świadczących o ukończeniu określonych szczebli edukacji szkolnej.
We współczesnych procesach stratyfikacyjnych w społeczeństwie cechy przechodzenia społecznego nie są już tak istotne jak dawniej. Powstało wiec zapotrzebowanie na nowy rodzaj „listów uwierzytelniających”. Obecnie włączenie młodych ludzi do wyższych grup struktury społecznej odbywa się nie na zasadzie dziedziczenia pozycji rodowej, lecz przez okazanie dyplomu potwierdzającego uzyskanie odpowiedniego wykształcenia.
11. Co Collins określa za pomocą terminów: „mobilność sponsorowana”, „mobilność konkurencyjna”? Dwa typy mobilności w szkolnictwie:
Mobilność sponsorowana -> występuje w tych systemach szkolnych w których ma miejsce dość wczesne oddzielanie elitarnej drogi prowadzącej do studiów uniwersyteckich oraz dróg przygotowania do pracy zawodowej. Młodzież zakwalifikowana do uprzywilejowanego toru prowadzącego do studiów wyższych ma możność systematycznego rozwoju intelektualnego i głębszego poznania kultury. Ma otwarta drogę do wszystkich dyplomów gdyż szkoły do których uczęszcza wyróżniają się pod względem wysokim poziomem.
Mobilność konkurencyjna -> w krajach w których różnice klasowe są nie zbyt ostre, systemy szkolne stwarzają możliwość długiego, wspólnego kształcenia się ogółu młodzieży. Skutkiem tego jest duża liczba kandydatów na wyższe uczelnie. Musza oni konkurować ze sobą o miejsca w tych szkołach.
12. Jak należy rozumieć stosowany przez Collinsa termin „inflacja dyplomów”?
— Patrz pyt 10 Ó
Coraz więcej ludzi uczy się nie po to aby realizować własne zainteresowania lecz w celu zdobycia świadectw. Na ogół uczący się uzyskują potrzebne dokumenty szkolne, toteż nieuchronnie następuje zjawisko inflacji dyplomów. Podczas przyjęć do pracy często więc mamy do czynienia ze swoistym konkursem dyplomów. Młodzi ludzie chcą zapewnić sobie dobry start życiowy i wyprzedzić potencjalnych konkurentów, starają kształcić się dłużej. Zjawisko inflacji dyplomów dodatkowo wzmacniane jest przez występujące w wielu krajach bezrobocie. Młodzi ludzie nie znajdujący pracy, często decydują się kontynuować kształcenie z nadzieja iż kolejny dyplom da korzystniejsze szanse uzyskania poszukiwane pracy.
Collins twierdzi, że pojawienie się nowego, formalnego wyznacznika edukacyjnego mobilności społecznej(zdobycie dyplomu, aby wejść do wyższych grup struktury społecznej ) Po pewnym czasie spowodowało uruchomienie mechanizmu konkurencji dyplomu. Ważne staje się nie tyle rzeczywiste wykształcenie (nie zawsze sprowadzające się do tego, że zostało zdobyte w szkole),ile samo posiadanie dyplomów świadczących o ukończeniu określonych szczebli edukacji szkolnej. Taki stan rzeczy przyczynił się do tego, że coraz więcej ludzi uczy się po to ,aby realizować własne zainteresowania, lecz w celu zdobycia świadectw. Na ogół uczący się zyskują potrzebne dokumenty szkolne, toteż nieuchronnie następuje zjawisko inflacji dyplomów. Młodzi ludzie chcą zapewnić sobie dobry start życiowy i wyprzedzić potencjalnych konkurentów, starają się kształcić dłużej, np. w Niemczech napływ emigrantów do szkól niższych szczebli stał się dodatkowym bodźcem dla młodzieży niemieckiej do dłuższego kształcenia, gdyż młodzież ta stara się utrzymać przewagę poprzez posiadanie wyższego wykształcenia. Zjawisko inflacji dyplomów dodatkowo wzmacniane jest przez występujące w wielu krajach bezrobocie. Młodzi ludzie po ukończeniu szkoły nie znajdując pracy decydują się kontynuować kształcenie z nadzieja ,ze dyplom da im korzystniejsze szanse uzyskania pracy.
13. Wymień negatywne skutki masmediów na rozwój społeczny dzieci i młodzieży.
Negatywny wpływ masmediów na rozwój społeczny dzieci i młodzieży:
- rozbicie spójności wypowiedzi(migawkowość) przy jednoczesnym natłoku informacji (szum informacyjny)
- afirmacja agresji
- ujednolicenie wzorców zachowań i propagowanie negatywnych postaw życiowych i społecznych( np.: propagowanie konsumpcyjnego i łatwego stylu życia, braku wrażliwości na krzywdę ludzką)
- osłabienie aktywności kulturalnej i obniżenie smaku estetycznego
- osłabienie przeżyć autentycznych (prawdziwych zdarzeń)
- pogłębienie izolacji człowieka i jego osamotnienie
W rezultacie media mogą mieć negatywny wpływ na:
- młodego czł, jego zdrowie, sferę emocjonalno-społeczną i motywacyjną
- dezorganizację rodzinną
- dezorganizacje dnia
- TV pogarsza wzrok, krzywi kręgosłup, psuje więzi rodzinne, dzieci nie odróżniają fikcji od rzeczywistości, ludzie zatrącają tożsamość, dzieci zaczynają utożsamiać się z bohaterami filmów i bajek, wrogość wobec innych ludzi, nietolerancje i agresję.
14. Na czym polega planowa współpraca szkoły ze środowiskiem.
Spośród wszystkich instytucji szczególne miejsce zajmuje szkoła. Dla osób pomiędzy 6-18 r.ż jest instytucją obowiązkową. Jest inst. publiczną, nauka jest nieodpłatna, system szkolny finansowany jest i kontrolowany przez państwo. System szkolny można określić jako całość złożona z usystematyzowanych norm, sformalizowanych oczekiwań co do ról i wyposażenia materialnego, jego zadaniem jest troska o socjalizacje całego dorastającego pokolenia. Szkoła spełnia swoje zadania przez to że nauczyciele w sposób planowy , systematyczny i ciągły prowadzą lekcje. Zajęcia powinny być treściowo i metodycznie zgodne z programami nauczania. Instrumentami organizacji nauczania są programy nauczania, wytyczne, plany lekcji itd. Ponad tym rozciąga się sieć przepisów nazywana organizacja administracyjną (kto kontroluje, decyduje, jakie są prawa i obowiązki). Ponieważ szkoła ma umożliwiać kształcenie i wychowanie to nie może mieć ustalonych jasnych i jednoznacznych celów. Zamierzenia pedagogiczne wymagają ciągłej interpretacji , a naczelne cele pedagogiczne (np.:osiągnięcie przez ucznia dojrzałości) świadomie formułuje się jako cele otwarte. Wszystkie lekcje służą zamierzonemu wpływowi, są ukierunkowane na przyswajanie społecznie pożądanych umiejętności, sprawności i postaw wobec wartości. Szkoła jako instytucja wykazuje tendencję uregulowanego i idącego w jednym kierunku wpływania na osobowość dorastającego pokolenia.
15. Co rozumiemy posługując się pojęciem „wartość”?
Wartość - termin dla wielu rozważań bez wątpienia podstawowy lecz wyjątkowy, wieloznaczny, trudny do interpretacji, nieostry. Trudny do zdefiniowania wg W. Tatarkiewicza jeśli w ogóle możliwy. Termin ten najpierw rozpowszechnił się w ekonomii, dziś pojęcie wartość należy do standardowego języka humanistyki. Stosowane jest w najważniejszych rozważaniach z dziedziny:
- filozofii, etyki, antropologii kulturowej, etnografii, socjologii, psychologii społecznej, prawa, prakseologii, polityki społecznej. Mówiąc o wartościach dotykamy spraw niezmiernie ważnych dla człowieka i jego aktywności poznawczej, orientacji w różnych sytuacjach, sensu naszego życia. O różnych wartościach i ich znaczeniu rozprawiano od dawna, świadczy o tym literatura starożytna wyczulona na problemy moralne. Problematykę tę podejmowali również filozofowie starożytni, choć nie znali jeszcze pojęcia wartości. Np.: platońska teoria czterech cnót (mądrość, męstwo, panowanie nad sobą i sprawiedliwość) jest swoistą teorią „wartości” która ma znaczenie dla późniejszych rozważań socjologicznych. WARTOŚĆ - Wg Jana Szczepańskiego - to dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, przedmiot rzeczywisty lub wyimaginowany w stosunku do którego jednostka przyjmuje postawę szacunku, przypisuje mu się ważną rolę w życiu, dążenie do jego osiągnięcia traktowane jest jako przymus.
Wartości mają kluczowe znaczenie dla sposobu myślenia człowieka, dla jego przeżyć kierunków i sposobów działania. Wartości są punktami orientacyjnymi w skomplikowanej rzeczywistości społecznej, kryteriami dokonywanych ocen, są podstawą do podejmowania różnych decyzji wytyczanymi do planowania działań.
16. Co nazywamy „hierarchią wartości”?
Można wyróżnić co najmniej dwa znaczenia pojęcia hierarchia wartości
- hierarchia jako "drabina", "schody", nie prowadzi ona jednak do pełnego uporządkowania wartości, które ze swej istoty są nieporównywalne, nieprzeliczalne;
- hierarchia jako preferencja określonych wartości w sytuacji wyboru.
Socjologowie zakładają, że system wartości jest zbudowany hierarchicznie, z czego wynika, że jednym wartościom można w tym systemie przyznać wyższą, innym zaś niższą rangę.
Jadwiga Koralewicz-Zębik stwierdza, że system wartości to hierarchicznie uporządkowany zespoł wartości ogólnych z odpowiadającymi im wartościami szczegółowymi, a także powiązane z nimi wartości, w stosunku do których owe wartości ogólne są instrumentalne.
Wg Ryszarda Borowicza hierarchie wartości mogą tworzyć różne rodzaje powiązań, np:
- pionowe, gdy jedne wartości dominują nad innymi, powstaje wówczas układ liniowy;
- poziome, nie istnieje wówczas relacja nadrzędności lub podrzędności między wartościami lub typami wartości, mamy doczynienia z układem szeregowym;
- mieszane, które charakteryzuje jednoczesne wystpowanie obu wymienionych postaci powiązań.
17.Pojęcie wartości w znaczeniu psychologicznym i socjologicznym.
Definicje o charakterze socjologicznym traktują wartość jako:
- przedmioty i przekonania o nienormatywnym charakterze, determinujące względnie podobne przeżycia psychiczne i działania jednostek- członków grup społecznych
- przekonania rozpowszechnione w grupie społecznej, określające sądy i zachowania członków tej grupy
- przekonania pojedynczych jednostek lub przekonania rozpowszechnione w grupach społecznych określając cechy poszczególnych grup i społeczeństwa
w socjologicznym rozumieniu wartości jako przedmioty i idee mogą być uznawane za pożądane przez jednostkę lub określone grupy społeczne. Społeczny charakter wiąże się z rodowodem wartości, gdyż powstają, rozwijają się i ewoluują wraz ze zmianami zachodzącymi w świecie. Z jednej strony wartości utrzymują tożsamość narodowa i kulturowa społeczeństwa z drugiej trwałość wartości możliwa jest dzięki ciągłemu odnawianiu ich treść, dzięki uaktualnieniu ich znaczenia odpowiednio do zmian zachodzących w społeczeństwie.
Definicje o charakterze psychologicznym ujmują wartość jako:
- element systemu przekonań jednostki o nienormatywnym charakterze
- element systemu przekonań jednostki o normatywnym charakterze
- przekonania innych ludzi na temat stanu psychicznego, fizycznego lub działań jednostki uważanych za godne pożądania
- przedmiot, który zaspokaja potrzeby jednostki
- obserwowalne zachowania jednostki
Wartość to doznanie podmiotowe, wartości są to różnorodne działania subiektywne, także rzeczy i zjawiska, które stanowią źródło przeżyć.
18. Kulturowe definicje wartości.
Kulturowe definicje określają wartość jako:
Powszechnie pożądane w danym społeczeństwie przedmioty o symbolicznym lub nie symbolicznym charakterze Powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-noramtywne (orientacje wartościujące) Rozpowszechnienie w danym społeczeństwie przekonania, określające sądy i zachowania członków tego społeczeństwa Przekonania na temat systemu wartości i norm, uważanego za godny pożądania dla danego społeczeństwa Wartości o charakterze kulturowym odnoszą się do rzeczywistości kulturowej bez udziału konkretnych jednostek, chociaż właściwe jednostki są nosicielami kultury.
19. Wartości autoteliczne i wartości instrumentalne.
Wartości autoteliczne - to wartości mające znaczenie autonomiczne, są to wartości naczelne, centralne, zajmujące najważniejsze miejsce w hierarchii wartości
Wartości instrumentalne - to wartości podrzędne, o niższym znaczeniu, są elementem pomocniczym w osiąganiu wartości najwyższych (autotelicznych) mają one charakter wykonawczy, służą w wykonywaniu celów wyższych.
20. Wymień czynniki selekcji szkolnej dzieci wiejskich.
Patrz pyt nr 22,30, 40,
21. Co to jest selekcja szkolna? (ujęcie pedagogiczne i socjologiczne) Procesy różnicowania się dróg szkolnych i szans edukacyjnych dzieci i młodzieży nazywane są obecnie selekcją szkolną. W pracach naukowych rozpatruje się ją z dwóch punktów widzenia: - Ci autorzy których interesuje proces selekcji szkolnej ze względu na jej podłoże i skutki społeczne, skłaniają się ku analizom społecznym. - Jeśli jest brany aspekt opiekuńczo-wychowawczy związany z rozpoznawaniem możliwości wewnętrznych dziecka i ukierunkowania go na właściwą drogę kształcenia w systemie szkolnym to mamy doczynienia z podejściem psychologiczno-pedagogicznym.
Wg Jana Szczepańskiego selekcja szkolna to ogół procesów wywołanych przez różne siły społeczne działające w klasach i warstwach społecznych w państwie, w środowiskach lokalnych, w rodzinach i szkołach, które tworzą bariery lub tez stwarzają warunki pozytywne dla otwarcia jednostkom drogi do wyższego wykształcenia.
Wg St. Kowalskiego selekcje szkolne albo selekcyjne wychowanie to proces przepływu kandydatów, pochodzących z różnych środowisk społecznych, poprzez drabinę szkolną do zróżnicowania zawodów.
22. Dlaczego selekcja społeczna w szkolnictwie ogranicza szanse edukacyjne dzieci i młodzieży ze wsi?
Zróżnicowanie szans dzieci i młodzieży z miast oraz wsi wynika nie tylko ze zróżnicowania struktury społecznej i różnic kulturowych, ale także z różnic cywilizacyjnych, o których świadczy znacznie bogatsza oferta propozycji edukacyjnych i ogólnorozwojowych w ośrodkach miejskich niż na wsi czy w małych miastach.
Wskaźnikiem najostrzej różnicującym osiągane przez uczniów wyniki w nauce jest poziom wykształcenia rodziców. Ponieważ na wsi zamieszkuje ludność zdecydowanie gorzej wykształcona, posiadająca mniejsze aspiracje edukacyjne, szanse edukacyjne dzieci zamieszkujących na wsi są mniejsze niż dzieci mieszkających w mieście. Na gorsze szanse edukacyjne dzieci wiejskich składa się na szereg barier edukacyjnych związanych z funkcjonowaniem systemu oświatowego na wsi (np. rezygnacja z wychowania przedszkolnego, gorzej wykwalifikowani nauczyciele, gorsza oferta edukacyjna szkolnictwa ponadpodstawowego) oraz barier związanych z sytuacją materialną rodzin wiejskich. Trzeba podkreślić wielość i złożoność czynników kulturowych, społecznych, ekonomicznych, organizacyjno-systemowych warunkujących bardzo często gorsze szanse edukacyjne dzieci wiejskich. Eliminacja barier edukacyjnych jest procesem długofalowym, w którym rolę odgrywać może wiele instytucji i organizacji. Jednak zasadnicza praca w tym zakresie spoczywa na władzach publicznych: samorządowych i rządowych. Szanse edukacyjne dzieci w dużej mierze zależą od przygotowania i wiedzy nauczycieli, dostępności pomocy dydaktycznych i sprzętu, dobrych warunków nauczania, możliwości podjęcia indywidualnej pracy z dzieckiem już na etapie szkoły podstawowej.
Jak wynika z wielu badań mimo zmian społecznych i cywilizacyjnych, rodzina ciągle pełni pierwszoplanowa rolę w wychowaniu młodego pokolenia. Mieszkańców niezbyt rozległego terytorium łączą różne formy życia zbiorowego(uroczystości, obyczaje, praktyki religijne). Często maja miejsce kontakty osobiste(wszyscy o wszystkim wszystko wiedza). Ciągle żyją pod presja środowiskowej opinii społecznej. Tak pojęte środowisko może odgrywać duża role socjalizacyjna. Silne piętno na swych członkach wywiera społeczność sąsiedzka zwłaszcza na wsi, gdzie człowiek w momencie urodzenia miał - w zależności od położenia społecznego rodziców - jakby z góry ściśle zaplanowany układ ról i zachowań.
23. W czym wyraża się selekcyjna funkcja szkolnictwa?
Socjologiczna analiza selekcji szkolnej rozwinęłam się już w okresie międzywojennym, zależnie od warunków społecznych dopływ uczniów do szkoły jest różnorodny - zespół uczniów jest rezultatem doboru społecznego. Szkoła ten nabór prowadzi dalej poprzez wymagania egzaminacyjne. Także w klasach wyższych mamy doczynienia z coraz silniej wyselekcjonowana młodzieżą (selekcje dokonuje się również podczas jakiegokolwiek oceniania uczniów). Selekcja prowadzona przez szkołę najczęściej zresztą nieświadome jest wyrażana selekcja społeczna.
24. Modele uwarunkowań selekcji szkolnej.
Stanisław Bystroń do czynników selekcji szkolnej zaliczył:
- organizacje pracy szkół, dostępność społeczna i terytorialną szkół związaną z warunkami ekonomicznymi uczniów
- czynniki rasowe, religijne, polityczne, demograficzne, płeć i wiek uczniów
- prestiż nauki, kształcenie i szkoły w społeczeństwie, związanych ze społeczna wartością nauki, nauczanie i szkół określonych typów.
- Zamiłowanie uczniów do kształcenia w określonym kierunku lub zawodzie oraz uzdolnienie i rozwój umysłowy ucznia
- Podejmowanie pracy zarobkowej przez część dzieci i młodzieży.
25. Wykształcenie rodziców jako czynnik selekcji szkolnej.
Czynniki które mają decydujący wpływ na selekcje szkolna dzieci i młodzieży;
- ekonomiczne/ sytuacja ekonomiczna rodzin
- pochodzenie społeczne
- wykształcenie rodziców
Poprzez codzienną konwersację jaka zachodzi pomiędzy dziećmi a rodzicami, licznych kontaktów - rodzice świadomie lub nieświadomie przekazują swoim pociechom inf, wiadomości istotne dla ich przyszłego funkcjonowania w życiu, wprowadzają lepiej lub gorzej w świat pojęć, przekazują wzory kulturowe, normy moralne i wartości. Z kulturowymi cechami rodziny wiąże się atmosfera wychowania która stwarza lub osłabia motywacje do kształcenia, uczenia się. Im wyższy jest poziom wykształcenia rodziców tym wyższy jest poziom dojrzałości szkolnej dziecka , korzystniejszy jest jego rozwój umysłowy, ma ono większą szansę osiągnięcia wysokich wyników w nauce, a także wyższe są aspiracje związane z kształceniem swoich dzieci.
26. Omówić zjawiska selekcyjne w polskim szkolnictwie w oparci o „Raport w sprawie edukacji”. Badania procesów selekcji są prowadzone w Polsce od kilkudziesięciu lat. W 1930 ukazała się praca Jana Bustrzoma „Szkoła i społeczeństwo”, w której autor przedtswia analizę zjawisk selekcyjnych w szkolnictwie. W XVIII i XIX w. problem podnoszenia poziomu oświecenia publicznego wiązano z rozwojem szkolnictwa elementarnego i szkolnictwa zawodowego. Szkoły średnie i wyższe były przeznaczone dla wąskiego grona grup uprzywilejowanych.
27. Sytuacja rodzinna jako wyznacznik szans edukacyjnych dziecka.
Wpływ na szanse edukacyjne dziecka w dużym stopniu ma jego sytuacja rodzinna : przynależność społeczno -warstwowa rodziców, ich wykształcenie i sytuacja materialna, warunki mieszkaniowe, standard kulturowy rodziny i atmosfera wychowawcza. Przynależność rodziny do klasy robotniczej bądź chłopskiej lub do warstwy inteligencji w znacznym stopniu zmienia formy funkcjonowania życia rodzinnego. Nadal występują różnice warunków i jakości życia rodzin w mieście i na wsi. Tradycjonalizm wiejski niekorzystnie wpływa na palny dotyczące ponadobowiązkowego kształcenia, często powodem tego jest niska świadomość wychowawcza rodziców. Na dojrzałość szkolną dzieci, a także na ich osiągnięcia a ma wpływ środowiskowe zróżnicowanie warunków życia oraz ilość członków w rodzinie. Wynika z tego, iż dzieci z rodzin wielodzietnych maja mniejsze szanse ukończenia szkoły średniej niż pozostali. Należy tutaj poruszyć także sprawę rodzin niepełnych (brak jednego bądź obydwóch rodziców ), w nich również dzieci mają mniejsze szanse edukacyjne choćby ze względów materialnych. Kolejnym czynnikiem zmieniającym szanse edukacyjne dziecka jest wykształcenie rodziców. Im wyższy jest ich poziom wykształcenia, tym wyższy jest poziom dojrzałości szkolnej dziecka, oraz aspiracje rodziców dotyczące ich kształcenia. Dzieci posiadające rodziców o wysokim poziomie wykształcenia są lepiej rozwinięte pod względem umysłowym od swych rówieśników. Maja one więc wyższe szanse dostania się do szkół średnich i odzwierciedla się to w ich dalszej karierze szkolnej.
28. Czy i w jakim stopniu procesy selekcji społecznej w szkolnictwie zależą od pracy szkoły i nauczyciela?
Z chwila podjęcia przez dziecko nauki jednym z najważniejszych miejsc wpływających na kształtowanie jego osobowości staje się szkoła. Dokonują się w niej planowo organizowane procesy wychowawcze. Szkoła oddziałuje także poprzez zwykły bieg toczącego się w niej życia, jest więc ważnym miejscem socjalizacji. Mimo to szkoły mogą powinny oddziaływać w sposób zróżnicowany i zindywidualizowany na poszczególnych uczniów. Głównym atutem szkoły w tym zakresie jest to, że mimo całej formalizacji odbywających się w niej procesów edukacyjnych (na ogół określone w przepisach cele kształcenia i wychowania, zawarte w dokumentach plany i programy nauczania. Reglamentacja treści kształcenia, ramy organizacyjne systemu klasowo-lekcyjnego, regulowanie wielu dziedzin życia szkolnego przez różnorodne regulaminy i instrukcje) która jest obecnie stanowczo zbyt daleko posunięta, rzeczywiste kontakty wychowawcze dokonują się w bliskich relacjach interpersonalnych (nauczyciel-uczeń, wychowawca-wychowanek, nauczyciel uczeń-uczeń, uczeń-grupa kolegów). Nauczyciele mogą oddziaływać na dzieci i młodzieży podobnie jak rodzice, opierając się na częstych, osobistych kontaktach, na dokładnej znajomości psychiki dziecka, odpowiednio wykorzystując przewagę wieku i doświadczenia, jaka ma dorosły wobec osób nieletnich w pełni jeszcze nie dojrzałych biologicznie i społecznie, Dodatkowym silnym atutem szkoły jest profesjonalne przygotowanie nauczyciel. Wykorzystując swa wiedze psychologiczno-pedagogiczną oraz gruntowną znajomość przedmiotu nauczania mają oni szanse oddziaływać na uczniów wyjątkowo skutecznie.
29. Rola środowiska w wyznaczaniu szans edukacyjnych dzieci i młodzieży.
Społeczność lokalna oddziałuje na dziecko w dwojaki sposób. Po pierwsze dostarcza mu wielu bodźców rozwojowych np. określone wzory zachowań, normy moralne, dążenia i postawy. Nacisk opinii bywa bardzo silny, może pobudzać do działania, ale także prowadzić do apatii, podnosząc niektóre aspiracje, a osłabiając inne. Po drugie społeczność lokalna, „urabia” rodzinę, grupę rówieśnicza mającą wpływ na swych członków, Szerszy zasięg maja warunki regionalne. Charakter regionalny wyznacza strukturę społeczno - zawodową styl życia, jakoś życia rodzinnego. Poszczególne regiony maja odmienna sytuacje ekonomiczną. Ważne są również walory czy niedostatki środowiska przyrodniczego zdrowotnego i gospodarczego.
30. Co rozumiesz pod pojęciem „socjalizacja”, co pod pojęciem „wychowanie”? Nie ma jednoznacznej definicji która by jednoznacznie sprecyzowała pojęcie socjalizacji i wychowania. Oto kilka z nich. SOCJALIZACJA:
- to proces przyswajania przez jednostkę wiedzy, umiejętności i dyspozycji czyniący ją zdolną do życia w społeczeństwie, dzięki socjalizacji możliwy jest międzygeneracyjny proces transmisji kulturowej (wg słownika pojęć socjologicznych).
- Proces przekształcania biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnika życia społecznego i kulturalnego (wg Jana Szczepańskiego)
- To proces uczenia się społecznego dzięki któremu jednostka (małe dziecko) zaczyna poznawać i realizować system wartości, postawy i podstawową strukturę przekonań pochodzących od dominujący instytucji i reprezentantów społeczeństwa a także identyfikować się z nimi (wg Roberta Woźniaka) WYCHOWANIE :
- to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego (wg A.Garycka)
- społecznie uznawany system działania pokoleń starszych na dorastające, celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania wg określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia (wg S.Kunowski)
- to świadomie organizowana działalność społeczna, dokonywana głównie przez słowo mająca na celu osiągnięcie zmian w rozwoju fizycznym, umysłowym, społecznym, kulturowym i duchowym, to wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka.
31. Na czym polega odpowiedzialność wychowawcza rodziców w świetle współczesnych zagrożeń? Odpowiedzialność to problem etyczny, wychowawczy, moralny.
Współczesna szkoła kształci tylko intelektualistów, więc odpowiedzialność za ukształtowanie postaw, kodeksu etycznego należy do rodziców.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ:
- z ontologicznego punktu widzenia to pewna dyspozycja ludzka do określonego wartościowania i działania lub jao pewnego typu społeczne sprzężenie między dzianiem człowieka a skutkami tego działania pojmowany przez jego podmiot
- z pedagogicznego punktu widzenia to sytuacja osoby od której można zażądać by zdała sobie sprawę ze swoich czynów
- wg Irgandena-> sprawca jest odpowiedzialny za popełniony czyn, to jednak w świetle praw społecznych i moralnych uważa się że czł jest odpowiedzialny nie tylko za czyny których pragnął dokonać i dokonał sam ale i za cyny które wprawdzie nie chciał dokonać i nie dokonał ale od niego zależało by im zapobiec.
- Odpowiedzialność rodzicielska-> działanie którym kieruje świadomość ograniczająca zarówno jego cel jak i sens, przewidująca środki i prognozująca następstwa. Rodzice powinni wykazywać dużo zrozumienia, tolerancji, akceptacji zwłaszcza w syt wielu zagrożeń.
Rodzice powinni zapewnić:
- odreagowanie przykrych emocji
- mieć wyrozumiałość dla przeżywanych przez nie obciążeń
- zadbać o higienę psychiczną w rodzinie
- posiadać wspólny, spójny system wartości (rodzice+dzieci)
- odporność na stresy, wstrząsy, zagrożenia naszych czasów
32. Współodpowiedzialność rodziców i szkoły za wychowanie dzieci i młodzieży.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ- to podstawowa wartość! Może być rozpatrywana z punktu widzenia ontologicznego (pewna dysproporcja ludzka do określonego wartościowania i działania lub jako pewnego typu sprzężenie między działaniem człowieka, a skutkami tego działania, pojmowanym przez jego przedmiot) i pedagogicznego (Ingarden - to sytuacja osoby, od której można zażądać, by zdała sobie sprawę ze swych czynów). ODPOWIEDZIALNOŚĆ RODZICIELSKA-jest to działanie, którym kieruje świadomość ogarniająca zarówno jego cel ,jak i sens, przewidująca środki prognozująca następstwa SZKOŁA - instytucja społeczna odpowiedzialna za przekazywanie wiedzy, wartości, umiejętności (punktualność, odpowiedzialność, pracowitość, uczciwość itp.) W niej bardzo ważną rolę pełnią nauczyciele, Którzy mają jednakowo traktować każde dziecko, ni wolno im tworzyć specjalnych więzi z wybranymi uczniami. Rodzina i szkoła działają w sposób przemyślany i zaplanowany. Niemożliwa wydaje się działalność każdej z nich bez współpracy z drugą. Wzajemnie przenikają się i uzupełniają. Wartości i umiejętności zaszczepione w dziecku od najmłodszych lat przez rodziców (rodzinę)są kontynuowane przez szkołę. Mają taki sam cel wychowawczy : przygotować jednostkę do produktywnego życia w społeczeństwie. Dziecko większość swojego czasu spędza w rodzinie lub w szkole. Jest do nich przywiązane emocjonalnie. Obydwie prezentują pewne wzorce postępowania i zachowania. Jeśli wzory te powtarzają, stanowią autorytet. Jeśli są ze sobą sprzeczne, dziecko najprawdopodobniej zacznie wątpić w ich wiarygodność i może zacząć szukać autorytetu w grupach kontr-kulturowych. Wychowanie to ogromna odpowiedzialność. Tylko wzajemna współpraca instytucji przygotowanych do tego (czyli rodziny i szkoły) przyniesie odpowiednie rezultaty(jedną osobę zadanie to na pewno przerośnie, bo nie da ona rady sprawować kontroli nad jednostka nieustannie). Za współpracą idzie wzajemna odpowiedzialność (czyli współodpowiedzialność)zarówno w pozytywnych efektach, jak i w przypadku negatywnych rezultatów.
33. Wymień czynniki selekcji szkolnej według jednego z wybranych autorów. Czynniki selekcji szkolnej wg Szymańskiego:
- MAKROSTRUKTURALNE - podstawowe znaczenie w określaniu szans edu mają czynniki wyznaczające cele, zasady, założenia organizacyjne i programowe oraz warunki funkcjonowania całego systemu oświaty. Społeczne funkcje szkoły są odmienne w każdym ustroju. W ustroju kapitalistycznym a w pewnej mierze także w socjalizmie wpływ klas społecznych na podział cenionych dóbr, do których należy również wykształcenie, przebiega w sposób mniej jawny, najczęściej za pośrednictwem działania ukrytych mechanizmów selekcji. Formalnie, szkoły są jednakowo dostępne dla wszystkich ale zróżnicowane warunki życia i niejednakowy poziom świadomości członków różnych klas społ. rzutują na szanse edukacyjne. Ponadto większość młodzieży podlegają silnym oddziaływaniom środowiska, swoistej presji otoczenia. Im wyższy jest status społeczny określonej klasy społecznej tym wyższą rangę przypisuje ona celom edukacyjnym i podejmuje bardziej ambitne decyzje edukacyjne.
- REGIONALNE - przejście od pracy ręcznej do przemysłowej rodzi wiele skutków społecznych i edukacyjnych. Praca w przemyśle podnosi wymagania dot kwalifikacji pracowników. Wielu osobom przenoszącym się ze wsi do miasta praca w przemyśle daje możliwość większych zarobków. Następuje wzrost potrzeb i oczekiwań społecznych. Rozwój instytucji szkolnych przedstawia się zdecydowanie korzystniej w obszarach bardziej uprzemysłowionych, w których stwierdza się również wyższe upowszechnienie kształcenia ponadpodstawowego.
- ŚRODOWISKOWE- jeśli chodzi o selekcje szkolną duży wpływ na nią mają tu oddziaływania: społeczne, ekonomiczne, kulturowe. Ogół tych czynników kształtuje charakterystyczny styl życia mieszkańców wsi lub miast, ich cele i dążenia oraz typową dla danej miejscowości atmosferę wychowawczą.
- RODZINNE - przynależność rodziny do klasy robotniczej, chłopskiej lub inteligentnej wpływa na selekcję szkolną. Środowiskowe zróżnicowanie warunków życia rodziny wywiera wpływ na dojrzałość szkolną dzieci i ich osiągnięcia szkolne. Wielkość rodziny rzutuje na szanse edukacyjne dzieci. Dzieci z rodzin wielodzietnych mają mniejsze szanse ukończenia szkoły średniej. Dzieci o wysokim poziomie wykształcenia maja wyższe osiągnięcia w szkole of innych dzieci i są od nich lepiej rozwinięte umysłowo.
- SZKOLNE - szanse edukacyjne zależą od dostępności szkół ich funkcjonowanie i jakości pracy dydaktyczno-wychowawczej oraz wyposażenia szkół w pomoce dydaktyczne.
- INDYWIDUALNE - na selekcję szkolną mają wpływ zdolności ucznia czyli te różnice indywidualne które powodują że przy jednakowej motywacji poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu. Rozwój zdolności zależy od: dziedziczności, wpływ środowiska, oddziaływań pedagogicznych i własnej aktywności jednostki.
34. Rola rodziny w wyznaczaniu szans edukacyjnych dzieci i młodzieży.
Całokształt sytuacji w rodzinie (z pyt 27) ma silny wpływ na rozwój wychowujących się w niej dzieciom oddziałuje też na ich powodzenia i niepowodzenia szkolne. Rodziny „edukogenne” dobrze zaspokajają potrzeby swych dzieci, stwarzając wartościowe środowisko wychowawcze. Wyraża się to w popieraniu oddziaływań społecznych i intelektualnych. Rodziny edukogenne nie zawsze żyją w dobrobycie, ale są mniejsze niż wynosi średnia wielkość rodziny, a zainteresowania postępami szkolnymi dzieci są wyższe od przeciętnej. Zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny odbijają się negatywnie na przebiegu kształceniu dziecka. Często występuje wówczas kumulacja negatywnych czynników sytuacyjnych; konflikty między rodzicami, pogorszenie się warunków materialnych, alkoholizm, zła atmosfera w rodzinie, zaniedbanie funkcji wychowawczych. Skutki w rozwoju dziecka są wielorakie: pogorszenie się stanu zdrowia, nerwice, słabe wyniki w nauce, prowadzące do drugorzędności i opóźnień szkolnych i zaburzenia wychowawcze.
35. Jakie jest znaczenie socjalizacji dla rozwoju jednostki?
Socjalizacja to jeden z najważniejszych mechanizmów przystosowania jednostki do wymagań życia społecznego wg Durkheima „Społeczeństwo szkicuje w nas portret człowieka, jakim powinniśmy być i w tym portrecie wszystkie osobliwości organizacji społeczeństwa są odzwierciedlone”. Jest to tkz perspektywa Durkheimowska czyli ujęcie w którym struktura społeczna traktowana jest jako wyznacznik losów jednostki. Jednostka pod wpływem społeczeństwa:
- przyswaja wiedzę, umiejętności i dyspozycje
- (zwykle dziecko) zaczyna poznawać i realizować system wartości, postawy, identyfikuje się z dominującymi instytucjami i reprezentantami społeczeństwa. Socjalizacja wyrabia w jednostce poczucie obowiązku i umiejętności konieczne do pełnienia przyszłych ról społecznych. Socjalizacja zmienia się w ciągu życia jednostki, a jej charakter stale modyfikują szybkie przemiany społeczne i kulturowe, które są charakterystyczne dla współczesnego świata.
P.S do tego modelu pasują dzikie dzieci
36. Jakie rodzaje zróżnicowania społecznego mają szczególne znaczenie dla szans edukacyjnych dzieci i młodzieży? Odp. Jest w pyt 33 ppkt 3
37. Wymienić i omówić układy uwarunkowań selekcji szkolnych.
Model selekcji szkolnej zawiera 5 gł skałdników:
a) Układ podmiotowy - osobowość człowieka kształtują predyspozycje wew (ukł nerwowy, temperament, poziom inteligencji) oraz zew (socjalizacja, wychowanie). Ważnym składnikiem funkcjonowania oraz kształtowania osobowości są: motywacja, rodzina, szkoła (amer socj wyróżnili 3 typy szkół ze względu na pełnione przez nie funkcje społeczne -> szkoła skoncentrowana na książce, na dziecku, na życiu społecznym), społeczność lokalna, warunki regionalne (nierówny stan infrastruktury oświaty w regionach). Wszystkie środowiska wychowawcze są dziś otwarte. Przenikają do nich z zew ( m.in. za pomocą środków masowego przekazu) liczne zjawiska, procesy, informacje.
b) Układ czynników selekcyjnych (problemowy) - do procesów selekcyjnych w szkolnictwie należą: -> czynniki ekonomiczne rodziny, pochodzenie społeczne, wykształcenie rodziców
c) Układ podmiotowo-problemowy - szkoły ogólnie oceniane za dobre mają problemy z uczniami lub poszczególnymi grupami uczniów. Przyczyna tego stanu leży w dysfunkcjach pewnego zakresu szkoły np.: w kontaktach interpersonalnych nauczyciel-uczeń, współdziałanie rodziny i szkoły. Dość częstym powodem ograniczeń w pracy szkół są ich kłopoty ekonomiczne, spadek wartości poborów nauczycielskich, syt polityczna w kraju.
d) Układ spontanicznie ukształtowanych czynników sytuacyjnych - syt dzielą się na życiowe (związane z biegiem życia i jednostki) i zadaniowe (gdy czł się koncentruje na określonym zadaniu).
e) Model całościowy - w efekcie oddziaływań wszystkich omówionych układów, system edukacji szkolnej może w konkretnych syt szkolnych lub życiowych bardzo zawężać pole możliwości wyboru dalszej drogi kształcenia oraz znacznie ograniczać szanse uzyskania określonych kwalifikacji zawodowych. Model selekcji może uaktywnić się pojedynczo lub w rozmaitych syndromach.
38. Wymień pozytywne skutki masmediów na rozwój społeczny dzieci i młodzieży. Korzystny wpływ ma dostosowany do wieku i poziomu dziecka czas i rodzaj oglądanych programów edukacyjnych i pro społecznych. Dzięki temu:
- młody czł zdobywa wiedzę bardziej aktualną niż w książkach w czasopismach
- treść programów może wpływać na poszerzenie zakresu wiedzy, sposoby wartościowania zjawisk, postawy, zainteresowania, styl życia i wzorce zachowania
- poprzez ukazywanie pozytywnych wzorców zachowania TV prowadzi do częściowego przynajmniej uczenia się tych zachowań. Wg badań oglądanie w TV zachowań pro społecznych prowadzić może do wzrostu takich zachowań: pomaganie innym, współdziałania, werbalizacji uczuć, zabawy z innymi - współczesny rozwój technik multimedialnych umożliwia masowe uczestnictwo w zjawiskach kulturalnych i społecznych.
- Korzystanie z zasobów Internetu również powoduje pewien pozytywny skutek np.: poszukiwanie tego co nas interesuje a co za tym idzie poszerzanie horyzontów naszej wiedzy. Godne polecenia są programy edukacyjne i rozrywkowe dla dzieci i młodzieży np.: puzzle i układanki ćwiczą spostrzegawczość, programy graficzne pobudzają twórcze myślenie, programy wspomagające naukę języków obcych, przyrody, historii czy matematyki. Na opiekunach dzieci spoczywa obowiązek kontroli tego jakiego typu oglądają programy TV i co tez porabiają na Internecie bądź w co grają z kolegi na komputerze!!!! Jeżeli rodzice nie ustalają dzieciom reguł korzystania z TV, nie oglądają programów wraz z rodzicami, nie rozmawiają o oglądanych programach, prawdopodobieństwo ulegania dziecięcym wzorcom prezentowanym w telewizji jest bardzo duża. Ma to ogromny wpływ na ich obecne zachowanie i na to jakimi ludźmi staną się w przyszłości.
39. Na czym polega styl „podejmowanie minimum zadań” współpracy szkoły ze środowiskiem?
40. Jakie są bariery na drodze kształcenia dzieci i młodzieży ze wsi?
Wg Mikołaja Kozakiewicza, który na początku lat '70 zaprezentował w swej książce klasyfikacje barier awansu młodzieży wynikających z zablokowania jej szans edukacyjnych, najbardziej znaczące są kompleksy uwarunkowań utworzonych przez czynniki:
- ekonomiczne (niski dochód rodzin wiejskich)
- demograficzne (w małych wiejskich szkołach z braku odpowiedniej ilości dzieci - klasy są łączone (klasy starsze z młodszymi)
- przestrzenne i regionalne
- psychologiczne (powstają bariery z powodu dystansu kulturowego w stosunku do dzieci z dużych miast, młodzież wiejska może być etykietowana i stygmatyzowana)
- ideologiczne (na wsiach przeważa wych konserwatywne)
- kulturowe (różnice poziomu wykształcenia młodzieży ze wsi i miasta)
- szkolno-oświatowe (na wsi barierą jest dostęp do szkół i innych inst oświatowych, na początku wieku przedszkolnego tylko 2% dzieci potrafi czytać a pod koniec już 32%, niestety tylko w miastach obowiązek chodzenia do przedszkola jest powszechny)
- płci
41. Patologie w szkole zagrożeniem dla zdrowia psychicznego i życia społecznego dzieci i młodzieży.
42. Rola rodziny i szkoły w przeciwdziałaniu zjawiskom patologicznym.
43. Wpływ instytucji kulturalnych na edukacje dzieci i młodzieży.
KULTURA-ogół stworzonych przez ludzi wartości naukowych, społecznych , artystycznych i technicznych oraz procesy tworzenia tych wartości. Pojęcie „kultura” zmieniło swoje znaczenie. Współcześnie zaczyna się je pojmować szeroko, a więc zarówno jego efekty, jak i procesy tworzenia dóbr, zarówno jako normy, wartości i wzory zachowań, jak i wytworzone przez ludzi dzieła, zarówno wartości naukowe i artystyczne, jak i społeczne i techniczno-cywilizacyjne. /wg ”Nowy słownik pedagogiczny” W. Okonia/ Instytucje kulturalne to miejsca, w których można poznać wytwory kulturowe. Zaliczmy do nich m. in.(+przykłady) ˇ Teatry (Teatr Słowackiego w Krakowie) ˇ opery i operetki (w Krakowie przy Rondzie Mogilskim) ˇ filharmonie (im. K. Szymanowskiego) ˇ muzea (państwowe -Muzeum Narodowe i prywatne)i skanseny (np. w Zubrzycy) ˇ miejsca pamięci narodowej (Grób Nieznanego Żołnierza)itp.. ˇ Również w szkołach organizowane są liczne inscenizacje i konkursy. Instytucje kulturalne mają ogromny wpływ na edukację dzieci i młodzieży, uczą : odpowiedzialności, sumienności, patriotyzmu, odwagi, sprawiedliwości, poczucia własnej wartości i własnej państwowości, wrażliwości na krzywdę innych, wrażliwości na piękno, uczą lepszego zrozumienia świata...Przekazują wartości ponadczasowe, które przetrwały wiele lat. Niestety zaczynają zanikać obecnym świecie, zdominowanym przez TV, komputery, brutalność, wandalizm, wyzysk i ogólne społeczne znieczulenie. Instytucje kulturalne mają niewymierny wpływ na edukacją młodych ludzi, jednak mają stosunkowo słabe przebicie w obecnych czasach. Ze względu na ich ponadczasowy charakter i niewymierne korzyści, które można z nich czerpać, trzeba o nie dbać i przekazywać tę troskę młodszym pokoleniom.
44. Zmiany znaczenia terminu „ideologia” i jego współczesne znaczenie socjologiczne.

Termin ideologia został utworzony przez A.L.Destuta de Tracy w 1796r na określenie na-uki o ideach, przez które autor rozumiał percepcje zmysłowe. Nauka ta miała ukazywać relacje i związki między owymi percepcjami i dowodzić, w jaki sposób z pierwotnych da-nych zmysłowych powstaje wiedza i moralność. Koncepcja ta spotkała się z krytyka Na-poleona Bonaparte. W tym czasie upowszechniać zaczęło się pojmowanie ideologii jako zbioru poglądów uznawanych za niebezpieczne, niepożądane, rewolucyjne. Zdawała się być zagrożeniem dla opartego na zdrowym rozsądku myślenia o społeczeństwie. Myślenie to wiodło do utopijnych teorii społecznych. Słowo ideologia odbierane więc było pejoratywnie (w świetle niekorzystnym, ujemnym). W nauce pojecie ideologia rozpowszechniło się w niemieckiej filozofii w XIXw, (w mark-sizmie) przybierając jedno ze znaczeń: - ogólny system pojęć i postaw charakteryzujących społeczeństwo w danym czasie np.: religia, nauka, koncepcje moralności lub prawa - tkz fałszywa świadomość ukształtowana w określonych warunkach społeczno-ekonomicznych i racjonalizująca je, a przyjmowana jako słuszna i niezmienna np.: przekonanie o prawomocności władzy, istniejącej stratyfikacji społecznej - zbiór idei i poglądów wyrażających interesy jakiejś klasy, sprzyjających jej utrzyma-nie oraz narzucanie innym ludziom swego sposobu widzenia i interpretacji świata. W następnych latach pojęcie ideologia było stosowane jako jeden z podstawowych termi-nów przez wielu przedstawicieli nauk społecznych. Socjologiczne pojmowanie ideologii może być sprowadzone do znaczenia filozofia grupy wg Meighana-> Ideologia to sze-roki zbiór idei i poglądów o świecie wyznawanych przez grupy ludzi. Współczesne ideologie są coraz bardziej złożone, wykładane w bardzo zróżnicowany sposób, za pomocą podobnie zróżnicowanej argumentacji. Ich pełne rozszyfrowanie na ogół wymaga zastosowania gruntownej wiedzy o charakterze interdyscyplinarnym. Można wyróżnić następujące ideologie: neokonserwatyzm, konserwatyzm, neoliberalizm, liberalizm, nurt radykalny.
45. Pojęcie ideologii edukacyjnej.
Ideologia edukacyjna -to szeroki zbiór idei i poglądów o edukacji które sa przyswojone i wyrażane przez inne grupy ludzi (narodowe, wyznaniowe, lokalne). Wg Kazimierza Przyszczypkowskiego - ideologie edukacyjne maja baja bardziej skonkretyzowany charakter niż większość systemów filozoficznych, są tez związane bardziej z polityka i moralnością. Głównym celem ideologii edukacyjnej jest nie tyle wyjaśnianie i porządkowanie wiedzy, ile aktywizowanie ludzi do różnorodnych działań. Z tego wynika że zawsze mają określonego adresata.
46. Konserwatyzm w myśli społecznej i wychowaniu.
Psychologowie traktują konserwatyzm jako pewna postawę która charakteryzuje się przywiązaniem do istniejącego stanu rzeczy w społeczeństwie (wartości, obyczajów, wzorów, zachowań) oraz niechęcią do wprowadzania gwałtownych zmian i wszelkich nowości. Konserwatyzm w myśli społ:
- przeszłość pod wieloma względami przedstawia się korzystniej od tego co obecne. Przeszłość odczytywana jest jako epoka stabilna, bezpieczna, klarowna - obraz przeszłości mocno wyidealizowany (nostalgia za utraconym światem, możliwością planowania) - to co najlepsze już było
- uwagę zajmuje życie społeczne, to jakie wartości są kultywowane i w jaki sposób przekazuje się je młodemu pokoleniu - główne wartości: naród, religia. Ostoją pożądanego życia jest rodzina, gdyż w niej są zakorzenione tradycje
Konserwatyzm w wychowaniu:
Ciągłe podkreślanie znaczenia tradycji, ogromne znaczenie wzorów z przeszłości
Właściwa edukacja jest niezbędna do zapewnienia dobrobytu, szybkiego postępu gosp oraz ochrony moralnych wartości życia, bez wysokiego poziomu kształcenia w szkołach nie da się zapewnić odpowiednio przygotowanych kadr dla gospodarki,
Każdy kryzys gospodarki to zapowiedź załamania się gospodarki, a także zaburzeń, funkcjonowania demokratycznego społeczeństwa
Niechętnie ustosunkowują się do nowych kierunków nauk społecznych, dopatrując się w tych nowinkach braku poszanowania uznawanych kanonów
Niechętnie ustosunkowują się do postmodernistycznego relatywizmu- narzuca wzory kult zachodu - Postmodernizm prowadzi do zachwiania zasad moralnych i obniżenia samokontroli.
47. Cechy konserwatyzmu według Eysencka.
Konserwatyzm cechuje silny etnocentryzm i surowe wychowanie dzieci. Wiążą się z tym postawy pro religijne oraz głęboki patriotyzm. Takie cechy przyswoiły sobie XIX wieczne rodziny angielskie i amerykańskie przestrzegające zasad purytańskich. ETNOCENTRYZM - postawa charakteryzująca się pełną aprobatą członków własnej grupy społecznej, jej wywyższaniem, połączona zazwyczaj z niechęcią lub negacją członków innej grupy. Konsekwencją tego jest często fanatyzm, rasizm, nacjonalizm)
48. Typowe cechy podejścia konserwatywnego w kwestiach odnoszących się do edukacji. Konserwatyzm powstał na przełomie XVIII/XIX w. Odznaczał się przywiązanie do wartości , które wydają się zagrożone lecz wg zwolenników tego kierunku powinny nadal trwać. Konserwatyzm w edukacji wyróżnia:
ciągłe podkreślanie znaczenia tradycji
duże znaczenie wzorów z przeszłości ( np.: w europejskich gimnazjach klasycznych często sięgano do czasów antycznych; w Ameryce ważne są odniesienia do tradycji europejskich)
edukacja jest niezbędna do zapewnienia dobrobytu, szybkiego postępu technicznego, ochrony moralnych wartości życia
niechęć do nowych kierunków w nauce jako niebezpiecznych tendencji
uznawanie przyjętych i sprawdzonych dróg postępu
surowość w wychowaniu
- nawiązywanie do pięknych wzorców z przeszłości, głównie związanych z życiem społecznym - utrzymywanie wysokiego poziomu kształcenia i troska o edukację, gdyż wg nich kryzys edukacji zapowiada trudności w gospodarce.
49. Przejawy konserwatywnej polityki oświatowej.(przykłady amerykańskie i brytyjskie)
Idee konserwatywne zostały silnie rozwinięte i upowszechnione w USA (w czasie panowania Reagana i Busha) oraz w Wielkiej Brytanii (w latach rządów M.Thatcher).
W Stanach Zjednoczonych opublikowano w 1991 roku raport "Ameryka 2000. Strategia edukacyjna".
Autorzy uznali, iż nową wizję zdecydowanie lepszej edukacji stworzą: 4 pociągi poruszające się po równoległych torach i zmierzające ku 4-em celom: lepszym i bardziej wydajnym szkołom nowej generacji szkół amerykańskich, narodowi kształcącemu się przez całe życie, społecznością sprzyjającym uczeniu się. Wyznacznikami zmian powinny być:
standardy programowe z pięciu podstawowych przedmiotó uwzględniające władzę i umiejętności,
powszechne stosowanie testów osiągnięć - określających co osiągają szkoły i nauczyciele po ukończeniu klas IV, VII, XII,
raporty o funkcjonowaniu szkół opracowywane w skali dzielnicy, stanu i kraju,
zróżnicowane płace dla nauczycieli,
nagrody dla najlepszych szkół i nauczycieli.
W Wielkiej Brytanii w 1988 roku w reformie edukacji przyjęto podobne założenia: wspólne standardy programowe, testowe badania osiągnięć szkolnych, sprawdzenie podawane do widomości publicznej wyników pracy szkół i nauczycieli.
50. Neokonserwatyzm - nowe hasła, stosunek do niektórych elementów nowoczesności. Neokonserwatyzm to współczesne wydanie konserwatyzmu; nie utożsamiony jednak z tradycjonalizmem, gdyż trudno jest przeciwstawiać się postępowi nauki i zmianom cywilizacyjnym. Neokonserwatystom zależy jednak na poszanowaniu tradycji, ciągłości kulturowej, zachowania tradycyjnych wartości. Kierunek ten bardzo wysoko sytuuje edukacje, ponieważ jest ona niezbędna do zapewnienia dobrobytu, rozwoju gospodarczego, przede wszystkim zaś do ochrony i utrwalenia moralnych wartości życia. Podstawowym celem edukacji neokonserwatywnej jest moralność i wspólnota kulturowa. A jakości życia zbiorowego decyduje jego instytucjonalizacja- stąd przekonanie o doniosłej roli szkoły społeczności lokalnej i rodziny, a także państwa. Neokonserwatyzm ostro krytykuje współczesna edukację, gdzie ma miejsce swobodny dobór treści przez dzieci i młodzież. Zdaniem neokonserwatystów powinien zostać wprowadzony wspólny „trzon programowy”, który umożliwi wszystkim uczniom poznanie jednakowego „zestawu wiedzy”, czyli odpowiednio dobranych pojęć, idei, faktów, informacji.
51. Liberalizm i neoliberalizm w myśli społecznej i wychowaniu.
Liberalizm rozwinął się od XVII do końca XIX wieku. Związał się z walką o swobody religijne, narodowe, tolerancję, prawa jednostek do swobodnego rozwoju. W koncepcjach liberalnych naczelną wartością zarówno dla społeczeństwa jak i dla jednostki jest wolność- jest to wartość autoteliczna, niezbywalna, niezależnie od tego czy dotyczy narodu, grupy wyznaniowej, przedsiębiorstwa, organizacji społecznych czy też zwykłych obywateli. Liberałowie są przeciwnikami zbyt sztywnych i szczegółowych przepisów prawnych, ograniczeń handlu i przedsiębiorczość, protestują przeciw nadmiernie restryktywnym przepisom podatkowym. Wg filozofii liberalnej człowiek jest wolny, dopóki swoją wolnością nie ogranicza wolności innych osób. W założeniach liberalizmu społeczeństwo kapitalistyczne z istoty rzeczy jest zdrowe, gdyż ustrój kapitalistyczny stanowi najlepsza podstawę urzeczywistnienia praw obywateli. Gwarantem pomyślności są demokratyczne zasady życia społecznego, równość praw wszystkich obywateli, jawność i przejrzystość życia publicznego. Liberałowie bez większych oporów akceptują pluralizm edukacji i jej otwarcie na różne kultury. Popierają programy zmierzające do zmniejszenia zjawiska „nierównych szans” w oświacie, do likwidacji barier rasowych, etnicznych, religijnych oraz barier płci. Łatwo akceptowane są również wszelkie koncepcje szkół zintegrowanych.
Neoliberalizm kształtował się już w XX w. Jego przedstawiciele zdawali sobie sprawę iż nadmierna swoboda jednostek wiodłaby do anarchii kładli więc nacisk na zobowiązania państwa i różnych organizacji wobec jednostki, konieczność zapewnienia wszystkim ludziom minimum socjalnego i równych szans w edukacji. Neoliberałowie w bardzo silnym, stopniu wierzą iż zasady gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji mogą mieć zbawienne znaczenie dla edukacji. Walczą zatem o zniesienie wszelkich barier stwarzanych szkolnictwu prywatnemu. Nie sa oni również zadowolenie z aktualnego stanu oświaty. Uważają że jest to wina zbyt znacznego stopnia instytucjonalizacji i biurokratyzacji całego systemu oświaty.
52. Zasada „wolności” i „wolnego wyboru” w liberalnej polityce edukacyjnej.
W koncepcjach liberalnych naczelną wartością zarówno dla społeczeństwa jak i dla jed-nostki jest wolność- jest to wartość autoteliczna, niezbywalna, niezależnie od tego czy do-tyczy narodu, grupy wyznaniowej, przedsiębiorstwa, organizacji społecznych czy też zwykłych obywateli. Jednym z podstawowych przejawów wolności jest wolny wybór. Liberałowie są przeciwnikami zbyt sztywnych i szczegółowych przepisów prawnych, ograniczeń handlu i przedsiębiorczość, protestują przeciw nadmiernie restryktywnym przepisom podatkowym. Gwarantem pomyślności są demokratyczne zasady życia społecznego, równość praw wszystkich obywateli, jawność i przejrzystość życia publicznego. Te pozytywne cechy społeczeństwa demokratycznego są odpowiednio wzmacniane przez oddziaływania gospodarki rynkowej, dającej szanse wolnej gry sił, a więc okazję do wykorzystania pełni swych możliwości przez ludzi naprawdę zdolnych i przedsiębiorczych. Ceniąc demokratyczne wartości społeczeństwa a zwłaszcza idę wolności obywateli, Libe-rałowie bez większych oporów akceptują pluralizm edukacji i jej otwarcie na różne kultu-ry. Popierają programy zmierzające do zmniejszenia zjawiska nierównych szans w oświacie, do likwidacji barier rasowych, etnicznych, religijnych oraz barier płci. Łatwo akceptowane są również wszelkie koncepcje szkół zintegrowanych. Liberałowie zwracają uwagę na wyzwalanie dziecka od dominacji rodziców, środowiska, tradycji w których wyrastało. Oznacza to zarazem iż edukacja winna także umożliwiać człowiekowi zwrócenie ku jakościowo nowym praktykom społecznym, jakościowo nowym formom życia, nowym sposobom istnienia ludzkiego.

53. Główne zarzuty stawiane liberalnej polityce edukacyjnej.
ZARZUTY: ˇ W miejsce proporcji demokratycznej solidarności i stosunków opartych na wspólnocie obywatelskiej proponuje się iluzoryczne pojęcie wyboru ˇ Zamiast rzeczywistego podnoszenia jakości szkoły proponuje się przenoszenie uczniów z jednej szkoły do innej ˇ Strategia proponowana przez liberałów powoduje przesunięcie znacznej części środków przeznaczonych na utworzenie szkół publicznych do sektora prywatnego w świecie ˇ Tworzenie pozycji uprzywilejowania pojedynczych uczniów ˇ Pogłębienie nierównych szans oświatowych młodego pokolenia ˇ Odpłatna edukacja nie jest dostępna dla wszystkich uczniów ˇ Przerzucenie zbyt wielu uprawnień i obowiązków na rodzinę (np. rozstrzyganie o wartości danej szkoły) ˇ Polityka liberalna może doprowadzić do powstania dwuwarstwowego (niejednolitego) systemu szkolnego (ubywanie uczniów w środowiskach słabszych kulturowo wskutek przenoszenia się lepszych z nich do szkół znajdujących się w środowiskach bardziej rozwiniętych)
54. W jaki sposób przedstawiciele nurtu radykalnego oceniają stan edukacji współczesnej?
Ocena ta jest różna w zależności od tego, do jakiej grupy należą poszczególni przedstawiciele tego nurtu. Teoretycy reprodukcji (T. Parsons, R. Merton, H. Blumerr, G.H. Mead, J.H.Turner, S. Bowles,H.Gintis) -Szkoła i nauczyciel, a nawet system edukacji jako całość, nie mogą wyjść poza ramy systemu społecznego -edukacja jest skazana na transmisję tego, co dobre i złe w społeczeństwie -edukacja może wprowadzać tylko niewielkie korekty i modyfikacje w systemie społecznym -sposób pełnienia roli ucznia lub nauczyciela jest dokładnie określony przez społeczeństwo -istotę procesu oddziaływania edukacyjnego stanowi transmisja wzorów kultury i reprodukcja porządku społecznego -dwie zasadnicze funkcje edukacji to socjalizacja (szkoła jako agencja przystosowania dzieci i młodzieży do życia w danym społeczeństwie)i selekcja Teoretycy transformacji (P. Freire, H.A. Giroux) -szkoła może być aktywnym czynnikiem zmiany w społeczeństwie -autonomia szkoły w społeczeństwie -szkoła jest w stanie wywoływać, przyspieszać (lub opóźniać) zmiany społeczne -szkoła jest jedną z ważniejszych instytucji demokratycznych społeczeństwa i współtworzy to społeczeństwo -edukacja ma charakter ideologiczny (nauczyciel nie może być neutralny wobec sfery społecznej i politycznej państwa) - szkoła to miejsce walki o lepszą przyszłość -głos ucznia ma zostać uznany za prawomocny i ma być wysłuchany.
55. Jakie elementy poglądów przedstawicieli nurtu radykalnego mogą być oceniane krytycznie? Elementy podlegające krytyce:
- mało selektywne i wybiórcze sięganie do źródeł może powodować chaos intelektualny
- bezkrytyczne przenoszenie przypadkowo wybranych rozwiązań
powielanie elementów zagranicznych systemów oświatowych i wychowawczych może prowadzić do niespójnych rozwiązań, przeciwstawnych celów, pochodzących z odmiennych tradycji, wyrażających niemożliwe do pogodzenia idee
prowadzone reformy nie dają pozytywnych efektów, nie uwzględniają podstaw wychowania ani dorobku nauk o rozwoju dzieci i młodzieży, lecz jedynie są próba rozwiązania problemów doraźnych.

---