Metodyka pracy resocjalizacyjnej (ćw.)

Specjalistyczne programy korekcyjno-resocjalizacyjne

5.1 oddziaływanie korekcyjne wobec alkoholików w warunkach izolacji penitencjarnej

5.1.1 Społeczność więźniów - miejsce współwystępowania wykolejenia przestępczego i problemów alkoholowych

Związki między spożyciem alkoholu i ujawnianiem przemocy to przedmiot studiów empirycznych podejmowanych głównie przez psychologów amerykańskich. Wśród badań wskazujących na występowanie przemocy jako następstwa alkoholizowania się znajdujemy raporty dot takich szczegółowych efektów, jak:

• osłabienie zdolności powstrzymywania się przed ujawnieniem zachowań agresywnych;

• zaburzenia zdolności adekwatnej oceny sytuacji, a w konsekwencji reagowanie agresją w sposób nieproporcjonalny do zagrożenia;

• nieprawidłowa ocena ryzyka własnych zachowań wywołanych przez impuls agresywny.

Przeprowadzone eksperymenty ujawniły, że chociaż alkohol zwiększa prawdopodobieństwo reakcji agresywnych, to kluczową rolę pełni czynnik zagrożenia lub prowokacji ze strony otoczenia społecznego. Wzrost poziomu agresji determinowany jest nie tyle rzeczywistym spożyciem alkoholu, ile przekonaniem o spożyciu autentycznego alkoholu.

Odmienną grupę tworzą doniesienia empiryczne wskazujące na specyficzny rodzaj motywacji sięgania po alkohol bezpośrednio przed dokonaniem czynu agresywnego. Sprawca przemocy przygotowuje się w ten sposób na ewentualność karzącej reakcji otoczenia, jego zdaniem pozostawanie pod wpływem alkoholu w trakcie agresji może przyczynić się do stosowania wobec niego innych, bardziej liberalnych zasad odpowiedzialności. Sięganie po alkohol to także cech tych sprawców, którzy „na trzeźwo” nie są dość odważni, by zademonstrować zachowania agresywne.

Jeśli chodzi o polską rzeczywistość penitencjarną to Szymanowski powołując się na badania z 1984r określa liczbę więźniów uzależnionych od alkoholu na ok. 14% / w przypadku wielokrotnych recydywistów nawet do 90%/. Wśród zwalnianych z ZK połowa to osoby z problemem alkoholowym.

Nie ma podstaw do wypracowania jednoznacznego stanowiska co do kierunku zależności: czy przyczyną przestępczości jest alkohol, czy też problemowe używanie alkoholu jest pochodną wykolejenia przestępczego.

Gaberle proponuje sprowadzić analizowaną przestrzeń możliwych relacji do 3 zasadniczych wymiarów. Po pierwsze: postęp procesu uzależnienia pociąga za sobą degradację psychiczną zwiększającą gotowość do działań antyprawnych. Po drugie: wzrost zapotrzebowania na alkohol u osób uzależnionych zwiększa potrzeby finansowe przy jednoczesnym kurczeniu się możliwości legalnego zarobkowania. Po trzecie: jako konsekwencja wykluczenia alkoholika z rynku legalnej pracy pojawia się degradacja społęczna.

Hołyst przybliża modele wyjaśniania związków między alkoholem a przestępczością, powołując za Henne istotne dla rozumienia problemu rozróżnienie, w świetle którego interesujące nas relacje zakładają występowanie 3 odmiennych jakościowo kategorii:

• alkoholizacji /zjawisko społeczne/;

• alkoholizmu /choroba/;

• niebezpiecznego stanu alkoholicznego /stan jednostki wywołujący konkretną szkodę dla niej samej i/lub społeczeństwa /

Wymienione zjawiska, będą współtworzyć tzw pośrednie związki alkoholu z przestępstwem tj takie gdzie „alkohol nie jest bezpośrednim stymulatorem przestępstwa, lecz wyzwala jedynie proces swego rodzaju nihilizmu normatywnego i w ten właśnie sposób pośrednio wiąże się z przestępczością”

5.1.2. Teoretyczne przesłanki psychokorekcji więźniów alkoholików

Medyczny model wyjaśniania alkoholizmu ujmuje to zjawisko jako pochodną odmienności w zakresie funkcjonowania organizmu biologicznego. Poszczególne rodzaje czynników mogą dotyczyć:

• wadliwego metabolizmu, skutkującego u jednostki wzmożonym zapotrzebowaniem organizmu na alkohol bądź też zwiększoną skłonnością do popadania w stan zależności fizycznej w wyniku odmiennego rozwoju tolerancji na alkohol;

• specyficznego funkcjonowania neurologicznego , w tym różnic w zakresie funkcjonowania móżdżku;

• różnic w obrazie aktywności bioelektrycznej mózgu.

Badano udział czynnika genetycznego w etiologii choroby alkoholowej i obraz jaki wyłania się z tych badań jest daleki od jednoznaczności i wskazuje na istotny modyfikujący wpływ dodatkowych zmiennych np. płci, wieku, w którym następuje początek choroby alkoholowej. Na gruncie wyjaśniania biologiczno-medycznego związki przestępczości gwałtownej i alkoholu mogą znajdować wytłumaczenie w zbliżonych parametrach funkcjonowania fizjologicznego osób preferujących zachowania agresywne i nadużywających alkoholu podejście biologiczne

To co łączy podejście psychoanalityczne z w/w jest biologiczny charakter zasadniczego dynamizmu psychicznego, pod wpływem, którego człowiek oddaje się samozniszczeniu. W warunkach niewłaściwego funkcjonowania struktury ego - świadomej i odpowiedzialnej za uzgadnianie wymagań ze strony id i superego - może się zdarzyć, iż niszczycielska siła thanatos /popęd śmierci/ pod wpływem karzących impulsów superego , zwróci się ku samemu podmiotowi, co objawia się różnymi aktami autodestruktywnymi /np. nałogowe alkoholizowanie się/.

Podejście behawioralne wobec uzależnienia od alkoholu wyrasta z podstawowego założenia wg którego zachowania dewiacyjne, podobnie jak te zgodne z normami, są efektem procesu uczenia się i jako takie mogą być przedmiotem swoistej reedukacji. Współczesne koncepcje behawiorystów uwzględniają szeroki wachlarz zmiennych osobowościowych i sytuacyjnych, co powoduje, iż praw warunkowania nie postrzega się w sposób mechanistyczny jako absolutnie wiążących. Wyjaśniając przyczyny problemów alkoholowych, odwołują się najczęściej do :

• nagradzającej wartości, jaką stanowi redukcja napięcia psychicznego w wyniku spożycia alkoholu;

• roli warunkowania klasycznego związanego z obecnością bodźców zewnętrznych nasyconych treścią, która może skłaniać jednostkę do używania i nadużywania alkoholu;

• znaczenia mechanizmu modelowania jako kluczowego dla procesu społecznego uczenia się zachowań dewiacyjnych

Wśród teorii opisujących etiologię choroby alkoholowej odrębnego potraktowania wymaga model poznawczy. Głównie dlatego, że zdecydowana większość programów terapeutycznych realizowanych wśród uzależnionych więźniów odwołuje się wprost do zespołu założeń wspólnych dla sposobu widzenia problemu.

5. 1. 3 Zjawisko alkoholizmu i wykolejenia przestępczego w kontekście poznawczego funkcjonowania człowieka.

Kluczowe jest tu pojęcie struktury poznawczo-afektywnej JA .

Wg Kozieleckiego jest ono tożsame z pojęciem samowiedzy i w potocznym języku oznacza obraz własnej osoby składający się z „samopisów i samoocen - często zdeformowanych - dot własnych cech fizycznych, wykonywanego zawodu i pełnionych ról społecznych, cech osobowości i zdolności specjalnych, kompetencji, osobistych osiągnięć w życiu publicznym i prywatnym”.

Charakterystyka ta wydaje się bliska pojęciu jednostki poznawczej występującej w teorii Heidera . Jednostkę poznawczą „ tworzy swoisty stosunek danego osobnika do innych osób, podmiotów i zjawisk, z którymi pozostaje on w stosunku sprawstwa, podobieństwa, bliskości przestrzennej, wspólnych przekonań lub pomocy”. W obrębie jednostki poznawczej możemy mieć do czynienia ze stanem równowagi lub brakiem równowagi.

Podobnie rzecz przedstawia się w teorii dysonansu poznawczego Festingera - powstająca w obrębie reprezentacji poznawczej rozbieżność informacyjna /dysonans poznawczy/ jest odbierana przez jednostkę jako stan awersyjny, stąd motyw do jej redukcji - przywrócenie pierwotnego konsonansu. Gdy występuje dysonans jednostka, oprócz prób zredukowania go, będzie aktywnie unikać tych sytuacji i informacji, które prawdopodobnie zwiększyłyby dysonans.

Konstruowanie iluzji jako zasadniczy komponent psychologicznego obrazu uzależnienia.

Na charakterystykę choroby alkoholowej składają się nie tylko fizjologiczne i behawioralne, lecz także specyficzne procesy dostrzegalne na poziomie funkcjonowania poznawczego jednostki, kwestią zasadniczej wagi staje się rozpoznanie samowiedzy alkoholika w kontekście pełnionych przez nią funkcji regulacyjnych. Innymi słowy chodzi tu o odpowiedź na pytanie w jaki sposób alkoholik radzi sobie poznawczo z postępującym procesem psychodegradacji. Informacje o nieprawidłowościach własnego działania docierają do niego bowiem ze strony środowiska społecznego - rodzina, sąsiedzi, zakład pracy /negatywnie nacechowane sądy wartościujące/ jak i ze strony własnego organizmu /patologiczne zmiany ze strony ukł. krążenia, oddechowego, nerwowego/.

Zakładając, że proces uzależnienia ma pewien punkt początkowy oraz odpowiadający mu na poziomie reprezentacji poznawczej stan zgodności informacyjnej, to przyrost informacjo o których mowa, powinien wywołać - zgodnie z teorią dysonansu poznawczego - przykry stan napięcia. Jego redukcja może dokonać się przez zmianę w zakresie treści reprezentacji poznawczej lub przez zmianę przedmiotu reprezentacji, w tym wypadku zachowań zaburzonych. Postęp procesu uzależnienia jest warunkowany jednak wyborem „trzeciej” strategii - umożliwia ona jednoczesne zachowanie dotychczasowego obrazu własnej osoby i niezmienność w zakresie zachowań. Powracający do zdrowia alkoholicy nazywają to zapewnieniem sobie „komfortu picia”.

Wg Brown - alkoholik posługując się językiem i środkami poznawczymi, zaprzecza swoim oczywistym zachowaniom. Człowiek, który traci kontrolę nad swoimi zachowaniami, musi uciec się do zmiany reguł poznawczych, po to, aby móc wytłumaczyć swoje niekontrolowane impulsy i zachowania. Zaczyna tworzyć system obronny oparty na 2 zasadniczych przesłankach: na zaprzeczaniu utraty kontroli /przesłanka behawioralna/ oraz na podtrzymywaniu swojej tożsamości jako niealkoholika /przesłanka poznawcza/. Pijącego alkoholika cechuje przeto taka osobliwa struktura przekonań, której podtrzymywanie pociąga za sobą coraz większe ograniczanie odbieralnych przez niego informacji” jest to mechanizm iluzji i zaprzeczeń. To za jego przyczyną uzależniona jednostka porusza się w zamkniętym świecie, uniemożliwiającym jej adekwatną ocenę rzeczywistości.

Kryminologiczna teoria neutralizacji

Pkt wyjścia teorii zaprezentowanej przez Sykesa i Matzę jest zakwestionowanie pewnego sposobu traktowania przestępczości, w myśl którego działania antyprawne, czy w ogóle działania dewiacyjne - są wyrazem kierowania się przez jednostkę kodeksem norm wywiedzionych z wartości przeciwstawnych wobec świata wartości uznawanych przez ogół społeczeństwa. Horyzont aksjologiczny jednostki wyznaczają także wartości podskórne - głównie o charakterze hedonistycznym i ludycznym. Zachowanie dewiacyjne jest zatem aktem konformizmu wobec wartości podskórnych, przy jednoczesnej ignorancji wobec norm wyznaczających akceptowane formy realizacji tych wartości. Jeśli dewiant rozumie i akceptuje obowiązujące normy moralne w stopniu mniejszym niż osoba praworządna, to musi antycypować nieadekwatność ewentualnego zachowania przestępczego. Towarzyszy temu poczucie lęku i winy, które w wielu przypadkach mają moc skutecznie powstrzymującą przed popełnieniem przestępstwa. Jeśli mimo to do przestępstwa dochodzi, to dzieje się tak za sprawą uruchamianych przez przestępcę technik neutralizacji. 5 podstawowych technik neutralizacji:

• kwestionowanie odpowiedzialności;

• kwestionowanie szkody;

• kwestionowanie ofiary;

• potępianie potępiających

• odwołanie się do wyższych racji

Analiza wykolejenia przestępczego i choroby alkoholowej skłania do ukazania podobieństwa funkcjonalnego obu zjawisk: zarówno u jednostki uzależnionej, jak i w przypadku przestępcy zaburzone zachowania ujawniają się, jeśli wcześniej uruchomiono proces sztucznej i fałszywej reinterpretacji własnej osoby i sytuacji. W tym względzie zarówno elementy składające się na treść myślenia alkoholowego, jak i konstrukty poznawcze w postaci usprawiedliwień przestępczych mają identyczną funkcję, Jest nią zapobieganie powstaniu dysonansu moralnego /szczególna postać dysonansu poznawczego/, który sprowadza się do niezgodności między satysfakcjonującym obrazem Ja a tym zbiorem informacji dot siebie samego, których źródłem jest codzienne doświadczenie.

Doświadczenia terapeutów zaangażowanych w proces resocjalizacji penitencjarnej alkoholików pokazują jak bardzo obraz funkcjonowania sprawcy czynów kryminalnych nosi na sobie wpływy jednoczesnej choroby alkoholowej. Analogie te są na tyle wyraźne, iż mogą skłaniać do określania zjawiska jako swego rodzaju uzależnienia od przestępstwa .

1. Funkcjonalność programu AA w warunkach izolacji penitencjarnej

Ruch Anonimowych Alkoholików jest ruchem samopomocy, który programowo akcentuje swoją odrębność wobec instytucjonalnego i profesjonalnego modelu leczenia - daje szansę naprawy na podstawie programu rozwoju osobowego. Wśród organizowanych na terenie zk w USA form pomocy i terapii w stosunku do uzależnionych grupy AA oraz programy bezpośrednio odwołujące się do idei Dwunastu Kroków AA stanowią dziś zdecydowaną większość.

„Rozbrajanie” negatywnych mechanizmów uzależnienia na podstawie metody :

Dwunastu Kroków Anonimowych Alkoholików:

1. przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu, że przestaliśmy kierować naszym życiem;

2. uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.

3. postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy.

4. zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny.

5. wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.

6. staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru.

7. zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.

8. zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim.

9. zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych.

10. prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, natychmiast przyznając się do popełnionych błędów.

11. dążyliśmy przez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas oraz o siłę do jej spełnienia.

12. przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach.
    

Moment kluczowy w procesie powrotu do zdrowia określa się często terminami kapitulacja i sięgnięcie dna. Stan ten niektórzy charakteryzują jako sytuację skrajnego upokorzenia, beznadziejności, rozpaczy. Kumulacja tragicznych skutków uzależnienia sprawia, iż człowiek nie wyobraża sobie dalszego życia z alkoholem, lecz nie jest także w stanie żyć bez niego. Dochodzi do nagłej destabilizacji w obrębie samowiedzy jednostki. Odpowiedzialne za stan dotychczasowej równowagi fałszywe konstrukty poznawcze ustępują pod presją rzeczywistości. Wyczerpały się także zdolności kreowania nowych zaprzeczeń i racjonalizacji. Alkoholik traci komfort picia. Powstaje gotowość do przyjęcia nowej tożsamości. Tylko w ten sposób możliwa jest redukcja bolesnej dysharmonii. Gdy dotychczasowe metody manipulacji poznawczej nie są w stanie dalej skutecznie pełnić swej roli, a wola życia choć osłabiona i wystawiona na próbę, przeciwstawia się dalszemu łagodzeniu bólu za pomocą alkoholu, pozostaje przyjęcie nowej perspektywy poznawczej. W jej świetle przeobrażeniu ulega cały dotychczasowy system ocen i przekonań człowieka. Po raz pierwszy bowiem dysonans moralny nie jest neutralizowany prze wprowadzenie dodatkowych elementów między przeciwstawne „kim jestem” i „jak postępuję”. Pkt wyjścia staje się więc zmiana perspektywy poznawczej polegająca na autentycznym przyjęciu tożsamości alkoholika vide pierwszy krok AA

Sięgnięcia dna jest momentem, w którym zyskuje on gotowość do tego, aby zwrócić się o pomoc. Dramaturgia klęski i kapitulacji czyni to doświadczenie niemal całkowicie nieprzekładalnym w relacjach z ludźmi pozbawionymi problemu alkoholowego. Sprostać temu zadaniu jest w stanie jedynie alkoholik. Lekarze, terapeuci, duchowni, pracownicy społeczni czy pedagodzy mogą tylko częściowo zrozumieć pijącego. Utrwalone schematy myślenia alkoholowego nie ustępują automatycznie w momencie doświadczenia klęski i kapitulacji. Demistyfikacja obrazu własnej osoby następuje bardzo powoli i tylko osoba borykająca się z podobnym problemem jest w stanie zdemaskować niezauważalne dla samego alkoholika elementy starego i fałszywego myślenia. Dlatego oprócz wsparcia emocjonalnego, wartość resocjalizacyjna programu AA wyraża się w postaci wsparcia informacyjnego. Istota relacji w AA polega głównie na „dzieleniu się doświadczeniem”, w tym również doświadczeniem stosowanych przez siebie zaprzeczeń, racjonalizacji, fałszywych usprawiedliwień.

Proces uczenia się nowych, trzeźwych zachowań obejmuje wszystkie sfery funkcjonowania człowieka: małżeństwo, rodzina, praca. Pkt wyjścia jest szczere rozliczenie się z przeszłością /vide krok 8,9/. Następuje budowanie od nowa relacji z najbliższymi osobami. To właśnie w trakcie spotkań więziennych grup AA u osadzonych często rodzi się cenna z pkt widzenia praktyki penitencjarnej i późniejszej readaptacji społecznej, motywacja do rekonstrukcji nadwerężonych związków z rodziną i najbliższymi. Gruntem wszystkich tych przemian pozostaje nieodmiennie świadomość bycia alkoholikiem. Nowa tożsamość w zasadniczo niezmienionej sytuacji zewnętrznej generuje poczucie bezradności i zagrożenia. W przypadku alkoholików odbywających karę pozbawienia wolności zadanie to jest o wiele trudniejsze, bo muszą sobie radzić dodatkowo z naciskiem środowiska współwięźniów. Trud życia „trzeźwego”rozwiązywania problemów codziennego życia byłby prawdopodobnie nie do zniesienia bez wsparcia emocjonalnego i informacyjnego.. Jest sobie w stanie z tym poradzić tylko wtedy gdy otrzymuje stałe i regularne wsparcie ze strony innych alkoholików. Dlatego właśnie tak ważne są regularne mitingi AA na terenie jednostki penitencjarnej i z udziałem alkoholików z grup wolnościowych. Warunkiem skuteczności jest jednak dobrowolny udział w takim programie. Stwierdzono też mniejszą skuteczność metody AA w środowisku alkoholików, którzy byli wielokrotnie karani w przeszłości. Wśród więźniów uczestniczących w programie AA stwierdzono wyraźnie wyższy poziom doświadczanych trudności i problemów dotyczących różnych sfer funkcjonowania. Jednak wraz z upływem czasu ujawniła się tendencja do zmniejszania się zakresu przeżywanych problemów. Zarówno wzrost doświadczanych świadomie trudności i konfliktów, jak i stopniowy ich spadek w miarę zdobywania nowych doświadczeń to dwa istotne aspekty dokonującego się procesu odnowy moralnej i rozwoju osobowego. Pierwszy z nich świadczy o tym, że jednostka jest gotowa do podjęcia działań autokorekcyjnych. Człowiek zdobywa przekonanie, iż wiele z doznawanych trudności i problemów jest w stanie przezwyciężyć samodzielnie, dzięki wiedzy, jaką czerpie z doświadczeń osób i z jasnego programu samorozwoju.

W Polsce udane próby wprowadzenia idei 12 Kroków do społeczności więziennej sięgają 1987r. Pierwsza jednostka penitencjarna z regularnymi mitingami - ZK w Siedlcach. O wadze jaką Wspólnota AA przywiązywała do rozwoju idei w środowisku więźniów świadczy fakt powołania przy Służbie Krajowej AA specjalnej Komisji ds. Współdziałania z Zakładami Karnymi. Jako podstawę współpracy przyjęto, iż wytypowani na szczeblu poszczególnych jednostek penitencjarnych posłannicy grup wolnościowych będą organizować więzienne wspólnoty, w pełni respektując przepisy gwarantujące bezpieczeństwo i porządek w zakładach.

5.1.5 Terapia uzależnienia od alkoholu jako funkcja administracji penitencjarnej.

Postępowanie z alkoholikami w polskim systemie penitencjarnym

W latach 30-tych XX wieku powołano do życia specjalne zakłady karne dla przestępców psychopatów, epileptyków, narkomanów. Ustawa więzienna z 1939r przewidywała utworzenie specjalnych więzień, gdzie grupowano by osoby skazane odbiegające od normy psychiatrycznej, jednak wojna pokrzyżowała te plany i problem został uregulowany dopiero 40 lat później. Pierwszy oddział specjalny przeznaczony dla alkoholików powstał w 1976r w Łodzi. W drugiej połowie lat 70-tych wyodrębniły się pierwsze zakłady, w których realizowało się leczenie odwykowe skazanych. Działalność odwykowa sprowadzała się głównie do pomocy farmakologiczno-medycznej, nie zatrudniano osób profesjonalnie przygotowanych do pracy w zakresie terapii uzależnień. Dopiero w 1997r nowe regulacje kodeksowe wprowadziły rozróżnienie z zakresie systemów odbywania kary, stworzyły odmienne ramy organizacyjne dla prowadzenia profesjonalnych oddziaływań wobec więźniów uzależnionych od alkoholu. Mogli oni odbywać karę w ramach systemu terapeutycznego, gdzie stosowanie sankcji karnej będzie uwzględniać jednocześnie „potrzebę zapobiegania pogłębianiu się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowania do samodzielnego życia”. Obecnie funkcjonuje 18 oddziałów terapeutycznych, w tym 2 dla kobiet.

W wielu oddziałach funkcjonuje zaadoptowany do polskich warunków amerykański program „Atlantis”, a obecnie polska praktyka penitencjarna wzbogaciła się już o autorskie modyfikacje pierwotnej wersji programu. Jego cechą charakterystyczną jest podzielenie właściwego filozofii AA spojrzenia na istotę choroby alkoholowej oraz identyczne postrzeganie warunków powrotu do zdrowia.

Profesjonalna terapia uzależnień nie jest w stanie zaspokoić potrzeb wynikających z rozmiaru problemu alkoholowego w populacji osób pozbawionych wolności - jest droga. Bardziej dostępną finansowo formę „leczenia” ma ruch AA, w odróżnieniu od krótkotrwałej terpaii profesjonalnej, jest metodą zapewniającą stałe i regularne wsparcie innych osób w procesie powrotu do zdrowia i godnego i odpowiedzialnego życia.

AMEN

Terapia w resocjalizacji.

Zagadnienie resocjalizacji można rozpatrywać w rożnych aspektach:

• Zastosowania psychoterapii jako procedury leczenia przy pomocy środków psychologicznych wobec dorosłych oraz nieletnich sprawców przestępstw i dzieci z zaburzeniami zachowania,

• Aplikowania niektórych elementów procedury psychoterapeutycznej do wychowania resocjalizującego,

• Nowych form postępowania psychokorekcyjnego (psychoedukacja i socjoterapia) nawiązujących do doświadczeń psychoterapeutycznych.

Model wychowania terapeutycznego.

Koncepcja wychowania resocjalizującego Natalii Han-Ilgiewicz (1961), publikowania już w okresie między wojennym, została wyprowadzona z założenia o psychogennym podłożu zaburzeń zachowania określanych przez nią jako zaburzenia charakteru. Pojęcie to odnosi ona do „całokształtu poczynań mających na celu spowodowanie ulgi, niesienie pomocy psychicznej, przyczynienie się do zlikwidowania stanu zachwianej równowagi duchowej”. Wg. Niej istota pomocy psychopedagogicznej dziecku „zagrożonemu” oraz „przestępczemu” sprowadza się do uruchomienia naturalnych sił dziecka do rozwoju oraz nabycia umiejętności i sprawności w pokonywaniu trudności życiowych. Właśnie temu ma służyć terapeutyczny kontakt między wychowawca a podopiecznym, oparty na wzajemnym zaufaniu i współpracy z dzieckiem w celu pokonywania wewnętrznych trudności oraz wzbudzania i poszukiwania wewnętrznych, naturalnych dynamizmów służących rozwojowi osobistemu i społecznemu dziecka.

Medyczny model procesu leczenia psychoterapii wychowawczej:

• Leczenie semiotropowe ( likwidowanie objawów lub ich łagodzenie) - jest ukierunkowane na łagodzenie intensywności oraz zmniejszanie częstotliwości występowania zachowań negatywnych traktowanych tylko jako objaw zakłóconego funkcjonowania, a nie jako podstawowy problem. Chodzi tu o odprężenie somatyczne (zapewnienie odpowiednich warunków dla zdrowia somatycznego (sen, jedzenie, kąpiel, ruch itp.) i odprężenie psychiczne, relaks psychiczny zapewnia pouczcie bezpieczeństwa, uwolnienie od nadmiernej odpowiedzialności w związku z wymaganiami, którymi nie jest się w stanie sprostać, wyjaśnianie i ujawnianie ukrywanych działań, przeżyć i dążeń.

• Leczenie ergotropowe (pobudzanie czynności psychicznych służących rozwojowi i hamowanie tych, które nie sprzyjają zdrowieniu) - polega na aktywizowaniu, uczynnianiu ukrytych możliwości dziecka i hamowaniu tych czynności psychicznych, które blokują rozwój. Te ukryte potencjały mogą się ujawniać tylko podczas podejmowania różnorodnej aktywności, takiej jak praca wytwarzająca określone dobra, nauka oraz zabawa. Tradycyjne środki socjalizacyjne - nauka szkolna, zabawa i dostosowana do wieku praca - także mają walory terapeutyczne. To także okazja do uczenia się współdziałania z innymi, wytrwałości i obowiązkowości. Zdaniem Han-Iłgiewicz doświadczenia urazowe pozostawiają trwały ślad w życiu psychicznym młodego człowieka, często niemożliwy do usunięcia. Przeżycia te hamują rozwój i powrót do zdrowia oraz pogłębiają stan niedostosowania społecznego, dlatego też osłabianie jego działania można osiągnąć przez dostarczanie pozytywnych przeżyć i ich kumulację oraz odreagowanie emocjonalne. Ważne są też działania kompensacyjne, niezależnie od zasadniczej etiologii zaburzenia, które polegają na wyrównaniu doznanej krzywdy i uzupełnieniu brakujących warunków do normalnego rozwoju.

• Leczenie etiotropowe (usuwanie przyczyn zaburzenia lub zasadniczego czynnika utrudniającego lub uniemożliwiającego normalny rozwój osobowości dziecka niedostosowanego) - ogólnie można wyróżnić czynniki egzogenne, mające swoje źródło w najbliższym otoczeniu dziecka oraz endogenne, tkwiące w postawie dziecka do zdarzeń zewnętrznych, do własnych wad i do własnych przeżyć. Niewłaściwa postawa do siebie i innych może wynikać ze stłumionych urazów, przeżyć traumatycznych oraz z egotycznych tendencji. Przepracowanie urazu staje się tym samym działaniem ukierunkowanym bezpośrednio na przyczynę zaburzonego funkcjonowania i pozostaje w obszarze specjalistycznej procedury psychoterapeutycznej. Ogólnie zaś polega na uświadomieniu negatywnych, trudnych wydarzeń i ponownemu ich przeżyciu oraz nadaniu im już bardziej dojrzałego znaczenia, dokonaniu reinterpretacji z innej już perspektywy.

Psychoterapia wychowawcza sprowadza się do: eliminowania endogennych źródeł zaburzenia i kompensowania warunków zewnętrznych sprzyjających niedostosowaniu społecznemu, korektury postaw wobec zdarzeń urazotwórczych, łagodzenia stanów napięcia, natrętnych przeżyć i silnego pobudzenia przy pomocy środków psychologicznych oraz kreowania tych właściwości, dzięki którym dziecko będzie mogło radzić sobie z trudnościami życiowymi.

Proces psychoterapii autorka traktuje jako obustronną interakcję psychiczną, której celem jest niesienie pomocy psychologicznej oraz przyczynianie się do wzrostu, rozwoju osobistego i społecznego młodego pacjenta. Psychoterapia wychowawcza w jej ujęciu wchłania cele tradycyjnie przypisane psychoterapii oraz cele wychowawcze.

Inny pogląd reprezentuje Czapów (1978), który proces resocjalizacji traktuje jako proces eliminowania stanu wykolejenie społecznego, czyli układu specyficznych postaw i jako uczenie się pożądanych wzorów aktywności. Tego typu zmiany wymagają różnorodnych oddziaływań, a wśród nich: wychowawczych, związanych z kształtowaniem i przekształcaniem postaw, psychoterapeutycznych oraz opiekuńczych, co wynika z sytuacji społecznej osób wykolejonych.

Psychoterapia w resocjalizacji osób dorosłych.

Wśród dorosłych przestępców dominują osoby o rysach psychopatycznych, czyli z nieprawidłowo ukształtowaną osobowością.

Psychologiczne podłoże aktywności antyspołecznej sprowadza się przede wszystkim do osobowości psychopatycznej, czyli pojęcia pozostającego w obszarze kategorii klinicznych, jednak definiowanego przy pomocy wskaźników społecznych. Psychopatię, czyli nieprawidłowo ukształtowaną osobowość, traktuje się jako stan pozostający w granicach szeroko pojmowanej normy zdrowia psychicznego. Samo zaburzenie zaś niesie ze sobą szczególne skutki społeczne, zwłaszcza w formie aktywności przestępczej, stosowania przemocy również wobec najbliższych, oraz innych często wyrafinowanych działań destrukcyjnych.

Wg. Pospiszył pierwsze doświadczenia terapii sprawców przestępstwa zawdzięczamy Freudowi, który przypuszczał, iż aktywność antyspołeczna ma swoje podłoże nerwicowe. Tymczasem okazała się, że przychoanaliza nie przynosi pożądanych efektów, a trudności w pracy terapeutycznej wynikają, ze specyfiki zaburzenia, choć niektóre odmiany psychopatii charakteryzują objawy psychonerwicowe.

Terapia analityczna - jej skuteczność zależy nie tylko od kompetencji terapeuty, ale przede wszystkim od motywacji pacjenta do dokonania zmiany, pokonania oporu przed doprowadzeniem do stanu świadomości bolesnych wydarzeń i blokowanych emocji zepchniętych do nieświadomości, zapomnianych lub pozornie zapomnianych. Tylko pacjent wysoce motywowany jest w stanie podjąć trud i wysiłek uczestnictwa w długim, niekiedy mozolnym i czasami przykrym procesie psychokorekcji. Do uczestnictwa w terapii skłania człowieka zwykle dokuczliwy stan psychiczny, od którego stara się uwolnić. Są to zwykle osoby cierpiące z powodu nerwicy. Większość pacjentów antyspołecznych zaś nie odczuwa tego typu dolegliwości, a zatem nie widzi powodu ponoszenia tak znacznych kosztów i trudu. Brak cierpienia psychicznego zdaje się charakteryzować osoby nieprawidłowo ukształtowaną osobowością.

Wg. Lowena to narcyzm najbardziej nasilony u osób z osobowością psychopatyczną, odpowiada m. in. za brak konfliktów wewnętrznych, tak charakterystycznych dla osób nerwicowych. Jego istota sprowadza się do koncentracji na sobie bez związku z innymi ludźmi. Wg. Fromma, to „sposób doświadczania rzeczywistości, w którym jedynie dana osoba, jej ciało, jej potrzeby, jej odczucia, jej myśli, jej dobra oraz wszystko i wszyscy, którzy są z nią związania, są postrzegani w pełni jako realni, natomiast ludzie i rzeczy nie stanowiący części jej życia osobowego lub przedmioty nieobojętne jej potrzebom są całkowicie pozbawione tej realności - stanowią jedynie przedmioty intelektualnie rozpoznawane, afektywnie zaś pozbawione zupełnie ciężaru i koloru. Osoba narcystyczna ma podwójne standardy percepcji. Jedynie ona sama oraz to co jest z nią związane mają sens, reszta świata natomiast jest w mniejszym lub większym stopniu pozbawiona znaczenia”

Wtedy to interwencję terapeutyczną podejmuje się na skutek presji otoczenia, najbliższej rodziny lub decyzji instytucji oficjalnego sytemu kontroli, tj. sądu czy kuratora sądowego.

Rozpoczęcie terapii poprzedza faza doprowadzająca do uznania przez pacjenta, iż zgłoszenie się na terapię, bez względu na odbierany lub określany przez niego przymus zewnętrzny, jest jego decyzją i jego wyborem. Motywacja zewnętrzna nie sprzyja jednak skuteczności terapii.

Druga grupa trudności wiąże się z budowaniem kontaktu terapeutycznego, który charakteryzuje się otwartością, wzajemną akceptacją, rozumieniem i autentycznością.

Zjawisko manipulacji jest z jednej strony utrwalonym sposobie funkcjonowania z ludźmi, zaś z drugiej obroną przed zależnością z drugim człowiekiem, a więc również z analitykiem, oraz uświadomieniem sobie, odkryciem tych nieświadomych potrzeb i emocji. Tendencja do manipulacji wiąże się z narcyzmem. Zdaniem Lowena zaprzeczanie uczuciom, a zwłaszcza strachowi oraz smutkowi sprzyja pojmowaniu siebie w kategoriach niezależności, odwagi i siły, a terapeuta jawi się jako kolejny potencjalny wróg, jako źródło zagrożenia, jako osoba z wrogiego i obecnego świata.

Władza i kontrola nad innymi to sposób radzenia sobie z własną krzywdą i ochrony siebie przed kolejnymi ranami - odrzuceniem lub przemocą.

W relacji terapeutycznej zatem również pacjent dąży do uzyskania przewagi nad terapeutą. Podejmuje więc próby zdobycia jego zaufania zwykle przez składanie obietnic, pozorne spełnianie oczekiwań, powierzanie terapeucie tajemnic o swoim niegodnym i oburzającym postępowaniu, starając się uczynić go zakładnikiem i wspólnikiem zła, czy też przez takie prezentowanie siebie, aby wywrzeć mocne wrażenie itd. W konsekwencji kontakt z terapeutą jest pełny napięcia, negatywizmu i nieufności, co może przekształcić się w stosunek wzajemnej tolerancji, co także nie rokuje pozytywnego przebiegu terapii.

Wypracowano procedury interwencji terapeutycznej dla osób z nieprawidłowo ukształtowaną osobowością:

• Pierwsza odwołuje się do mechanizmów socjalizacyjnych, zwłaszcza zaś do uczenia się przez identyfikację z osobą znaczącą oraz do interakcji terapeutycznej opartej na życzliwości i akceptacji pacjenta jako osoby, nie zaś jego destrukcyjnych zachowań. Zadaniem terapeuty staje się wówczas nawiązanie i budowanie takiego kontaktu z pacjentem, w wyniki którego terapeuta staje się osobą ważną dla niego, modelem identyfikacyjnym i jego Ja idealnym, osobą silną i godną podziwu. Psychokorekcja sprowadza się to uczenia się identyfikacyjnego, które polega na przejmowaniu postaw, norm moralnych, wartości i sposobów kontroli nad własnym zachowaniem od osoby ważnej, znaczącej ze względu na żywiony do niej podziw, uznanie, szacunek. Procedura ta jest zwykle stosowana w warunkach instytucjonalnych, które z jednej strony uniemożliwiają pacjentowi realizację antyspołecznych dążeń i celów, z drugiej zaś stwarzają warunki sprzyjające dysponowaniu przez terapeutę karami i nagrodami oraz wpływaniu na los i aktualne życie pacjenta. Zaleta tej procedury jest mniejszy kontakt emocjonalny ponoszony przez pacjenta niż w przypadku typowej terapii psychoanalitycznej. Jej wadą jest płytki poziom zmian oraz mniejsza ich trwałość. Problemy emocjonalne pacjenta w istocie rzeczy nie zostają rozwiązane i mogą się uaktywnić lub ujawnić w jakiś naturalnych sytuacjach w życiu codziennym poza instytucją terapeutyczno-socjalizacyjną. Stąd też po zakończeniu interwencji w warunkach instytucjonalnych, pacjenci ci potrzebują dalszego wsparcia ze strony osoby ważnej lub innych osób, zwłaszcza w krytycznych momentach życiowych.

• Druga przebiega w 2 etapach. Uwzględnia ona przepracowanie problemów emocjonalnych pacjenta z antyspołecznymi zaburzeniami osobowości, jedna po uprzednim uczeniu się identyfikacyjnym.
  Ta pierwsza faza, zbliżona do przedstawionej pierwszej procedury, polega na nawiązaniu kontaktu i podtrzymaniu motywacji do zmiany oraz wzmocnienia ego. Druga faza to zastosowanie psychoanalizy ze specyficznymi dla niej metodami, do których należy uświadamianie nieuświadomionych myśli i emocji, eliminowanie mechanizmów obronnych przez ich interpretowanie oraz przeniesienia wyłącznie przez interpretację.

Zdaniem Marii Szostak ta dwufazowa procedura nie daje wystarczająco zadowalających rezultatów, nawet są one gorsze niż rezultaty typowej psychoanalizy. Twierdzi ona, iż większe możliwości korektury omawianego tu zaburzenia tkwią jednak w psychoanalizie. Jeśli więc pacjent z objawami nerwicowymi i z ich powodu zgłaszający się na terapię, poddaje się jej, choć nie bez znacznych trudności, to spowodowanie (u pacjenta bez takich objawów) poczucia deprywacji, bólu, ewentualnie depresji i lęku może zapoczątkować dopiero proces zmiany. Cele te osiąga się przez podnoszenie poziomu frustracji u osoby leczącej się, zwiększenie przykrych interpretacji i zmniejszenie takich zachować terapeuty, które świadczą o zainteresowaniu pacjentem. Jest to więc droga doprowadzenia pacjenta do nerwicy, w języku analitycznym nerwicy przeniesieniowej, co staje się etapem dochodzenia do ujawnienia i dotarcia do tych emocji (upokorzenia, lęku, strachu, bezsilności), które w dzieciństwie towarzyszyły kontaktom z osobami ważnymi i przeniesieniu ich na terapeutę. Przeniesienie określa „emocjonalne odniesienie się do drugiej osoby jako do jedynego czynnika zagrożenia i frustracji albo przeciwnie - jako do jedynego obiektu, który jest w stanie zaspokoić wszelkie tęsknoty...”.
Nerwica przeniesieniowa polega na tym, że pacjent zaczyna demonstrować swoje problemy emocjonalne, przede wszystkim w kontakcie z terapeutą podczas sesji i powtarzać swoje problemy z przeszłości. I to staje się przełomowym momentem w leczeniu analitycznym osób z antyspołecznym zaburzeniu osobowości, który umożliwia zastosowanie analizy przeniesień jako podstawowej metody psychoanalitycznej, stosowanej w leczeniu neurotyków i do tej grupy w zasadzie adresowanej, oraz metody wolnych skojarzeń.

Podobna idea jest zawarta w koncepcji dezintegracji pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego. Rozbicie lub rozluźnienie sztywnej, zintegrowanej na poziomie impulsów struktury osobowości może dopiero wyprowadzać jednostkę na drogę dochodzenia do szeroko rozumianego zdrowia psychicznego. Istota psychoterapii osób z nieprawidłowo ukształtowaną osobowością sprowadza się do dotarcia przez pacjenta do problemów emocjonalnych, którym on ewidentnie zaprzecza, a według Lowena całkowicie odcina się od takich uczuć destrukcyjnych, jak złość, wściekłość, rozpacz, lęk, co wyraża się niezdolnością, do wyrażania emocji i stanem określanym jako „nic nie czuję”, brakiem kontaktu ze sferą uczuć, brakiem połączenia między nimi a spostrzeżeniami i myślami. To odcięcie jest najbardziej widoczne w sposobie relacjonowania wydarzeń często tragicznych, budzących niekiedy grozę u słuchających.

Psychoterapia w ujęciu bioenergetycznego nurtu Lowena powinna polegać na wyzwoleniu tych stłumionych uczuć, ale nie tylko przez typowe dla analizy metody werbalne, lecz także przez techniki pozawerbalne, cielesne (joga, masaż, ćwiczenia oddechowe), uwalniające emocje dzięki uruchomieniu napiętych, sztywnych mięśni, bo to one właśnie blokują wyrażanie emocji.

Ogólnie uważa się, iż psychoterapia jako specjalistyczna forma leczenia psychologicznego nie jest właściwą formą pomocy psychokorekcyjnej sprawcom przestępstw, osobom o cechach aspołecznych lub antyspołecznych. Brak pomyślnych rokować, liczne trudności w pracy terapeutycznej, koszty czasowe, materialne i emocjonalne ponoszone przez uczestników procesu, tj. pacjentów i terapeutów, sprawiają iż psychoterapia dorosłych sprawców przestępstw oraz młodzieży starszej źle przystosowanej społecznie rzadko występuje w praktyce.

Psychoterapia dzieci niedostosowanych społecznie.

Doświadczenia w indywidualnej i grupowej psychoterapii dzieci do 16 roku zycia wydają się bardziej optymistyczne niż z dorosłymi. Pozytywne doświadczenia dotyczą terapii dzieci i młodzieży z zaburzeniami psychonerwicowymi i objawami neurotycznymi (np. histeria, fobie, niektóre postacie psychastenii, kradzieże, chorobliwa ciekawość, ucieczki) oraz głębszymi zaburzeniami charakteru (impulsywność, zmienność zachowań, nieprzystosowanie społeczne itp.) Nie wyklucza się więc terapeutycznej pracy z dziećmi budzącymi swoim zachowaniem nie tylko niepokój dorosłych, ale także ich oburzenie. Psychoterapia może okazać się nieskuteczna, zwłaszcza w przypadku starszej młodzieży popełniającej czyny karalne ze względu na utrwalający się przestępczy styl życia.

Procedura psychoterapeutyczna w odniesieniu do dzieci nie odbiega w zasadzie od psychoterapii dorosłych. Wymaga ona przede wszystkim zrozumienia problemów dziecka, jego sytuacji emocjonalnej, biografii, uwzględniając także jego najbliższe środowisko. Przyjmuje się, że ekscentryczne lub problemowe zachowania dziecka, jeśli nie mają podłoża organicznego, to są powiązane z tłumionym niepokojem, a ten - z nieprawidłowymi więziami i urazowymi wydarzeniami. Uczestnikiem spotkań terapeutycznych może więc być dziecko do 16 roku życia, którego zachowania znacznie odbiegają od społecznych oczekiwań (kradzieże, ucieczki, napastliwość, kłamstwa), za którymi jednak kryją się lęki, strach, poczucie winy lub krzywdy. Istota terapii sprowadza się więc do odkrycia przez dziecko, z pomocą terapeuty i do bezpośredniego wskazania mechanizmu, według którego powstał i rozwija się wewnętrzny konflikt. Dziecko aktywnie uczestniczy w tym procesie, choć broni się przed emocjami, które towarzyszą odkryciu. Ignoruje też przyczyny swojego zachowania, mimo iż zdaje sobie sprawę z tego, jak się zachowuje. W procesie terapii może ono w różnorodny sposób opowiedzieć o swoich trudnościach. W tym właśnie celu w terapii dzieci wykorzystuje się m. in. zabawę, rysunek, kukiełki, lalki i psychodramę.

W psychoterapii dzieci, również tych z trudnymi zachowaniami, znajduje zastosowanie terapia grupowa, której przypisuje się znaczne walory. Przyjmuje ona postać bądź terapii analitycznej, bądź obecnie powszechnie pojawiającej się grupowej terapii integratywnej. Analitycznie zorientowani dziecięcy terapeuci grupowi zwracają uwagę, iż grupa terapeutyczna daje dziecku możliwość wyładowania napięć emocjonalnych oraz zaspokojenia dążeń i potrzeb, takich jak potrzeba kontaktów. Ponadto identyfikacja z terapeutą dokonuje się wskutek identyfikacji z członkami grupy, co też ułatwia wytworzenie poczucia wspólnoty. Grupa zdaniem analityków, zastępuje indywidualne superego, co pozwala dziecku zaakceptować obowiązki i normy wynikające z funkcjonowania w grupie.

Generalnie psychoterapia grupowa o orientacji analitycznej ułatwia dziecku korzystanie i doświadczanie nowej sytuacji społecznej, w której następuje „socjalizacja agresji” lub szerzej „socjalizacja jego życia zewnętrznego”.

Uogólniając, psychoterapię traktuje się jako specyficzną formę leczenia zaburzeń zdrowia psychicznego lub trudności psychicznych odczuwanych jako dolegliwość. Ściśle powiązana z medyczno-psychiatrycznym modelem choroby wskazuje jednak na możliwości poprawy psychicznego funkcjonowania, nie przy pomocy środków farmakologicznych, lecz przez kontakt terapeutyczny, czyli kontakt ze specjalistą lub z terapeutą i grupą ludzi również przeżywających trudności oraz przez specyficzne procedury powiązane z pojmowaniem charakteru lub istoty zaburzenia.

Socjoterapia jako procedura psychokorekcyjna.

Socjoterapia to forma pomocy spychologicznej adresowana do dzieci i młodzieży z trudnościami w spolecznym funkcjonowaniu. Wyrasta z psychologicznego nurtu pomocy i nawiązuje do psychoterapeutycznego stylu myślenia oraz grupowych treninków interpersonalnych ukierunkowanych na rozwój osobisty i społecznych ich uczestników. Została wypracowana w latach 80 XX w. przez Ośrodek Rozowju Umiejętności Wychowawczych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i Specjalistyczną Poradnię Profilaktyczno-Terapeutyczną dla Dzieci i Młodzieży ze Środowisk Zagrożonych Alkoholizmem OPTA. Według jej pomysłodawców socjoterapia polega na stwarzaniu warunków umożliwiających odreagowanie emocjonalne licznych napięć związanych z niekorzystnym środowiskiem wychowawczym oraz zajście zmiany w sferze zachowania się dzieci i ich sposobu myślenia o rzeczywistości.

Coraz częściej staje się formą pomocy psychologicznej dzieciom i młodzieży z zaburzeniami zachowania i niektórymi zaburzeniami emocjonalnymi.

Socjoterapia przyjmuje postać specjalistycznej procedury psychologicznej dzieciom z problemowymi zachowaniami lub dzieciom z grup ryzyka, którą charakteryzuje cykl ustrukturalizowanych spotkań grupowych, służących realizacji celów terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych. Nawiązuje ona do procedury psychoterapii grupowej i przejmuje jej podstawowe zasady oraz niektóre założenia. W obydwu formach pomocy źródłem zmiany korekcyjnej są bezpośrednie interakcje między terapeutą a indywidualnymi członkami grupy oraz między terapeutą a grupą, a także interakcje zachodzące w grupie. Spotkania grupowe odbywają się w atmosferze bezpieczeństwa, wzajemnego zaufania, poczucia więzi i głębokich relacji między uczestnikami a terapeutami i samymi członkami grupy. Podmiotem i przedmiotem zmiany korekcyjnej i rozwojowej jest młody człowiek, co oznacza, że sam zainteresowany dokonuje zmiany w osobie, tylko z pomocą grupy i terapeutów.

W psychoterapii jednym z podstawowych mechanizmów terapeutycznych jest wgląd, w socjoterapii zaś odreagowanie emocjonalne oraz kreacyjny charakter doświadczeń korekcyjnych. Podobna jest także orla terapeutów. Polega ona na stwarzaniu takich sytuacji, które pomogą uczestnikom spotkań uświadomić sobie własne trudności i ograniczenia oraz własny potencjał i możliwości zmiany.

Postępowanie socjoterapeutyczne polega na organizowaniu podczas spotkań grupowych takich sytuacji społecznych, które:

• Dostarczą ich uczestnikom doświadczeń korekcyjnych, przeciwstawnych do treści doświadczeń urazowych oraz doświadczeń kompensujących doświadczenia deprywacyjne, również hamujące rozwój społeczny i emocjonalny,

• Będą sprzyjać odreagowaniu napięć emocjonalnych,

• Posłużą aktywnemu uczeniu się nowych umiejętności psychospołecznych.

Powszechnie przyjmuje się, iż celem spotkań socjoterapeutycznych jest odreagowanie emocjonalne.

W procesie psychoterapii powrót do tych wydarzeń, ponownie przeżycie i wyrażenie towarzyszących mu uczuć gniewu, przerażenia czy bezsilności służy odreagowaniu. Nieco inaczej przebiega ten proces w socjoterapii. W niekorzystnych warunkach dzieci radzą sobie z trudnymi emocjami przez nagłe wybuchy emocji (np. gniewu, smutku, złości), hałaśliwe zachowania (które bywają formą zwrócenia uwagi na siebie lub zagłuszeniem doskwieranego bólu psychicznego), ucieczkę w świat fantazji lub izolację psychiczną i fizyczną, ogólna apatię, obarczanie winą innych i atakowanie ich itp.

Gromadzone napięcie może także znaleźć swoje ujście w zabawie, w realizacji zadań grupowych, w śmiechu, w płaczu oraz różnorodnej aktywności charakterystycznej dla danego etapu rozwojowego.

Spotkania grupy socjoterapeutycznej służą także zdobywaniu doświadczeń korekcyjnych. Modyfikowanie doznań urazowych sprowadza się do zdobywania doświadczeń interpersonalnych, które niosą ze sobą przeciwstawne do urazowych treści poznawcze na temat własnej osoby i związanych z nimi emocji. Proces ten polega z jednej strony na odmiennym zachowaniu się otoczenia, niepotwierdzającym wyobrażeń i oczekiwań dziecka, wynikających z jego destruktywnych przeżyć, z drugiej zaś - na dostarczaniu takich doświadczeń, wokół których będzie ono mogło budować obraz samego siebie.

Socjoterapia dostarcza jej uczestnikom, obok sytuacji przekształcających dotychczasowe myślenie o sobie, także takie sytuacje, które umożliwiają budowanie obrazu samego siebie, które pozwalają lepiej siebie poznać, odkryć i docenić swoje mocne strony oraz wykorzystać je w różnorodnych sytuacjach życiowych. To zadanie wynika z faktu, iż socjoterapię adresuje się do młodych ludzi, będących w fazie intensywnego rozwoju.

Istota terapeutycznej funkcji spotkań grupowych sprowadza się do tego, aby ich uczestnicy mogli się wzajemnie poznać, robić coś innego niż zwykle, próbować pokazać się od innej strony - nie tej którą eksponują w szkole czy w domu, dowiedzieć się, jak inni ich postrzegają, przeżyć coś dobrego, przyjemnego, przyjaznego. Terapeuta i jego propozycje tworzą pewną przestrzeń, określoną przez teren i formę, dla nowych doświadczeń osobistych, a nie dla powielania utrwalających się powoli niekorzystnych dla rozwoju, schematów zachowania i postrzegania siebie.

Socjoterapia to ciąg zdarzeń interpersonalnych i intrapsychicznych prowadzących do zmiany korekcyjnej i tym samym rozwojowej - progresywnej. Zachodzi ona w uczestniku terapii w wyniku:

• Próbowania nowych zachowań i wykorzystania możliwości sprawdzenia, co z tej próby wynika dla niego,

• Obserwowania zachowań innych, także terapeutów (modelowanie),

• Doświadczania dobrych emocji - ulgi, zadowolenia, satysfakcji, radości, zaciekawienia, sympatii, tkliwości, wzruszenia itd.

Spotkania grupowe, zwykle zaplanowane i ustrukturalizowane, na które składają się gry, zabawy i ćwiczenia, sprzyjają zdobywaniu nowych, leczących i uczących doświadczeń. To one stanowią bazę do przyglądania się sobie i przeżywania siebie w kontaktach z rówieśnikami i terapeutami. Ważnym źródeł doświadczenia i korektury jest również grupa terapeutyczna, która dzięki swoim mechanizmom i dynamice umożliwia uczenie się relacji z innymi, współpracy oraz wychodzenia poza stereotypowe role (bp. Roli „bohatera rodzinnego” lub „kozła ofiarnego”) i niepożądane (bo szkodliwe dla dziecka) schematy zachowań. Najważniejszą jednak role w redukcji nieprzystosowawczych mechanizmów pełnią terapeuci, których podstawowym zadaniem staje się budowanie kontaktu terapeutycznego w toku interakcji między uczestnikami grupy a dorosłymi, między grupą a terapeutami.

To terapeuta swoją postawą, zachowaniem jest wstanie korygować urazowe przeświadczenia o „złych” dorosłych, nie powiela on bowiem wzorów znanych młodym ludziom z ich trudnych doświadczeń.

Socjoterapia prowadzona jest w szkoła, w ośrodkach socjoterapeutycznych, w świetlicach, ale także w placówkach wychowawczych, w których przebywają młodzi sprawcy czynów karalnych.

Najczęściej socjoterpia staje się terminem zbliżonym znaczeniowo do pojęcia terapii wychowawczej, znanego w literaturze przedmiot zwłaszcza z prac Natalii Han-Ilgiewicz. Polega ona na tworzeniu korzystnych warunków dla socjalizacji dzieci zaniedbanych wychowawczo i wywodzących się z rodzin z zakłóconymi relacjami, zwłaszcza między rodzicami a dziećmi.

Treningi umiejętności społecznych i psychologicznych.

W latach 70 XX w. w Ameryce pojawił się nowy nurt w podejściu korekcyjnym wywodzący się z teorii uczenia się społecznego Bandury, zwany treningiem umiejętności psychologicznych i społecznych. W swych założeniach znacznie dobiega on do powszechnie znanych kierunków psychologicznych, z których wyprowadzono różnorodne formy pomocy korekcyjnej. Ja stwierdzają Goldstein i McGinnis przedstawiciele terapii psychodynamicznej, humanistycznej, behawioralnej mimo zasadniczych różnic, podzielają założenie, iż u człowieka z zaburzeniami, wewnątrz jego Ja istnieją zdrowe lub satysfakcjonujące obszary, a więc zachowania. Koncepcja ukrytych potencjałów była także obecna w myśli resocjalizacyjnej Korczaka czy Grzegorzewskiej.

Zwolennicy terapii niedyrektywnej i humanistycznej orientacji uznają, iż ciepłe empatyczne i akceptujące środowisko terapeutyczne może przyczynić się do likwidacji tych wewnętrznych blokad. Behawioryści sprowadzają uzewnętrznienie pożądanych zachowań, potencjalnie tkwiących w człowieku, do przypadkowych wzmocnień za występujące zachowania porządne.

Przejmując, iż zaburzenia zachowania wiążą się z brakiem pewnych umiejętności, sprzyjających podejmujących efektywnych i satysfakcjonujących kontaktów z innymi, to forma interwencji powinna mieć raczej charakter psychoedukacyjny, a nie terapeutyczny.

Powstał zatem nowy nurt psychoedukacyjny, nawiązujący w pewnych tylko zakresach do psychoterapii, zwłaszcza jeśli chodzi o charakter kontaktu między trenerem a uczestnikiem treningu. Celem interwencji stało się bycie określonych umiejętności, a nie uzyskanie ulgi w cierpieniu - cele psychoterapeutyczne przekształciły się w cele pedagogiczne.

Trening umiejętności społecznych odwołuje się do koncepcji strukturalnego uczenia Goldsteina i McGinnis. Reasumując, ta forma pomocy, rozpatrywana zarówno w kontekście procedury, jak i źródeł wadliwego funkcjonowania, bardziej nawiązuje do pojęć pedagogicznych niż psychologicznych - typowych dla podejścia psychoterapeutycznego.

Trening umiejętności społecznych adresuje się zwykle do dzieci i młodzieży, u których negatywne zachowania, takie jak atak, unikanie, opór, są częściej obserwowane niż u innych rówieśników. Występują one najczęściej w takich formach zaburzeń (wg. Klasyfikacji ICD-10), które klicznicznie są określane jako:

• Nadpobudliwość z deficytem uwagi,

• Zaburzenia zachowania,

• Lęki społeczne u dzieci starszych,

• Zaburzenia w kontaktach w formie zahamowania oraz inne zaburzenia funkcjonowania społecznego mające początek we wczesnych dzieciństwie (np. wycofanie, nieśmiałość), przyczyniające się do powstania dalszych deficytów w sferze umiejętności społecznych (Linderkamp).

Procedura treningu umiejętności może znaleźć zastosowanie nie tylko w lecznictwie psychiatrycznym, w którym został wypracowany ich pierwowzór, lecz także resocjalizacji w odniesieniu do nieletnich sprawców przestępstw oraz w szeroko pojmowanej profilaktyce.

Goldstein jako autor koncepcji strukturalnego uczenia się przedstawił wykaz umiejętności psychologicznych, których nabycie sprzyja eliminowaniu lub też hamowaniu zachowań agresywnych.

Pierwsza grupa umiejętności wiąże się z prośbą o pomoc. Druga grupa umiejętności wiąże się z byciem nadawcą i wyrazicielem własnej woli, przeżyć, przekonań itp. Trzecia grupa umiejętności psychologicznych dot. postępowania w trudnych dla siebie momentach, związanych z własnymi problemami, dolegliwościami. Chodzi tu o wyrażenie żalu i pretensji do innej osoby, reakcje na niepowodzenie, radzenie sobie z odrzuceniem, z ignorowaniem przez innych. Kolejna grupa wiąże się z reakcją na oczekiwania wyrażane w różnej formie przez inne osoby. Mieszczą się w niej takie umiejętności, jak słuchanie instrukcji - polecenia, reakcja na perswazję ze strony drugiej osoby i reakcja na naciski grupy. Piąta kategoria umiejętności psychologicznych dot. reagowania w sytuacjach interpersonalnych, w których własne ja może być narażone na ataki.

Uczenie się wymienionych umiejętności odbywa się w czasie ustrukturalizowanych spotkań grupowych. Na strukturę uczenia się i procedurę treningu składa się:

• Modelowanie (modeling),

• Odgrywanie roli (role pleying),

• Informacje zwrotne (performance feedback),

• Przeniesienie efektów uczenia podczas treningu (transfer training).

Każda z tych wymienionych jest opisana na str. 180, nie chciało mi się tego pisać. Sorka ale mam dość.

Pozdrówki.

Olmo.

5.2. Leczenie i resocjalizacja osób wykorzystujących seksualnie dzieci. /Zbigniew Izdebski/

Pedofilia - oznacza pociąg seksualny w stosunku do dzieci, które nie weszły jeszcze w okres pokwitania.

Hebefilia - to zainteresowanie seksualne adolescentami.

Parafilia - oznacza ogólnie dewiacyjną orientację seksualną.

Parafilia - /wg. Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10/ - zdefiniowania jako zaburzenia seksualne charakteryzujące się niezwykłymi, dewiacyjnymi lub dziwacznymi impulsami, fantazjami i zachowaniami.

Zgodnie z DSM-IV Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego pedofilię diagnozujemy, gdy osoba spełnia następujące kryteria:

- przez co najmniej 6 miesięcy doświadcza nawracających, intensywnych, seksualnie pobudzających fantazji i seksualnych, pragnień lub podejmuje wobec dziecka lub dzieci przed okresem pokwitania zachowania o charakterze seksualnym,

- fantazje, seksualne pragnienia lub zachowania powodują klinicznie istotny dystres lub zakłócenia w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub w innym ważnym obszarze funkcjonowania jednostki,

- osoba jest w wieku co najmniej 16 lat i minimum 5 lat starsza od dziecka lub dzieci, które są przedmiotem jej seksualnych fantazji lub seksualnej aktywności.

Pedofilia jest zatem chorobą (wpisaną w Międzynarodową Klasyfikację Chorób ICD-10).

Należy odróżniać grupę pedofilów od grupy osób seksualnie wykorzystujących dzieci. Osoba wykorzystująca seksualnie dziecko dopuszcza się przestępstwa. Może ona, lecz nie musi być pedofilem.

Pedofil -> osoba o zaburzonej preferencji seksualnej. Jeśli pedofil nigdy nie zachowa się zgodnie ze swoimi impulsami (nie popełni czynów pedofilnych), to nie zaliczamy go do grupy osób wykorzystujących dzieci.

Pedofile to heterogeniczna grupa, bardzo zróżnicowana pod względem psychologicznym i socjologicznym.

Cechą bardziej różnicującą grupę sprawców seksualnie wykorzystujących dzieci są niskie kompetencje społeczne. Wiele badań wskazuje na deficyty w zakresie umiejętności interpersonalnych, brak asertywności, nieadekwatne umiejętności społeczne oraz niską samoocenę.

W grupie samych pedofilów deficyty kompetencji społecznych są klinicznie istotne. Niewątpliwie wynikają one m.in. z ubogich, często urazowych doświadczeń rozwojowych. Jest to jeden z podstawowych obszarów w leczeniu i terapii pedofila.

OSOBA SEKSUALNIE WYKORZYSTUJĄCA DZIECI

PEDOFIL/SPRAWCA FIKSACYJNY SPRAWACA REGRESYJNY/SYTUACYJNY

Dziecko jest preferowanym preferuje kontakty seksualne z dorosłymi

obiektem seksualnym dziecko jako obiekt zastępczy

EKSKLUZYWNY NIEEKSKLUZYWNY

Realizuje popęd realizuje popęd seksualny

seksualny tylko również z dorosłymi

z dziećmi

PEDOFIL PREFERENCYJNY

UWODZĄCY INTROWERYJNY SADYSTYCZNY

rzadko stosuje przemoc stosuje przemoc fizyczną, sadystyczne formy

fizyczną, długotrwały ma wiele ofiar, krótki przemocy fizycznej,

kontakt z ofiarą kontakt z ofiarą perwersje seksualne

Cechy charakterystyczne sprawcy przemocy seksualnej:

- niedojrzałość i nieadekwatność,

- niskie kompetencje społeczne

- niska samoocena,

- słaba kontrola impulsów,

- agresywność, psychopatia,

- manipulowanie innymi,

- brak empatii,

- racjonalizacje i zniekształcenia poznawcze.

Naukowcy wykazują, iż seksualna koncentracja osób wykorzystujących seksualnie dzieci zawiera dwa oddzielne komponenty:

1) intensywność - (natężenie) zainteresowań o charakterze pedofilnym, np. stopień, w jakim sprawca jest skupiony lub zafiksowany na dziecku jako na obiekcie seksualnym.

2) wyłączność - preferowania dzieci jako obiektów seksualnych.

Czyny pedofilne mogą mieć charakter zachowań zastępczych i mogą wynikać z sytuacji sprzyjającej traktowaniu dziecka jako obiektu seksualnego (zastępczego).

Do takich zew. Czynników należy np. niedostępność osoby dorosłej - fizyczna lub psychiczna /sprawcy sytuacyjni/

Czynów pedofilnych dopuszczają się także osoby:

- chore psychicznie,

- zaburzone neurologiczne,

- o ukrytych preferencjach seksualnych (perwersyjnych, homoseksualnych),

- z zaburzeniami organicznymi.

Istnieją 3 zasadnicze podejścia do leczenia pedofilii:

1. podejście biologiczne, organiczne,

2. podejście psychoterapeutyczne,

3. podejście poznawczo-behawioralne.

W Polsce nie istnieje system leczenia pedofilii.

W USA aby przystąpić do programu leczenia, wymagano bezwzględnie przyznania się do winy i poczucia winy. W zakładach karnych nadal się tego oczekuje, aby pomyślnie zakończyć program.

W tradycyjnym psychoterapeutycznym podejściu rzeczą absolutnie wymaganą jest ekspresja uczuć sprawcy.

Powszechne cele leczenia obejmują doprowadzenie sprawcy do takiego punktu, w którym przyznaje się on do wszystkich swoich nadużyć, ujawnia poczucie winy i wyrzuty sumienia i jest skłonny wyznać to i przeprosić ofiarę.

Nie istnieją jednak dowody na skuteczność takiego typu leczenia przestępców seksualnych oraz na jego skuteczność w profilaktyce nawrotów.

Aby program leczenia sprawców przemocy seksualnej wobec dzieci był rzeczywiście efektywny i prawidłowo koordynowany, cały personel instytucji realizującej go musi pracować, wychodząc z tego samego punktu i kierując się ku wspólnym celom. /musi być jasno określona filozofia na której ten program się opiera/

Jednym z najlepszych sposobów jest wcześniejsze wypracowanie bądź przyjęcie już istniejącej filozofii programu.

Filozofia taka powinna w jasny sposób określać następujące kwestie:

- przyczyny wykorzystywania seksualnego dzieci,

- pełną odpowiedzialność sprawców za przemoc seksualną,

- leczenie przestępców wykorzystujących seksualnie dzieci jako problem „możliwy do leczenia”,

- konieczność precyzyjnej diagnozy wszelkich dysfunkcji i zaburzeń sprawcy oraz diagnozy rodziny,

- wykorzystanie seksualne dziecka jest dla niego krzywdą,

- leczenie przestępców seksualnych jako wielospecjalistyczna Pomo angażująca do współpracy zespół profesjonalistów.

Wypracowanie lub zaadaptowanie filozofii leczenia daje osobom realizującym programy rehabilitacji przestępców seksualnych możliwość odkrycia podobieństw i różnic w sposobach ich leczenia.

BADANIA

/R. Karl Hanson - 2004 rok - porównał i opublikował wyniki 10 badań podłużnych prowadzonych w Kanadzie, USA i W. Brytanii na próbie 4724 dorosłych mężczyzn - sprawcach przemocy seksualnej wobec dzieci./

Cel badania --> określenie poziomu recydywy seksualnej wśród badanych przestępców

Wskaźniki --> nowe oskarżenia lub wyroki skazujące za przestępstwo seksualne.

Czas --> badania prowadzone przez 15 lat, a pomiaru recydywy dokonywano co 5 kolejnych lat.

Wyniki:

- większość przestępców seksualnych nie dokonuje ponownych przestępstw seksualnych,

- prawdopodobieństwo recydywy seksualnej wśród skazanych po raz pierwszy za przestępstwa seksualne jest istotnie mniejsze niż wśród przestępców seksualnych wcześniej już skazywanych za takie przestępstwa,

- przestępcy w wieku powyżej rzadziej dopuszczają się kolejnych przestępstw na tle seksualnym,

- im dłużej sprawca przebywał na wolności bez kolejnych aktów przemocy seksualnej, tym mniejsze było prawdopodobieństwo dopuszczenia się przez niego takich czynów.

Najważniejsza współpraca ze środowiskiem lokalnym + przygotowanie lokalnego sytemu wsparcia.

SKUTECZNOŚC PROGRAMÓW RESOCJALIZACJI PRZESTĘPCÓW SEKSUALNYCH

Istnieją symptomy charakterystyczne dla sprawców tej przemocy:

/które nie dotyczą jedynie ich seksualności/

- problemy z regulacją emocjonalną,

- deficyty umiejętności społecznych,

- dewiacyjne wzorce pobudzenia,

- zniekształcenia poznawcze.

Leczenie przestępców seksualnych ma sens, gdyż obniża nie tylko ich recydywę seksualną, ale także redukuje powrotność do przestępstw pozaseksualnych.

Wytyczne do konstruowania skutecznych programów leczenia przestępców seksualnych:

1. programem powinni być objęci przestępcy o wysokim poziomie ryzyka recydywy. Wymagają oni bardziej specjalistycznego podejścia i większej koncentracji na kryminogennych czynnikach niż pozostała grupa sprawców przemocy seksualnej.

2. istotne znaczenie ma rodzaj programu - bardziej efektywne są programy ze ścisłą strukturą, behawioralne, poznawczo-behawioralne lub multimodalne.

Najbardziej skuteczne programy są oparte na podejściu behawioralnym z elementami terapii poznawczej akcentującej pracę nad postawami i przekonaniami sprawcy przemocy seksualnej.

3. programy odznaczające się najwyższą efektywnością były realizowane przez profesjonalnie przygotowaną i wyszkoloną w tym zakresie kadrę, a autorzy i inicjatorzy programu byli zaangażowani w każdą operacyjną fazę programu.

/Ważne aby w programie uczestniczył również pozostały personel danej instytucji/

4. programy realizowane w społeczności lokalnej są bardziej efektywne niż programy realizowane w ośrodkach zamkniętych.

/kanadyjski program „Relatives Working Together” - Krewnii pracujący wspólnie - Prince Albert Saskatchewan/

Obecnie wszystkie programy leczenia przestępców wykorzystujących seksualnie dzieci są integracją następujących komponentów :

1. Redukcja zainteresowań pedofilnych:

*interwencje behawioralne:

- ukryty sensytyzacja

- awersja węchowa

- przesycenie

- desensytyzacja wyobrażeniowa

*psychochirurgia

*interwencje farmakologiczne:

- leczenie hormonalne

- leczenie antydepresyjne

2. Ustanowienie zainteresowania seksualnego osobą dorosłą, zmiana dewiacyjnych wzorów pobudzenia:

*fading

*ekspozycja

*warunkowanie masturbacyjne

3. Redukcja postaw i przekonań podtrzymujących zachowania pedofilne:

*restrukturyzacja poznawcza

*eksternalizacja i korekta zniekształceń poznawczych

*trening empatii

4. Rozwój zachowań prospołecznych:

*modelowanie umiejętności społecznych

*trening umiejętności interpersonalnych

5. Rozwiązywanie konfliktów intrapsychicznych:

*psychoterapia psychodynamiczna

*systemowa terapia rodziny

*leczenie uzależnień seksualnych

*leczenie traumy

6. Utrzymanie osiągnięć terapii i profilaktyka nawrotów:

*terapia wspierająca

*grupy nadzorujące

*profilaktyka nawrotów

*monitoring.

Najbardziej znanym w Europie programem terapeutycznym , którym są obejmowani przestępcy seksualni jest kanadyjski program STOP, który powstał na początku lat 80. XX w.

Program ten jest przeznaczony dla przestępców seksualnych osadzonych w zakładach karnych i początkowo składał się z 4 głównych części:

- programu podstawowego

- programu rozszerzonego

- programu wspomagającego

- programu umiejętności poznawczych

Najnowsze doniesienia o realizacji programu STOP mówią o 6 elementach tego programu:

1. Program podstawowy - obejmuje 90 sesji grupowych (180 godzin terapeutycznych) i trwa od 6 do 8 miesięcy. Jego głównym celem jest zbudzenie motywacji przestępcy do unikania zachowań przestępczych i dewiacyjnych oraz rozwinięcie umiejętności samoregulacyjnych umożliwiających utrzymanie się z dala od ścieżki przestępczej.

Program ten składa się z 20 bloków tematycznych realizowanych na sesjach grupowych na podstawie metod kognitywno-behawioralnych. Siedem podstawowych bloków to:

- minimalizacja czynu

- zniekształcenie/wypaczenie myślenia

- empatia wobec ofiar

- czynniki wysokiego ryzyka

- strategie rozwiązywania problemów

- umiejętność radzenia sobie z dewiacyjnymi fantazjami i potrzebami

- podtrzymywanie (utrzymywanie kontaktu z terapeutą po ukończeniu podstawowej terapii)

2. Program dostosowany -obejmuje 85 sesji terapii grupowej, trwa 3-4 miesiące. Praca terapeutyczna skupia się wokół kwestii empatii, zniekształceń poznawczych, profilaktyki nawrotów i czynników ryzyka oraz edukacji seksualnej.

Dostosowywanie się do potrzeb „umysłowych” przestępów . np. z niską wydolnością umysłową, z trudnościami przyswajania wiedzy lub problemy językowe, analfabetyzm.

3. Program rozszerzony - jest przeznaczony dla przestępców którzy z powodzeniem ukończyli program podstawowy lub program dostosowany. Składa się z 74 sesji grupowych realizowanych przez 6 miesięcy. Jest to program pogłębiający dotychczasową terapię przestępcy.

Program uzupełniający, składa się z 4 modułów tematycznych:

- kontrola złości/agresji

- umiejętności interpersonalne

- modyfikacja fantazji

- empatia wobec ofiar i profilaktyka nawrotów.

4. Program wspomagający- jest to ostatni z modułów całego programu STOP i mogą w nim wziąć udział tylko ci przestępcy, którzy uczestniczyli w poprzednich modułach programu lub Ci którzy niedługo mają opuścić zakład karny.

Jego celem jest przygotowanie więźniów do powrotu do społeczeństwa i do rozpoczęcia nowego, bezpiecznego dla innych ludzi, ale i dla nich samych życia.

Składa się z 35 sesji i trwa prze 3 miesiące.

5. Program umiejętności poznawczych - jego celem jest nauczenie przestępców sposobów radzenia sobie z obniżonym nastrojem oraz stanami depresyjnymi. Uczestnicy poznają strategie konstruktywnego rozwiązywania problemów, samodzielnego podejmowania decyzji oraz uczą się przewidywać konsekwencje swoich czynów.

6. Program mobilności - udział w tym programie jest uzależniony od indywidualnych potrzeb uczestnika całego programu STOP oraz jego decyzji. Sesje grupowe odbywają się przez 3-4 miesiące.

Diagnoza przestępcy seksualnego musi być wielospecjalistyczna, powinna angażować seksuologa, psychologa, psychiatrę.

Zawsze powinna zawierać informacje na temat ryzyka recydywy danego przestępcy i kierunków krótko- i długoterminowych oddziaływań resocjalizacyjnych.

Programy resocjalizacyjne powinny się opierać na 3 głównych regułach:

-ryzyka

- potrzeby

- wrażliwości

Reguła ryzyka - oznacza, iż leczenie powinno być dostosowane do poziomu ryzyka stwarzanego przez danego przestępcę. Poziom ten musi być mierzony z wykorzystaniem tzw. Narzędzi aktuarialnych, które bazują na zmiennych statystycznych niepodlegających zmianie np. wiek dokonania pierwszego przestępstwa.

Reguła potrzeb - koncentruje się ona na potrzebie różnicowanie między potrzebami kryminogennymi i nie kryminogennymi przestępcy. Pierwsze z nich są związane z poziomem ryzyka jaki stwarza określony przestępca. Dzięki właściwemu leczeniu potrzeby kryminogenne mogą być redukowane, obniżając w rezultacie poziom ryzyka stwarzanego przez danego przestępcę. Potrzeby nie kryminogenne przestępcy (np. depresyjny nastrój) są także dynamiczne, jednak modyfikowanie ich w trakcie leczenia nie prowadzi do redukcji ryzyka recydywy.

Programy resocjalizacyjne powinny być ukierunkowane na potrzeby kryminogenne.

Reguła wrażliwości - oznacza konieczność dostosowania form realizacji programów leczniczych do możliwości i stylu uczenia się danego przestępcy.

Kara pozbawienia wolności lub inne prawne sankcje same w sobie nie powadzą do zmiany przestępczych zachowań seksualnych, lecz w połączeniu z zabiegami resocjalizacyjnymi, jak choćby terapia, monitoring i pomoc postpenitencjarna, redukują zagrożenie, jakie przestępcy ci stanowią dla społeczeństwa.

+ o nieletnich kilka zdań ale nie mam już siły tego przepisywać.. wezmę to na ćw. - bo tam tego nawet jednej A4 nie ma…

koniec

---