TEORETYCZNE PODSTAWY RESOCJALIZACJI
(ZAGADNIENIA)
wykład z dn. 15.11.2008 r.
Uwarunkowania wzrostu zainteresowania i znaczenia pedagogiki resocjalizacyjnej jako subdyscypliny pedagogiki specjalnej - książka resocjalizacja... str. 13
Pedagogika resocjalizacyjna jako subdyscyplina pedagogiki specjalnej posiada bezpośredni związek z pedagogiką ogólną, gdyż pedagogikę ogólną łączą z nią wspólne wewnętrzne uwarunkowania procesu wychowania, istota i treści nowoczesnego humanistycznego wychowania.
Zainteresowanie pedagogiką resocjalizacyjną wynika z:
Teoretycznych założeń humanistycznej pedagogiki, sprzężonej ściśle z psychologią (wymóg konsekwentnego wdrażania do praktyki pedagogicznej uniwersalnych, ogólnoludzkich wartości, celów i zasad wychowania oraz wypływających z nich swoistych antycypowanych zamierzeń i specyficznych norm postępowania wychowawczego). Przy czym odrębność tych dyscyplin naukowych tkwi w odmiennym rozpatrywaniu specyfiki wychowanka jako przedmiotu i podmiotu wychowania i wynikającym stąd doborze swoistych celów, zasad i procedur wychowawczych. Pedagogika resocjalizacyjna jest skierowana do jednostek społecznie niedostosowanych, które swoim zachowaniem naruszyły obowiązujący porządek społeczno-prawny, dając tym samym dowód swojego nie przystosowania. Przedmiotem i podmiotem wychowania jest wychowanek społecznie niedostosowany tj. jednostka z zagrożeniami i zaburzeniami rozwoju społeczno-moralnego, charakteryzująca się m. in. zaburzeniami cech osobowości, dezintegracją postawy, derywacją potrzeb, deformacją pełnionych ról społecznych, fałszywą wizją świata i swego w nim udziału,
Dążenie do opracowania modeli profilaktyki i resocjalizacji sprzyjających przezwyciężaniu antynomii (sprzeczności) pomiędzy psychologicznym i socjologicznym nurtem oceny zaradzania przypadkom społecznego niedostosowania oraz poszukiwanie sposobów koordynacji przedsięwzięć w etapach postępowania resocjalizacyjnego: selekcji, diagnozy, projektowania, realizacji i ewaluacji,
Doświadczenia społecznego, które determinują wymóg szerokiego rozumienia pojęcia niepełnosprawności. Pedagogika resocjalizacyjna bowiem zajmuje się także defektami rozwojowymi. Związane one są z nieadekwatnym funkcjonowaniem, ograniczonymi możliwościami oraz trudnościami w rozwoju jednostek niepełnosprawnych moralnie, o zachowaniach aspołecznych i antyspołecznych,
Praktycznego charakteru pedagogiki resocjalizacyjnej - to w szczególności dyscyplina stosowana, przywiązuje bowiem największą wagę do praktycznego przekształcania tych cech osobowości i zachowań, które określone zostały jako niekorzystne, szkodliwe, wadliwe, patologiczne czy też zgubne zarówno dla jednostki, jak i dla społeczeństwa,
Złożoności stosunków społecznych, ich „oporność” na oddziaływania resocjalizacyjne,
Stałego rozwoju i wysubtelnianie się psychiki ludzkiej. Wg. Pospiszył „dzisiejszy człowiek, z jednej strony, wstydzi się wybuchów niekontrolowanej agresji, podobnie jak nie akceptuje szeregu innych, naturalnych reakcji swojego organizmu, które to reakcje w dawnych czasach nie posiadały tak awersyjnego zabarwienia (awersja - silne uczucie niechęci) jak dzisiaj, a z drugiej jest wrażliwy na podobnie „prymitywne” reakcje ze strony innych ludzi, a szczególnie ludzi młodych”,
Wzrostu znaczenia potrzeb wyższego rzędu - pojawienie się nowych potrzeb psychospołecznych, zdeterminowany cywilizacyjnym, naukowo-technicznym postępem człowieka,
Badaniem i zmienianiem „chorych dusz”, zaburzonych sfer osobowości wychowanków,
Dążenia do samopoznania oraz poszukiwanie rozwiązań narastających problemów, rozterek, lęku na „rozdartą duszę”, złe doświadczenia życiowe, rodzinne,
Chęci zrekompensowania wyrządzonych krzywd, oddania długu społeczeństwu, związanej np. z własnymi trudnym dzieciństwem i młodością, życiem pełnym negatywnych, niezawinionych doznań,
Przeobrażeń ustrojowych we współczesnej Polsce, przynoszących również negatywne skutki,
Faktem obniżenia się wieku inicjacji przestępczej sprawców przestępstw, coraz młodszych dzieci oraz ze wzrostem zachowań dewiacyjnych w ogóle,
Dążenia do ujednolicenia standardów edukacyjnych i opiekuńczo-wychowawczych, uwarunkowanych przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Znaczenie tutaj ma reforma edukacji narodowej, w tym profilaktyki wychowawczej, opieki resocjalizacji, bliskiego kształceniu i wychowaniu obszaru rzeczywistości edukacyjnej,
Tradycji i dorobku wychowania resocjalizacyjnego w Polsce i innych krajach, krytycznej analizy niedomogów teraźniejszości, a jednocześni naukowo określonych wizji i zdroworozsądkowych koncepcji oraz doświadczeń pedagogów-praktyków.
Cele i zadania wychowania resocjalizacyjnego - książka resocjalizacja str. 112-115, 137-139, 147-148, zał. Str. 210-211.
„Księżniczka” - nowatorska koncepcja grupy wychowawczej w placówce resocjalizacyjnej:
Do celów tych zaliczyć należy:
Dysponowanie przez wychowanków nowym, prospołecznym systemem wartości,
Opanowanie przez nich umiejętności planowania krótko- i długo terminowych celów oraz sposobów ich realizacji w oparciu o współpracę i współzależność z kręgiem wychowawczym grupy,
Przejawianie chęci, zdolności i umiejętności samodzielnego organizowania własnych warunków bytowych, intencjonalnego modyfikowania swego otoczenia w celu zaspokojenia osobistych, realnie istniejących potrzeb,
Posiadania pożądanych umiejętności interpersonalnych, służących prawidłowej wzajemnej komunikacji, asertywności, zachowaniu proporcji w wymianie interpersonalnej, skutecznemu rozwiązywaniu konfliktów,
Wykazywanie współczucia, empatii, chęci pomocy innym wychowankom i osobom w swoim otoczeniu,
Zdobycie samoświadomości zasobów własnych i możliwości samodzielnego kreowania swojego rozwoju,
Poszukiwanie nowych możliwości doświadczeń społecznych, emocjonalnych i edukacyjno-rozwojowych,
Zbudowanie w swojej świadomości prawidłowego obrazu własnej sytuacji i własnego domu rodzinnego,
Poprawa dotychczasowych wzajemnych relacji z rodziną,
Zamierzone i aktywne włączanie się w ogólny system społeczny.
Projekt ten zawiera liczne psychospołeczne przesłania, reguły i zabiegi wychowawcze służące realizacji celów wychowawczych publicznej placówki resocjalizacyjnej. Stanowią je:
Kompensowanie dotychczasowych niedoborów psychofizycznych wychowanków,
Propagowanie nowego stylu życia wychowanków opartego o wartości społeczne, rodzinne i tradycje kulturowe,
Kreowanie modelu wychowawczego opartego na udzielaniu wychowankom niezbędnej pomocy służącej wyzwalaniu ich własnej inicjatywy i działań samopomocowych,
Opracowywanie z wychowankami indywidualnych programów resocjalizacyjnych i kontraktów wychowawczych, przy maksymalnym ich udziale,
Ustalanie sposobów intensywności i czasu trwania procesu readaptacji przy świadomym i aktywnym zaangażowaniu wychowanków,
Przewartościowywanie zasad drugiego życia i podkultury przestępczej wychowanków, w tym w szczególności zaburzenie dotychczasowej praktyki inicjacji,
Zamiana dotychczas występującej współzależności i hierarchizacji stosunków w strukturze społecznej grupy wychowawczej na rzecz układów partnerskich, pol. Na wzajemnej pomocy w osiąganiu indywidualnie określonych celów,
Stwarzanie warunków organizacyjnych, pozwalających wychowankom na samodzielne, gotowanie, gospodarowanie wspólnymi zasobami pieniężnymi i materialnymi, planowanie i realizację zdań związanych z potrzebami życia codziennego,
Rozwijanie automotywacji wychowanków i umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji ( dokonywania wyborów spośród wielu wariantów),
Kształtowanie u wychowanków potrzeby uczestnictwa w wymianie interpersonalnej, społecznej, ekonomicznej i kulturowej,
Rozwijanie umiejętności sprawnego i samodzielnego funkcjonowania wychowanków w rzeczywistości społeczno-ekonomicznej,
Stwarzanie wychowankom realnych ofert terapeutycznych, dotyczących zarówno procesów indywidualnych jak i grupowych, stopniowo przenoszonych na obszar rodziny i środowiska,
Maksymalne i wielostronne integrowanie życia wychowanków z lokalnym środowiskiem społeczno-kulturowym placówki,
Kształtowanie więzi emocjonalnych wychowanków z wybranym przez siebie opiekunem oraz całą grupą ( przestrzeń grupy nie powinna być traktowana jako dom rodzinny, lecz jako tymczasowe miejsce pobytu),
Intensywne angażowanie rodziny naturalnej wychowanków i lub osób zaprzyjaźnionych w proces readaptacji,
Aranżowanie współpracy wychowanków ze swoją rodziną, ukierunkowanej na możliwie najszybszy ich powrót do środowiska rodzinnego,
Kształtowanie nowego systemu wartości wychowanków, poprzez analizę przez nich własnego rozwoju osobowościowego oraz relacji z innymi osobami, uczestnikami ich procesu readaptacji,
Czytelne określanie norm i granic postępowania wychowanków i uczenie ich respektowania tych reguł,
Tworzenie sytuacji wychowawczych zapewniających wychowankom poczucie bycia aktywną cząstką otoczenia społecznego, uświadamiania sobie własnego rozwoju jako procesu wzajemnie oddziałujących na siebie i powiązanych elementów świata.
Kryteria i wyznaczniki skuteczności resocjalizacyjnej w procesie usamodzielnienia wychowanków:
Poprawa wizerunku własnej osoby (wzrost poziomu samooceny, zdolność do adekwatnej samooceny swego postępowania, pozytywne myślenie o sobie i swojej przyszłości, przekonanie, że potrafi się kierować własnym życiem),
Wzrost dojrzałości emocjonalnej (redukcja trudności i zaburzeń emocjonalnych, podniesienie się poczucia bezpieczeństwa, zmniejszenie problemów emocjonalnych, lęków, niestałości emocjonalnej, napięć neurotycznych, ukształtowanie pożądanych reakcji na frustrację, spadek intensywności mechanizmów obronnych np. depresji),
Wzrost poziomu rozwoju społeczno-moralnego (pozytywna zmiana cech charakteru, podwyższenie zakresu zinternalizowania norm i wartości prospołecznych, pozytywny stosunek do autorytetów, uwzględnianie wartościowych wzorców osobowych, wykazywanie gotowości do dialogu i współpracy z wychowawcą, wzrost wrażliwości moralnej, uwidacznianie skłonności i zdolności do poczucia winy, skruchy i żalu, obniżenie poziomu agresji i autoagresji, ograniczenie antyspołecznych i patologicznych zachowań agresywno-obronnych),
Zdobycie nawyków samoobsługowych (posiadanie niezbędnych umiejętności prowadzenia gospodarstwa domowego, przyrządzania posiłków, utrwalanie właściwych przyzwyczajeń związanych z higieną osobistą, zachowaniem zdrowia oraz utrzymaniem ładu i porządku w swym otoczeniu),
Zdolność do współpracy z rówieśnikami i dorosłymi (umiejętność współżycia z innymi, ograniczenie trudności w kontaktach interpersonalnych, wzrost poziomu kultury osobistej w kontaktach z koleżankami, kadrą, dorosłymi, więź z zespołem, przyczynianie się do koleżeńskiej atmosfery współpracy zespołowej, respektowanie norm grupowych),
Wzrost i poprawa poziomu aktywności (spędzanie wolnego czasu w sposób społeczne aprobowany, wykazywanie wartościowych zainteresowań i skłonności poznawczych, kulturalnych, motorycznych i społecznych, zaangażowanie na rzecz innych, wykazywanie motywacji i umiejętności samodzielnego organizowania działań, artykułowania i rozwiązywania własnych potrzeb, osiąganie pozytywnych rezultatów w kontaktach społecznych, środowiskowych),
Ciągłość i efektywność edukacji szkolnej (obniżenie poziomu negatywizmu szkolnego, zainteresowanie nauką, wzrost motywacji do nauki, podniesienie wyników nauczania, wykazywanie postępów w nauce),
Mobilność zawodowa (poprawa stosunku do pracy, umiejętność planowania i podejmowania decyzji, pozytywne efekty praktycznej nauki zawodu, podjęcie doraźnej pracy zarobkowej w środowisku, zdobycie umiejętności gospodarowania własnymi i grupowymi środami finansowymi, częściowe pokrywanie z samodzielnie wypracowanych funduszy wydatków na własne potrzeby oraz odpłatności za swój pobyt w placówce),
Ukształtowanie pożądanego modelu przyszłej rodziny (wykazanie wkładu w funkcjonowanie domu rodzinnego, osobista inicjatywa w poprawie stosunków rodzinnych i pozytywne skutki nawiązanego kontaktu z rodziną, wypracowanie wzorca roli życiowej wynikającej z posiadanej płci, opanowanie wiedzy i umiejętności związ. Z przygotowaniem się do roli żony, męża, matki ojca macierzyństwa),
Prospołeczna adaptacja w środowisku zamieszkania (pozytywny związek zachowań w placówce i poza nią, stale zmniejszanie się liczby popełnianych wykroczeń poza placówką w czasie przebywania na przepustce, brak zachowań nagannych po usamodzielnieniu, zgodność postawy wychowanka na terenie placówki z jego zachowaniem po definitywnym opuszczeniu ośrodka, optymistyczna motywacja opuszczenia placówki, założenie własnej zdrowej rodziny, podjęcie pracy zawodowej, dalszy dobry emocjonalny kontakt z kadra placówki tj. utrzymywanie wzajemnych osobistym, telefonicznych i listownych kontaktów).
Świetlica środowiskowa:
Zapewnianie uczestnikom pomocy psychopedagogicznej (zaspokajane są potrzeby podstawowe i psychiczne dzieci, w tym w szczególności potrzeba bezpieczeństwa i przynależności, prowadzenie rozmów indywidualnych z dziećmi co umożliwia każdemu dziecku sygnalizowanie swoich problemów,
Reedukacja postaw wychowanków (kadra stymuluje pozytywne zachowania wychowanków w sferze promocji zdrowia i profilaktyki prozdrowotnej),
Włączanie użytkowników świetlicy w ogólny system społeczny
Wychowanie prospołeczne ( uczestnicy świetlicy uczą się roli współgospodarza swego domu),
Rozwijanie zainteresowania uczestników świetlicy światem współczesnym (pobudzane są zainteresowania kulturalno-społeczne dzieci, zachęcanych do czynnego i biernego uczestnictwa w kulturze),
Oddziaływanie przez kadrę dobrym przykładem wpływu osobistego ( motywowanie wychowanków do samorozwoju następuje dzięki partnerskiej postawie wychowawców, wykazywaniu cierpliwości i wytrwałości w nawiązywaniu kontaktów z wychowankami, bezwarunkowym akceptowaniu podopiecznych, indywidualizacji i konsekwencji postępowania,
Obniżanie u dzieci poziomu negatywizmu szkolnego ( zapewniana jest nauka własna z „ludzką twarzą” poprzez udzielanie życzliwego wsparcia w odrabianiu zadań i częsty kontakt kadry z nauczycielem szkoły),
Organizowanie samorządnej działalności wychowanków ( wdrażane są zasady grupowe i tworzony dziecięcy samorząd odpowiedzialny za sprawne funkcjonowanie zespołu oraz za samodzielne dostrzeganie, artykułowanie i rozwiązywanie swoich problemów przez uczestników świetlicy),
Dążenie do modelu pracy opartego na współpartnerstwie, odwołującego się do społeczności terapeutycznej ( zwoływane są kręgi spotkań grupowych z udziałem kadry podczas, których dzieci wspólnie omawiają rozmaite wydarzenia, oceniają swoje postępowanie, wyrażają własne opinie),
Podejmowanie wspólnych działań na rzecz poprawy kontaktów z rodziną lub opiekunami wychowanków,
Dokonywanie okresowej diagnozy ewaluacyjnej w zakresie skuteczności oddziaływań resocjalizacyjno-wychowawczych,
Zainteresowanie się losem byłych uczestników świetlicy.
Program wychowania przez dramę.
Cele wychowawcze i organizacja zajęć:
Zamierzenia wychowawcze:
rozwijanie percepcji intelektualnej, emocjonalnej i duchowej wychowanek,
rozbudzanie wrażliwości moralnej i estetycznej,
rozwijanie wewnętrznej dyscypliny i postawy humanistycznej,
uczenie tolerancji i empatii,
przygotowanie do pełnienia przyszłych ról społecznych,
kształtowanie pozytywnych zachowań społecznych,
eliminowanie niepożądanych nawyków,
uczenie analizy własnego postępowania,
umożliwienie zmiany zachowania i myślenia,
Zamierzenia terapeutyczne:
umożliwienie wychowanków rozładowania napięć wewnętrznych,
osiąganie dojrzałości emocjonalnej oraz redukowanie niepożądanych stanów emocjonalnych takich jak lęk, kompleksy,
wyzwolenie wiary we własne siły i możliwości,
pomoc w osiągnięciu osobistej satysfakcji i zadowolenia,
zwiększenie poczucia atrakcyjności i popularności w grupie,
ułatwienie osiągnięcia wewnętrznego spokoju, poczucia wartości i bezpieczeństwa,
Zamierzenia kreatywne:
rozwijanie pamięci, myślenia refleksyjnego i wyobraźni wychowanek, rozwijanie zainteresowań, uzdolnień,
kształtowanie wrażliwości,
rozwijanie twórczej aktywności,
Zamierzenia inspirujące:
wyzwalanie możliwości twórczych wychowanek,
przygotowanie wychowanek do odbioru i korzystania z dóbr kultury (muzyka taniec teatr),
uczenie sposobów zdobywania wiedzy,
umożliwianie ekspresji ruchowej
zamierzenia komunikacyjne:
rozwijanie umiejętności wychowanek w zakresie komunikowania się werbalnego i pozawerbalnego,
rozwijanie słownictwa, frazeologii i zakresu pojęć wychowanki,
umożliwienie swobodnego i spontanicznego wyrażania swoich myśli i uczuć,
uczenie słuchania, zadawania pytań i twórczego rozwiązywania problemów,
nauka modulacji głosu
Zamierzenia integrujące:
wzrost uspołecznienia wychowanek,
wyrabianie umiejętności współdziałania w grupie,
rozwijanie współczesnego zrozumienia i współczucia,
uczenie rozpoznawania i interpretacji wewnętrznych stanów uczuciowych,
wyrażania stanów psychicznych i uzewnętrzniania uczuć,
rozwijanie umiejętności interpretowania wyglądu, mowy i czynów.
Zamierzenia indywidualizujące:
umożliwienie indywidualnej kreacji wychowanek,.
Wyzwalanie samodzielnej inicjatywy,
Wdrażanie do samodzielnej pracy w zakresie przyg. roli, nadania jej wewnętrznego wyrazu i charakterystyki.
Źródła definiowania zjawiska nieprzystosowania społecznego. Wielorakie jego określenia(definicje). Eklektyczna wieloaspektowa definicja niedostosowania społecznego - wykład z metodyki z dnia 28.02.200 r. i z 24.05.2009.
Eklektyzm - łączenie pojęć, koncepcji, doktryn w jedną całość zwykle niespójną.
Eclektico - z grec. - wybierający.
Niedostosowanie społeczne to wadliwe, powtarzające się, utrwalone funkcjonowanie jednostki:
Wynikające z niekorzystnych zew. lub wew. warunków jej rozwoju, tzn. z presji niekorzystnych czynników biopsychicznych(genetycznych lub zaburzeń równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego) bądź socjokulturowych warunków środowiskowych - uj. etiologiczne.
Przejawiające się względnie trwałymi, specyficznymi właściwościami, zmianami jej osobowości (emocjonalnymi i charakterologicznymi zaburzeniami w jej zachowaniu) - uj. Psychologiczne.
Przejawiające się zachowaniami sprzecznymi z powszechnie uznawanymi normami, wartościami i oczekiwaniami społecznymi - uj. Aksjologiczne,
Wyrażone postawami (zachowaniami) antagonistyczno-destruktywnymi (łamaniem norm prawnych, moralnych i obyczajowych) - uj. Behawioralne.
Negatywne ocenianie i sankcjonowanie społeczne - aspekt skutków społecznych,
Wyrażone wzmożonymi trudnościami lub niemożliwością współżycia z innymi ludźmi, dostosowaniem się do norm społecznych oraz nieadekwatnym odgrywaniem przypisanych ról społecznych - uj. socjologiczne,
Sprawiające jednostce kłopoty i trudności osobiste, problemy w realizacji zadań życiowych, powodujące subiektywne odczuwanie poczucia nieszczęścia (będące przyczyną jej wzmożonych trudności w dostosowywaniu się do norm społecznych oraz w realizacji zadań życiowych - aspekt skutków jednostkowych.
Wymagające specjalnego oddziaływania wychowawczego i psychoterapeutycznego - aspekt pedagogiczny,
Wyrażone jej wew. poznawczo-motywacyjno-emocjonalnymi niedyspozycjami, zaburzeniami, przejawami „chorej duszy” oraz objawami (cechami) zewnętrznymi - aspekt objawowy.
Uj. psychologiczne i socjologiczne dot. mechanizmów regulacji psychicznej i społecznej, czyli swoistego specyficznego zachowania tych jednostek, ich reagowania na bodźce i podniety zewnętrzne. Dot. swoistej adaptacji (przystosowania) do środowiska społecznego danej jednostki.
Biopsychiczne (genetyczne i organiczne) czynniki społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży - wykł. Z dn. 13.12.2008.
Czynniki biopsychiczne:
Czynniki genetyczne (czynnościowe) - dziedziczne, czynnościowe zaburzenia funkcji organizmu (ich etiologia nie jest do końca poznana).
Psychopatia - wrodzone zaburzenia osobowości, popędów, woli, temperamentu, atrofia uczuciowości wyższej. (współcześni badacze poddają wątpliwości uwarunkowania genetyczne psychopatii, wysuwając na pierwszy plan czynniki środowiskowe lub organiczne).
Nerwice (lęk, przygnębienie, różnego rodzaju fobie, histerie, hipochondria - nieuzasadniony lęk o własne zdrowie) i neurozy (nadmierne myślenie lub nadmierna uczciwość stereotypowe zachowanie, wynikające z wycofania)
Choroby psychiczne - schizofrenia (rozszczepienie umysłu pomiędzy myśleniem a czuciem), paranoje (urojenia), psychoza depresyjno-maniakalna (depresja dwubiegunowa- cykliczne naprzemienne epizody manii i depresji),
Padaczkowe stany pomroczne (napady padaczki skroniowej),
Zespół ADHD (attention Deficyt Hyperactivity Discorder) - zespół hiperkinetyczny zaburzeń emocjonalnych, koncentracji uwagi (rozkojarzenia) nadpobudliwości, nadruchliwości psychoruchowej, którym często towarzyszą zaburzenia zachowania , agresja.
Organiczne (uszkodzenia tkanki mózgowej ośrodkowego ukł. Nerwowego, funkcji układu wydzielania wew.
Charakteropatia - zmiany osobowości, wadliwy stosunek do norm społecznych i wzorów zachowań w społeczeństwie (wywołane organicznym uszkodzeniem ośrodkowego ukł. Nerwowego np. porodowym urazem mózgu),
Upośledzenie umysłowe stopnia lekkiego (obniżenie krytycyzmu),
Upośledzenie organów wew. o charakterze przewlekłym, które mogą pośrednio wpłynąć na występowanie niedostosowania społecznego np. defekty narządu słuchu, wzroku.
Osoby z kręgu tych czynników charakteryzują zmiany w zakresie uczuć wyższych, myślenia, świadomości, intelektu, woli działania, sta znajdują się one w grupie o wysokim zagrożeniu społecznym niedostosowanie.
Czynniki socjokulturowe społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży, w tym negatywne wpływy środowiska rodzinnego, szkolnego i mediów - wykład. Z dnia 13.12.2008.
Czynniki socjokulturowe - negatywne wpływy lub wzorce środowiskowe.
Środowisko rodzinne:
Deprywacja potrzeb, brak warunków zapokajania podstawowych potrzeb biologicznych i spychospołwecznych,
Brak poczucia bezpieczeństwa ( troski i uczucia ze str. Rodziców),
Przewlekłe choroby rodziców lub opiekunów,
Niski lub wysoki status ekonomiczny rodziny,
Patologie rodzinne (przemoc, alkoholizm),
Rozkład rodziny,
Bezdomność,
Sieroctwo (naturalne, społeczne),
Konflikty między pokoleniowe.
Wadliwy system sankcji wychowawczych (stos. wobec dziecka kar i nagród),
Kontakt ze środowiskiem i podkulturą przestępczą (kibole, sataniści).
Media:
Przemoc i agresja w środkach masowego przekazu ( również w grach komputerowych, bajkach dla dzieci, oraz w niektórych zabawkach),
Bezproduktywne wykorzystanie czasu spędzonego przed telewizorem, komputerem zubożające rozwojowo,
Szkodliwe ogólnodostępne programy (filmy, str. Internetowe, treści (seks, subkultury, satanistyczne, sekty wypaczające światopogląd).
Środowisko szkolne:
Niepowodzenie szkolne oraz negatywizm szkolny,
Brak zrozumienia i wsparcia ze strony nauczycieli,
Sytuacje konfliktowe i agresja w szkole,
Wysoki próg wymagań niewspółmierny do możliwości rozwojowych ucznia,
Niedyspozycje fizyczne i psychiczne (dysleksja, dysgrafia, wady wymowy).
Czynniki socjokulturowe determinują socjopatię - wadliwy stosunek do norm społecznych i wzorów zachowań, zanik uczuciowości wyższej.
Właściwości psychopatii, charakteropatii i socjopatii oraz ich etiologia - Kinia
współczesne zewnętrzne symptomy (objawy) społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży - książka resocjalizacja str. 18-24
Właściwości zaburzonej osobowości i psychiki oraz specyfiki zachowań społecznie niedostosowanych dzieci i młodzieży wg. Marii Grzegorzewskiej:
charakteryzowanie się tendencjami społecznie negatywnymi,
odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych,
wykazywanie zainteresowań złymi czynami, podziwu dla nich,
wykazywanie chęci, skłonności do wyżycia się w akcjach społecznie destruktywnych,
cynizm i brawura w zachowaniu,
nieżyczliwy, negatywny stos. do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów,
nieumiejętność zżycia się z grupą, wyłamywanie się, zrzucanie winy na innych,
niechęć do nauki i pracy,
brak odpowiedzialności za swoje czyny,
życie chwilą „na dziś”, przygodą, awanturą i bez wyraźnych perspektyw życiowych,
wyróżnianie się często dużą wyobraźnią,
brak hamulców społecznych i moralnych,
brak krytycyzmu,
sugestywność,
nieumiejętność wychodzenia z trudnej sytuacji,
brak wiary we własne siły i możliwości przewartościowania własnej osobowości.
Objawy niedostosowania społecznego dzieci i młodzieży:
Alkoholizowanie się
Toksykomania (politoksykomania) - nałogowe zatruwanie się szkodliwymi trującymi, odurzającymi, podniecającymi substancjami powodującymi stan haju w tym:
wąchactwo - odurzanie się często w formie zbiorowej takimi środkami jak proszek do prania ixi, pasta do obuwia kiwi, klej butapren, rozpuszczalnik tri,
narkomania - zażywanie tzw. lekkich i twardych środków halucynogennych, stymulatorów (pobudzających i podniecających)
stanowią je:
naturalne narkotyczne środki odurzające - lekkie np. marihuana oraz twarde - wytwarzane z gat. Grzybów np. Łysiczka Lancetowata, z kaktusów, lian, kokaina, haszysz, oraz uzyskiwane z opium np. morfina, kodeina i tebaina,
syntetyczne narkotyczne środki odurzające - preparaty chemiczne np. polska amfetamina, LSD-25, substancje amfetaminopodobne.
Lekomania ( farmakomania, lekozależność) - odmiana narkomanii pol. Na zatruwaniu się preparatami farmakologicznymi (lekami nasennymi i przeciwbólowymi jak np. aviomarin, amizepan).
Tytonizm - nałogowe palenie papierosów i przymuszanie innych do palenia.
Samobójstwa oraz zamachy samobójcze - manifestacyjne usiłowania samobójstwa.
Agresywność - jako cecha osobowości charakteru oraz agresja jako forma wrogich zachowań, działań skierowanych na osobę, zespół lub zastępczo przedmiot, obiekt w postaci wulgarnego werbalizmu, kłótliwości, agresji antyspołecznej stosowania przemocy fizycznej, niszczenia obiektów kultury, tradycji, kultu np. nagrobków cmentarnych.
Autoagresja - postacie samoagresji stanowią chlasty tj. nacięcia skóry własnego ciała, w szczególności dłoni, powodujące trwałe blizny po tych samouszkodzeniach, sznyty traktowane jako pożądane świadectwo hartu i odwagi, powód do dumy i poważania, a także połyki - demonstracyjne połykanie ciał obcych, różnych przedmiotów np. agrafek, igieł, żyletek, spinaczy, gwoździ.
Tatuaże - oszpecenie ciała traktowane jako ozdabianie, stanowiące prowokacyjną manifestację inności, odmienności.
Prostytucja - uprawianie nierządu w celach zarobkowych m. in. w agencjach towarzyskich, hotelach, motelach, mieszkaniach przywatnych lub na ulicy, na trasie.
Stręczycielstwo - nakłanianie do prostytucji.
Niekonwencjonalne zachowania seksualne - np. tańce rozbieranki, przymuszanie młodszych do kontaktów homo i heteroseksualnych
Gwałty seksualne - indywidualne oraz zbiorowe.
Promiskuityzm - łac. Promiscuus - mieszany - nieuporządkowane stosunki płciowe, nie liczące się z emocjami partnera, skakanie z kwiatka na kwiatek.
Ucieczki - z domu rodzinnego, indywidualne i zbiorowe z placówki opieki całkowitej, patologiczne (poriomania - popęd wędrowny uwarunkowany instynktem czy też zmianami organicznymi centralnego systemu nerwowego).
Włóczęgostwo - nawykowe systematyczne przemieszczanie się.
Negatywizm szkolny - lenistwo szkolne, trwała niechęć do nauki, totalna awersja do szkoły, nauczycieli, systemu szkolnego.
Pasożytnictwo społeczne - np. żebractwo uliczne, domokrążne, instytucjonalne.
Udział w negatywnych grupach rówieśniczych - zaczepianie i dokuczanie innym, starszym, rówieśnikom, straszenie młodszych, zbiorowe wagarowanie, nocne podchody w celu zastraszenia i niszczenia np. w postaci podcinania namiotów, dewastacji sprzętu obozowego.
Chuligańskie niszczenie mienia - prywatnego i społecznego.
Uczestnictwo w grupach gangach podkulturowych.
Uczestnictwo w sektach (stanowiących grupy uzaleznienia).
Stosowanie przemocy fizycznej wobec słabszych.
Wymuszenia - np. w szkole żądanie pieniędzy, odzieży, telefonu kom, zegarka.
Notoryczne kłamstwa - świadome, celowe manipulowanie faktami w celu wprowadzenia w błąd, uniknięcia kary.
Oszustwa - przeinaczanie faktów wyłącznie dla uzyskania korzyści materialnych
Demonstracyjne nieprzestrzeganie wewnętrznych zarządzeń i przepisów szkoły (placówki).
Kradzieże.
Rabunki, rozboje - jawnie dokonywane napady bandyckie w celu ograbienia mienia.
Włamania.
Bójki - awantury w miejscach prywatnych lub publicznych połączone z biciem się.
Niedyspozycje (zaburzenia) poznawczo-motywacyjne i emocjonalne procesów psychicznych i osobowości jednostek społecznie niedostosowanych - książa resocjalizacja... str. 24-25.
Właściwości psychiczne i osobowościowe jednostek niedostosowanych społecznie:
Nieukształtowanie systemu wartości,
Brak poczucia obowiązkowości - osłabienie aktywności, lekceważenie podstawowych powinności, niechęć do działania,
Trwała niechęć do wysiłku fizycznego,
Nieposłuszeństwo - odmawianie wykonywania poleceń, zadań rodziców i przełożonych,
Uczuciowa oziębłość - jest skutkiem zaniku uczuć wyższych, bezrefleksyjne zadawanie innym bólu, sprawianie przykrości,
Egocentryzm - samobulstwo, podejmowanie wszelkich działań wyłącznie z myślą o sobie,
Toksyczność zachowań - zaburzenie kontaktów interpersonalnych, stałe konflikty w kontaktach społecznych z rówieśnikami, nauczycielami, rodzicami, negowanie ról społecznych.
Wzmożone i długotrwałe niedyspozycje wychowanków publicznych placówek opieki całkowitej, ilustrujące istotę i objawy ich nieprzystowania, ujmowane są w następujących współzależnych od siebie sferach:
Niedostosowanie do typowych, codziennych naturalnych warunków społecznych. Wyraża się niechęcią i nieumiejętnością samoobsługi, bałaganiarstwem, brakiem skłonności do zaangażowania się we wspólnym gospodarstwie domowym, a także analfabetyzmem funkcjonalnym,
Nieprzestrzeganie obowiązujących w społeczeństwie wymogów obyczaju i kultury. W miejscach publicznych, teatrze czy w kościele zakłócanie ciszy, prowadzenie ostentacyjnych, głośnych rozmów,
Niedostosowanie do norm społecznych i prawnych - egoistyczne zachowania w kontaktach płciowych, agresja w stos. do kogoś lub czegoś, uzależnienia,
Niespełnianie ról społecznych i zadań życiowych obowiązujących jednostki - przykł. Niespełnianie roli członka rodziny, konsumenta, obywatela, ucznia,
Nieumiejętny sposób wyrażania siebie w sferze poznawczo-motywacyjnej i emocjonalne - niedojrzałość emocjonalna, nieodpowiedzialność, zanik uczuć wyższych, lękliwość, zaburzenia uwagi, autoagresja. -----
------- KSIĄŻKA
Wykład z 28.02.2009 r.
Zaburzenia poznawczo-motywacyjne i emocjonalne jednostek niedostosowanych społecznie:
charakteryzowanie się tendencjami społecznie negatywnymi,
odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych,
wykazywanie zainteresowań złymi czynami i podziwu dla innych (podczas libacji alkoholowej, słuchanie z zapartym tchem o planach i wyczynach kolegów dokonujących brutalnych wykroczeń,
wykazywanie skłonności chęci do wyzywania się w akacjach społecznie destruktywnych,
cynizm i brawura w zachowaniu (głośne, prowokujące zachowanie),
brak hamulców społecznych i moralnych,
agresywność zachowań
przekora,
nieżyczliwy, negatywny stos. do człowieka, do cudzego mienia, regulaminów,
zanik uczuć wyższych, nieliczenie się z cudzymi emocjami,
labilność uczuć, chwiejność emocjonalna,
kompensowanie niedoboru uczuć związkami emocjonalnymi społecznie nieaprobowanymi ( zachowania lesbijskie),
niestałość postaw, zachowań,
dysocjalność postaw, poglądów,
nieumiejętność zżycia się z grupą, wyłamywanie się zrzucanie winy na innych,
ni9echęc do nauki i do pracy,
brak odpowiedzialności za swoje czyny,
życie „chwilą” na dziś, przygodą, awanturą i bez wyraźnych perspektyw życiowych,
wyróżnianie się często dużą wyobraźnią, marzycielstwem ,
brak wiary we własne siły i możliwość przewartościowania własnej osobowości,
poczucie osamotnienia, obniżone poczucie bezpieczeństwa (pesymistyczne nastroje),
brak krytycyzmu,
brak samokrytycyzmu,
sugestywność,
nieumiejętność wychodzenia z trudnej sytuacji.
skreślone
Aspekty skutków jednostkowych, społecznych, pedagogicznych i aksjologicznych nieprzystosowania społecznego wykł. Z 28.02.200 r.
Sprawiające jednostce kłopoty i trudności osobiste, problemy w realizacji zadań życiowych, powodujące subiektywne odczuwanie poczucia nieszczęścia (będące przyczyną jej wzmożonych trudności w dostosowywaniu się do norm społecznych oraz w realizacji zadań życiowych - aspekt skutków jednostkowych.
Negatywne ocenianie i sankcjonowanie społeczne - aspekt skutków społecznych
Wymagające specjalnego oddziaływania wychowawczego i psychoterapeutycznego - aspekt pedagogiczny
Przejawiające się zachowaniami sprzecznymi z powszechnie uznawanymi normami, wartościami i oczekiwaniami społecznymi - uj. Aksjologiczne.
Motywy, źródła wewnętrzne i zewnętrzne, rodzaje i okoliczności ucieczek oraz niepowrotów wychowanków z placówek wychowawczo-resocjalizacyjncyh, opiekuńczo-wychowawczych lub dzieci z domów rodzinnych - Książka resocjalizacji str. 57-68 i zał 8 str. 226.
Ogólne przyczyny ucieczek dzieci i młodzieży z publicznych placówek opieki całodobowej:
Zła organizacja życia placówki ( mało interesujący i niski poziom zajęć szkolnych oraz pozaszkolnych, marnowanie ich wolnego czasu, zbytnie ograniczanie swobody, atmosfera niepewności i brak stabilizacji warunków życia,
Nieodpowiednia postawa pracowników pedagogicznych ( niesumienne wykonywanie obowiązku, brak zainteresowania się wychowankami i nieumiejętność nawiązania z nimi bliskiego kontaktu, poniżanie godności i bicie ich, stosowanie niesprawiedliwych kar regulaminowych,
Negatywny wpływ społeczności młodzieży w tym ograniczony poziom zainteresowań ogółu młodzieży i wzajemna jej demoralizacja.
Jako szczegółowe źródła ucieczek wymienia się:
Nawyk włóczęgostwa,
Tęsknotę za rodziną i dotychczasowym środowiskiem,
Doświadczenia z innej placówki,
Wstyd wynikający z przebywania w placówce,
Czynienie na złość kolegom i pracownikom placówki,
Nieuwzględnianie przez kadrę zróżnicowanych cech charakteru i właściwości rozwojowych wychowanków przy planowaniu zajęć,
Brak poczucia perspektywy nowego lepszego życia po usamodzielnieniu się.
Wyróżnia się 3 grupy motywów ucieczek:
Motywy wynikające z naturalnych odruchów jednostki na izolację,
Motywy wskazujące na znaczny proces demoralizacji wychowanków,
Motywy patologiczne, interakcyjne, u których podłoża tkwią chorobowe stany osobowości np. piromania (popęd wędrowny), mogące wiązać się z takimi jednostkami chorobowymi jak epilepsja, schizofrenia, psychopatia, neuroza, bądź przejawami upośledzenia umysłowego.
Ucieczki wychowanków z młodzieżowych ośrodków wychowawczych posiadają wewnętrzne i zewnętrzne źródła.
Uwarunkowania wewnętrzne ucieczek to wpływ zasobów ludzkich i rzeczowych placówki resocjalizacyjnej.
Stanowią je:
Wady systemu wychowawczego i organizacji pracy placówki,
Błędy, ujemne właściwości osobowości, postaw i postępowania kadry pedagogicznej,
Negatywne oddziaływania grupy rówieśniczej,
Zaburzenia osobowości, postawy i zachowań wychowanków,
Zewnętrznymi źródłami ucieczek wychowanków są:
Wpływ społecznego środowiska zewnętrznego placówki, niekorzystne oddziaływania i specyfika środowiska lokalnego,
Ujemny wpływ instytucji i organizacji społecznych pozaośrodkowych (oświatowych, samorządowych i in.),
Wady postępowania wymiaru sprawiedliwości, sądownictwa i policji,
Dysfunkcjonalność systemu zarządzania oświatowego.
Intelektualne (teoretyczne) podstawy oddziaływań resocjalizacyjnych zawarte w koncepcji hormistycznej - wykład metodyka z 24.05.2009 r.
Koncepcja hormistyczna.
Horme z grec. - wprawianie w ruch, poruszanie, napęd.
Napędem (horme), głównymi siłami rządzącymi zachowaniem, postepowaniem ludzi (i zwierząt) są instynkty czyli odruchy bezwarunkowe, stanowiące odziedziczone wrodzone właściwości spychofiiczyczne do szczególnego postrzegania otaczającej rzeczywistości, do podniecenia emocjonalnego i działana w określony sposób. Siłą napędową ludzkiego zachowania ( w tym przestępczego) stanowi przyjemność wynikająca z rozładowania napięcia wywołanego brakiem zaspokojenia danego instynktu.
Twórcy teorii hormistycznej wyróżniają:
Mac Dougall: ucieczki (strachu), awersji (odrazy), ciekawość (zdumienie) wojowniczości (gniewu), pewności siebie (dominacji), samoponiżania (uległości), uczuć rodzicielskich (tkliwości) głód.
Sir Burt: (żarłoczność) zachłanność, seks, złość, polowanie, włóczęgostwo, ciekawość, instynkt stadny, samozadufanie, samoupokarzanie, strach, wstręt, zakochanie, zdumienie, smutek, radość zabawa.
Wpływ instynktów na zaburzenie ludzkiego zachowania jest wielopłaszczyznowy. Każdy z nich doprowadzić może zarówno do wynaturzenia i przestępstwa jak i do przywrócenia harmonii zakłóconego zachowania.
Sposoby przeciwdziałania oddziaływaniu instynktów:
Nieprzeciwstawianie się wprost naturalnym instynktom. Szkodliwe jest tłumienie instynktownych popędów, skłonności, potrzeb. Przykł. Perswadowanie złodziejowi pelnemu zachłanności, że nie powinien zadowalać się tym co cudze, to tak jak proszenie ryby aby zechciała latać,
Sublimacja - należy ćwiczyć zdolności panowania nad emocjami,
Ignorowanie objawów agresji u małych dzieci. Dzieci nie rozumieją jeszcze reguł postępowania spolecznego, stąd niecelowe jest bezwględne karanie. Lepiej odskoczyć dawać czas wolny na przemyślenie, rozmawiać,
Kanalizowanie instynktów - rozładowywanie napięcia emocjonalnego w sposób akceptowany społecznie a następnie skierowanie energii jednostek na jej właściwe tory.
Teoretyczny model resocjalizacji jednostek społecznie nieprzystosowanych. Organizacyjno-pedagogiczne zasady funkcjonowania placówek resocjalizacyjnych - wykład z 14.02.2009 r.
Organizacyjno-pedagogiczne zasady postępowania w placówkach resocjalizacyjnych.
Kształt tych zasad wiąże się z teoretycznym modelem resocjalizacji jednostek społecznie niedostosowanych obejmującym:
Organizację wychowania i opieki instytucjonalnej w korektywnej instytucji (placówce wychowawczo, poprawczo lub karno resocjalizacyjnej),
Rewaloryzację dewiacyjnego środowiska społecznego dotychczasowego i przyszłego, w szczególności rodzinnego,
Opiekę postpenitencjarną (następczą w placówkach wychowawczo-resocjalizacyjnych.
Zasada kompleksowej pomocy.
Wychowankowie przychodzą do placówek wbrew własnej woli. Bywa, że akceptowane skierowania do zakładu powodują niekorzystne warunki środowiskowe (skłócona, dewiacyjna, patologiczna rodzina). Zatem szczególnie ważny jest osobisty stos. wychowawcy do wychowanka, który powinien polegać:
Na rozpoznaniu potrzeb wychowanka (uznanie przynależności, miłości, higieny, niedożywienia itp.,
Stworzeniu warunków, które sprzyjają możliwości zaspokojenia potrzeb,
Doprowadzenie u wychowanka gotowości do pracy z wychowawca,
Nie traktowanie oceny postawy wychowanka w kategorii abstrakcyjnej oceny. Ocenianie z uwzględnieniem realnych jego zasług, efektów pracy resocjalizacyjnej.
Zasada kształtowania perspektyw.
Niemożliwe jest zastąpienie funkcji rodziny przez placówkę, stąd wymóg przygotowania wychowanków do powrotu do środowiska naturalnego, konieczność odnawiania, zacieśniania i modyfikowania nadawanych i niekorzystnych więzi wychowanka z rodziną.
Środowisko zakładowe nie jest korzystne dla prawidłowego rozwoju, zwłaszcza wychowanków (stygmatyzacja, wtórna demoralizacja, wpływy II życia, kształtowanie zastępczej i instytucjonalnej tożsamości).
Stawianie przed wychowankami perspektywy, w szczególności te bliskie, muszą być dla nich: jasne (czytelne zrozumiałe, pogodne (pomyślne, wykonalne).
Nie należy straszyć wychowanka już na samym początku. Niedopuszczalny jest brak rozważenia co będzie działo się z wychowankiem w przypadku przesunięcia do innej grupy.
Zasada wychowania zespołowego.
Jednostka w placówce opieki całkowitej pozostaje pod wpływem zespołu grupy wychowawczej niezależnie od swej woli, stąd rolą wychowawcy jest tworzenie wartościowego klimatu życia zespołowego (warunków facilitacji zespołowej) sprzyjającego rozwojowi i modyfikowaniu cech osobowości wychowanków.
4 formy facilitacji zespołowej - tzw. ułatwianie rozwoju cech osobowościowych jednostki.
Proponowanie jednostce uczestnictwa w zespole o orientacji prospołecznej (harcerstwo, koło zainteresowań),
Tworzenie warunków dla samorządnej działalności dzieci i młodzieży
Samorząd - to ogół wychowanków danej placówki.
Samorządność - samodzielne odkrywanie, aktywizowanie (ogłaszanie, ujawnianie) rozwiązywania swoich problemów przez młodzież.
Rozpoznanie pozycji jaką zajmuje jednostka w strukturze społecznej grupy,
Wykorzystanie efektu synergii - ozn. Uzyskiwanie przez jednostkę dodatkowej wiedzy, doświadczeń, pomysłów, nowych koncepcji, rozwiązań, uznania.
Rolą wychowawcy jest:
Wzbogacanie i aktywizowanie grupy,
Zmiana organizacji wewnętrznej grupy w taki sposób by sprzyjała ona rozwojowi członków grupy,
Wspieranie pozytywnych form życia grupy,
Wprow. Nowych form i treści życia grupowego i duchowego.
Zasada współpracy ze środowiskiem.
Ozn. konieczność włączania wychowanków w ogólne środowisko społeczne. Wskazuje ponadto na wymóg intencjonalnej i planowej realizacji zadań wychowawczych wespół, we współdziałaniu z czynnikami środowiskowymi, zabieganie o pozytywny obraz placówki, stwarzanie właściwego obrazu placówki w środowisku społecznym, pozyskiwanie lokalnych władz samorządowych, sojuszników, sponsorów.
Płaszczyzny systemu resocjalizacyjnego w Polsce. Wyszczególnienie instytucji i organizacji ogólnokrajowych oraz instytucji wchodzących w skład systemu oddziaływań resocjalizacyjnych społeczności lokalnych (gminnych, powiatowych) wykład z dn. 13.12.2008.
Płaszczyzny systemów wychowania resocjalizacyjnego.
Ogólnokrajowy system resocjalizacyjny:
a). Ogólnokrajowe instytucje i organizacje.
Instytucje:
Ministerstwo Edukacji Narodowej - Departament Kształcenia Ogólnego, Specjalnego i Profilaktyki Społecznej,
Ministerstwo Sprawiedliwości,
Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej,
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,
Ministerstwo Polityki Społecznej.
Organizacje:
Towarzystwo Nasz Dom,
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pracowników Resocjalizacji,
Towarzystwo Przyjaciół Dziecka,
Towarzystwo Szansa,
Towarzystwo MONAR,
Kościół Rzymsko-Katolicki
b).Ogólnokrajowe zróżnicowane struktury organizacyjne.
Organ wiodący |
Placówka (forma resocjalizacyjna) |
Ministerstwo Sprawiedliwości |
Zakłady karne przeznaczone dla młodocianych, występujące jako otwarte i zamknięte.
Zakłady poprawcze
Schroniska dla Nieletnich Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej (utworzone w 94 r. spełniające funkcje zakł. Poprawczych o char. otwartym) Resocjalizacja w warunkach kurateli sądowej Przy Sądach rejonowych prowadzone są przez kuratorów zawodowych i społecznych Kuratorskie Ośrodki pracy z młodzieżą w postaci nadzoru i dozoru ochronnego |
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji |
Policyjne Izby Dziecka |
Ministerstwo Polityki Społecznej |
Pogotowia opiekuńcze |
Ministerstwo Edukacji Narodowej |
Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze
dla dzieci od 13-18 roku życia a w przyp. Kontynuowania nauki do 21 roku życia. Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii |
System wychowawczo-resocjalizacyjny konkretnej placówki rozdz. III Książka resocjalizacja...
Instytucje (formy organizacyjne) systemu resocjalizacji w środowisku lokalnym:
Gminne, miejskie OPS,
Centra Pomocy Rodzinie,
Sądy Rejonowe - Wydziały Rodzinne i Nieletnich,
Komendy Rejonowe Policji,
Prokuratury Rejonowe,
Komisje Rad Samorządu Terytorialnego,
Wydziały Edukacji w Gminach Miastach i Starostwach,
Pedagodzy (szkolni, rodzinni, podwórkowi),
Świetlice szkolne,
Świetlice socjoterapeutyczne,
Przykościelne świetlice i ochronki parafialne,
Placówki dla bezdomnych (np. schronisko św. Brata Alberta).
Ogólnokrajowe zróżnicowane struktury i funkcje placówek resocjalizacyjnych w Polsce - książka resocjalizacja str. 46-52.
Ogólnokrajowe zróżnicowane struktury organizacyjne.
Organ wiodący |
Placówka (forma resocjalizacyjna) |
Ministerstwo Sprawiedliwości |
Zakłady karne przeznaczone dla młodocianych, występujące jako otwarte i zamknięte.
Zakłady poprawcze
Schroniska dla Nieletnich Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej (utworzone w 94 r. spełniające funkcje zakł. Poprawczych o char. otwartym) Resocjalizacja w warunkach kurateli sądowej Przy Sądach rejonowych prowadzone są przez kuratorów zawodowych i społecznych Kuratorskie Ośrodki pracy z młodzieżą w postaci nadzoru i dozoru ochronnego |
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji |
Policyjne Izby Dziecka |
Ministerstwo Polityki Społecznej |
Pogotowia opiekuńcze |
Ministerstwo Edukacji Narodowej |
Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze
dla dzieci od 13-18 roku życia a w przyp. Kontynuowania nauki do 21 roku życia. Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii |
Funkcje:
Zgodnie z rozporządzeniem MEN do podstawowych zadań placówek należy wyeliminowanie przyczyn i przejawów niedostosowania społecznego, przygotowanie wychowanków do reintegracji społecznej, samodzielności zawodowej oraz do życia zgodnego z powszechnie obowiązującymi normami prawnymi i społecznymi.
Zadania te realizowane są poprzez:
organizowanie zajęć dydaktycznych,
wspomaganie w zakresie nabywania umiejętności życiowych ułatwiających funkcjonowanie społeczne,
MOW dbając o indywidualne potrzeby i możliwości swoich wychowanków powinny zapewniać:
realizację obowiązku szkolnego,
udział w dodatkowych zajęciach edukacyjnych i wychowawczych
uczestnictwo w indywidualnych lub grupowych zajęciach resocjalizacyjnych, socjoterapeutycznych, rewalidacyjnych,
pomoc w nauce,
przygotowanie wychowanków do samodzielnego udziału w życiu społecznych,
całodobową opiekę.
W celu prowadzenia systematycznej i planowanej pracy resocjalizacyjnej z wychowankiem w MOW działają zespoły wychowawcze, których zadaniem jest:
diagnozowanie wychowanka,
opracowanie indywidualnego programu pracy z nim oraz prognozowanie oczekiwanych efektów zast. Działań resocjalizacyjno-wychowawczych i terapeutycznych,
wybór odpowiednich metod pracy,
okresowe ocenianie efektów pracy z wychowankiem i jego środowiskiem rodzinnym.
W skład zespołów wchodzą: dyrektor, pedagog, psycholog, wychowawca bezpośrednio kierujący procesem wychowawczym wychowanka, wychowawca klasy szkolnej oraz w zależności od możliwości kadrowych pracownik socjalny i inni specjaliści.
Zgodnie ze współczesnymi tendencjami w organizacji procesu wychowawczo-resocjalizacyjnego i dydaktycznego na MOW nałożone zostały dodatkowe obowiązki:
Placówki te powinny:
wspomagać rodziców w funkcjach wychowawczych i edukacyjnych poprzez organizowanie konsultacji, różnych zajęć, warsztatów, grup wsparcia,
prowadzić w środowisku doradztwo dla nauczycieli, pedagogów oraz innych specjalistów w zakresie diagnozowania i rozwiązywania trudnych problemów dydaktyczno-wychowawczych,
podejmować w miarę możliwości działania edukacyjne i profilaktyczno-wychowawcze w środowisku lokalnym poprzez organizowanie zajęć dydaktyczno-wyrównawczych i specjalistycznych dla dzieci i młodzieży.
Przykłady programu w placówce resocjalizacyjnej (lub w szkole w placówce opiekuńczo-wychowawczej albo w instytucji socjalnej) książka NW 52-56, Resocjalizacja.... 23-40.
Współczesne systemy wychowawcze w zakładach resocjalizacyjnych. Właściwości oraz wady (zalety) wybranego systemu - resocjalizacja 69-71, 102-107.
W opracowaniach Towarzystwa „Nasz Dom” w raporcie Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników resocjalizacji, a także w wystąpieniach podczas Ogólnokrajowej Konferencji Dyrektorów Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych znajdujemy diagnozę niedogodności prawno-organizacyjnych i niedomogów funkcjonowania młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
Stanowiły je i nadal stanowią:
Liczne przypadki błędnego kwalifikowania nieletnich przez sądy do ośrodków wychowawczych. Brak jest możliwości weryfikowania postanowień sądowych. Orzeczenia sądowe o pobycie w placówce resocjalizacyjnej w praktyce oznaczają wejście w system sformalizowanej opieki całkowitej z nikłymi możliwościami elastycznego powrotu do środowiska rodzinnego. Wielu wychowanków tych placówek mogłoby, przy istnieniu odpowiednich mechanizmów rekwalifikacyjnych, powrócić do swych domów rodzinnych i otrzymać pomoc w placówkach opieki częściowej,
Trafianie do placówek wychowanków z dużymi zaniedbaniami edukacyjnymi, mało zdolnych, zlęknionych, o postawie roszczeniowej,
Znaczny stopień izolowania wychowanków od lokalnego środowiska społecznego, występowanie ograniczeń w zakresie samodzielnego opuszczania placówki, również w sposób naturalnych poprzez fakt istnienia szkół na terenie ośrodków.
Częste „równanie w dół” przez szkoły ośrodkowe, w służbie idei pozyskania wychowanków - uczniów szkoły i obniżania ich negatywizmu szkolnego,
Nie podejmowanie w stosunku do sierot naturalnych i społecznych starań o pozyskanie rodzin zaprzyjaźnionych lub zastępczych.
Represyjny charakter wielu placówek. Zamykanie na klucz, kratowanie okien, rygorystyczne podchodzenie do kwestii przepustek oparte na modelu wychowawczym preferującym metody bezpośredniego oddziaływania wychowawczego, główne sankcje wychowawcze w postaci kar, rzadko nagród.
Ograniczenie możliwości kształcenia zawodowego wychowanków, występowanie wykształcenia wąskoprofilowanego, słabo wychodzącego naprzeciw zainteresowaniom, potrzebom i oczekiwaniom wychowanków,
Sformalizowane życie wewnątrzśrodkowe,
Funkcjonowanie „drugiego życia wychowanków” i „ukrytego programu placówek”. Bywa że drugie życie jest wykorzystywanie instrumentalnie przez wychowawców,
Ograniczony kontakt ośrodków z rodzinami wychowanków, słabe starania w zakresie powrotu wychowanków do ich rodzin naturalnych,
Brak motywacji ze strony rodziców i kadry placówek do wzajemnych kontaktów,
Orientowanie procesu usamodzielniania wychowanków w szczególności na zapewnianie im świadczeń finansowych i materialnych po opuszczeniu placówki,
Mało zadowalająca samodzielność wychowanków - jako częsty produkt końcowy, procesu wychowawczego placówek. Obawiają się oni kontaktów z instytucjami i naturalnym środowiskiem, nie dysponują umiejętnością korzystania z wielu urządzeń społecznych, nadal wykazują postawę roszczeniową, są nie w pełni doedukowani.
Reformowanie MOW w Radzionkowie wcześniej Państwowego MOW w Bytomiu w kierunku stwarzania form pracy rodzinkowej w grupach internatu wiązało się z ideą poszukiwania sposobów wychowania resocjalizacyjnego powodujących ograniczanie zasięgu kształtowania przez ośrodek instytucjonalnej tożsamości wychowanek.
Walory pracy grup usamodzielnienia w systemie wychowania rodzinkowego:
Przejmowanie przez poszczególnych wychowawców stałej opieki nad każdą wychowanką w ramach opieki kontraktowej,
Doskonalenie współpracy z rodzinami wychowanek, podtrzymywanie bliskich związków emocjonalnych wychowanek z rodzinami.
Formy relacji z rodzicami, traktowanymi jako ważni partnerzy w procesie wychowania resocjalizacyjnego stanowią:
a). Przeprowadzanie przez wychowawców licznych wywiadów środowiskowych w miejscu zamieszkania stałego wychowanek,
b). Osobiste, poprzez częsty i bezpośredni kontakt z rodzicami, zabieganie przez wychowawców kontraktowych o uzyskiwanie zgody rodziców na przepustki córek do domu rodzinnego,
c). Tworzenie klimatu wychowawczego, sprzyjającego wydawaniu przepustek sobotnio-niedzielnych możliwie najliczniejszej grupie wychowanek,
przydzielanie wychowankom przepustek stałych, w oparciu o specjalnie opracowane założenia wychowawcze,
d). Organizowanie na terenie placówki cyklicznych zjazdów rodziców.
Stwarzanie wychowankom poczucia bezpieczeństwa psychicznego, społecznego i socjalnego.
Kształtowanie osobistej tożsamości wychowanek,
Obniżanie poziomu negatywizmu szkolnego,
Prowadzenie z wychowankami w kontakcie z psychologiem ośrodka systematycznej pracy terapeutyczno-wychowawczej,
Nauka planowania odpowiedzialności i współodpowiedzialności racjonalnego gospodarowania wspólnymi środkami finansowymi, w rezultacie samodzielnego prowadzenia przez wychowanki kuchni własnej grupy i osobistego sporządzania dla siebie wszystkich posiłków. ,
Wychowanie regionalne, w tym kształcenie umiejętności przyrządzania przez dziewczęta potraw kuchni śląskiej,
Rozwijanie form samorządności grupowej. W tym celu w ramach kontraktów grupowych i indywidualnych, wykorzystywanie społecznej inspiracji zespołu grupowego na rozwój (modyfikację) cech osobowości wychowanek oraz organizowanie form pomocy koleżeńskiej w nauce,
Kształtowanie u wychowanek poczucia roli gospodarza grupy, w tym ich dbałości o poprawę wystroju i estetyki pomieszczeń, motywowanie do podejmowania przez nie samodzielnych drobnych remontów pomieszczeń mieszkalnych i ich bieżącej adaptacji do własnych indywidualnych potrzeb,
Rozwijanie wielorakich pożytecznych kontaktów społecznych, m. in. dzięki rywalizacji wychowanek z młodzieżą szkół środowiskowych, uzyskiwaniu laurów w zawodach lekkoatletycznych, turniejach tenisa stołowego, uczestniczenia w konkursach literackich itp.
Przysposabianie dziewcząt do macierzyństwa poprzez organizowanie z wychowankami zajęć przygotowujących je do roli matki i żony oraz sprawowanie przez nie opieki nad wychowankami ciężarnymi,
Doskonalenie opieki następczej, pol na zainteresowaniu dalszym losem byłych wychowanek, utrzymywaniu przez zespół wychowawczy grupy bliskich kontaktów z dotychczasowymi wychowankami, już usamodzielnionymi.
cechy i negatywne rezultaty systemu dyscyplinarno-izolacyjnego (represyjno-izolacyjnego) - książka resocjalizacja str. 69-71.
Liczne przypadki błędnego kwalifikowania nieletnich przez sądy do ośrodków wychowawczych. Brak jest możliwości weryfikowania postanowień sądowych. Orzeczenia sądowe o pobycie w placówce resocjalizacyjnej w praktyce oznaczają wejście w system sformalizowanej opieki całkowitej z nikłymi możliwościami elastycznego powrotu do środowiska rodzinnego. Wielu wychowanków tych placówek mogłoby, przy istnieniu odpowiednich mechanizmów rekwalifikacyjnych, powrócić do swych domów rodzinnych i otrzymać pomoc w placówkach opieki częściowej,
Trafianie do placówek wychowanków z dużymi zaniedbaniami edukacyjnymi, mało zdolnych, zlęknionych, o postawie roszczeniowej,
Znaczny stopień izolowania wychowanków od lokalnego środowiska społecznego, występowanie ograniczeń w zakresie samodzielnego opuszczania placówki, również w sposób naturalnych poprzez fakt istnienia szkół na terenie ośrodków.
Częste „równanie w dół” przez szkoły ośrodkowe, w służbie idei pozyskania wychowanków - uczniów szkoły i obniżania ich negatywizmu szkolnego,
Nie podejmowanie w stosunku do sierot naturalnych i społecznych starań o pozyskanie rodzin zaprzyjaźnionych lub zastępczych.
Represyjny charakter wielu placówek. Zamykanie na klucz, kratowanie okien., rygorystyczne podchodzenie do kwestii przepustek oparte na modelu wychowawczym preferującym metody bezpośredniego oddziaływania wychowawczego, główne sankcje wychowawcze w postaci kar, rzadko nagród.
Ograniczenie możliwości kształcenia zawodowego wychowanków, występowanie wykształcenia wąskoprofilowanego, słabo wychodzącego naprzeciw zainteresowaniom, potrzebom i oczekiwaniom wychowanków,
Sformalizowane życie wewnątrzśrodkowe,
Funkcjonowanie „drugiego życia wychowanków” i „ukrytego programu placówek”. Bywa że drugie życie jest wykorzystywanie instrumentalnie przez wychowawców,
Ograniczony kontakt ośrodków z rodzinami wychowanków, słabe starania w zakresie powrotu wychowanków do ich rodzin naturalnych,
Brak motywacji ze strony rodziców i kadry placówek do wzajemnych kontaktów,
Orientowanie procesu usamodzielniania wychowanków w szczególności na zapewnianie im świadczeń finansowych i materialnych po opuszczeniu placówki,
Mało zadowalająca samodzielność wychowanków - jako częsty produkt końcowy, procesu wychowawczego placówek. Obawiają się oni kontaktów z instytucjami i naturalnym środowiskiem, nie dysponują umiejętnością korzystania z wielu urządzeń społecznych, nadal wykazują postawę roszczeniową, są nie w pełni doedukowani.
WYKŁAD
Założeniami tego systemu jest to, iż resocjalizacja powinna odbywać się przez izolację jednostki, odseparować od dotychczasowych wpływów otoczenia. Występuje dominacja rygoru, nadzoru, kontroli.
Przejawy:
Ograniczenie kontaktu z rodziną,
Kontrolowanie listów,
Preferowanie rejonizacji placówek ( jak najdalej od miejsca zamieszkania),
Priorytety utrzymywania porządku,
Przeważa dominacja zadań, nakazów i zakazów,
Przekształcenia osobowości met. oddziaływania bezpośredniego tj. perswazja, kary, nagrody , instruowanie (metody oparte na władzy i autorytecie wychowawcy)
Aspekty władzy:
a). Normatywny - nauczyciel określa zasady,
b). Reaktywny - reagowanie na zachowanie.
Dominują kary,
Gradacja kar modyfikow., powiększanie kar,
Strosowanie form represyjnego karania - poniżanie godności wychowanków (strzyżenie, bicie wychowanków),
Orientacja na cenienie wolności zamiast naukę korzystania z wolności,
Młodzież traktowana jak dorośli,
Brak indywidualizacji oddziaływań wychowawczych,
Wychowawca jest w centrum,
Ograniczona diagnoza wychowanków,
Pozyskiwanie wychowanków poprzez odrywanie ich od kolegów,
Zubożenie środowiska społeczno-kulturowego,
Wyst. Duże liczba jednostek na małej przestrzeni,
Negatywy:
Nie następuje zaspokajanie potrzeb, nie ma rozwoju wew. jednostek,
Objawy autoagresji i agresji,
Brak poczucia odpowiedzialności za interes placówki,
Zewnętrzne pozorne zmiany w zachowaniu (na pokaz),
Brak zaufania i szacunku dla kadry (brak autorytetu),
Nie rozwija się tożsamość indywidualna (osobowa) a jej miejsce zajmuje tożsamość instytucjonalna.
Cechy t. Indywidualnej:
duża wiedza o sobie samym,
poczucie wartości wysokie,
automotywacja (postępowanie wynikające z własnych przekonań),
destruktywna integracja wychowanków (brak więzi wychowanków z wychowawcami,
rozwój nieformalnej struktury społeczności,
ucieczki z zakładu,
bunty wychowanków (zbiorowe przeciwstawianie się kadrze) - szantaż, groźby, przemoc fizyczna, niszczenie mienia.
Księżniczka - eksperyment pedagogiczny w pracy wychowawczo-resocjalizacyjnej - książka resocjalizacja str. 101-118 i zal 201-208.
Programem Księżniczki objęto dziewczęta przebywające w MOW w Radzionkowie w latach 1997-2000.
Program nawiązuje do kluczowych wskazań humanistycznej pedagogiki, do klasycznych reguł metodyki wychowania resocjalizacyjnego i współczesnych tendencji doskonalenia procesu oddziaływań wychowawczych na jednostki społecznie niedostosowane.
Do celów projektu należą:
Dysponowanie przez wychowanków nowym, prospołecznym systemem wartości,
Opanowanie przez nich umiejętności planowania krótko- i długo terminowych celów oraz sposobów ich realizacji w oparciu o współpracę i współzależność z kręgiem wychowawczym grupy,
Przejawianie chęci, zdolności i umiejętności samodzielnego organizowania własnych warunków bytowych, intencjonalnego modyfikowania swego otoczenia w celu zaspokojenia osobistych, realnie istniejących potrzeb,
Posiadania pożądanych umiejętności interpersonalnych, służących prawidłowej wzajemnej komunikacji, asertywności, zachowaniu proporcji w wymianie interpersonalnej, skutecznemu rozwiązywaniu konfliktów,
Wykazywanie współczucia, empatii, chęci pomocy innym wychowankom i osobom w swoim otoczeniu,
Zdobycie samoświadomości zasobów własnych i możliwości samodzielnego kreowania swojego rozwoju,
Poszukiwanie nowych możliwości doświadczeń społecznych, emocjonalnych i edukacyjno-rozwojowych,
Zbudowanie w swojej świadomości prawidłowego obrazu własnej sytuacji i własnego domu rodzinnego,
Poprawa dotychczasowych wzajemnych relacji z rodziną,
Zamierzone i aktywne włączanie się w ogólny system społeczny.
Projekt ten zawiera liczne psychospołeczne przesłania, reguły i zabiegi wychowawcze służące realizacji celów wychowawczych publicznej placówki resocjalizacyjnej. Stanowią je:
Kompensowanie dotychczasowych niedoborów psychofizycznych wychowanków,
Propagowanie nowego stylu życia wychowanków opartego o wartości społeczne, rodzinne i tradycje kulturowe,
Kreowanie modelu wychowawczego opartego na udzielaniu wychowankom niezbędnej pomocy służącej wyzwalaniu ich własnej inicjatywy i działań samopomocowych,
Opracowywanie z wychowankami indywidualnych programów resocjalizacyjnych i kontraktów wychowawczych, przy maksymalnym ich udziale,
Ustalanie sposobów intensywności i czasu trwania procesu readaptacji przy świadomym i aktywnym zaangażowaniu wychowanków,
Przewartościowywanie zasad drugiego życia i podkultury przestępczej wychowanków, w tym w szczególności zaburzenie dotychczasowej praktyki inicjacji,
Zamiana dotychczas występującej współzależności i hierarchizacji stosunków w strukturze społecznej grupy wychowawczej na rzecz układów partnerskich, pol. Na wzajemnej pomocy w osiąganiu indywidualnie określonych celów,
Stwarzanie warunków organizacyjnych, pozwalających wychowankom na samodzielne, gotowanie, gospodarowanie wspólnymi zasobami pieniężnymi i materialnymi, planowanie i realizację zdań związanych z potrzebami życia codziennego,
Rozwijanie automotywacji wychowanków i umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji ( dokonywania wyborów spośród wielu wariantów),
Kształtowanie u wychowanków potrzeby uczestnictwa w wymianie interpersonalnej, społecznej, ekonomicznej i kulturowej,
Rozwijanie umiejętności sprawnego i samodzielnego funkcjonowania wychowanków w rzeczywistości społeczno-ekonomicznej,
Stwarzanie wychowankom realnych ofert terapeutycznych, dotyczących zarówno procesów indywidualnych jak i grupowych, stopniowo przenoszonych na obszar rodziny i środowiska,
Maksymalne i wielostronne integrowanie życia wychowanków z lokalnym środowiskiem społeczno-kulturowym placówki,
Kształtowanie więzi emocjonalnych wychowanków z wybranym przez siebie opiekunem oraz całą grupą ( przestrzeń grupy nie powinna być traktowana jako dom rodzinny, lecz jako tymczasowe miejsce pobytu),
Intensywne angażowanie rodziny naturalnej wychowanków i lub osób zaprzyjaźnionych w proces readaptacji,
Aranżowanie współpracy wychowanków ze swoją rodziną, ukierunkowanej na możliwie najszybszy ich powrót do środowiska rodzinnego,
Kształtowanie nowego systemu wartości wychowanków, poprzez analizę przez nich własnego rozwoju osobowościowego oraz relacji z innymi osobami, uczestnikami ich procesu readaptacji,
Czytelne określanie norm i granic postępowania wychowanków i uczenie ich respektowania tych reguł,
Tworzenie sytuacji wychowawczych zapewniających wychowankom poczucie bycia aktywną cząstką otoczenia społecznego, uświadamiania sobie własnego rozwoju jako procesu wzajemnie oddziałujących na siebie i powiązanych elementów świata.
Uzyskane doświadczenie pedagogiczne, a w szczególności wskazania autorów koncepcji determinują celowość rozwijania w placówkach resocjalizacyjnych następujących struktur organizacyjnych wzbogacających eksperyment i zwiększających jego efektywność:
Organizowanie zarówno żeńskich, jak i męskich grup readaptacyjno-terapeutycznych,
Utworzenie punktu konsultacyjno-analitycznego,
Utworzenie punktu konsultacyjno-terapeutycznego,
Powołanie pogotowia interwencyjnego,
Założenie biura zleceń terenowych,
Obsługa higieniczno-sanitarna,
Zamierzenia edukacyjne,
Lokalizacja,
Kadra grupy.
Walory systemu wychowania rodzinnego (rodzinkowego) - książka 102-107.
Reformowanie MOW w Radzionkowie wcześniej Państwowego MOW w Bytomiu w kierunku stwarzania form pracy rodzinkowej w grupach internatu wiązało się z ideą poszukiwania sposobów wychowania resocjalizacyjnego powodujących ograniczanie zasięgu kształtowania przez ośrodek instytucjonalnej tożsamości wychowanek.
Walory pracy grup usamodzielnienia w systemie wychowania rodzinkowego:
Przejmowanie przez poszczególnych wychowawców stałej opieki nad każdą wychowanką w ramach opieki kontraktowej,
Doskonalenie współpracy z rodzinami wychowanek, podtrzymywanie bliskich związków emocjonalnych wychowanek z rodzicnami.
Formy relacji z rodzicami, traktowanymi jako ważni partnerzy w procesie wychowania resocjalizacyjnego stanowią:
a). Przeprowadzanie przez wychowawców licznych wywiadów środowiskowych w miejscu zamieszkania stałego wychowanek,
b). Osobiste, poprzez częsty i bezpośredni kontakt z rodzicami, zabieganie przez wychowawców kontraktowych o uzyskiwanie zgody rodziców na przepustki córek do domu rodzinnego,
c). Tworzenie klimatu wychowawczego, sprzyjającego wydawaniu przepustek sobotnio-niedzielnych możliwie najliczniejszej grupie wychowanek,
przydzielanie wychowankom przepustek stałych, w oparciu o specjalnie opracowane założenia wychowawcze,
d). Organizowanie na terenie placówki cyklicznych zjazdów rodziców.
Stwarzanie wychowankom poczucia bezpieczeństwa psychicznego, społecznego i socjalnego.
Kształtowanie osobistej tożsamości wychowanek,
Obniżanie poziomu negatywizmu szkolnego,
Prowadzenie z wychowankami w kontakcie z psychologiem ośrodka systematycznej pracy terapeutyczno-wychowawczej,
Nauka planowania odpowiedzialności i współodpowiedzialności racjonalnego gospodarowania wspólnymi środkami finansowymi, w rezultacie samodzielnego prowadzenia przez wychowanki kuchni własnej grupy i osobistego sporządzania dla siebie wszystkich posiłków. ,
Wychowanie regionalne, w tym kształcenie umiejętności przyrządzania przez dziewczęta potraw kuchni śląskiej,
Rozwijanie form samorządności grupowej. W tym celu w ramach kontraktów grupowych i indywidualnych, wykorzystywanie społecznej inspiracji zespołu grupowego na rozwój (modyfikację) cech osobowości wychowanek oraz organizowanie form pomocy koleżeńskiej w nauce,
Kształtowanie u wychowanek poczucia roli gospodarza grupy, w tym ich dbałości o poprawę wystroju i estetyki pomieszczeń, motywowanie do podejmowania przez nie samodzielnych drobnych remontów pomieszczeń mieszkalnych i ich bieżącej adaptacji do własnych indywidualnych potrzeb,
Rozwijanie wielorakich pożytecznych kontaktów społecznych, m. in. dzięki rywalizacji wychowanek z młodzieżą szkół środowiskowych, uzyskiwaniu laurów w zawodach lekkoatletycznych, turniejach tenisa stołowego, uczestniczenia w konkursach literackich itp.
Przysposabianie dziewcząt do macierzyństwa poprzez organizowanie z wychowankami zajęć przygotowujących je do roli matki i żony oraz sprawowanie przez nie opieki nad wychowankami ciężarnymi,
Doskonalenie opieki następczej, pol na zainteresowaniu dalszym losem byłych wychowanek, utrzymywaniu przez zespół wychowawczy grupy bliskich kontaktów z dotychczasowymi wychowankami, już usamodzielnionymi.
Kluczowe, uniwersalne prawidła wychowawcze. Książka NW 52-64.
Zasada autentyczności i życzliwości - przychylność i wzajemność jako pożądane cechy nauczycieli. Priorytetowo traktowane powinno być rozwijanie przez wszystkie osoby pracujące w szkole kulturalnych, miłych relacji z uczniami opartych na wzajemnym zaufaniu i życzliwości. Przytulny, zbliżony do warunków domu rodzinnego powinien być wystrój pomieszczeń lekcyjnych i ich zaplecza oraz warunki prowadzenia zajęć.
Zasada paternalizmu - polega na formułowaniu przez nauczycieli jasnej struktury postępowania z uczniami, określaniu czytelnych, jednoznacznych i spójnych oczekiwań w stosunku do nich.
Zasada systematyczności - oznacza konieczność wykazywania konsekwencji pedagogicznej w zakresie przyjętych ustaleń, zamierzeń, stosowanych sankcji wychowawczych (nagradzania i karania).
Zasada ciągłości (kompleksowości) wychowania - podejmowanym zabiegom sprzyjającym ułatwianiu ich rozwoju, ich zmienianiu służyć powinno wcześniejsze ich poznanie, zaakceptowanie i pozyskanie. (zależność - Poznać- zaakceptować - pozyskać- zmieniać.
Narzędzia i sposoby szeroko rozumianego poznania uczniów przez nauczycieli mogą stanowić:
a). Bezpośredni kontakt z rodzicami,
b). Wywiad przeprowadzony w środowisku domowym ucznia,
c). Rozmowy indywidualne,
d). Porozumiewanie się z innymi nauczycielami,
e). Obserwacja zachowań na lekcjach i poza nimi.
f). Znajomość wyników w nauce,
g). Zapoznanie się z dokumentacją zdrowia.
Zaakceptować - ozn. Zaakceptowanie przez nauczyciela osoby ucznia bez względu na jego przeszłość, posiadane wady ( co nie oznacza aprobaty zachowań negatywnych).
Pozyskanie ucznia - ozn. Uzyskanie przez nauczyciela nieformalnego autorytetu wychowawczego, zdobycie szacunku, uznania, poważania, dzięki swym cechom osobowości i własnym zachowaniom.
Zmienianie postawy- tj. stwarzanie interakcji nauczyciela z uczniem, warunków wychowawczych sprzyjających ułatwianiu rozwoju ich procesów psychicznych i cech osobowości, to wspieranie naturalnej, spontanicznej ich aktywności, pobudzanie samodzielności, odpowiedzialności, chęci zmiany i dążności do samorozwoju.
Zasada współpartnerstwa (współuczestniczenia) - zapewnianie uczestnictwa ucznia-wychowanka w procesie wychowania zarówno w roli obiektu wychowania tj. osoby poddawanej wpływom wychowawczym, jak i w roli podmiotu wychowania, czyli osoby z własnej inicjatywy, niezależnie, samodzielnie odbierającej, przeżywającej, działającej.
Zasada wszechstronnego rozwoju i poszanowania osobowości dzieci i młodzieży - składa się nań doskonalenie ich procesów psychicznych, poznawczych, emocjonalnych i wolincjonalnych i wielorakich cech osobowości, kształcenie i rozwijanie wiedzy, zainteresowań, uzdolnień, charakteru, temperamentu, potrzeb, motywacji, światopoglądu.
Zasada indywidualizacji w procesie wychowania - zakłada konieczność dostrzegania osobistych cech i mozliw9ości każdego ucznia. Nie ma jednakowych problemów wychowawczych i identycznych osobowości uczniów.
Zasada zespołowości - wymóg tworzenia odpowiednich warunków i klimatu dla rozwoju samorządnej działalności dzieci i młodzieży. Determinuje ona wymóg częstego podkreślania osiągnięć pojedynczych uczniów na forum zespołu klasowego, wykorzystującego zjawisko synergii tj. wzrastania efektywności pojedynczych uczniów dzięki wzajemnemu współdziałaniu i współpracy.
Zasada oddziaływania na świadomość - każdorazowe rozumowe, logiczne, przekonujące wyjaśnianie przez nauczyciela motywów, racji podejmowanych decyzji i swych zachowań, stwarzanie uczniom możliwości swobodnej wypowiedzi, prawa do wyrażania własnego stosunku sądu i oceny poruszanych kwestii.
sposoby kontraktowania wychowawczego w pracy z nieletnimi NW - 117-132
Metoda kontraktu wychowawczego jest sposobem pośredniego oddziaływania wychowawczego.
Metodę tę stanowi pisemnie zawierana umowa między dzieckiem a opiekunem, dotycząca zasad i sposobów postępowania dziecka oraz ograniczeń regulujących stosunki między nimi tj. konsekwencji z tytułu niewykonania zadań postawionych dziecku.
Części składowe kontraktu:
preambuła - czyli wstępne przesłanie wyjaśniające intencje przełożonych, rodziców, nauczycieli, wychowawców,
zadania - zawierają wymogi (powinności) dziecka, ucznia, wychowanka wzbogacone o zasady ich realizacji, o uzasadnienie ich postępowania,
konsekwencje za naruszenie poszczególnych norm postępowania, wyciągane z powodu niewykonania ustalonych zadań,
podpisy stron zawierających umowę.
Pożądane jest spisanie kontraktu w dwóch egzemplarzach, którego końcowy akord stanowić powinny podpisy stron kontraktu. Podpisem dziecka przedszkolnego może być odcisk palca jednej ręki.
Podmiotami kontraktu zawieranego jako umowa indywidualna bądź zespołowa stanowić mogą:
rodzice i dziecko (dzieci) w rodzinie,
nauczyciel(e) i uczeń,
nauczyciel(e) i klasa szkolna bądź grupa zajęć pozalekcyjnych,
wychowawca klasy i wychowanek
wychowawca klasy i zespół klasowy,
wychowawca(y) grupy i wychowanek,
wychowawca(y) grupy i grupa wychowawcza,
nauczyciel(e) wychowawca(y) klasy i rodzice ucznia,
wychowawca(y) grupy i rodzice (opiekunowie) wychowanka.
Sposoby i walory wychowania resocjalizacyjnego w kontakcie z przyrodą - książka resocjalizacja str. 118-123.