TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA

Pytania i odpowiedzi na egzamin.

1. Wszystko o wychowaniu. Różne koncepcje , różne definicje itp.

Wychowanie - jest to złożony system działań podejmowanych przez osobę o społecznie przypisanej roli wychowawcy względem drugiej osoby o społecznie przypisanej roli wychowanka lub względem jej otoczenia z intencją wywołania zmiany zgodnie z założonym programem.

• Wychowanie jest potrzebne żeby stymulować rozwój

• W wychowaniu trzeba też widzieć w jakiej fazie rozwojowej jest wychowanek

• Wychowanie ma doprowadzić do przyjęcia odpowiedzialności za swój samorozwój i samokształcenie

Cechy formalne wychowania :

• Jest interakcją społeczną

• Intencja zmiany

• Relacja niesymetryczna :

• Różnica w kompetencjach

• Relacja władzy

• Nauczyciel zna metody wychowawcze

• Bezpośrednie / pośrednie

WYCHOWANIE A ENKULTURACJA

Wychowanie dokonuje się według wzorców zawartych w kulturze społecznej. To właśnie ona narzuca nam wzorce dopuszczalne w wychowaniu zachowań i tych nie dopuszczalnych. Wynika to z obyczajowości itp. Wzorce wynikają z kultury społecznej.

Wychowanie jest przedmiotem kontroli społecznej. Otoczenie społeczne reaguje na to jak wychowywane są dzieci po przez wywieranie nacisku.

W społeczeństwie istnieje pewien obraz jak powinno wyglądać wychowanie jakie prawa i obowiązki ma wychowawca. Otoczenie kontroluje wychowawcę i wywiera nacisk by wychowawca spełniał je.

ENKULTURACJA -jest to ogół procesów przekazywania sobie kultury ogólnoludzkiej. Pojęcie kultury jest szerokie , najłatwiejszą definicją kultury jest to wszystko co przyswoiła sobie , ceni i wszystko to co składa się na ludzkość. Kultura :

• Ogół symbolów np: krzyż

• Język ( środek komunikacji)

• Systemy wartości , normy

• Instytucje wraz z ich przepisami , normami , funkcjami (np.:rodzina)

• Dorobek artystyczny (malarstwo , rzeźba , muzyka )

• Dorobek cywilizacyjny

Rodzaje kultury :

• Materialna czyli to co ludzkość wytworzyła

• Techniczna umiejętności przyswajane przez ludzi

• Symboliczna to czemu człowiek nadaje wartości

WYCHOWANIE A SOCJALIZACJA

Socjalizacja jest procesem ciągłym, zachodzącym przez całe życie. Procesem socjalizacji zwie się proces, który wprowadza jednostkę w życie społeczne, uczy ją zachowania i porozumiewania się wg ustalonych wzorów. Efektem procesu socjalizacji są określone cechy osobowości, postawy, poglądy, respekt dla norm i wartości powszechnie akceptowanych.

Wychowanie to działanie jawne, celowe w stosunkach asymetrycznych. Wychowywanie jako proces oddziaływania instytucji wychowawczych, składa się z 10 zjawisk: globalizacja, etatyzacja, nacjonalizacja, kolektywizacja, polityzacja, biurokratyzacja i profesjonalizacja, socjalizacja, inkulturacja i personalizacja, wychowanie i jurydyfikacja, kształcenie i humanizacja, hominizacja

Różnice między socjalizacja a wychowaniem :

Wzajemne stosunki , interakcje koncetrują się na zachowaniach jednostki np: pochwała	Grupa koncentruje się na osobie jaka jest kompetencja itp.(osobowość)
CZAS: kładzie nacisk na aktualne zachowania jednostki	CZAS: troska o przyszłość wychowanka myślenie w kategorii rozwoju
CEL: interakcja między członkami grupy podporządkowanie się ( osoba nie jest istotna tylko normy i zachowania )	CEL: interakcja wychowawca-wychowanek realizacja celów jakie są założone przez wychowawcę względem wychowanka. To co robi wychowanek jest zgodne z celami a nie z normami.
KTO: dokonuje się poprzez interakcje wszystkiego z wszystkim , nie ma wyraźnego podziału na wywierających i podlegających wpływą	KTO: wyraźny podział na role wychowawcy i wychowanka , role nie są równe jest podporządkowanie i nadrzędność, wychowanek akceptuje nierówność ról , to że wychowawca ma prawo do wywierania wpływu.
DOŚWIADCZENIE: następuje przekaz doświadczenia grupowego tzn. jednostka uczy się od innych (wzorców , zachowań ) doświadczenie ma charakter rozproszony.	DOŚWIADCZENIE: przekaz doświadczenia skupiony w jednej osobie - wychowawcy. Swoje doświadczenie przekazuje Wychowawca.
WPŁYW: działa na jednostkę ujednolicająco,chcą by wszyscy w grupie mieli te same normy itp.	WPŁYW:działa (powinno) daje Indywidualizacyjnie daje prawo do swojego wyboru , zadania itp. Ma wzbudzić potencjał rozwojowy wychowanka , rozwijać to co dobre. Każdy ma być indywidualnym podmiotem.

• Socjalizacja jest procesem wywierania wpływu na jednostkę przez mniej lub bardziej kompetentnych członków społeczeństwa. Przez co osoba nabiera kompetencji do życia w społeczeństwie

• Socjalizacja powoduje zmianę zachowań ludzkich.

• Socjalizacja- uspołecznienie

Socjalizacje dzielimy na :

• Socjalizacja pierwotna jest pierwszą socjalizacją którą jednostka przechodzi , procesy zachodzą w małych grupach pierwotnych , małe grupy charakteryzują się relacje jakie zachodzą w tej grupie są bezpośrednie , silne więzi oparte na emocjach np.: rodzina

• Socjalizacja wtórną procesy zachodzą w dużych grupach i instytucjach np.: przedszkole , szkoła

Mechanizmy socjalizacji :

Są to czynniki społeczne i psychiczne przyczyniające się do nabywania i utrwalania określonych zachowań społecznych jednostki. Kowalski wymienia takie jak;

• pełnione role społeczne :wyznacza jednostce pozycje w strukturze grupy, określa uprawnienia oraz obowiązki jakie musi wypełniać

• odruch warunkowy i kanalizacja - Odruch warunkowy powstaje na bazie popędu i skojarzonego z nim bodźca, tworzy się mechanizm, który warunkuje popędowe formy zachowania przystosowując je do wymagań grupy społecznej, powoduje odroczenie pierwotnych popędów, odruchów organizmu. Np. matka z butelką kojarzy nam się z czymś dobrym. Kanalizacja społeczeństwo determinuje sposoby zaspokajania potrzeb przez jednostkę. Osoba stosuje jeden albo kilka sposobów oraz je przyswaja, grupa wywiera silny nacisk na jednostkę w doborze sposobów i nie daje jej dużego wyboru.

• Motywy i Aspiracje - Motywem nazywa się czynnik popychający ludzi do działania, człowiek wybiera sobie cel i do niego dąży. Początkowo są to potrzeby fizjologiczne a następnie potrzeby mające charakter społeczny Aspiracje społeczne nadbudowane są na motywami, również angażują człowieka do realizacji określonych celów. Na ogół są odległe a droga do nich trudna. Motywy i aspiracje pojawiają się później i są związane z rozwojem zainteresowań jednostki, jej pragnieniami i dążeniami.

• Identyfikacja i internalizacja - Identyfikacja i internalizacja opierają się na bezpośrednim zaspokajaniu potrzeb, jak warunkowanie i kanalizacja czy zaspokajaniu własnych pragnień jak motywy i aspiracje, ale przy bezpośrednim kontakcie jednostki z grupą. Mechanizmy te prowadzą do uspołecznienia jednostki, czyli nabywania przez nią dojrzałości społecznej.

WYCHOWANIE A ROZWÓJ

(wspólne aspekty)-rozwój jako doskonalenie wewnętrznych struktur jest celem wychowania(stymulowanie rozwoju jednostki),zbyt wczesna stymulacja ale też zbyt późna nie służy rozwojowi, może go zaburzać. Wychowanie polega na wzbudzaniu mechanizmów które leżą u podłoża rozwoju jednostek.

Perspektywy rozwoju

• Przyrost ilościowy np.: wzrost wiedzy z jakieś dziedziny

• Osiągnięcie pewnych standartów:

- opisy zachowań które uznawane są za typowe w danym wieku

- zadania i oczekiwania jakie stawia społeczeństwo przed człowiekiem

- możliwości jednostki , dojrzałość wewnętrzna

• Ukierunkowanie zmiany jakościowo zmiennej od stanów niższych do stanów wyższych

Obszary rozwoju

• Zmiany zachowania

• Zmiany struktur umysłowych poznawczo-emocjonalno-motywacyjnych

• Zmiany osobowości

• Zmiany relacji jednostka - otoczenie

WYCHOWANIE A OPIEKA

Opieka to ogół działalności podejmowanej przez instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju ich osobowości. Wychowanie i opieka są pojęciami bliskoznacznymi, uzupełniającymi się wzajemnie. H Radliska proponuje pojęcie procesu opiekuńczo -wychowawczego bez dzielenia go na opiekę i wychowanie

WYCHOWANIE A NAUCZANIE

A.Gurycka traktuje wychowanie i nauczanie jako pojęcia odrębne, lecz wzajemnie wpływające na siebie. wychowanie(w wąskim znaczeniu) dotyczy kształcenia wszechstronnie rozwiniętej osobowości i zachowań społecznych. Nauczanie z kolei kształci przede wszystkim intelekt.

WYCHOWANIE A EDUKACJA

Edukacja to ogół procesów , działań i instytucji , których celem jest dokonywanie zmian w człowieku , kształtowanie jego osobowości.

Na tak rozumiane pojecie składa się :

• Wychowanie

• Kształcenie

• Opieka

Cele wychowania w erze globalizacji

• zmiany cywilizacyjne wymuszają zmiany edukacyjne;

• zmianie ustroju państwa towarzyszy powstanie nowej ideologii pedagogicznej;

• szkoła musi dostosowywać się do nadchodzących nowych czasów.

Rozwój wychowanka musi być ukierunkowany na kształtowanie postaw:

• wobec przyrody - ukazujących stosunek jednostki do świata,

• interpersonalnych - ukazujących stosunek jednostki do społeczeństwa, stosunek do innych ludzi,

• intrapersonalnych - wyrażających stosunek jednostki do samego siebie, do swojego organizmu, psychiki, osobowości,

• wobec kultury - pozwalających łączyć jednostkę z układem wartości kultury,

• wobec wiary - regulujących zachowania człowieka wobec sił transcendentnych.

W każdym nowym modelu systemu oświatowego, który kształtuje się na bazie przemian ustrojowych, nie mogą pojawiać się te same błędy, które charakteryzowały poprzedni ustrój oświatowy. Jest to krytyka kreatywna, która równocześnie stara się jak najbardziej - o ile to możliwe - ograniczyć dominację państwa w kształtowaniu aksjologii pedagogicznej.

Współcześnie do najważniejszych celów edukacji i wychowania zalicza się:

• przygotowanie do demokracji i przez demokrację do życia społecznego,

• przygotowanie do przyszłości, poznania świata, wyzwań cywilizacyjnych i problemów globalnych oraz gotowości do ich rozwiązywania,

• przygotowanie do pluralizmu, tolerancji i wieloświatopoglądowości,

• przygotowanie do kształtowania własnej podmiotowości i tożsamości,

• przygotowanie do uspołecznienia i do życia obywatelskiego,

• poznawanie sienie i kierowanie sobą,

• kształtowanie planów i programów edukacyjnych i życiowych, kierowanie własnym rozwojem,

• wspomaganie każdego człowieka w wyrabianiu sobie własnego i całościowego poglądu na świat.

Reasumując:

Współczesny wychowanek posiada swoje przekonania moralne, jest gotowy do realizowania zasad etyki i obrony wartości społeczno - moralnych, posiada umiejętność życia we wspólnocie i twórczego uczestnictwa w kształtowaniu życia społeczeństwa i współczesnej cywilizacji.

RÓŻE DEFINICJE WYCHOWANIA

Wychowanie nie ma jednej określonej definicji ponieważ:

• wiele pojąc jest zapożyczonych z innych nauk np.:socjalizacji

• pojęcia różnie rozumiane

• wywodzi się z życia potocznego

• to że te same terminy są w różny sposób definiowane ponieważ każda definicja ukazuje inne aspekty tego procesu

• pojęcie wychowania odnosi się do zjawiska złożonego jest wiele procesów , aspektów te definicje nie pokazują rozłączności tych zjawisk- bo nie są rozłączne

1)Pojęcie wychowania w odniesieniu do różnych koncepcji ( z nurtu humanistycznego poznawczego ,pozytywistycznego ,behawioralnych) porównanie wpływów jednych na drugich

• Wg koncepcji behawiorystycznej-wychowanie jest jedynie bezpośrednim oddziaływaniem wychowawcy na wychowanka, polegającym na jawnym kierowaniu jego rozwojem, nieuwzględnianiu i wręcz lekceważeniu przysługującego mu prawa do własnej aktywności i samodzielności.

• Wg koncepcji humanistycznej-wychowanie ma stwarzać przede wszystkim odpowiednie warunki, sprzyjające samorealizacji wychowanków, tzn. ma pomagać w ich rozwoju i dojrzewaniu.

• Poznawcze koncepcje człowieka rozpatrują procesy rozwojowe i wychowawcze jako tworzenie się struktur poznawczych Doświadczenia są budulcem naszej osobowości. Układają się w strukturę.

2) Pojęcie wychowania w odniesieniu do kryterium funkcji wg. S. Kunowski :

• definicje prakseologiczne wychowania- które zwracają uwagę na celowe działanie wychowawców na wychowanków. Wychowanie rozumie się jako działalność jednych ludzi na drugich. Proces jest jednokierunkowy czyli pokolenie starsze wychowuje młodsze. Ukierunkowane na jednostkę. (wychowanie jest planowym działaniem na jeszcze dające się kształtować życie innych)

• definicje ewolucyjne- które podkreślają, że istotą wychowania jest swobodny rozwój dziecka. (wychowanie jest procesem wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku, wychowanie jest wielokrotne i trwające bardzo długo)kładzie nacisk na rozwój jednostki dokonujących się przez własną pracę , aktywnośc jednostki. Wpływ na jednostkę osób znaczących , idole , grupy społeczne itp.

• definicje sytuacyjne wychowania- wychowanie dokonuje się po przez spotkania z innymi ludźmi , związki z innymi ludźmi , komunikacje (wychowanie to przygotowanie do życia przez życie ) Wychowawca musi uwzględnić bardzo różne cele

• definicje adaptacyjne wychowania- które zwracają uwagę na wytwory osiągane skutki działania wychowawczego (wychowanie polega na przysposobieniu wychowanka do pełnoprawnego członkostwa w grupie społecznej)

3) Pojęcie wychowania w odniesieniu do kryteriów jakich zjawisk się odnosi to pojęcie

• wychowanie jako działalność jednych ludzi na drugich może to być wychowanie niezamierzone czyli wszelkie wpływy zachowań wzajemnych które nie zmieniają osobowości wychowanka lub wychowanie zamierzone czyli zamierzone , celowe działanie wychowawcy na wychowanka.

• Skutki jakie powstają w osobowości wszelkie wpływy które zmierzają do zmian w osobowości człowieka to wychowanie. W osobowości człowieka wyróżniamy cechy

- instrumentalne są to te które czynią nasze zachowanie skutecznymi są to

Uzdolnienia , wiadomości itp. Dzięki temu możemy skutecznie działać.

- kierunkowe są to te które nadają życiu kierunek sens , wiążą się wartościami

W naszym życiu , postawy , systemy wartości , motywacje. To co nadaje nam

Sens naszemu działaniu.

• Czasami odnosi się do procesów wychowania chodzi o to że proces wychowania nie jest tylko jednorazowym aktem , aby były jakieś istotne zmiany musi być to proces długotrwały , zamierzony , systematyczny i celowy.

4) Pojęcie wychowania w odniesieniu do kryterium na gruncie jakiej nauki to pojęcie jest definiowane.

• Nauki psychologiczne zachodzące procesy zachodzące w człowieku muszą zajść żeby były zmiany w osobowości ciąg zamian zachodzących w człowieku poprzez interakcje , procesy wewnętrzne : motywacja

• Nauki socjologiczne procesy społeczne w których dochodzi do interakcji , zachodzą procesy społeczne , wychowanie poprzez analize interakcji( spostrzeganie , porozumiewanie )

• Nauki pedagogiczne akcentuje działalność wychowawcy , wychowanie jest to działanie wychowawcy w celowe wywołanie zmiany w rozwoju wychowanka.

5) Pojęcie wychowania w odniesieniu do kryterium podlega na tym jaką koncepcję filozoficzną człowieka leży u podłoża definicji

• Poznawcze koncepcje człowieka rozpatrują procesy rozwojowe i wychowawcze jako tworzenie się struktur poznawczych ( kim jest człowiek wg tej koncepcji) człowiek jest to samodzielny autonomiczny podmiot zdolny do podejmowania decyzji ale głównym motorem i istotą człowieka jest naturalna tendencja do poznawania rzeczywistości .Struktury poznawcze jest to specyficzny sposób ujmowania postrzegania , rozumienia interpretowania rzeczywistości , każdy człowiek inaczej porządkuje wiedzę. Wychowanie jest to poznawanie przez wychowanka rzeczywistości i porządkowanie i kodowanie wiedzy poprzez struktury poznawcze. Zadaniem wychowawczym pedagoga jest tworzenie warunków aby wychowanek mógł wchodzić w kontakt z rzeczywistością w którym wychowanek będzie przyswajał wiedzę poprzez interpretowanie rzeczywistości.

PROCESY WYCHOWANIA

Wymienić komponenty procesu wychowania

1. Stanowisko subiektywistyczne(które jest reprezentowane przez Sośnickiego, mówi, że proces wychowania to zmiany psychiczne i fizyczne, które zachodzą w osobowości wychowanka. Te zmiany świadczą o skuteczności wychowania)

2. Stanowisko obiektywistyczne(przyjmują socjologowie, reprezentant: Wroczyński mówi, że proces wychowania to ciąg działań wychowawców wobec wychowanków, które są ukierunkowane i zaplanowane a są to zmiany porządne w zachowaniach)

3. Stanowisko społeczne(Politycy wpływają na nauczycieli, oświatę i odwrotnie (uchwalanie ustaw oświatowych, budżet, standardy wykształcenia nauczycieli, określają pewne warunki, które są brane pod uwagę przy selekcji nauczycieli)

4. Komponenty procesu wychowania

FORMY WYCHOWANIA

Definicja- To działania organizowane w tym celu aby wychowankowie przejawiali oczekiwane przez wychowawcę rodzaje aktywności.. Istnieją dwa kryteria wyodrębniania form wychowania. Kryterium 1 stanowi przedmiot aktywności wychowanka. Dziedzina życia społecznego w której uczestniczy. Pojawia się tutaj wychowanie przez a) wytwórczość b) zabawę, c) naukę, d) działalność artystyczna, e)działalność usługowa i społeczna. Kryterium 2 stanowią relacje w jakie zachowanie wychowanek z innymi ludźmi. Kryterium to uwzględnia takie formy wychowania jak: działalność indywidualna i zespołowa, oraz takie czynniki działalności zespołowej jak współdziałanie, rywalizacja, a nawet zwalczanie. Często występuje taka sytuacja, że uczniowie podejmują prace zarobkową.

a)wychowanie przez wytwórczość uczy wytrwałości, cierpliwości,umiejetności współdziałania,szacunkudla pracy innych ludzi.

b)wychowanie przez celowo organizowane zabawy rozwija w wychowanku umiejętności współdziałania, rozwój cech przywódczych, wyobraźni. Wyzwala aktywność psychiczną i fizyczną.

c)wychowanie przez naukę jest głównie związane z kształceniem szkolnym. Wysiłek zdobywania wiedzy jest ważnym czynnikiem kształtującym osobowość. Uczy cierpliwości,planowania kolejnych dzialań,rozwija zdolnośći organizatorskie i umiejętność przekazywania wiedzy innym.

d) Działalność artystyczna dokonuje się w szkole czy też poza szkolnych ośrodkach kulturalnych i społ. W procesie tej działalności wychowankowie aktywizują swoje zdolności artystyczne, uczą się prawidłowo oceniać sztukę i nabierają wiary w siebie we własne możliwości artystyczne.

e)Działalność usługowa i społeczna usamodzielna wychowanka w różnych dziedzinach jego funkcjonowania. Uczy go samoobsługi i radzenia sobie w różnych sytuacjach i kontaktach międzyludzkich. Wychowanie to odbywa się głównie w różnych organizacjach dziecięcych i młodzieżowych np. harcerstwo,samorząd szkolny,koło zainteresowań,zespoły sportowe itd. Pełnienie różnych funkcji i rół społecznych w grupie wymaga określonych form zachowania, które wychowanek powinnien zaakceptować.

DZIEDZINY WYCHOWANIA

a)wychowanie moralne

Celem jest ukształtowanie postaw społeczno-moralnych jednostki wyrażających się w jej stosunku do innych osób świata kultury i przyrody stosunku opartego na wiedzy o danym obiekcie rzeczywistości i emocjonalnym nastawieniu wobec niego. Podstawowym celem jest kształtowanie postaw moralnych, wartościowych z punktu widzenia interesów społ. danego kręgu kulturowego.

b)wychowanie estetyczne

Teoria wychowania jako dyscyplina ped. syntetyzuje cząstkowe teorie i metodyki wychowania poprzez konkretne dziedziny sztuki tj. plastyka,muzyka,literatura,film i teatr. Podstawowym celem wychowania plastycznego jest przygotowanie wychowanków do prawidłowego odbioru dzieł plastycznych oraz odnajdywanie jednostek szczególnie utalentowanych i motywowanie ich do pracy nad rozwojem talentu. W wychowaniu muzycznym istotne jest kształcenie wrażliwości muzycznej wychowanka.Rozwijanie umiejętności wokalnych i gry na instrumencie. Dostarczanie wiedzy o muzyce i jej twórcach. Muzyka posiada walor terapeutyczny.W wychowaniu literackim środki przekazu literackiego rozwijają myślenie,wyobraźnię, oddziałują na uczucia. Opracowanie dzieł literackich,w szkole powinno uwzględniać ich walory estetyczne.Podstawowym celem wychowania filmowego jest kształtowanie kultury filmowej odbiorców, która wyraża się w umiejętności rozróżniania filmów wartościowych od kiczu. Celem wychowania teatralnego jest przygotowywanie widza do odbioru treści o ludzkiej egzystencji przekazywanych sugestywnie przez aktorów. Ważnym elementem tego wychowania jest uczestnictwo młodzieźy w teatrach amatorskich. Wychowanie przez taniec powinno dostarczać młodzieży wiedzy o tańcu jako dziedzinie sztuki oraz obejmować praktyczną naukę różnych tańców oraz kształtować estetyczne poprzez uczestniczenie w różnych pokazach tanczenych.

c) wychowanie umysłowe

Celem powinno być rozwijanie zdolności poznawczych człowieka,jego wrażliwośći intelektualnej wyrażającej się w poszukiwaniu problemów wartych podjęcia i rozwiązania rozważnego podejścia do wyników badań w tym badań własnych i włączania tych wyników do własnego zasobu wiedzy. Wychowanie umysłowe powinno rozwijać umysł zgodnie z jego funkcją kierowania własną działalnością praktyczną i poznawczą. W procecie kształcenia umysłu następuje integracja.

d)wychowanie zdrowotne i fizyczne

Niesie na pograniczu medycyny i pedagogiki. W szkole nie jest ono ujęte w postaci osobnego przedmiotu. W treści z kulturą zdrowia realizowane są poprzez całe grono pedagogiczną szkolną służbę zdrowia samych uczniów zrzeszonych w PCK i ZHP. Celem wychowania zdrowotnego jest ukształtowanie postaw prozdrowotnych ,ponieważ elementem składowym każdego człowieka jest zdrowie fizyczne i psychiczne i zdrowie w ujęciu społecznym zapewniające prawidłowe relacje czlowieka z otoczeniem. Istotną rolą w wychowaniu zdrowotnym odgrywają zajęcia z wychowania fizyznego. Ich celem jest podnoszenie sprawności fizycznej oraz ksztaltowanie postaw związanych z dbałością o stan fizyczny organizmu zdrowia i urodę.

2. Mechanizmy wpływu społecznego

Człowiek jest istotą społeczną. Oznacza to, że żyje wśród ludzi i potrzebuje innych ludzi żeby być w pełni człowiekiem. Żyjąc wśród ludzi człowiek wpływa na innych, jest jednocześnie nadawcą i odbiorcą tego wpływu. Temu wpływowi podlega człowiek przez całe swoje życie. Istnieją różne definicje wpływu społecznego. Według jednej z nich: „wpływ społeczny to oddziaływanie, w wyniku którego jednostka, grupa czy jakaś inna instytucja wywołuje zmiany w sferze poznawczej, emocjonalnej lub/i behawioralnej człowieka. Wpływ społeczny może być świadomym, intencjonalnym zabiegiem, może on być także działaniem nieświadomym dzieje się tak wtedy, gdy podmiot nie zdaje sobie sprawy z tego, że jego zachowanie wpływa na sposób myślenia, emocje czy zachowanie drugiego człowieka.” Ten wpływ może być zarówno pozytywny (np. oddziaływanie przeciw nałogom) jak i negatywny, kiedy to oddziaływujący chce i może odnieść konkretną korzyść kosztem zmanipulowanej jednostki.

Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości. Formy kontroli:

• formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,

• nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystke reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,

• zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu sankcji społecznych, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane.

• wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośreniego zewnętrznego przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych)

Mechanizmy kontroli społecznej.

• psychospołeczny - wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości (nakaz moralny)

• materialnospołeczny - przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie, środowisko, instytucje.

Mechanizmy leżące u podłoża celu wychowawczego

Mechanizmy oddziaływań wychowawczych-jest to sposób w jaki w psychice ludzkiej dokonuje się zmiany w kierunku zgodnym z intencją wychowawcy.4 typy sygnałów wychowawczych ,którym podporządkowane są określone mechanizmy psychiczne.

Modelowanie-odnosi się do procesu uczenia się zachowań poprzez obserwowanie zachowań innego człowieka tzw. Modela .mechanizm modelowania może przejmować zachowania pozytywne ale i negatywne.

Metoda modelowania- metoda działania własnym przykładem, metoda przykładu. Dzięki niej możemy łagodnie i jakby niepostrzeżenie wprowadzić wychowanka w świat społecznych norm i wartości.

Model-jest to osoba która dostarcza wzorów zachowania, jego zachowania są postrzegane jako skutecznie wiodące do celu.

Modelowanie-  proces uczenia się zachowań poprzez obserwowanie zachowań innego człowieka tzw. Modela. Mechanizm modelowania może posłużyć  przejmowaniu zachowań pozytywnych jak i negatywnych czyli pożądanych czyli niepożądanych społecznie.

Czynniki ułatwiające modelowanie:

- czynniki związane z cechami modela ( wysoka pozycja społeczna, autorytet, pozytywne skutki zachowania)

- czynniki związane z otoczeniem

-  cechy samej osoby obserwującej ( podatność na modelowanie, motywacja szczególnie wewnętrzna

Fazy modelowania:

- przyswojenie-polega na zrozumieniu sensu danego zachowania  i utrwaleniu go w pamięci

- wykonanie- wymaga ponadto pewnych sprawności i umiejętności

mechanizm modelowania zasadza się na 2 typach zachowań: 1. imitacji- naśladownictwa cechy zewnętrzne stroju, zachowania 2. identyfikacji- świadomy wybór czy cecha jako upodobnienie się do określonych zachowa, cecha człowieka warunki skuteczności metody modelowania: 1. właściwości modela a) obiektywne- związane z rodzajem postaci i sposobem życia w świeci b) subiektywne- ze względu na kategorię podobieństwa statusu i kompetencji i opiekuńczości 2. cechy modelowanej czynności a) złożoność- im bardziej złożone precyzyjnie i motorycznie czynności tym bardziej naśladownictwo cech dystynktywnych. (znaczących) b) interpretowalność- im trudniejsze do zrozumienia zdarzenia, wzór, zachowanie, tym trudniej o naśladownictwo lub identyfikację 3. właściwości obserwatora a) wiek, dyspozycje osobowościowe b) motywacja do uczenia się, rozwiązywania problemu

Pełnienie zadań- stawianie zadań i wymagań odwołuje się do takich procesów uczenia się jak: ćwiczenie, utrwalanie pożądanych zachowań, oraz ich powtarzanie do ich wzmocnienia za pomocą kar i nagród.

Pełnienie ról społecznych,- jakie zadania cechy

Rola- Ogół zachowań jednostki pod wpływem oczekiwań grupy podejmując rolę przybieramy postawę zgodną z wymaganiami pełnienia danej roli. Rola społeczna ściśle związana z celami grupy. Pełnienie roli zawsze pod oceną kontroli społecznej, dlatego pełniąc rolę zachowujemy się zgodnie z wymaganiami grupy wobec roli.

Pełnienie roli społecznej wpływa na jednostkę osobo twórczą gdyż:

· Człowiek rozwija się poprzez doświadczenia (budowanie struktur poznawczych) Rola wymaga wykonywania zadań pewnego typu. W ten sposób przyswajamy nowe kompetencje.

· Pełnienie roli jest źródłem nagród lub kar. Człowiek powtarza te zachowania, które są źródłem wzmocnień pozytywnych. (Uczenie się instrumentalne)

· W wyniku pełnionej roli człowiek przyjmuje nowe przekonania za sprawą dysonansu poznawczego.

Funkcjonowanie w grupie ( kontrola społeczna- i nacisk społeczny według muszyńskiego)

Kontrola społeczna-relacje grupy na zachowania członków, zawarte są tu normy które jednostka danej grupy ma przestrzegać, jeśli członkowie nie przestrzegają norm-kara, jeśli przestrzegają-nagroda

Reguły psychologiczne na których opierają się techniki manipulacyjne:

Reguła wzajemności jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych reguł postępowania. Mówi o tym, że powinniśmy zawsze starać się za otrzymane dobro odwzajemnić. Wzbudza ona w nas „poczucie obligacji”. Jest to specyficzny stan pobudzenia, który jest dla człowieka nieprzyjemny, dlatego jak najszybciej stara się on oddać otrzymane przysługi. Ponadto człowiek jest w stanie zrobić dużo więcej niż wynikałoby to z prostej wymiany byle tylko uwolnić się od tego poczucia. Istotne przy tym jest, że poczucie obligacji wzbudzają w nas także nieproszone przysługi.

Reguła kontrastu jest jedną z zasad rządzących naszym postrzeganiem świata. Polega to na tym, że jeżeli druga z pokazywanych rzeczy różni się od pierwszej to widzimy ją jako bardziej różną niż byśmy spostrzegali nie widząc tej pierwszej. Inaczej mówiąc nasze postrzeganie rzeczy, ludzi i zjawisk zależy od porównania z innymi. Wykorzystują to często sprzedawcy zaczynając prezentację od rzeczy najdroższych, przez co kolejne tańsze rzeczy wydają się być jeszcze tańsze niż ocenilibyśmy je nie widząc wcześniej tych pierwszych.

Reguła niedostępności opiera się na fakcie, że człowiek pożąda najbardziej tego, co niedostępne. Wynika to z ogólnie przyjętego systemu wartości, że im czegoś jest mniej tym jest to cenniejsze. Bardzo często wykorzystują ją handlowcy pod postacią techniki „ograniczonej czasowej dostępności” oraz „ograniczonej ilości

Reguła społecznego dowodu słuszności polega na tym, że ludzie decydują o tym, jakie zachowanie jest w danej sytuacji poprawne na podstawie tego, jak zachowują się inni ludzie. Zasada ta ma szczególnie duże znaczenie w sytuacjach wieloznacznych, niepewnych i niejasnych. Kiedy człowiek nie do końca wie jak się ma zachować, obserwuje jak zachowują się inni i z nich bierze przykład. Szczególnie mocno naśladuje się ludzi sobie podobnych. Zasada ta jest całkiem rozsądna i naśladowanie innych często pozwala poradzić sobie w sytuacjach dla nas nowych i niepewnych.

Reguła lubienia i sympatii mówi o tym, że chętniej spełniamy prośby ludzi, których lubimy.

Reguła autorytetu polega na posłuszeństwu ludziom, których uznajemy za autorytet. Uleganie posłuszeństwu należy do automatycznych zasad zachowania. . Cały proces wychowania i przystosowania do życia w społeczeństwie nastawiony jest na wpojenie człowiekowi posłuszeństwa wobec rozmaitych autorytetów: nauczycieli, lekarzy, przedstawicieli prawa i państwa.

Reguła zaangażowania i konsekwencji najprościej można określić zdaniem: „łatwiej powiedzieć „nie” na początku, niż na końcu” Zasada ta czerpie swą siłę z systemu wartości, w którym konsekwencja jest uważana za cechę pozytywną zaś niekonsekwencja ma jednoznacznie negatywną ocenę. Poza tym, konsekwencja chroni nas przed wysiłkiem myślenia, a wbrew obiegowym twierdzeniom, myślenie „boli” . Ponadto, myśląc i analizując problem moglibyśmy dojść do wniosków do których może wcale nie chcielibyśmy dojść.

CZYNNIKI ROZWOJU CZŁOWIEKA

Każdy człowiek różni się jednak od innych ludzi pod wieloma względami, każdy człowiek jest inny, niepowtarzalny. Różnimy się swoimi zdolnościami, doświadczeniami, zainteresowaniami, sposobami reagowania na określone sytuacje. Są to wszystko różnice indywidualne, wpływające na indywidualizm każdego człowieka. Dla określenia tej odrębności i niepowtarzalności każdego z nas używa się terminu : osobowość. Jest to kompleks właściwości człowieka, które zapewniają organizację i stałość jego zachowania oraz nadają temu zachowaniu piętno indywidualne, tzn. sprawiają, że zachowanie danego człowieka różni się od zachowania innych ludzi.Do najczęściej wymienianych elementów, wchodzących w skład osobowości, należą :

        potrzeby,

        wartości,

        zainteresowania,

        cele życiowe,

        schematy poznawcze, (np. światopogląd, obraz własnej osoby, opinie)

        postawy,

        zdolności,

        temperament.

Tak rozumiana osobowość kształtuje się w toku życia człowieka, w interakcji pomiędzy nim a

środowiskiem, w określonych warunkach rozwojowych i pod wpływem określonych bodźców, czynników. W psychologii - warunki rozwojowe to warunki zewnętrzne oraz wewnętrzne, określane jako czynniki rozwoju.

Współcześnie, w polskiej psychologii rozwojowej rozpowszechniona jest koncepcja czterech

czynników rozwoju, (dialektyczna teoria rozwoju) :

 

1.     Wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne organizmu, zwłaszcza układu nerwowego,

2.     Aktywność własna jednostki,

3.     Środowisko,

4.     Wychowanie.

 

1.     Wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne to przede wszystkim :

        Struktura i niektóre właściwości funkcjonalne układu nerwowego, zwłaszcza mózgu

        Budowa i funkcjonowanie analizatorów

        Typ układu nerwowego, tzn. : siła, równowaga i ruchliwość podstawowych procesów nerwowych - pobudzenia i hamowania, czyli temperament.

 

Odziedziczone  i  wrodzone  zadatki  organiczne  ani same nie  są  niezmienne,  ani  też  nie wyznaczają w sposób fatalistyczny przebiegu i granic rozwoju psychicznego. Sam układ nerwowy jest w dużym stopniu plastyczny i podatny na wpływy otoczenia, a jego funkcjonowanie kształtuje się i rozwija w toku życia osobnika. Zadatki organiczne stanowią jedynie materialne podłoże uzdolnień i różnych form zachowania, nie wyznaczają jednak zdolności i innych cech indywidualnych w sposób z góry określony. Mogą stać się podłożem rozwoju uzdolnień w zależności od działań podejmowanych przez człowieka oraz warunków środowiskowych - wychowania i wykształcenia.

Aktywność  własna  jednostki polega na  czynnym  zaspokajaniu potrzeb,  poprzez  coraz lepsze orientowanie się w rzeczywistości oraz coraz sensowniejsze działanie. Źródłem aktywności dziecka mogą być przypadkowe, spontaniczne bodźce zewnętrzne, wyzwalające własne działanie i poprzez nie - poszerzające zakres wiedzy, doświadczenia, odczuć empirycznych. Jednakże jego aktywność może być także stymulowana, w sposób zamierzony, poprzez inne osoby. Aktywność ta przybiera coraz wyższe formy - od zabawy, poprzez pracę oraz własną twórczość, kreatywność w stosunku do otaczającej rzeczywistości.

Wpływy środowiskowe - oddziałują na dziecko, na jednostkę od początku  jego istnienia. Człowiek jest istotą społeczną, żyje w środowisku społecznym,        w określonym kręgu cywilizacji i kultury. Poprzez procesy uczenia                        i dojrzewania stopniowo przyswaja sobie zdolność mówienia, obyczaje, formy zachowań, normy kulturowe swojego środowiska. Szczególną rolę odgrywa tu rodzina, poprzez którą przenikają z zewnątrz różnorodne wpływy. W początkowym okresie nie działają one na dziecko bezpośrednio, lecz poprzez rodziców, rodzinę, rodzeństwo. Wpływy te są dodatkowo wzmocnione silnym zaangażowaniem emocjonalnym obu stron : dziecka i osób z rodziny. Kształtuje się u dziecka obraz wzorca do naśladowania, osoby ważnej dla niego, znaczącej, istotnej. Człowiek podlegając wpływom środowiskowym, również sam bierze udział w procesie przemian społecznych, sam wpływa na kształtowanie się środowiska.Ogromny wpływ odgrywa środowisko rodzinne w rozwijaniu aktywności twórczej dzieci,   w kształtowaniu postawy kreatywnej. Rodzice nie tworzą uzdolnionych dzieci, lecz w dużym stopniu tworzą środowisko, które umożliwia rozwój różnorodnych, potencjalnych zdolności. Chodzi o zapewnienie możliwości pełnej realizacji potencjału twórczego dziecka. Obok domu rodzinnego ogromny wpływ na dziecko mają środki masowego przekazu, filmy video, gry komputerowe. Rozmawiajmy z dzieckiem o tym, co zobaczyło, sprawdźmy, jak odebrało te treści, jaki wpływ wywarł obejrzany film, a gdy jest taka potrzeba - powiedzmy dziecku, że coś było złe, wytłumaczmy, na czym to zło polegało, kształtujmy prawidłowe widzenie świata.

WYCHOWANIE Proces wychowania - główną rolę odgrywają tu rodzice, których nikt nie może zastąpić w procesie wychowania. Jest to rola decydująca dla efektów rozwojowych. Rodzice oddziałują :

        poprzez świadome i zamierzone wpływy wychowawcze

        poprzez oddziaływania niezamierzone, nie podlegające jakby kontroli. Składają się na nie:

     czynności i zdarzenia w domu

     wzajemne relacje między członkami rodziny, głównie rodzicami, więzi emocjonalne lub chłód uczuciowy.

W procesie wychowania rodzice powinni przede wszystkim :

        posiadać i prezentować określony system wartości, wskazywać na to, co w życiu najważniejsze, mieć ustaloną hierarchię wartości,

        ustalić normy i zasady postępowania - jasne, czytelne, spójne i rozsądne; pozwoli to dziecku ukształtować własny system zasad i wartości,                 w oparciu o rozpoznanie dobra i zła, a także podejmować własne decyzje na podstawie własnego osądu rzeczywistości,

        uczyć dziecko ekonomii czasu, racjonalnego planowania zajęć, (opracowania ramowego planu dnia : ile czasu może poświęcić na naukę, ile na rozrywkę, ile na pomoc w domu); umiejętność planowania czasu własnego ma swoje skutki w życiu dorosłym, w pełnionych rolach społecznych - pracownika, rodzica, członka społeczeństwa,

        promować zdrowe i dobre życie, z wykorzystaniem własnego potencjału w każdej ze sfer rozwojowych, (robić z nich dobry użytek), korzystać            z kontaktu z przyrodą, rozwijać swoje zainteresowania, unikać uzależnień.

Proces wychowawczy, realizowany przez rodziców, jest czynnie wspomagany przez inne osoby oraz instytucje, nauczycieli, wychowawców i szkołę. Są to osoby wywierające znaczący wpływ poprzez wychowanie i nauczanie.Wszystkie działania powinny zmierzać w tym kierunku, aby uczeń - dziecko miało pełne przekonanie, że jest osobą ważną, niepowtarzalną, kimś istotnym i tak naprawdę bez kogo wszelkie działania straciłyby sens i cel.

3. Metody wychowania kary i nagrody

          Czynniki mające wartość gratyfikacyjną bywają dodatnie lub ujemne. Dodatnie -to te , których osiągnięcie zaspakaja potrzebę .Ujemne -to te ,których uniknięcie zaspakaja potrzebę. Pierwsze z nich określa się w psychologii jako nagroda, drugie jako kara  Psychologiczne określenie nagrody i kary różni się od ujęcia spotykanego w praktyce pedagogicznej .W tym wypadku odnoszą się one do specjalnych zabiegów świadomie stosowanych przez wychowawcy, mających na celu wywołanie określonych, trwałych skutków w psychice wychowanka (przy czym ten ostatni jest w pełni świadomy, że są one rezultatem działań wychowawcy).

Nagradzanie to metoda wychowawcza polegająca na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczenie nagrody) w następstwie określonych czynności. Zmiany oczekiwane: wzrost częstości lub jej intensyfikacja. Nagroda obejmuje nie tylko wprowadzenie czynnika atrakcyjnego, ale także usunięcie czynnika awersyjnego.    

 Mechanizm działania nagrody i kary

Kara to przykrość, która spotyka wychowanka za popełnione czyny naganne. Może ona wyeliminować pojawianie się tego czynu, natomiast nie zachęci do postępowania właściwego. W sytuacji nadmiernego karania będzie się on czuł pokrzywdzony i prawdopodobnie będzie szukał  sposobów uniknięcia kary( kłamstwo, ucieczka ).        Kara jest mechanizmem, które nie uczy nowych zachowań. Natomiast nagroda posiada wartość wychowawczą; dzięki niej można  skutecznie poprawić postępowanie wychowanka

 Wartość nagrody polega na tym, że kojarzy się ona dziecku z określonym ( pożądanym ) postępowaniem i zachęca do powtarzania go. Jest istotnym czynnikiem aktywizującym działanie. Uczenie się, nabywanie nowych nawyków oraz umiejętności przebiega lepiej, szybciej i skuteczniej, jeżeli towarzyszy tym czynnością stan zadowolenia, przyjemności.Im bardziej chwalimy dziecko za daną czynność, tym bardziej staje się ono dla niego atrakcyjną.Jest źródłem wewnętrznego zadowolenia. Nagradzajmy, więc dziecko, jeśli tylko na to zasługuje. Każde może i powinno przeżyć własny sukces, jeśli mu w tym pomożemy. Dostrzegajmy zawsze wysiłek dziecka i jego dobre chęci. Nie krytykujmy przesadnie, co zwykle wywiera odwrotny, negatywny skutek. Ważne jest jednak, aby starannie dobierać nagrody, stosowne zarówno do wieku, jak i do sytuacji wychowawczej.

 Funkcja nagrody 

 

 Funkcja nagradzania wychowawczego polega na zaspokajaniu określonych motywów wychowanka, w następstwie przejawiania przez niego pożądanych form zachowania. W ten sposób zostaje on skłoniony do powracania do pewnych zachowań.Wychowanek dostatecznie często nagradzany nabiera poczucia bezpieczeństwa jak również wiary we własne siły, co budzi chęć do dalszych, konstrukcyjnych wysiłków. Z drugiej strony nadmierna ilość i łatwość osiąganych nagród wywołuje stopniową demobilizację.Wynika z tego konieczność urozmaiconego nagradzania oraz nieustannego podnoszenia wymagań w stosunku do wychowanka. Nagradzanie wychowawcze musi być zindywidualizowane. Wiadomo bowiem, że te same następstwa mają dla jednych wartość dodatnią, dla innych -ujemną lub są zgoła bez wartości.   

Czynniki skuteczności nagradzania

 Atrakcyjność nagrody - wartość nagrody zależy od jej przewidywalności (nagroda oczekiwana jest mniej atrakcyjna od nieoczekiwanej ). Można temu zapobiec przez różnicowanie nagród i okoliczności ich udzielania. „Im większa nagroda za wykonanie pewnej czynności, tym silniejszy efekt”- prawo efektu Thorndike.

 Rozkład nagród - to reguła nagradzania określonej czynności przy kolejnych jej pojawianiach się. Rozkłady sporadyczne obniżają tempo uczenia się. Brak nagrody następujący po uprzednim podaniu nagrody za daną czynność nie jest zdarzeniem obojętnym, lecz rodzi frustrację.

Nagradzanie sporadyczne sprawia, że każdy zawód rodzi nadzieję na uzyskanie nagrody. Gdy zależy nam na dużej trwałości zmiany wywołanej metodą nagradzania powinno się sięgać po nagradzanie sporadyczny ,rozpoczynając od nagradzania ciągłego i powiększając liczbę nie nagrodzonych czynności.

  Opóźnianie nagrody - powinno być zmniejszane do minimum. Aby przeciwdziałać efektowi opóźniania nagrody można werbalnie odtworzyć sytuację, w której nagroda powinna się pojawić.

 Nagroda jako zachęta - działa przez podniesienie ogólnego poziomu pobudzania organizmu, co wpływa na szybkość czynności, siłę, koordynację i pośrednio na tempo i poprawność uczenia się .Stosując nagrodę w formie zachęty należy rozważyć: atrakcyjność nagrody,  rodzaj zadania, typ temperamentu wychowanka.

 Stopień opanowania czynności - nagradzanie w jego standardowej postaci jest skuteczne

     tylko wtedy, gdy osobnik opanował daną czynność.

 Źródło motywacji czynności - nagroda, szczególnie zapowiadana przesuwa uwagę jednostki z wyniku bliższego na dalszy, co przejawia się w spadku zainteresowania czynnością, która nie będzie nagradzana. Gdy nagroda dawana jest wyłącznie za podjęcie i wykonanie  jakiejś czynności bez względu na wynik, to tłumi ona motywację wewnętrzną zarówno u dzieci jak i u dorosłych.

 Nagrody i informacje o wyniku czynności - dostarczenie informacji o osiągniętym wyniku polepsza wyniki w następnych, podobnych zadaniach. Zablokowanie dopływu informacji w trakcie pracy nad zadaniem powoduje spadek poziomu wykonania.

 

Formy nagradzania

Nagradzanie wychowawcze może przybierać różne formy :

 Oficjalne wyrażanie aprobaty,

 Przyznanie dodatkowych przywilejów,

 Wręczanie prezentów, 

  Wręczanie wyróżnień symbolicznych,

  Wręczanie dyplomów,

  Przyznanie wychowankowi określonej funkcji lub roli

   Ważne jest, aby działania nagradzające następowały bezpośrednio po konstruktywnym zachowaniu się dziecka oraz były połączone z odpowiednim wyjaśnieniem, co w tym zachowaniu wzbudziło uznanie wychowawcy.

 Funkcja kary . Karanie to metoda wychowawcza polegająca na  tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń, pozostającym w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Celem jej jest eliminacja pewnej czynności oraz zmiana intensyfikacji czynności. Kara polega albo na wprowadzeniu czynników awersyjnych albo odebraniu czynników atrakcyjnych. Kary „pozytywne” - polegają na wprowadzeniu czynników awersyjnych -        powodują strach .Kary „negatywne „ - polegają na odebraniu atrakcyjnych - powodują frustrację. Funkcja kary polega na zwalczaniu zachowań destrukcyjnych, obniżaniu prawdopodobieństwa występowania ich w przyszłości, tłumieniu niepożądanych motywów działania. Spełnia też funkcje orientacyjne - pozwala wychowankowi ustalić, co w jego postępowaniu jest dobre, a co złe z wychowawczego punktu widzenia oraz jakie wymagania stawia mu wychowawca.Zachodzi niebezpieczeństwo, że jeśli uczeń nie uchwyci związku między wykroczeniem a karą, jaka go spotkała może nasilić swoją aktywność. Należy również pamiętać, że dziecko bardzo silnie reaguje na niepowodzenia. Ciągłe nagany i niezadowolenie rodziców i nauczycieli zniechęcają do wysiłku i powoduje porażkę.

Czynniki skuteczności karania

 Awersyjność kary - kary są zindywidualizowane, to co dla jednego wychowanka jest awersyjne, dla innego może być obojętne lub atrakcyjne. Siła kary (stopień jej awersyjności) jest ważnym czynnikiem skuteczności karania. Kara łagodna nie tylko nie tłumi danej czynności, lecz nawet ją intensyfikuje. W miarę wzrostu siły kary następuje czasowe zahamowanie czynności, poczym spontanicznie się ona odnawia.

 Synchronizacja kary - kara wczesna jest skuteczniejsza niż późna. Efekt ten zanika przy karach silnych. Dlatego stosując karę słabą należy ją zsynchronizować z początkiem niewłaściwego zachowania, by skompensować niższą jej skuteczność.

 Osobowość wychowanka - taka sama kara będzie mniej skuteczna dla ekstrawertyka niż dla introwertyka, gdyż u ekstrawertyka będzie wzbudzać słabszą reakcję strachu.

 U osób o niskiej samoocenie kara lub dotkliwa krytyka może odebrać im nadzieję na sukces lub zniechęcić  do dalszej pracy.

 Łatwość różnicowania - czynnikiem odpowiedzialnym za pojawianie się ubocznych skutków karania jest niejasność wymagań wychowawczych, która rodzi w wychowanku niepewność co powinien robić w danej sytuacji, by opanować strach i frustrację.

 Unikanie czynne i unikanie bierne - możemy karać, by nauczyć powstrzymania się od wykonania zakazanej czynności lub by się nauczyć czynności nowej.

 Społeczny kontekst karania - zależy od: - właściwości osoby, która karę wymierza,- wartości, w imię której kara jest wymierzona

  Uzasadnienie kary -  podwyższa skuteczność karania, osłabia efekt synchronizacji ( kara wczesna jest tylko trochę bardziej skuteczna niż późna), osłabia efekt siły kary ( kara silna tylko trochę przewyższa karę słabą),znosi efekt więzi uczuciowej, podwyższa trwałość przestrzegania zakazu Zakaz zostaje wbudowany w moralny światopogląd dziecka.

  Formy karania

  Oficjalna dezaprobata wyrażona w postaci ostrzeżenia lub nagany;

 Pozbawienie przywilejów, funkcji;

 Zakaz używania pewnych przedmiotów;

 Pozbawianie prawa udziału w życiu grupy ( np. w zabawie);

 Nakładanie obowiązku rekompensaty wyrządzonego koledze zła;

 Właściwy dobór formy karania zależy od wychowawcy. Karanie wychowawcze nie powinno nigdy dyskryminować i poniżać godności wychowanka. Ustalenie wymiaru kary nie może mieć nigdy miejsca w stanie uniesienia wychowawcy .Grozi to złamaniem zasad sprawiedliwości, te zaś muszą być w karaniu przestrzegane. Przed wymierzeniem kary uczeń powinien spotkać się odpowiednim wyjaśnieniem na temat szkodliwości popełnionego czynu oraz istoty swojej winy. Uczeń powinien być pewien, że postąpił niewłaściwie i zasługuje na karę.

 Zasady stosowania kary   

Nie należy karać zbyt ostro za błahe lub jednorazowe przewinienie,

 Karać tylko wtedy, gdy dziecko jest świadome popełnionego czynu tzn. zna obowiązujące je normy postępowania i konsekwencje ich przekroczenia, a jednak normy te przekracza,

 Kara powinna być wymierzona bezpośrednio po ujawnieniu przewinienia. W przypadku dłuższego odstępu czasu dziecko zatraca związek między karą a przewinieniem,

 Stosować kary naturalne, tzn. polegające na tym, że dziecko, które postąpiło źle powinno samo naprawić wyrządzoną szkodę,

 Nie wolno karać bez wysłuchania wyjaśnień i ewentualnych usprawiedliwień winowajcy, przy czym skrucha winna wpłynąć na złagodzenie kary,

 Kara nie powinna poniżać dziecka, ani godzić w jego ambicję i godność osobistą,

 Przy wymierzaniu kary należy stopień jej surowości oceniać z punktu widzenia potrzeb dziecka ,

 Zbyt częste i surowe kary pobudzają dziecko do kłamania i wykrętów w celu ich uniknięcia,

 Postawa wychowawcy w stosunku do kary powinna być umiarkowana, gdyż zbytnia surowość jest traktowana jako znęcanie się, a nadmierna  pobłażliwość czyni wychowawcę bezradnym,

 Dziecko karane nie powinno wątpić w dobre intencje wychowawcy, dlatego należy oceniać postępek, a nie jego osobę.

 Nagradzać czy karać?

 Nagradzanie prowadzi do eliminacji jakiejś czynności ze zbioru odpowiedzi jednostki na jakąś sytuację, jeżeli za pomocą nagród utrzymamy czynność konkurencyjną. Sinkler (przeciwnik karania) obok wzmacniania czynności konkurencyjnej wymienia: wygaszanie, nasycanie, zmianę okoliczności, odwrócenie uwagi i pogodzenie się z niepożądanym zachowaniem. Nie trzeba sięgać po karę, gdy można zastosować inne metody. W przypadku karania obok awersyjności, temperamentu, rodzaju zadania należy brać pod uwagę inteligencję - kara zawiera w sobie informację o wyniku, jest to sygnał do modyfikacji postępowania. Wzmocnienie negatywne, czyli kara z reguły nie eliminuje zachowań aspołecznych, tylko je tłumi i hamuje na pewien okres. Skuteczność sterowania negatywnego zależy od tego, czy wskazano nowe alternatywy działania.        

Parę rad                                                                                           

 Najskuteczniejszy jest układ: silne nagradzanie (uwzględniając pragnienia dziecka) i słabe kary.

Jeżeli stosowanie kar jest konieczne, trzeba łączyć je z nagrodą; najpierw karzemy niewłaściwe zachowanie, następnie doprowadzamy do wystąpienia zachowania właściwego i wówczas je nagradzamy. Należy zauważyć każdą poprawę w zachowaniu dziecka.

 Ważnym warunkiem skuteczności nagradzania i karania jest akceptacja przez dziecko osoby nagradzającej czy karzącej. Tylko wychowawca posiadający autorytet mogą  ucieszyć dziecko nagrodą lub wymierzyć skutecznie karę.

 Stosując w wychowaniu system nagród i kar, pamiętajmy o potrzebie uwzględniania ważnej zasady - indywidualizacji .Każde dziecko jest inne. Jedno jest bardzo wrażliwe, szybko i mocno reaguje na uwagi wychowawcy, a inne posiada silny, odporny system nerwowy. Dla jednego dziecka karą wystarczająco skuteczną będzie ciche, indywidualne zwrócenie uwagi, inne natomiast zareaguje dopiero w wyniku głośnej i zdecydowanej nagany, czego jeszcze inne w ogóle nie zauważy.

4. Metoda zadaniowa

Metoda zadaniowa polega na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań, których wykonywanie-jak się zakłada-prowadzi zwrotnie do konstruktywnych zmian ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, także do wzbogacenia ich wiedzy i doświadczenia w określonej dziedzinie działalności. Chodzi tu zwłaszcza o szeroko pojętą działalność prospołeczną, co znaczy, że w szczególności wysoko ceni się tu zadania służące dobru wspólnemu. Wychowawcze znaczenie metody zadaniowej.
Jeżeli zadaniem, które powierzymy dziecku lub nastolatkowi będzie, np. bezinteresowna opieka nad drugim człowiekiem, to owo zadanie będzie wymagało od wykonawcy:
-Umiejętności dawania i dzielenia się z innymi,
- Konieczności wyczuwania cudzych potrzeb, a tym samym niesienia pomocy lub wsparcia tam, gdzie naprawdę zachodzi taka potrzeba,
- Konieczności okazywania sympatii i współczucia wspieranemu człowiekowi,
Niejednokrotnie też osoba pomagająca będzie znajdować się w trudnej do rozwiązania sytuacji, np. wtedy, gdy pomagając jednym, nie będzie w stanie dopomóc innym i musi godzić się z ich gorzkim losem.
Wszystko to wymaga szczególnych dyspozycji psychicznych i wewnętrznej dojrzałości w rozwoju moralnym. Umiejętności te wymagają z reguły głębszego zaangażowania wyobraźni, uczuć i inteligencji.
Powierzanie dzieciom i młodzieży tego rodzaju zadań urasta do jednej z najbardziej skutecznych metod wychowania. Jej celowość upatruje się w tym, że zaliczana jest do oddziaływań pośrednich, w przeciwieństwie do takich metod, jak perswazja, nagradzanie i karanie, które zalicza się do dyrektywnych (bezpośrednich) metod wychowania.
Istotną cechą metody zadaniowej jest postawienie wychowanka wobec wymagań wynikających z zaistniałej sytuacji, są one więc naturalnym niejako jej skutkiem.
Powierzanie zadań w rodzinie
W rodzinie jest na ogół wiele okazji do zastosowania metody zadaniowej. Zadania, które możemy wykonać na rodzinnym podłożu można podzielić na 2 kategorie:
1. Dotycząca takich czynności, jak: wynoszenie śmieci, wycieranie kurzu, sprzątanie pokoi, mycie okien, pielęgnacja roślin itp.
2. Dotycząca przygotowywania posiłków i zwykle obejmuje: robienie zakupów artykułów żywnościowych, obieranie ziemniaków, mycie owoców i warzyw, nakrywanie do stołu, zmywanie itp.
Niektórzy rodzice jednak nie doceniają wagi obowiązków domowych dzieci, twierdząc, że dzieci powinny bezwzględnie oddać się nauce i wyręczają je w podstawowych czynnościach, jak np. w sprzątaniu swojego pokoju, ścieleniu łóżka, przyrządzaniu śniadania i kolacji, czyszczeniu obuwia i ubrania itp. Dzieci zwalniane z obowiązków domowych z czasem obojętnieją na sprawy innych ludzi, są też nielubiami przez rówieśników i mają problemy w nawiązywaniu z nimi serdecznych kontaktów. Powoduje to wewnętrzne poczucie wyobcowania i nieszczęścia, (pomimo iż wyniki w nauce są b.zadowalające), a nawet pozbawienie głębszych więzi emocjonalnych z członkami rodziny.
Szczególnie sprzyjające warunki występują w rodzinach wielodzietnych i więcej niż dwupokoleniowych. W takich rodzinach troska o innych wynika po prostu z naturalnej sytuacji rodzinnej-stała wymiana w nich świadczeń okazuje się wręcz koniecznością życiową. Dzieci z tego typu rodzin mają wiele możliwości w zakresie rozwijania u siebie takich umiejętności, jak: dzielenie się z innym, darowanie winy, liczenie się ze zdaniem innych, obowiązkowość, ustępowanie i pomaganie słabszym.
Natomiast w rodzinach jednodzietnych i dwupokoleniowych należy organizować dziecku środowisko tak, aby nie było egocentryczne i niewrażliwe na potrzeby innych ludzi. Należy otworzyć dom jedynaka dla innych dzieci, jak też odwiedzać jak najczęściej zaprzyjaźnione rodziny.

Powierzanie zadań w szkole.
Wdzięcznym terenem wykorzystania metody zadaniowej jest-obok rodziny-także szkoła.
Szczególnie ważne jest powierzanie dzieciom i młodzieży zadań, związanych z udzieleniem przez nich tzw. pomocy koleżeńskiej w nauce. Jak wykazały badania naukowe-pomaganie innym w nauce nawet, gdy się nie jest do tego należycie przygotowanym, sprzyja zdecydowanie podwyższeniu własnych kwalifikacji w zakresie opanowania i rozumienia treści, jakie staramy się innym przekazać i wyjaśnić.
Oferowana uczniom pomoc koleżeńska w nauce jest niejednokrotnie bardziej skuteczna niż wysoko płatne korepetycje udzielane przez rutynowych nauczycieli. Tłumaczy się to tym, że rówieśnicy lepiej się wzajemnie rozumieją i na ogół łatwiej pokonują wspólne kłopoty w nauce.
Podkreśla się przy tym szczególnie pomoc udzielaną uczniom klas niższych przez uczniów klas wyższych. Według Jerome S. Brunera ?uczniowie wypełniają lukę międzypokoleniową i ułatwiają uczniom młodszym od siebie wejść w świat dorosłych?. Oprócz tego mają dobrą okazję do służenia innym i daje to szansę dowartościowania i przeżycia radości z własnej pracy na rzecz koleżanki czy kolegi. Do innych zadań powierzanych w szkole należą:
- Dbałość o czystość w klasie
- Ścieranie i zmywanie tablicy
- Odkurzanie stolików i krzeseł
- Przewietrzanie klasy
- Nieprzeszkadzanie sobie nawzajem
Te zadania należą do tzw. działalności samoobsługowej.
Zastosowanie w szkole metody zadaniowej w dużej mierze umożliwia również organizowanie uroczystości i imprez klasowych, np. Dnia Matki lub Święta Niepodległości.

Powierzanie zadań poza szkołą i rodziną.
Może się ono przejawiać w udzielaniu, zwłaszcza przez młodzież, pomocy ludziom kalekim, chorym, samotnym i starszym.
Pomoc ta może się objawiać:
- Wyrazem troski, pamięci i szacunku dla ludzi potrzebujących.
- Robieniem zakupów, załatwianiem niektórych spraw w punktach usługowych, porządkowaniem mieszkania, zmywaniem naczyń itp., czyli pomocą w codziennych czynnościach.
- Serdeczną rozmową.
- Uważnym wysłuchaniem trosk starszego człowieka.
- Zasięganiem u niego rad.
- Dzieleniem się z nim własnymi osiągnięciami i niepowodzeniami.
- Czytaniem prasy i książek tym osobom, które same nie są w stanie czytać.
- Nie bez znaczenia jest też ?wnoszenie? beztroskiego uśmiechu obdarowywanie go pewnymi oznakami pamięci, np. w postaci polnych kwiatów itp.
Niesienie pomocy przez młodzież świetnie przygotowuje ją do pełnienia w przyszłości roli męża lub żony, ojca lub matki, przede wszystkim zaś spolegliwego opiekuna. Ponadto owocem takich świadczeń może być narastająca u wychowanka gotowość do okazywania życzliwości i pomocy również osobom przygodnie spotkanym, a także pogłębienie się w nich poczucia obowiązku i odpowiedzialności wobec osób im najbliższych.

Skuteczne powierzanie zadań.
Powierzanie dzieciom i młodzieży zadań, których wykonanie pociąga za sobą pozytywne skutki wychowania nie jest łatwe. Wymaga spełnienia, co najmniej kilku warunków. Chodzi szczególnie o to, aby dziewczęta i chłopcy:
- Podjęli się służby na rzecz innych z wyboru, czyli w sposób świadomy, i byli tym głęboko zainteresowani;
- Byli przekonani o potrzebie przynoszenia im ulgi wsparcia, to jest dobrze znali cel swych poczynań na rzecz innych;
- Wykonywali zadania służące dobru innych ludzi na miarę swych możliwości;
- Świadczyli rozmaite usługi wobec różnych osób, czyli mieli sposobność nabywania wielostronnych umiejętności w czynnym wspomaganiu innych;
- Stopniowo uczyli się działań na rzecz dobra wspólnego, poczynając od zadań prostych, a kończąc na zadaniach coraz bardziej złożonych;
- Spotykali się z zachętą ze strony rodziców i nauczycieli w formie pochwał lub uwydatniania korzyści, jakie odnosiły dzięki nim osoby wspomagane;
- Doznali zadowolenia z tego powodu, iż mogli naprawdę być użyteczni dla osób potrzebujących;

5. Metody perswazji

Mniej użyteczną metodą jest metoda perswazji. Polega ona głównie na uświadomieniu

dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa,

innych ludzi i samych siebie oraz na przypominaniu przysługujących im praw. Stanowi więc

rodzaj słownego oddziaływania na świadomość moralną oraz społeczną dziewcząt i

chłopców.

Zastosowanie tej metody ma na celu szczególnie uprzystępnienie i wyjaśnienie róznego

rodzaju wartości i norm. Dzięki niej dziewczęta i chłopcy uczą się odróżniać dobro od zła,

poznają podstawowe zasady i normy moralne. Używanie perswazji może też pomóc

dzieciom i młodzieży w poszukiwaniu i odnajdywaniu sensu swego istnienia oraz w

kształtowaniu własnego systemu wartości moralnych.

Skuteczność perswazji w kształtowaniu zachowań czy postaw z wychowawczego punktu

widzenia jest na ogół niewielka, jeśli równolegle nie stosuje się metody modelowania i

zadaniowej.

Możliwe są różne formy perswazyjnego oddziaływania. W warunkach życia rodzinnego

może nim być rozmowa, jaką prowadzą rodzice, dziadkowie i inni członkowie rodziny z

dziećmi. Takim sposobem jest również zasłyszana przez dzieci rozmowa prowadzona przez

osoby dorosłe. Za najbardziej skuteczną uchodzi rozmowa niekierowana, licząca się z

osobistymi zainteresowaniami rozmówców. Charakteryzuje się szczerością wypowiedzi i

atmosferą wzajemnego zrozumienia.

Szczególną rolę do spełnienia ma perswazja w warunkach szkolnych. Z powodzeniem

może być stosowana na godzinach wychowawczych, na lekcjach języka polskiego, historii,

religii. Przebiera ona często formę swobodnej i szczerej wymiany poglądów. Może nią być

rozmowa niekierowana, przybierająca często postać dyskusji uczestniczącej. Nauczyciel czuje się równoprawnym jej uczestnikiem, nie lekceważy odmiennych od swoich opinii i poglądów

uczniów.

6. RELACJA WYCHOWAWCA & WYCHOWANEK

Style wychowania

Styl wychowania charakterystyczny dla danej rodziny jest jakby odbiciem sposobów i metod oddziaływania na dziecko wszystkich członków rodziny.
Wyróżniamy trzy style wychowania, należą do nich:
· styl autokratyczny (autorytatywny)
· styl demokratyczny
· styl liberalny

Styl autokratyczny - przeważał w rodzinach patriarchalnych, ma on więc charakter, konserwatywny i jest oparty na tym rodzaju autorytetu, który został nazwany autorytetem przemocy lub pedantyzmu. Zakłada wyraźny dystans między rodzicami a dzieckiem. Rodzice kontaktują się z nim w sposób formalny, nie wnikając w jego potrzeby psychospołeczne, zainteresowania, motywy i uzdolnienia itp. Starają się kierować \" odgórnie\", nagminnie wydając polecenia i zakazy. Uznają tylko racje własne, nie tolerują sprzeciwu. Manipulują dzieckiem, nie dopuszczając go do współdecydowania w sprawach rodzinnych. W razie nieposłuszeństwa stosują surowe kary. Od dzieci wymaga się bezwzględnej karności i posłuszeństwa, podporządkowania się wszystkim poleceniom i nakazom rodziców, a zwłaszcza ojca.
W przypadku nadmiernej postawy autokratycznej dziecko żyje w ciągłym napięciu; odznacza się przesadną uległością lub przeciwnie, buntowniczą postawą wobec innych. Obowiązujące normy i zakazy przyswaja jako coś narzuconego z zewnątrz, dlatego też kieruje się w swoim postępowaniu własnym, egoistycznie pojmowanym interesem. Dziecko skłonne jest do łamania niewygodnych dla siebie przepisów, zwłaszcza gdy brak jest kontroli rodziców.
Istnieją różne odmiany autokratycznego stylu wychowania: od surowego nadzoru, ostrych środków represji i stawiania wymagań przekraczających nieraz możliwości dziecka, do racjonalnego ograniczania jego swobody, stawiania przed dzieckiem zadań i wymagań dostosowanych do jego cech indywidualnych i rozwojowych.

Styl liberalny - przypomina pod pewnymi względami wychowanie niekonsekwentne czy też ingerowanie w sprawy dziecka i w jego zachowanie wyłącznie od przypadku do przypadku. W rodzinie polega na całkowitym niemal pozostawieniu dziecka samemu sobie, a więc nie wtrącaniu się w jego sprawy, tolerowanie aspołecznych zachowań, brak kontroli i opieki ze strony rodziców. Istotną cechą liberalnego stylu wychowania jest zarówno pobłażliwy stosunek do dziecka, jak i przesadna uległość, wyrażająca się m.in. w spełnianiu wszelkich jego zachcianek i życzeń. Styl liberalny przypomina pod pewnymi względami wychowanie niekonsekwentne czy też ingerowanie w sprawy dziecka i w jego zachowanie wyłącznie od przypadku do przypadku. Często to dziecko kieruje rodzicami, korzysta z nadmiernej swobody i przywilejów, co w konsekwencji sprawia, iż są to \" jednostki wprawdzie o dużym poczuciu własnej wartości( niestety często zbyt dużym), ale niejednokrotnie egoistyczne, niezdyscyplinowane wewnętrznie, niezdolne do trwałego wysiłku, mało zahartowane.

Styl demokratyczny - jest uważany za najkorzystniejszy styl wychowania dla rozwoju osobowości dziecka. Dziecko bierze udział w życiu rodziny, omawia, dyskutuje i planuje sprawy codziennego współżycia rodzinnego. Zna zakres swoich obowiązków, na które sam się zgodził. Rodzice preferujący ten styl wychowania nie stosują na ogół kar, a raczej wyjaśniają dziecku jak i dlaczego powinno postąpić inaczej, posługują się metodami perswazji i argumentacji. W takiej rodzinie rodzice odwołują się w pierwszym rzędzie do uczuć i ambicji dziecka. Stosują zachęty. Dążą do związania dziecka ze sobą uczuciem sympatii. Więź emocjonalna dziecka z rodzicami jest silna, przeważają zdecydowanie uczucia pozytywne, wzajemne zaufanie, sympatia i życzliwość.

TYPOLOGIA STYLÓW KIEROWANIA
Pierwsze badania nad stylami kierowania i ich wpływem na motywację przeprowadził na początku lat trzydziestych XX wieku psycholog amerykański K. Lewin. Wyróżnił on trzy następujące rodzaje stylów kierowania:
· autokratyczny
· demokratyczny
· uchylający się od ingerencji

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA STYLÓW KIEROWANIA
AUTOKRATA
· wyznacza i kieruje aktywnością, celami zarówno poszczególnych członków jak i całej grupy;
· przydziela każdemu członkowi organizacji obszar działalności i współpracowników;
· przy ocenie działalności nie można rozpoznać wg jakich kryteriów jest ona dokonywana;
· wyznaje zasadę, że świat dzieli się na tych, którzy podejmują decyzję, i tych którzy są zobowiązani te decyzje wykonywać. Tę pierwszą grupę ludzi reprezentuje on, grupę drugą - wszyscy jego podwładni;
· koncentruje w swoim ręku wszystkie decyzje co do przebiegu pracy w podległym sobie zespole, nie pozostawiając swoim podwładnym żadnego marginesu swobody działania, nie dopuszcza podwładnych do podejmowania decyzji,
· pragnie znać najdrobniejsze szczegóły związane z pracą podległego personelu, a jednocześnie skrupulatnie blokuje wszystkie informacje napływające z zewnątrz, hołdując zasadzie, iż nie ten rządzi kto ma władzę, ale ten kto ma informację;
· niechętnie przyjmuje przejawy inicjatywy ze strony podwładnych, wszelka inspiracja stanowi wyłącznie jego domenę, działa bez porozumienia z podwładnymi;
· woli oddziaływać na podwładnych za pomocą kar niż nagród;
· sprawuje rządy twardej ręki w skrajnych przypadkach;
· mówi w sposób nie zachęcający do zdawania pytań;
· odmawia wyjaśnień;

DEMOKRATA
· troszczy się by członkowie grupy uczynili przedmiotem dyskusji cele organizacji;
· przy ocenie działalności członków grupy próbuje przedstawić obiektywne podstawy wartościowania;
· przed podjęciem decyzji zasięga opinii swoich współpracowników;
· rozstrzyganie spraw szczegółowych pozostawia swoim podwładnym, którzy tym samym mają względnie dużą swobodę działania i wykonują przydzielone zadania samodzielnie;
· nie interesuje się „drobiazgami” związanymi z przebiegiem pracy, przejawia natomiast zainteresowanie sprawami osobistymi podległego sobie personelu;
· stwarza warunki sprzyjające wyzwalaniu się inicjatywy i pomysłowości współpracowników;
· pobudza do działania drogą przekazywania informacji i dyskusji, a nie suchego rozkazodawstwa;
· jest gotów wysłuchać krytycznych uwag podwładnych, a nawet zmienić pod ich wpływem swój sposób postępowania;
· w zespole przez niego kierowanym wytwarza się dobry klimat pracy i silna więź współdziałania;
· pełni rolę koordynatora działalności zakładu pracy;
· stara się uzyskać aprobatę podwładnych.

UCHYLAJĄCY SIĘ OD INGERENCJI
· odgrywa rolę przyjacielską, ale czasem pasywną i daje członkom grupy wiele swobody;
· na pytania odpowiada zgodnie z życzeniami i oczekiwaniami osoby pytającej;
· często unika oceniania członków grupy w prowadzonej przez nich działalności, nie zależnie od tego czy ta ocena jest pozytywna czy negatywna;
· w ogóle nie interesuje się biegiem spraw;
· jest najbardziej zadowolony wówczas, gdy podwładny z niczym się do niego nie zwraca;
· jest nie zdolny do sprawowania konkretnej władzy i kontroli;

Problemy relacji między wychowawcą a wychowankiem

Zdaje sobie sprawę z tego jak ważną i odpowiedzialną rolę odgrywa nauczyciel. Jednocześnie jest to bardzo trudne i ciężkie zadanie w szczególności w naszym kraju jakim jest Polska. Praca ta jest niedoceniana, warunki są ciężkie, a pensje nauczycielskie zniechęcają do pełnienia tego zawodu. Świadom tego wszystkiego kroczę ku temu aby zostać pedagogiem. Pragnę wykonywać swoje zadanie sumiennie i najlepiej jak to możliwe.
Świat na początku XXI wieku w którym przyszło nam żyć jest pełen agresji, gdzie słabszy bywa podporządkowany silniejszemu, a autorytety moralne zostają zaćmione przez przemoc i pieniądze - potrzebujemy jak nigdy dotąd autorytetów miłości i prawdy, autorytetów szlachetnych serc i mądrych umysłów. Potrzeba nam ludzi z wyobraźnią. Krótko mówiąc, współczesnego nauczyciela obok gruntownej i rzetelnej wiedzy, którą powinien nieustannie aktualizować i umiejętności metodycznych powinny charakteryzować trzy podstawowe cechy osobowościowe: miłość do drugiego człowieka, łatwość nawiązywania kontaktów i wyobraźnia.
Współczesna Polska młodzież nie należy do najłatwiejszych a nauka jest przez nią uważana za karę i zło konieczne. Uwarunkowane jest to z jednej strony fazą buntu jaką przechodzą nieletni w czasie edukacji. Jak wiemy agresja w szkole stała się powszechnym zjawiskiem z którym nie potrafimy sobie poradzić.
Szkoła - jako nasze przyszłe miejsce pracy - poważnie i znacząco uczestniczy w rozwoju i przystosowaniu ucznia do samodzielnego życia w nowoczesnym społeczeństwie.
Decydując prace jako nauczyciela musimy zdawać sobie sprawę jak bardzo poważny wpływ przyjdzie nam wywierać na kształtowanie się osobowości uczniów. Podstawą w rozwoju młodego człowieka są stosowane w szkołach trzy procesy pedagogiczne: nauczanie, proces kształcenia i najistotniejszy- proces wychowania. Będąc głównymi wykonawcami tych procesów ważna jest nasza osobowość i sposoby postępowania które w wysokim stopniu oddziałują na rozwój podopiecznych. Wpływ przez nas wywierany powinien być pozytywny zmieniając sposób postępowania wobec nas.
Za główny cel stawiam sobie znalezienie pozytywnych relacje z uczniem budując podstawę owocnej współpracy. Zaufanie nauczyciela do ucznia, oraz uczniów do nauczyciela, wraz ze wzajemną życzliwością tworzą odpowiednią platformę udanej pracy edukacyjnej i podstawowy warunek zakończenia jej sukcesem.
Konieczne jest aby nauczyciel posiadał pewne postawy, pomagające w tworzeniu pozytywnej atmosfery podczas lekcji. Wpływa to między innymi na aktywność uczniów podczas lekcji i ogólne nastawienie do przedmiotu i wykładowcy. Powinniśmy unikać systemu kar i gróźb, a raczej skupić się jak zachęcić uczniów do nauki. W tej pracy zdecydowanie przeciwdziałamy aby nauce towarzyszył lęk. Otwartość i umiejętność kontaktu z młodzieżą stanowią cenną cecha ułatwiającą nawiązanie relacji z nauczycielem. Nasza postawa jest spostrzegana jakowzór dlatego istotę pełnią nasze pozytywne cechy. Tolerancja, kultura ogólna i pedagogiczna wraz z określoną postawą i ideałami potrzebnymi współczesnej młodzieży stanowią wspaniały fundament dobrego wychowania. Jeżeli nauczyciel chce, aby wychowankowie go szanowali, nie wolno mu nie szanować osobowości dziecka. Należy działać przez przyjaźń, życzliwość, lecz być wymagającym, znać powierzone sobie dzieci, być zawsze rozsądnym, zrównoważonym i cierpliwym ich doradcą.
Rola nauczyciela przestaje się ograniczać tylko do funkcji pedagoga przekazującego wiedzę, ale i do powiernika, człowieka rozumiejącego problemy i chwilowe niedyspozycje drugiego człowieka, którym jest uczeń. Odchodząc od roli osoby która przekazuje wyłącznie wiedzę, na rzecz nauczyciela „przyszłości” ułatwiającego uczenie się. Tworzącego środowiska wychowawcze w których panuje wolność wraz z dyscypliną. Ma czuwać nad całym życiem dziecka i służyć mu pomocą zarówno w szkolnych, jak i w codziennych, życiowych sytuacjach, umieć nawiązać ścisłą współpracę z domem dziecka, dzięki czemu stosunkowo łatwiej osiągnąć dobre wyniki w pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Wszystkich uczniów należy traktować jednakowo i w żadnym wypadku nie można faworyzować ucznia oraz zwracać uwagę na jego wygląd, na to że jest mniej zdolny ani w żaden inny sposób poniżając ucznia.
Zarówno nauczyciel, jak i uczniowie powinni zachować wobec siebie pewien zdrowy dystans i starać się nie kierować emocjami. Poszanowanie godności drugiej osoby i szacunek do człowieka znacznie ułatwią w kontakty uczeń - nauczyciel.
Nauczyciel powinien spełniać oczekiwania stawiane przez uczniów.
Wymagania pedagoga powinny zostać jasno przedstawione. Uczniowie pragną zapewnionego nadzór wraz z kontrolą. Nauczyciel motywuje uczniów lub w inny sposób sprawia aby się uczyli. Doświadczenia związane z tym, w jaki sposób byłem uczony, wychowywany i traktowany w szkole pomagają mi w zrozumieniu tych oczekiwań. Otóż sam miałem wymagającego nauczyciela i właśnie dlatego nauczył nas najwięcej. Dzięki jego sposobom edukacyjnym zapamiętam go do końca życia. Nie można sobie pozwolić aby uczniowie przejęli dominującą rolę. Należy również zwrócić uwagę na sposób nauczania. Aby uczeń wyniósł z lekcji jak najwięcej, zwróćmy uwagę czy wiadomości przekazujemy w sposób zrozumiały i interesujący. Pracą uczniów musimy sprawnie kierować i postawić im właściwe wymagania których wykonanie trzeba przypilnować, a w razie potrzeby wymusić ich spełnienie. Pamiętajmy również że współczesne młode pokolenie jest bardzo nowoczesne i obyte z nowościami technicznymi. Nauczyciel powinien w związku z tym pogłębiać swoją wiedzę teoretyczną, doskonalić swoje metody pedagogiczne, rozwijać swoją kulturę i zapobiegać rutynie.

Wychowanie podmiotowe a przedmiotowe

Wychowaniu podmiotowym najważniejszy jest wychowanek. Punkt odniesienia to uczeń. Wychowawca nastawiony jest na to że uczeń jest podmiotem działań. Całą swoją uwagę skupia na osiągnięciach ucznia , nie ważny jest program tylko uczeń. Najważniejszy jest rozwój ucznia i jego dobro.

Wychowanie przedmiotowe w tym wychowaniu nauczyciel stawia na program. Punktem odniesienia jest program. Uczeń nie jest ważny i to jakie zdobywa doświadczenie. Najważniejsze jest przyswajanie wiedzy. Relacje między wychowankiem a wychowawcą są po to żeby realizować program nie po to żeby wspomagać rozwój.

---