Zasada indywidualnej wyceny

Jaki sens ma stosowanie zasady indywidualnej wyceny? Niemniej ważną od innych zasad jest zasada indywidualnej wyceny. Zapoznaj się z tekstem na ten temat. Zgodnie z zasadą indywidualnej wyceny, zwaną również zasadą zakazu kompensat, dokonujesz oddzielnej wyceny poszczególnych aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych (art. 7 ust. 3 ustawy 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2000 r. nr 113, poz. 1186 ze zm., dalej: uor). Nie możesz kompensować ze sobą wartości różnych, co do treści ekonomicznej aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych, którą prezentują, gdyż prowadzi to do zaciemnienia obrazu sytuacji finansowej Twojej firmy i jest sprzeczne z naczelną zasadą rachunkowości, czyli przedstawienia wiernego i rzetelnego obrazu firmy. Przestrzeganie zasady indywidualnej wyceny wymuszone jest m.in. przez obowiązujący układ sprawozdań finansowych, który wymaga od Ciebie prowadzenia ewidencji ze szczegółowością umożliwiającą ustalenie odrębnie wartości każdej z pozycji sprawozdawczych. PAMIĘTAJ ! Zasadę indywidualnej wyceny stosujesz również dla celów podatkowych. Obowiązujące wzory deklaracji miesięcznych i zeznań podatkowych rocznych narzucają Ci odrębne wykazywanie poszczególnych rodzajów przychodów i kosztów, uniemożliwiając tym samym, kompensowanie ze sobą różnych co do rodzaju (oczywiście według kryteriów przewidzianych w ustawie podatkowej) przychodów i kosztów. Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

Zasada istotności

Jakie udogodnienia stwarza stosowanie w rachunkowości zasady istotności? Jedną z podstawowych zasad rachunkowości jest zasada istotności. Zasada istotności zobowiązuje Cię do wyodrębnienia w rachunkowości wszystkich operacji gospodarczych istotnych przy ocenie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego Twojej firmy. Jakie korzyści ma dla Ciebie stosowanie tej zasady, dowiesz się z tekstu. Dokonując wyboru rozwiązań dopuszczonych przez prawo i dostosowując je do potrzeb Twojej firmy, musisz przestrzegać zasady istotności. Zasada istotności zobowiązuje Cię do wyodrębnienia w rachunkowości wszystkich operacji gospodarczych istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego Twojej firmy (art. 8 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2000 r. nr 113, poz. 1187 ze zm, dalej: uor). Zasada istotności pozwala na wyodrębnianie w rachunkowości jednostki tych operacji gospodarczych oraz aktywów i pasywów, które są ważne dla oceny sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki przy jednoczesnym prawie stosowania uproszczeń do operacji mniej znaczących. Zasada istotności zezwala Ci stosować uproszczenia klasyfikacyjno-ewidencyjne w odniesieniu do zagadnień mniej znaczących, nieistotnych z punktu widzenia oceny sytuacji Twojej firmy. Dzięki zasadzie istotności możesz na przykład stosować następujące uproszczenia: - dla środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej możesz ustalać odpisy amortyzacyjne przez dokonanie odpisów zbiorczych lub jednorazowo odpisać ich wartość w koszty w momencie rozpoczęcia ich eksploatacji, - materiały i towary możesz wyceniać na dzień bilansowy w cenie zakupu, jeśli koszty zakupu nie stanowią znaczących pozycji, - produkcję niezakończoną możesz na dzień bilansowy wyceniać w wysokości kosztów bezpośrednich, materiałów bezpośrednich, bądź nie wyceniać jej w ogóle, jeśli jej poziom nie wpływa w sposób istotny na stan aktywów oraz wysokość wyniku finansowego Twojej firmy. PAMIĘTAJ ! Z podatkowego punktu widzenia nie możesz dzielić informacji na bardziej czy mniej istotne dla ustalenia dochodu podatkowego. Musisz więc prowadzić ewidencję w sposób zapewniający możliwość ustalenia wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania i należnego podatku (art. 9 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.). Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

Zasada ciągśości

Czy i kiedy możesz odstąpić od stosowania zasady ciągłości? Zgodnie z zasadą ciągłości, rozwiązania przyjęte w rachunkowości Twojej firmy musisz stosować w sposób ciągły. Co to oznacza oraz czy zawsze musisz stosować tę zasadę, dowiesz się z tekstu. Zgodnie z zasadą ciągłości, rozwiązania przyjęte w rachunkowości Twojej firmy musisz stosować w sposób ciągły, tj. z okresu na okres. Zasada ciągłości zobowiązuje Cię do: - jednolitego ujmowania w księgach rachunkowych tego samego rodzaju operacji gospodarczych, - stosowania tych samych metod wyceny pozyskiwanych składników aktywów i kapitałów oraz ich rozchodów, - ustalania wyniku finansowego oraz sporządzania sprawozdań finansowych w jednakowy sposób, - zachowania zbieżności pomiędzy stanami końcowymi bilansu zamknięcia okresu poprzedniego ze stanami początkowymi składników bilansu otwarcia okresu następnego (art. 5 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2000 r. nr 113, poz. 1186 ze zm., dalej: uor). W określonych prawem sytuacjach masz swobodę wyboru co do stosowanych rozwiązań w wielu obszarach. Taką swobodę posiadasz na przykład w przypadku: 1) metod wyceny rozchodu zapasów, 2) ustalania stawek odpisów amortyzacyjnych, 3) sposobów prowadzenia ewidencji szczegółowej, 4) sposobów prowadzenia ewidencji kosztów, 5) wariantu sporządzanego rachunku zysków i strat. Wybierając spośród możliwych rozwiązań, musisz jednak pamiętać o przestrzeganiu zasady ciągłości, a więc o stosowaniu tych samych rozwiązań w kolejnych latach. Stosowanie zasady ciągłości zapewni porównywalność danych ujmowanych w sprawozdaniach finansowych Twojej firmy, w kolejnych okresach działalności. Gdy w uzasadnionych przypadkach wprowadzasz zmiany w przyjętych rozwiązaniach z zakresu rachunkowości, musisz je uwzględnić przy ustalaniu dochodu podatkowego. Na przykład zmiana metody wyceny rozchodu materiałów jest dopuszczalna z podatkowego punktu widzenia. Jeśli natomiast zaktualizujesz stawki amortyzacyjne, to zmiana taka nie jest dopuszczalna, gdyż dla celów podatkowych raz ustalona stawka amortyzacji nie może ulec zmianie przez cały okres użytkowania amortyzowanego składnika majątkowego. Jednostka może od nowego roku obrotowego dokonać zmiany stosowanych rozwiązań, jeżeli pozwala to lepiej odzwierciedlić jej sytuację majątkową i finansową. Skutki tych zmian powinny być wykazane w sprawozdaniu finansowym poprzez opisanie ich przyczyn oraz wpływu na wynik finansowy. W dodatkowych informacjach i objaśnieniach za rok, w którym wprowadziłeś zmiany, musisz przedstawić: - dokonane w roku obrotowym zmiany zasad (polityki) rachunkowości, w tym metod wyceny oraz zmiany sposobu sporządzania sprawozdań finansowych, jeżeli wywierają one istotny wpływ na sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy, ich przyczyny i spowodowaną zmianami kwotę wyniku finansowego oraz zmiany w kapitale własnym; - informacje liczbowe zapewniające porównywalność danych sprawozdania finansowego za rok poprzedzający ze sprawozdaniem za rok obrotowy (załącznik nr 1 do uor). PAMIĘTAJ ! Od stosowania zasady ciągłości możesz odstąpić jedynie wówczas, gdy przyjęte przez Ciebie rozwiązania nie pozwalają, ze względu na zmiany zachodzące w rzeczywistości gospodarczej, na wierne i rzetelne przedstawienie sytuacji finansowej i majątkowej Twojej firmy. Bez względu na to, kiedy podejmiesz decyzję o wprowadzeniu zmian, jej skutki powinny objąć okres od pierwszego dnia danego roku obrotowego. Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

Zasada kontynuacji działania

Czy zawsze stosujesz zasadę kontynuacji działania? Zasada kontynuacji działania opiera się na założeniu, że Twoja firma będzie prowadzić działalność w dającej się przewidzieć przyszłości w nie zmniejszonym istotnie zakresie. Z tekstu dowiesz się, czy zawsze masz obowiązek stosować tę zasadę. Zasada kontynuacji działania opiera się na założeniu, że Twoja firma będzie prowadzić działalność w dającej się przewidzieć przyszłości w nie zmniejszonym istotnie zakresie (art. 5 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U. nr 113, poz. 1186, ze zm., dalej: uor). Zakładasz zatem, że w okresie nie krótszym niż 1 rok od dnia bilansowego nie nastąpi likwidacja czy ograniczenie rozmiarów działalności prowadzonej przez Twoją firmę. Pamiętaj, że tylko znaczne ograniczenie działalności lub jej zawieszenie powoduje odstąpienie od stosowania zasady kontynuacji. Przyjęcie takiego założenia pozwala Ci na wycenę aktywów w oparciu o rzeczywiste, poniesione na ich nabycie nakłady lub ich koszty wytworzenia, a pasywów - w kwotach wymagających zapłaty. Uzasadnione jest wówczas również umieszczenie w księgach rachunkowych Twojej firmy tzw. aktywowanych kosztów, czyli czynnych rozliczeń międzyokresowych oraz szczególnych pozycji pasywów, jakimi są rezerwy i przychody przyszłych okresów. Przyjęcie założenia o kontynuacji działania ma ogromne znaczenie przy dokonywaniu analiz, ocen sytuacji finansowej i osiągnięć Twojej firmy, jednak nie może być sprzeczne z jej stanem faktycznym lub prawnym. Jeżeli działalność Twojej firmy jest zagrożona, gdyż np. firma została postawiona w stan likwidacji lub prowadzone jest wobec niej postępowanie upadłościowe, zasada kontynuacji działania musi zostać zawieszona. Taki stan rzeczy pociąga za sobą konieczność zastosowania innych podstaw wyceny składników majątkowych należących do Twojej firmy. W sytuacji zawieszenia stosowania zasady kontynuacji działania aktywa wyceniasz po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dokonane odpisy amortyzacyjne, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Masz także obowiązek utworzenia rezerwy na przewidywane koszty i straty spowodowane zaniechaniem działalności lub utratą możliwości jej kontynuowania (art. 29 ust. 1 uor). Wycena ta dotyczy tylko realnych aktywów, to znaczy tych, które będzie można sprzedać na rynku. Do sprzedaży nie nadają się żadne aktywowane koszty, ani te stanowiące czynne rozliczenia międzyokresowe, ani długookresowe, rozliczane w czasie koszty wykazywane w wartościach niematerialnych i prawnych. Trudno bowiem wyobrazić sobie nabywcę, który chciałby na przykład kupić od Twojej firmy nierozliczoną część kosztów prac rozwojowych. Przy zawieszeniu zasady kontynuacji działania te składniki aktywów Twojej firmy nie mają po prostu żadnej wartości. Wszczęcie postępowania naprawczego lub zmiana formy prawnej jednostki nie stanowi przeszkody do uznania, że działalność będzie kontynuowana, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje obniżenia wartości wykazanych w bilansie aktywów i pasywów (art. 29 ust. 3 uor). PAMIĘTAJ ! Założenie, że Twoja firma będzie kontynuowała działalność, jest bezzasadne także wtedy, gdy ma się połączyć z inną, ma zostać podzielona lub sprzedana, chyba że odpowiednia umowa przewiduje przyjęcie za podstawę rozliczeń wartość majątku ustaloną przy założeniu kontynuacji działania (art. 29 ust. 2 uor). Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

Zasada ostrożności

Na czym polega stosowanie zasady ostrożności? Zasadę ostrożności wykorzystujesz do prawidłowej wyceny aktywów i pasywów Twojej firmy oraz ustalenia jej wyniku finansowego. O czym musisz pamiętać, aby prawidłowo zastosować zasadę ostrożności, dowiesz się z tekstu. Wielowiekowa praktyka rachunkowości składa się z kilku zasad naczelnych. Jedna z nich brzmi, iż przychody (aktywa) są z reguły te same lub mniejsze, natomiast koszty (zobowiązania) z reguły większe, niż się spodziewamy. Dlatego przychody obecne należy wyceniać realnie a przychody przyszłe należy prognozować według niższych wartości, natomiast koszty obecne należy wyceniać według wyższych wartości, a przyszłe prognozować z reguły większe. Dlatego na koszty (straty) zwyczajne i nadzwyczajne tworzymy rezerwę, która rozwiązujemy dopiero po zamknięciu okresu, na który została stworzona. Zgodnie z ww. zasadą przy ustalaniu wartości majątku i przychodów oraz kosztów i zobowiązań, kierujesz się przezornością, przyjmując "pesymistyczny" punkt widzenia, a więc nie zawyżasz wartości aktywów i przychodów oraz nie zaniżasz kosztów i zobowiązań. Zasadę tę stosujesz przede wszystkim przy wycenie składników majątkowych na koniec roku obrotowego i w związku z ustaleniem wyniku finansowego danego roku. Dzięki zasadzie ostrożności wynik finansowy Twojej firmy nie będzie wykazywany w zawyżonej, nierealnej wysokości, istniejącej tylko "na papierze". Zgodnie z zasadą ostrożności, przy ustalaniu wyniku finansowego, bez względu na jego wysokość, musisz wziąć pod uwagę: - zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe), - tylko niewątpliwe (pewne) pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne, - wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne, - rezerwy na znane Twojej firmie ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń (art. 7 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości Dz. U. z 2000 r. nr 113, poz. 1186 ze zm., dalej: uor). Zasada ostrożności narzuca konieczność aktualizacji wyceny zarówno aktywów i pasywów, jak i operacji wynikowych przez porównanie ich wartości księgowej z rzeczywistą wartością rynkową (art. 28 ust. 1 uor). PRZYKŁAD Twoje przedsiębiorstwo posiada na koniec roku zapasy towarów, których wartość w cenie nabycia wynosi 5.000 zł. Zgodnie z zasadą ostrożności musisz porównać tę wartość z ceną sprzedaży netto tych towarów, czyli z ceną, jaką za te towary można otrzymać od odbiorcy (po pomniejszeniu o należny VAT). W przypadku gdy możliwa do uzyskania cena sprzedaży netto wynosi 4.500 zł, musisz obniżyć wartość zapasów towarów do wysokości 4.500 zł. Różnica wynikająca z wyceny zwiększy bieżące koszty pozostałej działalności operacyjnej i pomniejszy wynik finansowy danego okresu. Jeżeli natomiast cena sprzedaży netto wynosi 5.500 zł, to wartość zapasów pozostaje bez zmian, gdyż w przypadku zapasów możesz dokonać korekty wyceny tylko "w dół". Według zasady ostrożności masz także obowiązek dokonywania odpisów aktualizujących wartość należności. Odpisów tych dokonujesz w wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem w odniesieniu do dłużników Twojej firmy: - postawionych w stan likwidacji lub upadłości, - wobec których oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości ze względu na niemożność pokrycia kosztów postępowania upadłościowego, - którzy kwestionują, że są cokolwiek winni Twojej firmie, - którzy zalegają z zapłatą, a ich sytuacja finansowa wskazuje, że zapłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna. PRZYKŁAD Twoja firma sprzedała na kredyt swoje produkty odbiorcy "A", więc zaksięgowałeś należność w wysokości 10.000 zł. Zanim odbiorca uregulował należność okazało się, że został on postawiony w stan likwidacji. Oznacza to, że należność Twojej firmy stała się należnością wątpliwą i powinieneś dokonać odpisu aktualizującego w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Dokonujesz go w wysokości należności niepokrytej gwarancją lub zabezpieczeniem. Jeśli takich nie posiadasz, dokonujesz odpisu w wysokości 10. 000 zł. Dokonując odpisu aktualizującego, zwiększasz koszty, a więc obniżasz wynik finansowy danego okresu. Na moment bilansowy dokonane przez Ciebie odpisy na należności wątpliwe zmniejszą wartość należności wykazywanych w bilansie. Odpisu aktualizującego musisz także dokonywać w stosunku do wartości należności przeterminowanych i nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem działalności prowadzonej przez Twoją firmę lub strukturą jej odbiorców. Zwiększone ryzyko utraty należności może na przykład wynikać z prowadzonej przez Twoją firmę sprzedaży ratalnej lub z bardzo zróżnicowanego kręgu odbiorców. W takich sytuacjach, dokonując tzw. ogólnego odpisu aktualizującego, musisz wiarygodnie oszacować jego wysokość. Podstawą takich szacunków mogą być przede wszystkim dane z ksiąg dotyczące stopnia nieściągalności należności w latach ubiegłych. Możesz także skorzystać z doświadczeń innych firm lub z danych statystycznych określających skłonność określonych grup odbiorców do regulowania należności. Szczególnym przejawem stosowania zasady ostrożności jest obowiązek tworzenia rezerw. Rezerwy tworzysz na pewne lub prawdopodobne straty z operacji gospodarczych w toku, np. z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych bądź skutków toczącego się postępowania sądowego (art. 35d ust.1 uor). Rezerwy na straty z operacji, podobnie jak odpisy aktualizujące wartość należności, pomniejszą wynik finansowy Twojej firmy. Inaczej natomiast ujmujesz je w bilansie, gdyż rezerwy wykazujesz w pasywach bilansu i traktujesz jak zobowiązania Twojej firmy. Zasadę ostrożności stosujesz głównie w celu wykazania w aktywach wyłącznie pozycji niewątpliwych (pewnych) oraz ustalenia wyniku finansowego na realnym, niezawyżonym poziomie, aby nie dopuścić do sytuacji "konsumowania" zysków "papierowych". Zasada ostrożności generalnie nie jest uznawana przez prawo podatkowe, gdyż państwo uważa, że tylko przedsiębiorca ma ponosić ryzyko gospodarcze i pobiera podatek w pewnym sensie, niezależnie od realnego zysku firmy i nie pozwala, aby jej stosowanie prowadziłoby do obniżenia dochodu podatkowego Twojej firmy. Oznacza to, że kosztów wynikających ze stosowania zasady ostrożności, nie uznajesz za koszty uzyskania przychodu. Wyjątek stanowią odpisy aktualizujące wartość należności, które zarachowałeś uprzednio jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona. Nieściągalność wierzytelności Twojej firmy organy podatkowe uznają za uprawdopodobnioną, jeśli: - dłużnik Twojej firmy został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub ogłoszona została jego upadłość, albo - na wniosek dłużnika Twojej firmy wszczęte zostało postępowanie układowe lub ugodowe, albo - wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo - wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika Twojej firmy na drodze powództwa sądowego (art. 16 ust. 1 pkt 25 w zw. z art.16 ust. 1 pkt 26a w zw. z ust. 2a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 ze zm.). PAMIĘTAJ ! Stosowanie zasady ostrożności nie daje Ci prawa do tworzenia nadmiernych, nieuzasadnionych rezerw czy wykazywania aktywów i przychodów w zbyt niskiej wysokości, albo sztucznego zawyżania kosztów i zobowiązań. Nie wolno Ci jej wykorzystywać do manipulowania poziomem wyniku finansowego firmy. Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu

Zasada współmierności przychodów i kosztów

W jaki sposób stosujesz zasadę współmierności przychodów i kosztów i jakie są tego rezultaty? Zasada współmierności przychodów i kosztów opiera się na założeniu przedmiotowej i czasowej zgodności kosztów z przychodami, które uwzględniasz, ustalając wynik finansowy, który w danym okresie osiągnęła Twoja firma. O czym musisz pamiętać, stosując tę zasadę, dowiesz się z tekstu. Zgodnie z tą zasadą, do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zaliczasz koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz koszty przypadające na ten okres sprawozdawczy, których Twoja firma jeszcze nie poniosła (art. 6 ust. 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości Dz. U. z 2000 r. nr 113, poz. 1186 ze zm., dalej: uor). W ten sposób spełniasz wymóg współmierności czasowej przychodów i kosztów. W praktyce Twoja firma część kosztów ponosi z góry na poczet przyszłych okresów. Są to koszty, które zostały poniesione w danym okresie, choć dotyczą działalności w okresach następnych, i dopiero wtedy przyniosą efekty. Określasz je w ewidencji jako czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów. Musisz dokonywać czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów, jeśli wydatki poniesione przez Twoją firmę dotyczą okresów sprawozdawczych następujących po okresie, w którym miały miejsce (art. 39 ust. 1 uor). Obowiązek zaliczenia czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów do aktywów wynika z tego, że koszty przyszłych okresów to nabycie przez Twoją firmę określonego prawa (np. prawa do korzystania z magazynu). PRZYKŁAD W grudniu Twoja firma zapłaciła podatek od nieruchomości za następny rok w wysokości 12.000 zł. Podatek jest dla Ciebie kosztem, nie jest to jednak koszt współmierny z przychodami danego roku. W procedurze liczenia wyniku finansowego za dany rok nie możesz zatem tego kosztu uwzględnić, ujmując poniesiony wydatek jako czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów. Księgowanie w momencie poniesienia wydatku będzie wyglądać następująco: Często spotykasz się z sytuacją, że w danym okresie wykonano świadczenie na rzecz Twojej firmy, ale nie otrzymałeś faktury od dostawcy. Brak faktury nie zwalnia Cię jednak z obowiązku zaliczenia wartości tych świadczeń do kosztów danego okresu. Na dostawy nie zafakturowane do końca okresu wystawiasz dowody wewnętrzne i tworzysz rezerwę na wydatki przyszłych okresów, a więc dokonujesz tzw. biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dokonujesz w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających ze świadczeń wykonanych na rzecz Twojej firmy przez kontrahentów. PRZYKŁAD Twoje przedsiębiorstwo zużyło w grudniu energię elektryczną, nie otrzymałeś jednak za to faktury od zakładu energetycznego. Pomimo tego nie zwalnia Cię to z obowiązku zaliczenia do kosztów grudnia kosztów zużytej energii, gdyż świadczenie zostało wykonane i są to koszty danego okresu. Musisz więc oszacować zużycie energii i wystawić dowód wewnętrzny. Zużycie energii zaliczasz w koszty danego okresu i tworzysz rezerwę na wydatki w okresach przyszłych. Są to przyszłe zobowiązania zaliczane do pasywów jako tzw. bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów. Przykładowe księgowanie wygląda następująco: 1) utworzenie rezerwy na wydatki z tytułu zużytej energii w wysokości oszacowanych kosztów jej zużycia w grudniu 1.000 zł, 2) otrzymanie faktury z zakładu energetycznego za zużytą w grudniu i styczniu energię na kwotę 2.440 zł, a) wartość netto zużytej energii 2.000 zł, b) VAT naliczony 440 zł, 3) koszty zużytej energii obciążające koszty stycznia 1.000 zł. Ewidencji dokonujesz przy wykorzystaniu umownego konta "Koszty działalności". W praktyce szczegółowy sposób księgowania jest uzależniony od stosowanego przez Twoją firmę wariantu ewidencji kosztów. Rezultatem stosowania zasady współmierności przychodów i kosztów jest także kategoria przychodów przyszłych okresów (są to tzw. rozliczenia międzyokresowe przychodów, która występuje w bilansie) stanowiąca element pasywów Twojej firmy. Rozliczenia międzyokresowe przychodów okresów to przede wszystkim otrzymane od kontrahentów zapłaty za świadczenia, które Twoja firma wykona na ich rzecz w następnych okresach. Otrzymane środki pieniężne są przychodem, który jednak nie jest przychodem bieżącego okresu lecz okresów przyszłych. Dlatego nie możesz ich uwzględniać przy ustalaniu wyniku danego okresu. PRZYKŁAD Twoja firma prowadzi działalność wydawniczą. Pod koniec danego roku otrzymała wpłaty od czytelników z tytułu prenumeraty czasopism na następny rok. Zdarzenie takie zaksięgujesz następująco: Otrzymane wpłaty są przychodami, które uwzględnisz przy ustalaniu wyniku finansowego dopiero w roku następnym. Na koniec danego roku wykażesz je w bilansie w pasywach Twojej firmy jako przychody przyszłych okresów. Stosując rozliczenia międzyokresowe kosztów oraz przychodów przyszłych okresów, zapewnisz współmierność czasową przychodów i kosztów w Twojej firmie. Ponadto musisz pamiętać, że koszty i przychody powinny być również współmierne co do przedmiotu, czyli współmierne merytorycznie. PRZYKŁAD W danym okresie Twoja firma wytworzyła 1.000 szt. wyrobów, a sprzedała tylko 600 szt. Przy ustalaniu wyniku finansowego za dany okres przychodom ze sprzedaży nie możesz przeciwstawić wszystkich poniesionych kosztów, lecz tylko koszty poniesione na wytworzenie 600 szt. wyrobów. Sposób ustalenia przychodów i kosztów współmiernych zależy od przyjętego przez Twoją firmę wariantu ewidencji kosztów. Zasada współmierności przychodów i kosztów obowiązuje Cię również przy ustalaniu dochodu podlegającemu opodatkowaniu. Jak dobrze wiesz, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów (art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dalej: updop). Przy ustalaniu dochodu jako różnicy między przychodami a kosztami ich uzyskania, ważny jest zatem związek przyczynowo-skutkowy. Bierzesz więc pod uwagę koszty i przychody współmierne merytorycznie. Musisz jednak pamiętać, że są to koszty i przychody w rozumieniu prawa podatkowego, a nie koszty i przychody księgowe. W prawie podatkowym obowiązuje współmierność czasowa kosztów i przychodów. Koszty uzyskania przychodów potrącasz tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą. Oznacza to, że potrącasz także: - koszty uzyskania poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące przychodów roku podatkowego, koszty uzyskania, określone co do rodzaju i kwoty, które zostały zarachowane, chociaż jeszcze nieponiesione, jeżeli odnoszą się do przychodów danego roku podatkowego. Jeśli ich zarachowanie nie było możliwe, to potrącasz je w roku, w którym zostały poniesione (art.15 ust. 4 updop). Tak więc również w prawie podatkowym stosujesz procedury rozliczania kosztów w czasie. W przypadku rozliczeń międzyokresowych biernych, są one jednak ograniczone tylko do kosztów zarachowanych, czyli udokumentowanych. PAMIĘTAJ ! Podobieństwo dotyczące współmierności czasowej przychodów i kosztów w prawie bilansowym i podatkowym jest pozorne. Bowiem w wielu przypadkach inny jest moment uznania danego kosztu za poniesiony według przepisów o rachunkowości i według przepisów podatkowych. Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

Zasada memoriałowa

Jakie obowiązki nakłada zasada memoriałowa? Zasada memoriałowa to jedna z ważniejszych zasad rachunkowości. Stosując tę zasadę, nie pominiesz żadnego zdarzenia gospodarczego, które dotyczyło Twojej firmy w danym roku obrotowym. Wszystkiego na temat zasady memoriałowej dowiesz się z tekstu. Zgodnie z zasadą memoriałową, w księgach rachunkowych Twojej firmy musisz rejestrować przychody w momencie ich osiągnięcia, a koszty w momencie ich poniesienia - nie w momencie wpływu lub wydatku pieniężnego! W księgach rachunkowych i wyniku finansowym musisz ująć wszystkie osiągnięte i przypadające na rzecz Twojej firmy przychody oraz obciążające Twoją firmę koszty, związane z tymi przychodami. Zarówno przychody, jak i koszty dotyczą danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty (art. 6 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U. z 2000 r. nr 113, poz. 1186 ze zm., dalej: uor). Ponadto musisz mieć na uwadze, że koszt nie musi być zawsze równoznaczny z wydatkiem, a przychód z wpływem środków pieniężnych. PRZYKŁAD Twoja firma kupiła w grudniu materiały na kredyt. W trakcie tego samego miesiąca zużyto je do produkcji, a zobowiązania wobec dostawcy materiałów zostały uregulowane dopiero w styczniu następnego roku. Zgodnie z zasadą memoriałową koszt z tytułu zużycia materiałów rejestrujesz już w grudniu, niezależnie od tego, że zużyte materiały nie zostały jeszcze opłacone. W grudniu dokonujesz następujących księgowań: 1) faktura od dostawcy: wartość netto zakupionych materiałów 1.000 zł, VAT 220 zł, suma faktury 1.220 zł, 2) PZ - przyjęcie towarów do magazynu 1.000 zł, 3) przeksięgowanie VAT naliczonego 220 zł, 4) RW - przekazanie materiałów do produkcji 1.000 zł. Natomiast w styczniu dokonujesz następującego księgowania: 1) WB - uregulowanie zobowiązań wobec dostawcy ze środków na rachunku bankowym W kolejnym przykładzie prześledź sytuację, kiedy Twoja firma sprzedaje towary. Zwróć uwagę, jak prawidłowo zarejestrować osiągnięty przychód. PRZYKŁAD Twoja firma sprzedała w grudniu towary, przekazała je odbiorcy i wystawiła fakturę. Zapłata nastąpiła jednak dopiero w styczniu następnego roku. Wpływ środków pieniężnych zaksięgujesz zatem dopiero w styczniu, ale osiągnięcie przychodu ze sprzedaży, zgodnie z zasadą memoriałową, musisz zarejestrować już w grudniu roku poprzedniego. W grudniu dokonujesz następującego księgowania: 1) faktura dla odbiorcy: a) wartość netto sprzedanych towarów (przychód ze sprzedaży) 2.000 zł, b) VAT należny 440 zł, c) suma faktury (należność od odbiorcy) 2.440 zł, 2) Wz - wydanie towarów odbiorcy (wartość w cenie nabycia) 1.500 zł. Natomiast w styczniu księgujesz: 1) WB - otrzymanie środków pieniężnych na rachunek bankowy tytułem uregulowania należności przez odbiorcę. Przeciwieństwem zasady memoriałowej jest zasada kasowa. Zgodnie z nią o przypisaniu przychodów i kosztów danemu okresowi decyduje moment faktycznego uzyskania wpływu lub poniesienia wydatku. W rachunkowości nie stosujesz zasady kasowej. Natomiast prawo podatkowe w zależności od rodzaju przychodu, dopuszcza stosowanie zarówno zasady memoriałowej, jak i kasowej. Zgodnie z przepisami podatkowymi, przychodami są np. otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe (art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dalej: updop). Natomiast do przychodów nie zaliczasz naliczonych lecz jeszcze nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów). Są to więc przychody, które liczysz zgodnie z zasadą kasową. Jednocześnie jednak za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej osiągnięte w roku podatkowym uważasz również należne przychody, choćby nie zostały faktycznie otrzymane (art. 12 ust. 3 updop). W tym punkcie zatem przychody rozumiane są memoriałowo (należne, lecz jeszcze nieotrzymane). Do przychodów związanych z działalnością gospodarczą zaliczasz przy tym nie tylko przychody będące bezpośrednio wynikiem tej działalności (a więc przychody ze sprzedaży produktów, usług i towarów), ale także przychody, np. ze sprzedaży składników majątku trwałego, ze sprzedaży papierów wartościowych, z tytułu umowy najmu bądź dzierżawy. Podobne zróżnicowanie dotyczy ujęcia kosztów w prawie podatkowym. Kosztami uzyskania przychodów podatkowych są koszty poniesione (art. 15 ust. 1 updop). Otóż koszty uzyskania przychodów są potrącalne tylko w tym roku podatkowym, którego dotyczą, tj. są potrącalne także koszty uzyskania poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy, lecz dotyczące przychodów roku podatkowego oraz określone co do rodzaju i kwoty koszty uzyskania, które zostały zarachowane, chociaż ich jeszcze nie poniesiono, jeżeli tylko odnoszą się do przychodów danego roku podatkowego, chyba że ich zarachowanie nie było możliwe; w tym przypadku są one potrącalne w roku, w którym zostały poniesione. (art. 15 ust. 4 updop). W rachunkowości naliczone za dany okres odsetki od udzielonych pożyczek stanowią przychód danego okresu, gdyż ujmujesz je memoriałowo. Dla celów podatkowych odsetki te wliczysz do przychodów w momencie ich otrzymania. PAMIĘTAJ ! Dzięki przestrzeganiu zasady memoriałowej nie pominiesz żadnego zdarzenia gospodarczego, które dotyczyło Twojej firmy w danym roku obrotowym. Nie masz jednak pewności, że wynik finansowy z danego okresu zostanie ustalony prawidłowo. Aby poprawnie wyliczyć wielkość wyniku finansowego, musisz przestrzegać wszystkich innych zasad rachunkowości, między innymi zasady współmierności przychodów i kosztów. Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

Stosowanie zasad rachunkowości

Co to są zasady rachunkowości i dlaczego je stosujesz? Zasady rachunkowości są dla Ciebie obowiązkowymi metodami postępowania, podporządkowanymi naczelnej koncepcji rachunkowości, zwanej koncepcją wiernego i rzetelnego obrazu. Jeżeli chcesz wiedzieć, co ta zasada oznacza oraz chcesz poznać zasady nadrzędne, które Cię obowiązują, zapoznaj się z tekstem. Zgodnie z koncepcją wiernego i rzetelnego obrazu, jesteś zobowiązany stosować zasady rachunkowości w taki sposób, aby zapewnić rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej Twojego przedsiębiorstwa oraz jego wyniku finansowego (art. 4 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2000 r. nr 113, poz. 1186 ze zm., dalej: uor). Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, powinieneś ujmować w księgach rachunkowych i wykazywać w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną (art. 4 ust. 2 uor). Które zasady rachunkowości są nadrzędne? Znowelizowana ustawa o rachunkowości podtrzymuje obowiązek stosowania w rachunkowości wszystkich dotychczas ustanowionych nadrzędnych zasad rachunkowości, do których należą: 1) zasada memoriałowa (art. 6 ust. 1 uor), 2) zasada współmierności przychodów i kosztów (art. 6 ust. 2 uor), 3) zasada ciągłości (art. 5 ust. 1 uor), 4) zasada istotności (art. 8 ust. 1 uor), 5) zasada ostrożności (art. 7 ust. 1 uor), 6) zasada kontynuacji działania (art. 5 ust. 2 uor), 7) zasada indywidualnej wyceny (art. 7 ust. 1 uor). PAMIĘTAJ ! Zasady rachunkowości są dla Ciebie obowiązkowymi metodami postępowania, które mają na celu rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego Twojej firmy. Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

Konsekwencje niestosowania zasad rachunkowości

Jakie konsekwencje rodzi niestosowanie zasad rachunkowości? Aby prawidłowo prowadzić rachunkowość, musisz znać i stosować zasady rządzące rachunkowością. Jeżeli nie będziesz przestrzegać zasad, sprawozdanie finansowe przez Ciebie sporządzone może w razie badania uzyskać negatywną opinię biegłego rewidenta. Sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych sprawozdanie finansowe Twojej firmy podlega badaniu przez biegłych rewidentów. Przedstawiają oni pisemną opinię, w której stwierdzają m.in., czy badane sprawozdanie finansowe: 1) zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych, 2) zostało sporządzone zgodnie z określonymi prawem zasadami rachunkowości stosowanymi w sposób ciągły, 3) jest zgodne co do formy i treści z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem lub umową, 4) przedstawia rzetelnie i jasno wszystkie istotne dla oceny jednostki informacje, a w odniesieniu do sprawozdania z działalności jednostki, czy informacje zawarte w sprawozdaniu uwzględniają postanowienia art. 49 ust. 2 uor i są zgodne z informacjami zawartymi w rocznym sprawozdaniu finansowym oraz czy zostały dopełnione do dnia wyrażenia opinii, obowiązki złożenia we właściwym rejestrze sądowym oraz do ogłoszenia sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzedzające rok obrotowy (art. 65 ust. 2, pkt. 1, 2, 3 i 4 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. z 2000 r. nr 113, poz. 1186 ze zm. dalej: uor). Jeśli biegły rewident stwierdzi w tym zakresie nieprawidłowości (niewyjaśnione i nieskorygowane - o ile to możliwe - w trakcie badania), wydaje opinię z zastrzeżeniem lub opinię negatywną. Opinia biegłego rewidenta powinna wskazywać w sposób jednoznaczny powody wyrażenia zastrzeżeń do sprawozdania finansowego, wyrażenia opinii negatywnej lub odmowy wyrażenia opinii, z uwagi na zaistnienie okoliczności uniemożliwiajacych jej sformułowanie. Zastrzeżenia należy wyrazić w sposób wskazujący na ich zasięg (art. 65 ust. 4 uor). Opinia i raport powinny wynikać z zebranej i opracowanej w toku badania dokumentacji rewizyjnej. Powinny one umożliwić biegłemu rewidentowi, niebiorącemu udziału wbadaniu, prześledzenie jej przebiegu i znalezienie uzasadnienia dla opinii wyrażonej o badanym sprawozdaniu finansowym (art. 65 ust. 6 uor.) W przypadku wydania przez biegłego rewidenta opinii negatywnej wykluczony jest podział zysku firmy. Opinia taka może spowodować, że odpowiedni dla Twojej firmy organ zatwierdzający nie zatwierdzi sporządzonego przez Ciebie sprawozdania finansowego. Kierownik firmy, w której prowadzisz księgi rachunkowe, podlega odpowiedzialności karnej (karze pozbawienia wolności do lat 2 lub karze grzywny albo obu tym karom łącznie), w wypadku, gdy będziesz prowadził księgi rachunkowe niezgodnie z prawem lub podawał w księgach rachunkowych nierzetelne dane (art. 77 ust. 1 uor). PAMIĘTAJ ! Nadrzędne zasady rachunkowości są uregulowane prawem. Jeśli zatem nie będziesz się do nich stosować, będziesz prowadzić księgi wbrew prawu. Autor: dr Urszula Kierczyńska, pracownik Katedry Rachunkowości Szkoły Głównej Handlowej Konsultant: dr Waldemar Gos, adiunkt w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Szczecińskiego, wykładowca w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu Konsultant: Krzysztof Jan Majczyk, doradca podatkowy, usługowy księgowy, ekonomista

---