Polskie Stronnictwo Ludowe
Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) - centrowa partia agrarystyczna, powstała 5 maja 1990 z połączenia PSL - Odrodzenie (będącego kontynuacją ZSL) oraz wilanowskiego PSL.
Program polityczny
Podstawy programu PSL oparte są na zasadach doktryny agraryzmu. PSL opowiada się za interwencjonizmem państwowym (zwłaszcza w rolnictwie) i za zwolnieniem tempa prywatyzacji. Partia popierała wejście Polski do Unii Europejskiej pod warunkiem wynegocjowania korzystnych warunków. Po wejściu Polski do UE partia popiera silną integrację europejską i poszerzanie współpracy z krajami członkowskimi na zasadach partnerskich.
Partia sprzeciwia się: wprowadzeniu podatku liniowego; przywróceniu kary śmierci, legalizacji eutanazji i aborcji; rejestracji związków homoseksualnych; legalizacji tzw. "narkotyków miękkich" oraz rozdziałowi państwa od kościołów. Nie popiera likwidacji powiatów.
Postuluje natomiast: propozycję rozwiązania Senatu i powołania izby samorządowej; utrzymanie publicznej edukacji i służby zdrowia; upublicznienie wszystkich teczek peerelowskich służb; poprawienie stosunków z Rosją i Niemcami; odpolitycznienie mechanizmu i procedur wyboru do KRRiT, NBP, Trybunału Stanu, Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, RPO, CBA, ABW; odbiurokratyzowanie i uproszczenie przepisów prawnych utrudniających prowadzenie działalności gospodarczej; wprowadzenie podatku rodzinnego, umożliwiającego wspólne rozliczanie rodzin; wspieranie ekologicznej agroturystyki i działanie dążące do decentralizacji władzy w Polsce.
Historia PSL
Nazwa PSL nawiązuje do tradycji sięgającej XIX wieku. Bezpośrednim protoplastą organizacji było Stronnictwo Ludowe, założone w 1895 w Rzeszowie przez niezależnych działaczy chłopskich (m.in. Jakub Bojko i Jan Stapiński), lewicowo-ludową inteligencję (Bolesław Wysłouch, Maria Wysłouch), część działaczy Związku Stronnictwa Chłopskiego oraz środowisko skupione wokół ks. Stanisława Stojałowskiego. Z ramienia SL w 1897 zasiedli w parlamencie austriackim w Wiedniu pierwsi posłowie niezależnego (tj. bez patronatu kleru i szlachty) ruchu ludowego.
Nazwa Polskie Stronnictwo Ludowe funkcjonuje od 1903. Od tego czasu organizacja wprost wysuwała postulaty niepodległości Polski. W swoim programie głosiła potrzebę równouprawnienia narodowego, politycznego i społecznego Polaków. Postulowała potrzebę reformy austriackiego systemu wyborczego.
Na skutek sporów wewnętrznych w 1913 doszło do podziału na Polskie Stronnictwo Ludowe "Piast" i Polskie Stronnictwo Ludowe Lewicę.
Czołowymi działaczami byli: Karol Lewakowski, Henryk Rewakowicz, J. Stapiński, J. Bojko, B. Wysłouch i Wincenty Witos. Organami prasowymi: "Przyjaciel Ludu", "Kurier Lwowski" i "Gazeta Ludowa".
Długoletnim przewodniczącym (PSL "Piast") i jednym ze współzałożycieli PSL był Wincenty Witos. W dwudziestoleciu międzywojennym PSL był jedną z najsilniejszych partii w Sejmie, a W. Witos trzykrotnie sprawował urząd premiera. Po przewrocie majowym partia została rozbita.
W czasie II wojny światowej działacze dawnego PSL współtworzyli rząd na wygnaniu, a w kraju zorganizowali oddziały partyzanckie współpracujące z AK o nazwie Bataliony Chłopskie. Pod koniec wojny premierem rządu na wychodźstwie został Stanisław Mikołajczyk, lider SL "ROCH". Bezpośrednio po wojnie wrócił on do Polski i reaktywował partię (SL, potem PSL). W wyniku zlikwidowania przez władze stalinowskie podziemia niepodległościowego rozbiciu struktur oporu społecznego PSL Mikołajczyka stało się jedyną platformą opozycji, jaka sprzeciwiała się porządkowi wprowadzonemu przez nowe władze. PSL stało się głównym przedmiotem ataku ze strony komunistów, którzy już wcześniej zmontowali swoje Stronnictwo Ludowe. W wyniku rozłamu powstało też PSL "Nowe Wyzwolenie", które w wyborach startowało oddzielnie. Ataki w trakcie kampanii referendalnej w 1946 oraz wyborczej w 1947 doprowadziły do rozbicia partii na nurt "konserwatywny" i "ugodowy". W czasie kampanii przed wyborami do Sejmu Ustawodawczego w 1947, władze komunistyczne powołały Państwową Komisję Bezpieczeństwa, której zadaniem miało być koordynowanie działań aparatu represji MBP, LWP, UB, MO, ORMO i KBW wobec działaczy ludowych. Aresztowano wówczas ok. 80 tysięcy lokalnych działaczy PSL, bojówki PPR i UB zamordowały skrytobójczo 200 ludowców. Ostatecznie z powodu sfałszowania wyniku wyborów w Sejmie PSL miał 28 mandatów na 444 miejsca. Pod koniec 1948 stronnictwo liczyło tylko ok. 30 tys. członków. Prezesem szczątkowego PSL został Józef Niećko, a resztki partii połączyły się z prokomunistycznym Stronnictwem Ludowym w 1949, tworząc Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL).
III Rzeczpospolita
Przedostatni prezes ZSL Roman Malinowski, po wyborach parlamentarnych w 1989 i niepowodzeniu misji utworzenia rządu przez Czesława Kiszczaka, zawarł porozumienie z Lechem Wałęsą, które odebrało większość w Sejmie PZPR i umożliwiło powstanie rządu Mazowieckiego. Marszałkiem Sejmu był wówczas ludowiec Mikołaj Kozakiewicz (pełnił tę funkcję w latach 1989-1991).
5 maja 1990 (na Kongresie Jedności PSL) partia PSL - Odrodzenie (będąca kontynuacją ZSL) oraz powstałe w 1988 wilanowskie PSL połączyły się, tworząc PSL. Początkowo wpływowe stanowiska w partii zajęli członkowie NSZZ RI "Solidarność, w tym Roman Bartoszcze, który został pierwszym prezesem PSL. W pierwszych wolnych wyborach prezydenckich został on kandydatem partii na prezydenta. Zdobył 1 176 175 głosów (7,15%), co dało mu przedostatnie, 5. miejsce. Po wyborach tych władzę w PSL przejęła grupa młodych działaczy, wywodzących się ze Związku Młodzieży Wiejskiej, na czele z Waldemarem Pawlakiem, który został nowym prezesem partii. Stało się to 29 czerwca 1991, w czasie Nadzwyczajnego Kongresu Stronnictwa, na którym przyjęto też statut, program i deklarację ideową partii. Jesienią tego samego roku w pierwszych w pełni wolnych wyborach parlamentarnych utworzony przez PSL komitet wyborczy "PSL Sojusz Programowy" zdobył 8,67% głosów, co dało 48 mandatów poselskich. Wicemarszałkiem Sejmu z ramienia PSL został Józef Zych. Początkowo partia nie udzieliła poparcia rządowi Jana Olszewskiego (wstrzymało się od głosu), natomiast po jego powołaniu umiarkowanie go wspierało. 5 czerwca 1992 przy głosowaniu wotum nieufności dla rządu PSL poparło jednak wniosek. Nastepcą Jana Olszewskiego na stanowisku premiera został Waldemar Pawlak (poparty przez koalicję UD-SLD-PSL-KPN-KLD-PPG), któremu nie uadło się sformować rządu, a PSL znalazło się ponownie w opozycji. W listopadzie tego samego roku obył się III kongres partii.
Koalicja SLD-PSL
W wyborach parlamentarnych w 1993 PSL wystartowało pod hasłami: ("Żywią, bronią, gospodarują" i "Polsce potrzebny jest dobry gospodarz"). Partia zajęła drugie miejsce (uzyskując 15,4% głosów, otrzymując 132 mandaty poselskie i 36 senatorskich) i weszła w koalicję rządową z SLD. W październiku tego samego roku powołano rząd z Waldemarem Pawlakiem na czele, a marszałkiem Senatu został Adam Struzik. W następnym roku partia zdobyła około 10 tysięcy mandatów w wyborach samorządwych i większość stanowisk marszałków województw. Waldemar Pawlak był premierem rządu do stycznia 1995. W tym samym roku został on kandydatem PSL w wyborach prezydenckich. Zdobył 770 417 głosów (4,3%), co dało mu 5. miejsce spośród 13 kandydatów. Marszałkiem Sejmu w latach 1995-1997 był Józef Zych.
W opozycji (1997-2001)
W wyborach parlamentarnych w 1997 PSL uzyskało 7,3% głosów i 27 mandatów poselskich oraz 3 senatorskie. Stosunkowo słaby wynik spowodował ustąpienie Waldemara Pawlaka i przejście partii do opozycji. 11 października 1997 na posiedzeniu Rady Naczelnej PSL na jego następcę wybrano Jarosława Kalinowskiego. 20 października 1997 Franciszek Jerzy Stefaniuk został z ramienia PSL wicemarszałkiem Sejmu. W wyborach samorządowych w 1998 PSL uczestniczyło, wraz z Unią Pracy i Krajową Partią Emerytów i Rencistów, w ramach koalicji Przymierze Społeczne (pod hasłem "Nie traćcie wiary w lepszą przyszłość Polski"). W dniach 24-25 marca 2000 odbył się VII Kongres PSL pod hasłem "Czas, by państwo służyło ludziom', w którym uczestniczyło 703 delegatów. Kongres przyjął nowy program partii. Jarosław Kalinowski ponownie został wybrany na prezesa. W nowym składzie Rady Naczelnej przewodniczącym został Franciszek Jerzy Stefaniuk. W maju tego samego roku Jarosław Kalinowski został kandydatem na prezydenta RP. W wyborach prezydenckich otrzymał 269 316 wyborców (1,80%), co dało mu 5. miejsce spośród 12 kandydatów.
Koalicja SLD-PSL-UP
W wyborach parlamentarnych w 2001 partia uzyskała 8,98% głosów, co dało jej 42 mandaty poselskie i 4 senatorskie (hasłem wyborczym było "Blisko ludzkich spraw"). Po raz drugi weszła w koalicję rządową z SLD, obejmując stanowisko wicepremiera z ministerstwem rolnictwa i rozwoju wsi (otrzymał je Jarosław Kalinowski), ministerstwo środowiska (otrzymał je Stanisław Żelichowski) i stanowisko wicemarszałka Sejmu (otrzymał je Janusz Wojciechowski).
W wyborach samorządowych w 2002 partia uzyskała 4986 mandatów (10,65% wszystkich w Polsce). Z PSL związanych było 275 z 1569 wójtów i 58 z 773 burmistrzów. PSL współrządziło w wielu sejmikach wojewódzkich - w jednych z SLD, w innych (np. na Mazowszu) z opozycją wobec ówczesnego rządu.
W opozycji (2003-2007)
W 2003 partia została usunięta przez premiera Leszka Millera z koalicji rządowej za głosowanie przeciwko jednemu z rządowych projektów. Od tego czasu pozostawało w opozycji do rządu SLD-UP, zbliżając się do ugrupowań prawicowych. W następnym roku w wyborach europejskich partia uzyskała 6,34%, co dało jej 4 mandaty w Parlamencie Europejskim. Po objęciu jednego z nich przez Janusza Wojciechowskiego wicemarszałkiem Sejmu z ramienia PSL został Józef Zych. W 2005 prezesem ugrupowania został Waldemar Pawlak, a przewodniczącym Rady Naczelnej Jarosław Kalinowski. W wyborach parlamentarnych w tym samym roku PSL otrzymało 6,96% głosów, uzyskując 25 mandatów poselskich i 2 senatorskie. Z list ugrupowania startowali m.in. kandydaci Ruchu Autonomii Śląska. Partia ponownie znalazła się w opozycji wobec rządu, a Jarosław Kalinowski został wicemarszałkiem Sejmu. W 2006 z PSL odeszło 3 z 4 eurodeputowanych, którzy założyli PSL "Piast".
W wyborach samorządowych w 2006 ludowcy otrzymali 4840 radnych w skali kraju (najwięcej spośród wszystkich komitetów). PSL uzyskało w gminach 3890 mandatów, w powiatach 867, a w sejmikach wojewódzkich 83. Listy wyborcze blokowało głównie z Platformą Obywatelską.
Koalicja PO-PSL
Po przedterminowych wyborach w 2007 (w których zwyciężyła Platforma Obywatelska) PSL zdobyło 8,91%, co dało 31 mandatów i weszło do koalicji rządowej, w której otrzymało stanowisko wicepremiera i ministra gospodarki (został nim Waldemar Pawlak), stanowisko ministra rolnictwa i rozwoju wsi (objął je Marek Sawicki) oraz stanowisko ministra pracy i polityki społecznej (objęła je Jolanta Fedak). Hasłem wyborczym partii było "Porozumienie służy ludziom". W 2009, w kolejnych wyborach do Parlamentu Europejskiego, PSL zdobyło 3 mandaty (6,34%). Po objęciu jednego z nich przez Jarosława Kalinowskiego wicemarszałkiem Sejmu została Ewa Kierzkowska.
10 kwietnia 2010 na pokładzie samolotu do Katynia wraz z prezydentem Lechem Kaczyńskim znaleźli się również posłowie Polskiego Stronnictwa Ludowego. W katastrofie lotniczej w Smoleńsku zginęli wówczas członkowie Rady Naczelnej PSL: Leszek Deptuła, Wiesław Woda i Edward Wojtas. W zarządzonych w związku z katastrofą przedterminowych wyborach prezydenckich kandydatem partii został Waldemar Pawlak, który otrzymał 294 273 głosów (1,75%), zajmując 5. miejsce spośród 10 kandydatów. W wyborach uzupełniających do Senatu w okręgu płocko-ciechanowskim, zarządzonych po śmierci w katastrofie senator PiS Janiny Fetlińskiej, kandydat PSL Michał Boszko uzyskał pierwszy w VII kadencji Senatu mandat przypadający partii. Tego samego dnia w okręgu katowickim inny kandydat PSL poniósł porażkę.
W wyborach samorządowych w 2010 PSL uzyskało 16,30% głosów w wyborach do sejmików wojewódzkich, w których otrzymało 93 mandaty (3. wynik w skali kraju). W sejmiku świętokrzyskim partia otrzymała najwięcej mandatów. We wszystkich sejmikach PSL znalazło się w koalicjach rządzących z PO, w czterech województwach otrzymując stanowiska marszałków. W wyborach do rad powiatów komitet PSL uzyskał 15,88% (także trzeci wynik w skali kraju, dało to 999 mandatów), a w wyborach do rad gmin 11% głosów (4381 mandatów, najwięcej w skali kraju). PSL uzyskało w skali kraju najwięcej wójtów (428) i burmistrzów, a w Zgierzu kandydatka partii wygrała wybory na prezydenta. Partia startowała pod hasłem "Człowiek jest najważniejszy". W marcu 2011 do klubu PSL dołączył drugi z senatorów Norbert Krajczy, wcześniej reprezentujący PiS.
Poparcie
Wyniki w wyborach parlamentarnych |
||||||
Wybory |
Poparcie |
Zmiana punktów procentowych |
Mandaty (Sejm) |
Zmiana |
Mandaty (Senat) |
Zmiana |
8,67% |
- |
48 |
- |
7 |
- |
|
15,4% |
132 |
36 |
||||
7,3% |
27 |
3 |
||||
8,98% |
42 |
4 |
||||
6,96% |
25 |
2 |
||||
8,91% |
31 |
0 |
||||
Wyniki w wyborach do Parlamentu Europejskiego |
|||||
Wybory |
Poparcie |
Zmiana punktów procentowych |
Mandaty |
Zmiana |
L. miejsc dla Polski |
6,34% |
- |
4 |
- |
54 |
|
7,01% |
3 |
50 |
|||
Wyniki w wyborach prezydenckich |
||||
Wybory |
Kandydat |
Głosowanie |
Poparcie |
Uwagi |
Roman Bartoszcze |
I tura |
7,15% |
Kandydat nie przeszedł do II tury |
|
Waldemar Pawlak |
I tura |
4,3% |
Kandydat nie przeszedł do II tury |
|
Jarosław Kalinowski |
I tura |
5,95% |
Kandydat nie przeszedł do II tury |
|
Jarosław Kalinowski |
I tura |
1,80% |
Kandydat nie przeszedł do II tury |
|
Waldemar Pawlak |
I tura |
1,75% |
Kandydat nie przeszedł do II tury |
|
Struktura i działacze
Według informacji partii, skupia ona około 140 tysięcy członków, co czyni ją największą partią w Polsce. Ma rozbudowane struktury terenowe, obejmujące wszystkie województwa, 90% gmin i w około 35% wsi. Najwyższą władzą w PSL jest zwoływany co 4 lata Kongres, a między Kongresami - Rada Naczelna. Najwyższym organem wykonawczym jest Naczelny Komitet Wykonawczy.
Władze partii
Prezes:
Wiceprezesi NKW:
Sekretarze NKW:
Skarbnik NKW i Przewodniczący Klubu Poselskiego:
Pozostali członkowie NKW:
Przewodniczący Rady Naczelnej:
Wiceprzewodniczący Rady Naczelnej:
Organizacją młodzieżową PSL jest Forum Młodych Ludowców, dawniej był nią Związek Młodzieży Wiejskiej (ZMW), który jednak całkowicie się usamodzielnił i stał się organizacją apolityczną.
Roman Bartoszcze - od 5 maja 1990 do 29 czerwca 1991
Waldemar Pawlak - od 29 czerwca 1991 do 11 października 1997
Jarosław Kalinowski - od 11 października 1997 do 16 marca 2004
Janusz Wojciechowski - od 16 marca 2004 do 29 stycznia 2005
Waldemar Pawlak - od 29 stycznia 2005
Prezesi Honorowi PSL
Franciszek Kamiński - od 5 maja 1990 do 24 lutego 2000 (zmarł)
Tadeusz Nowak - od 29 czerwca 1991 do 10 lutego 1994 (zmarł)
Antoni Podraza - od 16 marca 2004 do 28 stycznia 2008 (zmarł)
Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej VI kadencji
Krzysztof Borkowski - od 24 czerwca 2009, zastąpił Jarosława Kalinowskiego
Wiesław Rygiel - od 5 maja 2010, zastąpił Leszka Deptułę
Aleksander Sopliński - od 23 listopada 2007, zastąpił Adama Struzika
Marian Starownik - od 20 maja 2010, zastąpił Edwarda Wojtasa
Andrzej Sztorc - od 5 maja 2010, zastąpił Wiesława Wodę
Piotr Walkowski - od 24 czerwca 2009, zastąpił Andrzeja Grzyba
Byli posłowie PSL w Sejmie VI kadencji:
Leszek Deptuła - do 10 kwietnia 2010, zginął w katastrofie lotniczej
Andrzej Grzyb - do 10 czerwca 2009, wybrany na posła do Parlamentu Europejskiego
Jarosław Kalinowski - do 10 czerwca 2009, wybrany na posła do Parlamentu Europejskiego
Adam Struzik, nie złożył ślubowania - pozostał na stanowisku marszałka województwa mazowieckiego
Wiesław Woda - do 10 kwietnia 2010, zginął w katastrofie lotniczej
Edward Wojtas - do 10 kwietnia 2010, zginął w katastrofie lotniczej
Senatorowie VII kadencji
Michał Boszko - od 2 lipca 2010, wybrany w wyborach uzupełniających
Norbert Krajczy - od 2 marca 2011, wybrany z ramienia Prawa i Sprawiedliwości
Posłowie do Parlamentu Europejskiego (od 2009)
Wszyscy posłowie PSL należą w Parlamencie Europejskim do Europejskiej Partii Ludowej.
Posłowie do Parlamentu Europejskiego (2004-2009)
Mieczysław Janowski (bezpartyjny), Unia na rzecz Europy Narodów - od kwietnia 2009, wybrany z listy Prawa i Sprawiedliwości
Pozostali eurodeputowani PSL: Zbigniew Kuźmiuk, Zdzisław Podkański i Janusz Wojciechowski zostali usunięci z szeregów partii 4 lutego 2006 po przejściu do grupy UEN. Następnie założyli oni PSL "Piast".
Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej V kadencji
Edmund Borawski 5311 głosów
Jan Bury 12 050 głosów
Bronisław Dutka 5469 głosów
Eugeniusz Grzeszczak 5181 głosów
Andrzej Grzyb 7986 głosów
Stanisław Kalemba 7830 głosów
Jarosław Kalinowski 15 855 głosów
Mieczysław Kasprzak 7795 głosów
Andrzej Kłopotek 2338 głosów - od 5 grudnia 2006, zastąpił Zbigniewa Sosnowskiego
Mirosław Krajewski 11 333 głosy - od 24 sierpnia 2007, poprzednio poseł niezrzeszony, wybrany z listy Samoobrony RP
Jan Łopata 8033 głosy
Mieczysław Łuczak 6105 głosów
Mirosław Maliszewski 6954 głosy
Waldemar Nowakowski 4170 głosów - od 24 sierpnia 2007, poprzednio poseł niezrzeszony, wybrany z listy Samoobrony RP
Krystyna Ozga 8250 głosów
Andrzej Pałys 5055 głosów
Mirosław Pawlak 6684 głosy
Waldemar Pawlak 13 202 głosy
Marek Sawicki 6527 głosów
Tadeusz Sławecki 6879 głosów
Henryk Smolarz 4534 głosy
Aleksander Sopliński 2589 głosów
Zbigniew Sosnowski 5937 głosów - do 26 listopada 2006, wybrany na radnego powiatu brodnickiego
Franciszek Stefaniuk 8336 głosów
Zbigniew Włodkowski 2842 głosy
Wiesław Woda 8818 głosów
Józef Zych 9566 głosów
Stanisław Żelichowski 3532 głosy
Senatorowie VI kadencji, członkowie Koła Senatorów Niezależnych i Ludowych
Aleksander Bentkowski 60 346 głosów, w Kole Senatorów Niezależnych i Ludowych od 21 grudnia 2005 do 4 listopada 2007
Lesław Podkański 79 714 głosów, w Kole Senatorów Niezależnych i Ludowych od 21 grudnia 2005 do 4 listopada 2007
