SYSTEM POLITYCZNY WATYKANU - WYBRANE ZAGADNIENIA

Praca zaliczeniowa z przedmiotu Współczesne Systemy Polityczne

Kraków, 7 stycznia 2009 roku

SPIS TREŚCI

Wstęp: 3

1 Charakterystyka państwa 3

1.1 Historia 3

1.2 Ludność 4

1.3 Warunki naturalne 4

1.4 Gospodarka 4

2 System polityczny Watykanu 4

2.1 Definicja Systemu Politycznego 4

2.2. Ustrój polityczny 4

2.3 Konstytucja 5

2.4 Aparat Państwowy 6

2.4.1 Okres od 1929 roku do nowej Ustawy Zasadniczej w 2000 roku 6

2.4.2 Organy ustawodawcze i wykonawcze w świetle nowej Ustawy Zasadniczej 7

2.4.2.1 Głowa państwa 7

2.4.3 Sądownictwo Państwowe 9

2.4.4 Administracja 9

3 Partie Polityczne 10

4 Osobliwości 10

5 Socjotechnika 11

Zakończenie 11

Bibliografia 12

WATYKAN, PAŃSTWO MIASTO WATYKAŃSKIE

Wstęp:

Każdy zna nazwę: Watykan; większość potrafi zlokalizować go na mapie świata. Jednak zapewne niewielka grupa osób potrafiłaby określić precyzyjnie, w oparciu o jakie elementy, funkcjonuje Państwo Kościelne. Warto więc zastanowić się głębiej nad problemem tego Państwa - Miasta. Nasza praca, właśnie, będzie miała na celu przybliżyć niepowtarzalną specyfikę polityczną tego kraju.

• Charakterystyka państwa:

1. Historia

Nazwa państwa pochodzi od wzgórza rzymskiego Watykan, leżącego na prawym brzegu Tybru. Pierwszą rezydencję wzniósł tam na przełomie V i VI w. papież Symmach, w sąsiedztwie wybudowanej przez cesarza Konstantyna I Wielkiego pierwszej Bazylice Św. Piotra. W 1377 Watykan stał się siedzibą papieży, przeniesioną z Lateranu przez Grzegorza XI (1370-78), po jego powrocie z Awinionu. Pałac watykański był rozbudowywany i upiększany, zwł. w okresie renesansu, przez kolejnych papieży, mecenasów sztuki. Po zajęciu Rzymu przez wojska włoskie 1870 Watykan pozostał rezydencją papieską. Pius IX nie uznał aneksji Rzymu, odrzucił przyjęte przez parlament włoski prawo o gwarancjach (swoboda w pełnieniu funkcji religijnych, eksterytorialność Watykanu, Lateranu i Castel Gandolfo oraz pokrycie przez państwo włoskie kosztów utrzymania dworu papieskiego). Ogłosił się „więźniem Watykanu”, którego postanowił nie opuszczać, obłożył ekskomuniką dynastię sabaudzką i rząd włoski oraz zakazał katolikom uczestniczenia we włoskim życiu politycznym. Po likwidacji Państwa Kościelnego, Watykan stał się centrum religijnym i politycznym Kościoła katolickiego. Dzięki wielowiekowemu istnieniu Państwa Kościelnego i osobistej pozycji papieża została zachowana ciągłość historyczna, dająca Stolicy Apostolskiej — mimo braku państwowości — uznanie międzynarodowe. Dyplomacja watykańska nawiązywała i utrzymywała stosunki z większością państw europejskich na szczeblach rządowych (przy Stolicy Apostolskiej powstał odrębny korpus dyplomatyczny).Prawny i międzynarodowy status Watykan uregulowały 1929 traktaty laterańskie zawarte z Włochami Mussoliniego. Na terenach Watykanu, wydzielonych z Rzymu, utworzono suwerenne Państwo Watykańskie, z gwarancją eksterytorialności (rozciągniętej także na kilka obiektów na terenie Rzymu i Castel Gandolfo) i prawem do samodzielnej polityki zagranicznej. Uzyskało ono podwójną osobowość prawną: Watykan w dziedzinie administracyjnej, a Stolica Apostolska — w sferze traktatowej i reprezentacji. Podpisano także specjalne porozumienie finansowe (na mocy którego Stolica Apostolska otrzymała rekompensatę za straty materialne i moralne poniesione po 1870, a papież Pius XI formalnie zrezygnował z aspiracji do Państwa Kościelnego) oraz konkordat (znowelizowany 1984) regulujący stosunki kościelne we Włoszech. Współczesny Watykan jest aktywnym członkiem społeczności międzynarodowej. Utrzymuje stosunki dyplomatyczne z ok. 170 państwami (z Polską reguluje je konkordat, podpisany 1993 i ratyfikowany 1998) i ok. 180 stałych przedstawicielstw za granicą. Należy do wielu organizacji międzynarodowych. Ma status obserwatora w ONZ, Radzie Europy, FAO, UNESCO, WHO, Światowej Organizacji Turystyki.

2. Ludność:

Większość mieszkańców (ok. 400 ma obywatelstwo Watykanu) stanowi duchowieństwo i zakonnicy będący przedstawicielami wielu narodowości oraz pracownicy administracji kośc. (gł. Włosi); ponadto w Watykanie pracuje ok. 3 tys. osób mieszkających poza jego murami.

3. Warunki naturalne:

Terytorium Watykanu, ograniczone z 3 stron murami, obejmuje zespół pałacowo-kośc. ze słynnymi: Bazyliką Św. Piotra i pl. Św. Piotra, Pałacem Watykańskim, jak również gmachy muzeów i galerii, budynki adm., Papieską Akad. Nauk, Astr. Obserwatorium Watykańskie (od 1576) oraz Ogrody Watykańskie (ok. 1/3 pow.). Pod administracją Watykanu znajduje się, na zasadach eksterytorialności, wiele obiektów i instytucji na terenie Rzymu: liczne kościoły (m.in. Bazylika Laterańska), 5 uniw., Biblioteka Watykańska, drukarnia, wydawnictwa (dziennik „L'Osservatore Romano”), Radio Watykańskie (od 1931, program w kilkudziesięciu językach) i Telewizja Watykańska oraz letnia rezydencja papieża w Castel Gandolfo. Watykan posiada również majątki ziemskie, gł. we Włoszech i Hiszpanii.

4. Gospodarka:

Dochody państwa pochodzą z opłat i ofiar składanych przez Kościół katol. z całego świata, działalności banku watykańskiego oraz lokat kapitałowych w bankach zagr. i udziałów w korporacjach przemysłowych. Ważnym źródłem dochodów jest turystyka (opłaty za wstęp do muzeów), sprzedaż dewocjonaliów, znaczków pocztowych, monet i medali oraz publikacji. Od lat 80. XX w. utrzymuje się deficyt budżetowy, 2003 wyniósł ok. 12 mln dol. USA. Na terenie Watykanu znajdują się sklepy wolnocłowe dla obywateli i pracowników.

Każdego roku W. odwiedza ok. 5 mln pielgrzymów i turystów. Watykan jest włączony w system transportowy Rzymu; na użytek papieża funkcjonuje bocznica i stacja kol. (stacja Roma San Pietro), oraz lądowisko dla helikopterów. Woda, energia, gaz, żywność i większość towarów konsumpcyjnych są importowane z Włoch.

• System polityczny Watykanu:

2.1 Definicja systemu politycznego:

Jak wynika z definicji Jerzego Kowalskiego system polityczny to "aparat państwowy, partie polityczne oraz organizacje formalne i nieformalne, uczestniczące działaniach politycznych w obrębie danego państwa oraz ogół zasad i norm prawnych regulujących ich wzajemne stosunki." W odwołaniu do tej definicji łatwo jest wymienić; a zwłaszcza nam, młodym politologom; poszczególne elementy systemu politycznego, w każdym z istniejących państw. Jak jednak jest z przedmiotem naszej pracy?

2.2 Ustrój polityczny:

Ustrój państwa klasyfikuje się jako monarchię teokratyczną. Nadrzędną władzą jest władza samego Boga. Z kolei najwyższą władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą sprawuje Papież wybierany dożywotnio przez Kolegium Kardynałów. Watykan jest zatem również monarchię elekcyjną.

2.3 Konstytucja:

Ustrój państwowy Watykanu normują Traktat Laterański oraz Ustawa Zasadnicza z 6listopada 2000r., promulgowana przez papieża Jana Pawła II, która weszła w życie 22 lutego 2001 roku. Zastąpiła ona Ustawę Zasadniczą z 7czerwca 1929roku nadaną przez Papieża Piusa XI. Prawo konstytucyjne Watykanu zawiera następujące zasady:

a) zasada służebnego celu państwa - celem istnienia państwa jest zagwarantowanie jego niezależności. Cel ów nie może być osiągnięty inaczej jak poprzez stworzenie warunków rzeczywistej suwerenności, zwłaszcza terytorialnej. Terytorium ma więc większe znaczenie aniżeli ludność, co zatem oznacza iż jest ono wyniesione do pierwszorzędnej roli. Jest to zupełne przeciwieństwo w stosunku do innych państw. Nie jest więc celem Watykanu, troska o prawa polityczne poddanych a wypełnienie jego posłannictwa i misji duchowej. Dlatego też, władztwo nad terytorium, choć tak ograniczone daje Stolicy Apostolskiej podstawę do rzeczywistej niezależności i odpowiada jej roli jako najwyższej władzy kościelnej;

b) zasada suwerenności jednostki, jednolitości władzy państwowej oraz monarchicznej formy rządów - suwerenem Państwa Watykańskiego jest Biskup Rzymu. Ma on pełnić funkcję władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Warto tu zwrócić uwagę na pewien problem, który ma wpływ na relacje między Stolicą Apostolską a Państwem Watykańskim. Prawo kanoniczne stwierdza bowiem, że są dwa podmioty najwyższej władzy kościelnej - Biskup Rzymski i Kolegium Biskupów.

Suwerenem zaś Watykanu jest wyłącznie Biskup Rzymski. Świeccy w Kościele nie wykonują jurysdykcji - w Watykanie mogą piastować wyłącznie eksponowane urzędy publiczne oraz godności honorowe. Legalność monarchiczna wymaga również wskazania zasad następstwa władzy. Suwerenem zostaje ten, kogo Kolegium wybierze na Biskupa Rzymskiego, zgodnie ze szczegółowymi przepisami prawa. Z tego też wynika konieczność określenia Watykanu jako monarchii elekcyjnej. Z zasady suwerenności jednostki wynika zasada jednolitości władzy państwowej. Wszystkie elementy władzy spotykają się w osobie Biskupa Rzymskiego, jako suwerenna panującego. Watykan jest więc elekcyjną monarchią absolutną;

c) zasada państwa wyznaniowo - hierokratycznego - wyznaniowy charakter państwa jest wynikiem powiązania aparatu państwowego z instytucją Kościoła rzymskokatolickiego. Charakterystyczne jest dostosowanie porządku prawnego do zasad religii, która otoczona jest szczególną ochroną prawną. Wymiar zaś hierokratyczny oznacza rządy kapłanów - duchownych, mimo ograniczonego udziału świeckich;

d) zasada państwa patrymonialnego - wszelkie nieruchomości w obrębie Państwa Watykańskiego są całkowitą własnością Papieża. Jednakże terytorium państwa nie służy wypełnianiu klasycznych funkcji współczesnego państwa a sprawom kultu i powinnościom administracyjno - kościelnym; Papież jest jednocześnie ojcem, który otacza swoja opieką Watykan, Kościół Katolicki, wraz z całą wspólnotą swoich wiernych.

e) zasada neutralności w stosunkach międzynarodowych - zgodnie z Paktem Laterańskim, Watykan jest państwem neutralnym. Pozostaje z dala od sporów międzypaństwowych i zwoływanych w tym celu kongresów międzypaństwowych, chyba że strony prowadzące spór zaapelują o mediacje, ale i wtedy zastrzega sobie podkreślanie swego posłannictwa w sensie moralnym i duchowym.

2.4 Aparat Państwowy:

2.4.1 Okres od 1929 roku do nowej Ustawy Zasadniczej w 2000 roku:

Ustawa zasadnicza z 1929 roku nakładała sprawowanie władzy wykonawczej na osobę Gubernatora Państwa, za wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla papieża. Gubernatora mianował i zwalniał Papież. Przed Nim też Gubernator ponosił odpowiedzialność. Gubernator dysponował Korpusem Żandarmerii Pontyfikacyjnej. W celu zapewnienia bezpieczeństwa Gubernator mógł żądać pomocy Gwardii Szwajcarskiej.

Organem doradczym Watykanu był Radca Generalny, mianowany i zwalniany przez Papieża. Był obowiązany udzielać rady we wszystkich przypadkach określonych w ustawach oraz na każde życzenie Papieża lub Gubernatora Państwa. Konstytucja zastrzegała Biskupowi Rzymskiemu zatwierdzanie budżetu i rachunków administracyjnych Watykanu, które do aprobaty papieskiej przedkładał Gubernator.

Sprawowanie władzy sądowej Konstytucja delegowała właściwym sądom. Prawo łaski, dyspens i odroczeń zastrzeżono Biskupowi Rzymskiemu.

W miarę jak uwaga kolejnych papieży coraz bardziej skupiała się na sprawach Kościoła, coraz trudniej było im zajmować się osobiście sprawami państwowymi. W związku z tym papież Pius XII, nie uchylając, ani nie zmieniając formalnie Ustawy Zasadniczej, ustanowił 20 marca 1939 roku Papieską Komisję do spraw Państwa Miasta Watykańskiego, której zadaniem było kierowanie, w imieniu Papieża pracami administracji Państwa. Odtąd Gubernator był bezpośrednio zależny od Papieskiej Komisji i z nią współpracował. W skład Komisji pierwotnie wchodziło:

- Trzech kardynałów,

- Sekretarz,

- Delegat Specjalny.

Funkcję organu koordynacyjnego pełniła Rada Centralna składająca się z:

- Przewodniczącego,

- Dyrektora Generalnego Sekretariatu,

- Dyrektora Generalnego Muzeów,

- Dyrektora Generalnego Służb Technicznych.

Nowa sytuacja została uporządkowana za pontyfikatu Pawła VI. Zgodnie z Ustawą N.LI z 24 czerwca 1969 roku o rządzie Państwa władzę ustawodawczą i wykonawczą posiadał Biskup Rzymski za pośrednictwem Papieskiej Komisji. Jej członkami byli kardynałowie mianowani przez Papieża na okres 5 lat, z Kardynałem Przewodniczącym na czele, oraz świecki Delegat Specjalny. O ile Komisja nie postanowiła inaczej, Delegat sprawował władzę wykonawczą w zakresie kompetencji, które obowiązujące przepisy przyznała Gubernatorowi, za wyjątkiem wydawania aktów normatywnych.

Organem doradczym Państwa była również, zgodnie z Motu Proprio Una Struttura Particolare Pawła VI z 28 marca 1968 roku, Konsulata Państwa, która współpracowała z Papieską Komisją w badaniu określonych spraw, udzielając opinii i sugestii. Konsultorzy za swoją pracę nie dostawali wynagrodzenia, byli mianowani na pięcioletnią kadencję. Zbierali się co 3 miesiące, a także doraźnie. Do ważności obrad był wymagany udział ponad połowy członków (ogólna liczba członków całego Konsulatu wynosiła 24 członków). Generalną odnowę ustroju przeprowadził Jan Paweł II nadając Państwu w 2000 roku nową Ustawę Zasadniczą, opracowaną przez Komisję Prawną powołaną przez Papieża.

2.4.2 Organy ustawodawcze i wykonawcze w świetle nowej Ustawy Zasadniczej.

2.3.2.1 Głowa państwa.

Suwerenność Biskupa Rzymskiego wypływa z dwóch tytułów:

a) jako głowy Kościoła - suwerenność duchowa - uznanie jej w porządku międzynarodowym jest konsekwencją uznania niezależności i ponadpaństwowej zdolności prawnej Kościoła. Suwerenność ta jest podstawą, na mocy której przypisuje się papieżowi atrybuty suwerenności doczesnej;

b) jako głowy państwa - suwerenność świecka, terytorialna.

Na płaszczyźnie prawa międzynarodowego przez Stolicę Apostolską należy rozumieć w szczególności Biskupa Rzymskiego jako zwierzchnią władzę w Kościele Katolickim. Stolica Apostolska i Kościół są w tak ścisłej łączności, że tam gdzie jedna, jest i druga. Stolica Apostolska utożsamia się z Kościołem i jest jego ucieleśnieniem.

Tytuł:

Nazwa Papież (Ojciec Święty) pochodzi z łacińskiego papa, greckiego pappas; natomiast forma funkcjonująca w języku polskim pochodzi od czeskiego papeż. Obowiązujący dziś pełny tytuł włoski papieża brzmi wg Annuario Pontificio (2006): Vescovo di Roma (Biskup Rzymu), Vicario di Gesu Cristo (Wikariusz Jezusa Chrystusa), Succesore del Principe degli Apostoli (Następca Księcia Apostołów), Sommo Pontefice della Chiesa Universale (Najwyższy Kapłan Kościoła Powszechnego), Primate d'Italia (Prymas Włoch), Arcivescovo e Metropolita della Provincia Romana (Arcybiskup i Metropolita Prowincji Rzymskiej), Sovrano dello Stato della Citta del Vaticano (Głowa Państwa Watykan), Servo dei Servi di Dio (Sługa sług Bożych).

Źródła władzy:

Biskupi Rzymu oparli swój prymat na sukcesji apostolskiej. Pierwszym biskupem Rzymu był apostoł Piotr, który zginął tam śmiercią męczeńską (fakt ten bywa podawany w wątpliwość). Prymat ten ma swoje korzenie w forsowaniu honorowego przewodnictwa biskupa Rzymu, jako biskupa miasta stołecznego Cesarstwa poprzez upowszechnienie nieudokumentowanej tradycji - choć bardzo prawdopodobnej - pobytu Piotra Apostoła w Rzymie. Chociaż Nowy Testament milczy na ten temat i wspomina tylko o podróży Piotra do Antiochii (Gal 2, 11), to o pobycie apostoła w Rzymie mówią inne pisma z pierwszych wieków istnienia chrześcijaństwa.

Władza Papieża:

W Kościele katolickim władza papieża ma charakter wyjątkowy. Słowami konstytucji Pastor Aeternus z 1870 roku można określić ją następująco: „najwyższa i pełna władza jurysdykcji nad Kościołem rzymskokatolickim zarówno w sprawach wiary i moralności, jak też w sprawach dyscypliny i rządzenia” , a także władza „prawdziwie biskupia, zwykła i bezpośrednia nad każdym bez wyjątku Kościołem pozostającym w jedności z papiestwem i nad każdym bez wyjątku kapłanem i wiernym, niezależna od jakiejkolwiek władzy ludzkiej” (kanon 218, nr 1-2).

Swoją władzę papieże sprawują za pośrednictwem kurii rzymskiej, mającej delegowane prawo do rozstrzygania szczególnych spraw. Władza papieża ogniskuje się w prawie do nominacji biskupów - żaden biskup w Kościele katolickim nie może być konsekrowany bez zgody Kongregacji ds. Biskupów.

Papież jest najwyższą władzą prawodawczą - dokonuje zmian w prawie kanonicznym, oraz w zakresie Magisterium, które wyraża się najpełniej w wydawaniu nieomylnych w zakresie wiary i moralności dogmatów, a także w formie nauczania zwykłego (encykliki). Papieżowi przysługuje też najwyższa władza sądownicza: rozstrzyga spory dotyczące ważności małżeństwa oraz innych sakramentów, ślubów zakonnych, prawa do nauczania teologii katolickiej w szkołach kościelnych itd. W tym charakterze ma prawo nakładania kar kościelnych, aż do ekskomuniki włącznie. W obecnym czasie jednak na pierwszy plan wyłania się nie prawna, ale charyzmatyczna podstawa władzy papieskiej: jest on dla wielu katolików najwyższym autorytetem moralnym.

Insygnia:

Od pozostałych biskupów papieża odróżnia tiara, czyli potrójna korona. Nie wiadomo od kiedy biskupi Rzymu używają tiary. Wiadomo jedynie, że nastąpiło to przed donacją Konstantyna. Tiara jest symbolem papiestwa, jednak nie jest już używana. Paweł VI sprzedał własną tiarę, a pieniądze oddał biednym. Jan Paweł I odmówił koronacji, Jan Paweł II też uchylił się od koronacji i nie nosił tiary. Benedykt XVI również nie zgodził się na koronację i jako pierwszy nie umieścił w swoim herbie papieskim tiary, lecz potrójną mitrę, jako symbol władzy duchowej. Kolejnymi insygniami papieskimi są Pierścień Rybaka oraz pieczęć, przeznaczona do tłoczenia w ołowiu lub złocie, z wizerunkiem św. Piotra i Pawła, którą Biskupi Rzymu pieczętują swoje najbardziej uroczyste dokumenty zwane bullami. Zarówno Pierścień Rybaka jak i pieczęć papieską kardynał kamerling łamie po stwierdzeniu zgonu papieża w obecności trzech innych kardynałów. Jest to znak, że pontyfikat danego papieża dobiegł końca. Papież, w przeciwieństwie do pozostałych biskupów, nie używa zagiętego pastorału, lecz prostego krzyża. Zwyczaj ten został wprowadzony przed pontyfikatem Innocentego III. Zwyczaj całowania stóp papieża - charakterystyczny znak oddawania czci następcy Jezusa - znany był już w VIII wieku. Wiadomo, że w ten sposób cesarz Justynian oddawał cześć papieżowi Konstantynowi. Zwyczaj ten został porzucony za pontyfikatu Jana XXIII.

Wybór nowego papieża - konklawe:

Do ważnego wyboru Papieża konieczna jest większość dwóch trzecich głosów obecnych na konklawe kardynałów. Tę tradycyjną normę prawną, datującą się sprzed pontyfikatu Pawła VI, przywrócił Benedykt XVI, specjalnym listem apostolskim Motu Proprio z 11 czerwca tego roku. Zgodnie z konstytucją apostolską, o wyborze Biskupa Rzymskiego Universi Dominici Gregis z 1996 r. wydaną przez Papieża Jana Pawła II, w pierwszych głosowaniach do ważnego wyboru Papieża wymagana była większość dwóch trzecich głosów. Gdyby jednak konklawe nadmiernie się przeciągało, to po kolejnych 33 lub 34 głosowaniach do ważności wyboru zamiast większości kwalifikowanej dwóch trzecich głosów mogła wystarczyć sama tylko większość absolutna - czyli co najmniej jeden głos więcej niż połowa obecnych.

Po wydaniu wspomnianego dokumentu do Jana Pawła II kierowano wiele próśb o powrót do tradycyjnej normy, wymagającej zawsze większości dwóch trzecich głosów. Dopiero Benedykt XVI jednak, uznał takie działanie za konieczne. Utrzymał jednak pewne postanowienia z Konstytucji swego poprzednika, a dokładnie, możliwość, by w przypadku tak długo przeciągającego się konklawe kardynałowie zdecydowali się głosować tylko na dwóch kandydatów, którzy w bezpośrednio poprzedzającym głosowaniu otrzymali najwięcej głosów. Ponadto, dwaj wspomniani kandydaci nie będą mieli głosu czynnego, a jedynie bierny - tzn. mogą tylko być wybrani, ale sami nie będą głosować.

Kardynał prowadzący konklawe pyta wybranego: „Czy akceptujesz kanonicznie dokonany wybór na najwyższego kapłana?” Po wyrażeniu zgody zostaje nowym papieżem. Następnie pozostali kardynałowie wyrażają oddanie i posłuszeństwo nowemu zwierzchnikowi - homagium. Wbrew utartej opinii kardynałowie nie są zobowiązani do wyboru nowego papieża spomiędzy siebie. Świadczy o tym bezpośrednio konstytucja Universi Dominici Gregis w n. 83: „Niech oddadzą swój głos na tego, kogo także poza Kolegium Kardynałów uznają za bardziej godnego od innych do owocnego i skutecznego zarządzania Kościołem powszechnym”, jak również pośrednio, gdyż zawarta jest w niej procedura postępowania na wypadek, gdyby nowo obrany nie miał jeszcze sakry biskupiej.

Do tej pory znakiem obwieszczającym dokonanie wyboru nowego papieża był biały dym nad kaplicą Sykstyńską (obecnie nie jest on wspomniany w Universi Dominici Gregis, choć jak pokazało konklawe, po którym wybrano Benedykta XVI, jest to nadal znak stosowany). W ciągu kilku minut po ogłoszeniu wyboru za pomocą białego dymu, ten fakt potwierdzają dzwony watykańskie (to nowy znak). W kolejnym kroku kardynał protodiakon (pierwszy z kardynałów diakonów) oznajmia ludowi dokonany wybór: „Annuntio vobis gaudium magnum - habemus papam!” (Ogłaszam wam wielką radość - mamy papieża) i ogłasza jego imię. Nowo wybrany papież udziela Błogosławieństwa Apostolskiego Urbi et Orbi z balkonu Bazyliki Watykańskiej.

2.4.3 Sądownictwo Państwowe.

Watykan posiada odrębną strukturę sądownictwa. Konstytucja z 1929 roku oraz Regulamin Prawny Watykanu ustanowiły Trybunał I Instancji, który orzekał w sprawach cywilnych i karnych w trzyosobowym składzie. Instancją odwoławczą dla Trybunału I Instancji był Trybunał Roty Rzymskiej. Sprawy mniejszej wagi przekazywane były Sędziemu Państwa Watykańskiego.

Ustrój oragnów sądowniczych zmieniło Motu Proprio Al Fine z 21 września 1932r. Pius XI ustanowił nim dwa nowe oragny: Komisję ds. Cywilnych w zakresie forum świeckiego i Komisję ds. Cywilnych o charakterze majątkowo - ekonomicznym w zakresie forum kościelnego. Na mocy Motu Proprio Con la legge z 1 maja 1946r., wydanego przez Piusa XII sądownictwo obejmowało: Urząd Sędziego, Trybunał I Instancji, Sąd Apelacyjny i Sąd Kasacyjny. Struktura ta dotrwała do czasów Jana Pawła II. Aktualnie skaładają się na nań:

- Sąd Apelacyjny,

- Trybunał I Instancji,

- Sąd Apelacyjny, oraz

- Sąd Kasacyjny.

Sędzia Państwa Watykańskiego jest powoływany przez Papieża. Może również pełnić jednocześnie funkcję sędziego Trybunału. Podporządkowani są mu notariusz i dwaj urzędnicy sądowi. Funkcje prokuratorskie sprawuje Promotor Sprawiedliwości Trybunału. W przypadku przeszkody, Sędziego zastępuje jeden z sędziów Trybunału wyznaczony przez Prezesa. Sędzia posiada obywatelstwo Watykanu. Trybunał I Instancji składa się z mianowanych przez Papieża Prezesa i sędziów. Jeden z sędziów pełni również funkcję sędziego śledczego. Z chwilą ukończenia 75 lat sędziowie i urzędnicy są zobowiązani złożyć dymisje; w szczególnych wypadkach czas urzędowania może zostać przedłużony.

Sąd Apelacyjny składa się z Prezesa i sędziów mianowanych przez Papieża na 5-letnią kadencję. Wyroki zapadają przed składem trzyosobowym. Obsługę zapewniają urzędnicy sądowi Trybunału I Instancji.

Sąd Kasacyjny składa się z Kardynała Prefekta Najwyższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej, jako Przewodniczącego, oraz dwóch innych kardynałów - członków

Sygnatury, którzy mianowani są przez Przewodniczącego. Przewodniczący mianuje również Promotora Sprawiedliwości spośród prałatów - wotantów Trybunału Sygnatury.

Obsługę zapewniają urzędnicy sądowi Trybunału I Instancji. Sąd Kasacyjny posiada, z nielicznymi wyjątkami, wyłączne kompetencje prawne w sprawach karnych wobec kardynałów i biskupów, za zgodą Papieża.

2.4.4 Administracja:

Aktualna struktura administracji cywilnej Państwa Watykańskiego obejmuje:

Papieską Komisję ds. Państwa Miasta Watykańskiego - organ ustawodawczy; Przewodniczącego Komisji - organ wykonawczy; Radcę Generalnego i Radców Stanu - organy konsultacyjne.

Komisja składa się z Kardynała Przewodniczącego oraz Kardynałów - Członków mianowanych na okres pięciu lat. W razie nieobecności, Przewodniczącego zastępuje pierwszy w precendecji Kardynał - Członek Komisji. Komisja sprawuje swą władzę kolegialnie w zastępstwie papieża.

Radca Generalny i Radcy Stanu, są również powoływani na pięcioletnią kadencję, przez Papieża. Udzielają pomocy w przygotowaniu ustaw oraz w innych sprawach szczególnej wagi. Zebraniom Radców przewodniczy Radca Generalny. Pełni on ponadto funkcje koordynacyjne i reprezentacyjne. Papieska Komisja zbiera się na plenarnych posiedzeniach i podejmuje decyzje o kierunkach polityki administracyjnej i finansowej. Decydujący głos należy jednak do Kardynała Przewodniczącego, którego pozycja odpowiada pozycji premiera. W sprawach wyższej rangi decyzje podejmowane są w porozumieniu z Sekretariatem Stolicy Apostolskiej, który stał się głównym pośrednikiem pomiędzy papieżem a administracją Państwa. Administracją wykonawczą kieruje Przewodniczący Komisji Papieskiej, sprawujący jednocześnie funkcję Przewodniczącego Gubernatoratu, czyli zarządu administracji cywilnej. Instytucjami Gubernatoratu są dyrekcje i urzędy centralne. Ustawa o rządzie Państwa z 2002 roku ustanowiła następujące dyrekcje: Finansową, Służb Ogólnych, Bezpieczeństwa i Obrony Cywilnej, Sanitarno - Higieniczną, Muzeów, Służb Technicznych, Telekomunikacji, Służb Ekonomicznych, Rezydencji Papieskich oraz urzędy centralne: Prawny, Personalny, Stanu Cywilnego i Notariatu, Filatelistyczno - Numizmatyczny, Systemu Informatycznego, Pielgrzymów i Turystów, Archiwa Państwa.

Okresowo zbiera się Rada Dyrektorów, która jest forum skupiającym przełożonych ważniejszych służb i zarządów Watykanu.

Nowa Ustawa Zasadnicza porządkuje strukturę władz państwa oraz wprowadza nowe rozwiązania. Najważniejszy jest fakt dokładniejszego rozróżnienia organów sprawujących funkcje ustawodawcze i wykonawcze - w formie delegowanej. Kolejną nowością jest formalna likwidacja urzędu Gubernatora. Ustawa również określa relacje pomiędzy administracją Państwa Kościelnego a Sekretariatem Stanu Stolicy Apostolskiej. Zniesiono także urząd świeckiego Delegata Specjalnego Papieskiej Komisji. W ten sposób powoli ogranicza się udział czynnika świeckiego w rządzie Państwa.

• Partie Polityczne:

Specyfika Watykanu polega też na tym, że państwo to nie posiada partii politycznych, co bez wątpienia związane jest z jego charakterem. Polega on na pełnieniu w świecie misji apostolskiej, a nie na klasycznym sprawowaniu władzy. Watykan będziemy zatem określać mianem państwa bezpartyjnego.

4 Osobliwości:

Warto podkreślić, że państwo- miasto watykańskie jest jedynym państwem tego typu na świecie. Jego celem nie jest wyłącznie sprawowanie władzy, ani uprawianie polityki, ale misja ewangelizacyjna w świecie. Jest to typowy przykład państwa teokratycznego, z patrymonialnym charakterem rządów papieża. Utrzymanie państwa Watykańskiego w dużej mierze uzależnione jest od importu towarów z Włoch, turystyki oraz ofiar Kościoła Katolickiego. Ciekawostką jest również posiadanie przez Watykan własnej armii.

5 Socjotechnika:

Watykan, chcąc wypełniać swój cel, którym jest z założenia misja ewangelizacyjna w świecie, realizuje szereg zadań o charakterze duszpasterskim. Zaliczyć można do nich działalność misyjną, charytatywną i przede wszystkim, sprawowanie pieczy nad Kościołem Katolickim. Watykan, jako jeden z ważniejszych celów, stawia sobie czuwanie nad poziomem moralności człowieka, oraz ułatwianie mu możliwości spotkania i poznania Boga we współczesnym, ciągle pędzącym do przodu świecie. Kościół stara się otwierać na coraz to nowe możliwości, dostosowując się do odkryć naukowych i technicznych. Mimo to, w pewnych kwestiach, nie zmienia stanowiska i zgodnie ze swoją misją, wyraża opinie na pewne tematy.

Dla politologów szczególnie ważny jest dokument w którym Watykan bardzo radykalnie odnosi się do kwestii ludzkiego życia. Nosi on nazwę „Dignitas personale” i w całości poświęcony jest kwestiom bioetycznym. Watykan upomina się w nim o prawa i godność najmniejszych istot ludzkich, które dopiero co, rozpoczęły życie. Wzywa do zaprzestania ich dyskryminacji, oraz podkreśla, że w dyskusjach na temat aborcji, czy in vitro wiele mówi się o prawach małżonków, prawach kobiet, czy prawach naukowców do badań, ale prawie w ogóle nie uwzględnia się praw nienarodzonych.

Zakończenie:

Podsumowując, Watykan jest dość osobliwym państwem i systemem politycznym. Nie stawia sobie bowiem na pierwszym miejscu kwestii rządzenia i sprawowania władzy, ale misję duszpasterską i ewangelizacyjną. Stara się dbać o dalszy rozwój Kościoła, wspiera i sam powołuje organizacje o charakterze charytatywnym i misyjnym. Watykan nadzoruje również działalność archidiecezji i diecezji Kościoła Katolickiego na wszystkich kontynentach, dba o dialog z innymi religiami, podkreślając tym samym ekumeniczny charakter swojej misji, zapoczątkowanej przez ostatnich papieży, a w szczególności rozwiniętej, dzięki aktywnej działalności Jana Pawła II.

Głową Państwa Watykańskiego jest oczywiście Papież, który oprócz wspomnianych wcześniej typowo politycznych kompetencji, otacza patrymonialną opieką cały Kościół, wraz z duchownymi i wiernymi, modli się za nich i jest za nich odpowiedzialny.

BIBLIOGRAFIA:

1.

2. Jan Gordziałowski, Historia Państwa Kościelnego, wyd. WAM, Kraków 2007

3. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006

4. ks. Tomasz Jaklewicz, Tak dla Życia, „Gość Niedzielny” 2008, nr 51, s. 16

5. George Weigel, W Obronie Ludzkiej Godności, „Gość Niedzielny” 2008, nr 51, s. 18

Źródła internetowe:

1. http://www.vatican.va/phome_en.htm (stan z dnia 26 grudnia 2008 roku)

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Watykan (stan z dnia 26 grudnia 2008 roku)

3. http://www.historycy.org/index.php?showtopic=965 (stan z dnia 26 grudnia 2008 roku)

4. http:// encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575656 (stan z dnia 20 grudnia 2008 roku)

5. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575657 (stan z dnia 20 grudnia 2008 roku)

6. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575662 (stan z dnia 20 grudnia 2008 roku)

7. http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575655 (stan z dnia 20 grudnia 2008 roku)

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575656

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575657

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575662

http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=4575655

12

---